Phân Tích Văn Hóa & Định Hướng Xã Hội | Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Đại học Kinh Tế Quốc Dân

lOMoAR cPSD| 61425750
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
VIỆN ĐÀO TẠO TIÊN TIẾN, CHẤT LƯỢNG CAO VÀ POHE BÀI TẬP LỚN MÔN
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH ĐỀ TÀI:
Phân tích quan điểm của Hồ Chí Minh
“Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”
Giá trị định hướng của quan điểm đối với xây dựng nền văn hóa của đất nước ta hiện nay?
Họ và tên: Phạm Cẩm Nhung
Mã sinh viên: 11225038
Lớp: Quản trị Marketing CLC 64C
Giảng viên hướng dẫn: Thầy Nguyễn Chí Thiện
HÀ NỘI – THÁNG 10 NĂM 2023 lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 2 MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................................... 2
PHẨN I: PHÂN TÍCH CÂU NÓI ........................................................................................... 3
“VĂN HÓA PHẢI SOI ĐƯỜNG CHO QUỐC DÂN ĐI” .................................................... 3
I. QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA ......................................................... 3
II. QUAN HỆ GIỮA VĂN HÓA VÀ CÁC LĨNH VỰC KHÁC ........................................... 4
1. Quan hệ giữa văn hóa và chính trị................................................................................... 4
2. Quan hệ giữa văn hóa và kinh tế ..................................................................................... 4
3. Quan hệ giữa văn hóa và xã hội ...................................................................................... 4
4. Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu văn hóa nhân loại .......................................... 4
III. VAI TRÒ CỦA VĂN HÓA .............................................................................................. 5
1. Văn hóa là mục tiêu, động lực của sự nghiệp cách mạng ............................................... 5
2. Văn hóa là một mặt trận .................................................................................................. 6
3. Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân........................................................................... 7
IV. XÂY DỰNG VĂN HÓA THEO TƯ TƯỞNG HCM ....................................................... 7
PHẦN II: GIÁ TRỊ ĐỊNH HƯỚNG CỦA NHẬN ĐỊNH VÀ GIẢI PHÁP CẢI THIỆN .. 7
I. GIÁ TRỊ ĐỊNH HƯỚNG .................................................................................................... 7
II. THỰC TRẠNG .................................................................................................................. 8
III. GIẢI PHÁP ....................................................................................................................... 9
1. Nhà nước ......................................................................................................................... 9
2. Đồng bào ......................................................................................................................... 9
3. Thế hệ trẻ ....................................................................................................................... 10
LỜI KẾT ................................................................................................................................. 10
DANH MỤC THAM KHẢO ................................................................................................. 11 LỜI MỞ ĐẦU
Văn hóa hiểu một cách chung nhất chính là sự hiểu biết, tài năng, trí tuệ, đạo đức, lối
sống, tâm hồn của con người và của mỗi cộng đồng quốc gia, dân tộc trong mối quan hệ với xã hội và tự nhiên.
Năm 1988, khi bàn về văn hóa, Tổng Giám đốc Tổ chức UNESCO Federico Mayor
khẳng định rằng: “Văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo (của các cá nhân và
các cộng đồng) trong quá khứ cũng như trong hiện tại. Qua các thế kỷ, hoạt động sáng tạo ấy
đã hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và các thị hiếu - những yếu tố xác định
đặc tính riêng của mỗi dân tộc” lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 3
Với chủ tịch Hồ Chí Minh, “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”. Có thể thấy được
với Bác, văn hóa đã và luôn chiếm một vị trí cùng vai trò vô cùng lớn lao, có thể ảnh hưởng
đến cả sự phát triển của một dân tộc.
Lựa chọn đề tài làm rõ quan điểm của Người, bài báo cáo được chia ra làm hai phần chính
Phần 1: Phân tích quan điểm
Phần 2: Trả lời câu hỏi về giá trị định hướng, làm rõ hiện trạng, cơ hội và thách thức đối với
nền văn hóa nước nhà, từ đó đề xuất một số giải pháp.
Cuối cùng, em xin gửi lời chân thành cảm ơn giảng viên Nguyễn Chí Thiện đã hướng
dẫn giúp đỡ em hoàn thành tiểu luận này. Trong bài viết còn nhiều sai sót, mong thầy chỉ bảo
để em rút kinh nghiệm lần sau sửa chữa. Em xin chân thành cảm ơn.
PHẨN I: PHÂN TÍCH CÂU NÓI
“VĂN HÓA PHẢI SOI ĐƯỜNG CHO QUỐC DÂN ĐI”
Văn hóa là sức mạnh nội sinh, là nền tảng tinh thần của xã hội; vừa là mục tiêu vừa là
động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, nên trong tư tưởng Hồ Chí Minh, “văn hóa phải
soi đường cho quốc dân đi”, soi đường cho sự phát triển, tiến bộ của xã hội, của mỗi quốc gia,
dân tộc trong hành trình xây dựng và phát triển. Để làm rõ ý kiến cùng giá trị định hướng của
văn hóa, bài báo cáo đi vào phân tích quan điểm Hồ Chí Minh về văn hóa.
I. QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA
Vị lãnh tụ của nhân dân có bốn cách tiếp cận chủ yếu về văn hóa: theo nghĩa rộng là
phương thức sinh hoạt; theo nghĩa hẹp là đời sống tinh thần của xã hội; tiếp cận hẹp hơn là bàn
đến các trường học, số người đi học… và cuối cùng là tiếp cận theo “phương thức sử dụng công cụ sinh hoạt”.
"Văn hóa là một thượng tầng kiến trúc"
Ngược dòng lịch sử, trước đó 45 năm - năm 1943, trong phần cuối của bản thảo cuốn
Nhật ký trong tù, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc
sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học,
tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các
phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá. Văn hóa là sự
tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh
ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi sự sinh tồn”.
Quan điểm văn hóa của Bác xuất hiện trong một bối cảnh không gian và thời gian đặc
biệt. khi UNESCO chưa thành lập, cả nước đang tập trung cho nhiệm vụ giải phóng dân tộc.
Đây là quan niệm duy nhất theo nghĩa rộng.
Từ sau Cách mạng tháng Tám, Hồ Chí Minh có bàn đến văn hóa nhưng theo nghĩa hẹp:
kiến trúc thượng tầng – toàn bộ đời sống tinh thần. Có thể thấy trong quan niệm của Người,
văn hóa chính là toàn bộ những sáng tạo vật chất và sáng tạo tinh thần của con người nên "văn
hóa là một kiến trúc thượng tầng"; văn hóa là sự sáng tạo của ngôn ngữ, đạo đức, lối sống, giáo
dục, khoa học, pháp luật, tôn giáo, văn học, nghệ thuật... lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 4
Vì thế, về bản chất, dù ở nghĩa rộng hay nghĩa hẹp, thì văn hóa chính là sự sáng tạo, phát
minh của con người vì mục đích sinh tồn và phát triển. Văn hóa là cơ sở tạo nên đời sống xã
hội, là đặc trưng của xã hội loài người; trong đó, con người vừa là chủ thể của văn hóa vừa là
sản phẩm của văn hóa..
II. QUAN HỆ GIỮA VĂN HÓA VÀ CÁC LĨNH VỰC KHÁC
1. Quan hệ giữa văn hóa và chính trị
Hồ Chí Minh cho rằng, trong đời sống có bốn vấn đề phải được coi là quan trọng ngang
nhau và có sự tác đọng qua lại lẫn nhau, đó là chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Nhưng ở nước
Việt Nam thuộc địa, trước hết phải tiến hành cách mạng dân tộc, giành độc lập dân tộc, xóa ách
nô lệ, thiết lập nhà nước của dân, do dân, vì dân. Đó chính là sự giải phóng chính gtrị để mở
đường cho văn hóa phát triển. Tuy nhiên, văn hóa không thể đứng ngoài mà phải ở trong chính
trị, tức là văn hóa phải phục vụ nhiệm vụ chính trị; đồng thời, mọi hoạt động của tổ chức và
nhà chính trị phải có hàm lượng văn hóa.
2. Quan hệ giữa văn hóa và kinh tế
Trong mối quan hệ với kinh tế, Hồ Chí Minh giải thích rằng văn hóa là một kiến trúc
thượng tầng. Vì vậy, những cơ sở hạ tầng của xã hội có kiến thiết rồi, văn hóa mới kiến thiết
được và có đủ điều kiện phát triển được. Tuy nhiên, văn hóa cũng không thể đứng ngoài mà
phải đứng trong kinh tế, nghĩa là văn hóa không hoàn toàn phụ thuộc vào kinh tế, mà có vai trò
tác động tích cực trở lại kinh tế. Tóm lại, sự phát triển của chính trị, kinh tế, xã hội, sẽ thúc đẩy
văn hóa phát triển; ngược lại, mỗi bước phát triển của kinh tế, chính trị, xã hội đều có sự khai sáng của văn hóa.
3. Quan hệ giữa văn hóa và xã hội
Giải phóng chính trị đồng nghĩa với giải phóng xã hội, từ đó văn hóa mới có điều kiện
phát triển. Xã hội thế nào văn hóa thế ấy. Văn học, nghệ thuật của dân tộc Việt Nam rất phong
phú, nhưng trong chế độ nô lệ của kẻ áp bức, thì văn nghệ cũng bị nô lệ, bị tồi tàn không thể
phát triển được. Vì vậy phải làm cách mạng giải phóng dân tộc, giành chính quyền về tay nhân
dân, giải phóng chính trị, giải phóng xã hội, đưa Đảng Cộng sản Việt Nam lên địa vị cầm quyền,
thì mới giải phóng được văn hóa.
4. Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu văn hóa nhân loại
Bản sắc văn hóa dân tộc là những giá trị văn hóa bền vững của cộng đồng các dân tộc
Việt Nam; là thành quả của quá trình lao động, sản xuất, chiến đấu và giao lưu của con người
Việt Nam. Bản sắc văn hóa dân tộc được nhìn nhận qua hai lớp quan hệ. Về nội dung, đó là
lòng yêu nước, thương nòi; tinh thần độc lập, tự cường, tự tôn dân tộc... Về hình thức, cốt cách
văn hóa dân tộc biểu hiện ở ngôn ngữ, phong tục, tập quán, lễ hội, truyền thống, cách cảm và nghĩ...
Bản sắc văn hóa dân tộc chứa đựng một giá trị lớn và có một ý nghĩa quan trọng đối với
sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc. Nó phản ánh những nét độc đáo, đặc tính dân tộc. Nó
là ngọn nguồn đi tới chủ nghĩa Mác-Lênin. Hồ Chí Minh cho rằng, âm nhạc dân tộc rất độc
đáo, phải khai thác và phát triển lên; rằng, những người cộng sản chúng ra đều rất quý trọng cổ
điển, có nhiều dòng suối tiến bộ chảy từ những ngọn nguồn cổ điển đó; vì vậy, trách nhiệm của
con người Việt Nam là phải trân trọng, khai thác, giữ gìn, phát huy và phát triển những giá trị lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 5
của văn hóa dân tộc, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng của từng giai đoạn lịch sử. Theo
Người, “dân ta phải biết sử ta, cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”, càng thấm nhuần chủ
nghĩa Mác-Lênin càng phải coi trọng những truyền thống tốt đẹp của cha ông. Mỗi dân tộc cần
phải chăm lo cho tinh thần dân tộc mình trong nghệ thuật. Chăm lo cốt cách dân tộc, đồng thời
triệt để tẩy chay mọi di hại thuộc địa và ảnh hưởng ôn dịch của văn hóa đế quốc, tôn trọng
phong tục tập quán và văn hóa nhân loại các dân tộc ít người.
Trong giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phải biết tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Tiếp
biến văn hóa (tiếp nhận và biến đổi) là một quy luật của văn hóa.
Theo Hồ Chí Minh, “văn hóa Việt Nam ảnh hưởng lẫn nhau của văn hóa Đông Phương
và Tây Phương chung đúc lại… Tây phương hay Đông phương có cái gì tốt, ta học lấy để tạo
ra một nền văn hóa Việt Nam. Nghĩa là lấy kinh nghiệm tốt của văn hóa xưa và nay, trau dồi
cho văn hóa Việt Nam thật có tinh thần thuần túy Việt Nam để hợp với tinh thần dân chủ.”
Hồ Chí Minh chú trọng chắt lọc tinh hoa văn hóa nhân loại. Trao đổi với một nhà văn
Liên Xô, Người nhấn mạnh rằng “Các bạn chớ hiểu là tôi cho rằng chúng tôi cần dứt bỏ văn
hóa nào đó, dù là văn hóa Pháp đi nữa. Ngược lại, tôi muốn nói điều khác. Nói đến việc mở
rộng kiến thức của mình về văn hóa thế giới, mà đặc biệt hiện nay là văn hóa Xô-viết - chúng
tôi thiếu - nhưng đồng thời tránh nguy cơ trở thành kẻ bắt chước… Văn hóa của các dân tộc
khác cần phải được nghiên cứu toàn diện, chỉ có trong trường hợp đó mới có thể được nhiều
hơn cho văn hóa chính mình”. Nhận diện về hiện tượng văn hóa Hồ Chí Minh, một nhà báo Mỹ Viết:
“Cụ Hồ không phải là một người dân tộc chủ nghĩa hẹp hòi, mà cụ là người yêu mến
văn hóa pháp trong khi chống thực dân Pháp, một con người biết coi trọng những truyền thống
Cách mạng Mỹ trong khi Mỹ phá hoại đất nước cụ.”
III. VAI TRÒ CỦA VĂN HÓA
Với ý nghĩa đó, văn hóa chính là linh hồn của một xã hội, là sức mạnh trường tồn của
một quốc gia/dân tộc, đồng thời cũng chính là sức sống vươn lên của thời đại. Mỗi quốc gia/dân
tộc muốn phát triển ổn định và bền vững tất yếu phải xây dựng, phát triển văn hóa và con người
gắn liền với phát triển kinh tế và ổn định chính trị xã hội; phải đặt văn hóa trong mối quan hệ
chặt chẽ với chính trị, kinh tế, xã hội.
1. Văn hóa là mục tiêu, động lực của sự nghiệp cách mạng
Văn hóa là mục tiêu.
Mục tiêu của cách mạng Việt Nam là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, độc lập dân
tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Như vậy, cùng với chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa nằm
trong mục tiêu chung của toàn bộ tiến trình.
Theo quan điểm Hồ Chí Minh, văn hóa là mục tiêu - nhìn một cách tổng quát - là quyền
sống, quyền sung sướng, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc; là khát vọng của nhân dân
về các giá trị chân, thiện, mỹ. Đó là một xã hội dân chủ - dân là chủ và dân làm chủ - công
bằng, văn minh, ai cũng cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành; một xã hội mà đời sống vật
chất và tinh thần của nhân dân luôn luôn được quan tâm và không ngừng nâng cao, con người
có điều kiện phát triển toàn diện. Hồ Chí Minh đã đặt cơ sở cho một xã hội phát triển bền vững
với ba trụ cột là bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường. Chúng ta có thể nhận thức ở những lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 6
mức độ khác nhau trong di sản Hồ Chí Minh về các mục tiêu của Chương trình nghị sự XXI',
một phần quan trọng của chiến lược phát triển bền vững.
Văn hóa là động lực.
Động lực là cái thúc đầy làm cho phát triển. Di sản Hồ Chí Minh cho chúng ta một nhìn
nhận về động lực phát triển đất nước, bao gồm động lực vật chất và tinh thần; động lực cộng
đồng và cá nhân; nội lực và ngoại lực. Tất cả quy tụ ở con người và đều có thể được xem xét
dưới góc độ văn hóa. Tuy nhiên, nếu tiếp cận các lĩnh vực văn hóa cụ thể trong tư tưởng Hồ
Chí Minh, động lực có thể nhận thức ở các phương chủ yếu diện sau:
Văn hóa chính trị là một trong những động lực có ý nghĩa soi đường cho quốc dân đi,
lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường, tự chủ. Tư duy biện chứng, độc lập, tự chủ,
sáng tạo của cán bộ, đảng viên là một động lực lớn dẫn đến tư tưởng và hành động cách mạng
có chất lượng khoa học và cách mạng.
Văn hóa văn nghệ góp phần nâng cao lòng yêu nước, lý tưởng, tình cảm cách mạng, sự
lạc quan, ý chí, quyết tâm và niềm tin vào thắng lợi cuối cùng của cách mạng.
Văn hóa giáo dục diệt giặc đốt, xóa mù chữ, giúp con người hiểu biết quy luật phát triển
của xã hội. Với sứ mệnh "trồng người", văn hóa giáo dục đào tạo con người mới, cán bộ mới,
nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự nghiệp cách mạng. Văn hóa giáo dục cuộc sống nâng
cao phẩm giá, phong cách lành mạnh của con người, hướng con người tới các giá trị chân, thiện,
mỹ. Theo quan điểm của Hồ Chí Minh, đạo đức là gốc của người cách mạng. Mọi việc thành
hay là bại, chủ chốt là do cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng hay là không. Nhận thức
như vậy để thấy văn hóa đạo đức là một động lực lớn thúc đẩy cách mạng phát triển.
Văn hóa pháp luật bảo đảm dân chủ, trật tự, kỷ cương, phép nước.
2. Văn hóa là một mặt trận
Văn hóa là một trong bốn nội dung chính của đời sống kinh tế - xã hội; quan trọng ngang
các vấn đề kinh tế, chính trị và xã hội. Nói mặt trận văn hóa là nói đến một lĩnh vực hoạt động
có tính độc lập, có mối quan hệ mật thiết với các lĩnh vực khác, đồng thời phản ánh tính chất
cam go, quyết liệt của hoạt động văn hóa. Mặt trận văn hóa là cuộc đấu tranh cách mạng trên
lĩnh vực văn hóa - tư tưởng.
Nội dung mặt trận văn hóa phong phú, đấu tranh trên các lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối
sống... của các hoạt động văn nghệ, báo chí, công tác lý luận, đặc biệt là định hướng giá trị
chân, thiện, mỹ của văn hóa nghệ thuật.
Mặt trận văn hóa là cuộc chiến đấu trên lĩnh vực văn hóa; vì vậy anh chị em văn nghệ sĩ
là chiến sĩ trên mặt trận ấy; cũng như các chiến sĩ khác, chiến sĩ nghệ thuật có nhiệm vụ phụng
sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
Để làm tròn nhiệm vụ, chiến sĩ nghệ thuật phải có lập trường tư tưởng vững vàng; ngòi
bút là vũ khí sắc bén trong sự nghiệp "phò chính trừ tà". Phải bám sát cuộc sống thực tiễn, đi
sâu vào quần chúng, để phê bình nghiêm khắc những thói xấu như tham ô, lười biếng, lãng phí,
quan liêu, và ca tụng chân thật những người tốt việc tốt để làm gương mẫu cho chúng ta ngày
nay và giáo dục con cháu đời sau. Đó chính là "chất thép" của văn nghệ theo tinh thần "kháng
chiến hóa văn hóa, văn hóa hóa kháng chiến. lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 7
Theo Hồ Chí Minh, dân tộc ta là một dân tộc anh hùng, thời đại ta là một thời đại vẻ
vang. Vì vậy chiến sĩ văn nghệ phải có những tác phẩm xứng đáng với dân tộc anh hùng và thời đại vẻ vang.
3. Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân
Tư tưởng Hồ Chí Minh phản ánh khát vọng hạnh phúc của nhân dân. Từ tưởng văn hóa
của Người cũng vì nhân dân, phục vụ nhân dân. Theo Người, mọi hoạt động văn hóa phải trở
về với cuộc sống thực tại của quần chúng, phản ánh được tư tưởng và khát vọng của quần chúng.
Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân là phải miêu tả cho hay, cho thật, cho hùng hồn;
phải trả lời được các câu hỏi: Viết cho ai? Mục đích viết? Lấy tài liệu đâu mà viết? Cách viết
như thế nào? Viết phải thiết thực, tránh cái lối viết rau muống mà ham dùng chữ. Nói cũng vậy.
Nói ít, nhưng nói cho thấm thía, nói cho chắc chắn, thì quần chúng thích hơn. Tóm lại "từ trong
quần chúng ra. Về sâu trong quần chúng". Trên cơ sở đó để định hướng giá trị cho quần chúng.
Chiến sĩ văn hóa phải hiểu và đánh giá đúng quần chúng. Quần chúng là những người
sáng tác rất hay. Họ cung cấp cho những nhà hoạt động văn hóa những tư liệu quý. Và chính
họ là những người thẩm định khách quan, trung thực, chính xác các sản phẩm văn nghệ. Nhân
dân phải là những người được hưởng thụ các giá trị văn hóa.
IV. XÂY DỰNG VĂN HÓA THEO TƯ TƯỞNG HCM
Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Tháng 8-1943, cùng với việc đưa ra quan niệm
về ý nghĩa của văn hóa, Hồ Chí Minh quan tâm đến việc xây dựng nền văn hóa dân tộc với năm nội dung.
• Xây dựng tâm lý: Tinh thần độc lập tự cường.
• Xây dựng luân lý: Biết hy sinh mình, làm lợi cho quần chúng.
• Xây dựng xã hội: Mọi sự nghiệp liên quan đến phúc lợi của nhân dân. Xây dựng chính trị: dân quyền. • Xây dựng kinh tế.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp. Khi cả dân tộc bước vào cuộc kháng chiến
trường kỳ, gian khổ, Hồ Chí Minh khẳng định lại quan điểm của Đảng từ năm 1943 trong Đề
cương văn hóa Việt Nam về phương châm xây dựng nền văn hóa mới. Đó là một nền văn hóa
có tính chất dân tộc, khoa học và đại chúng. Trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Trong thời kỳ nhân dân miền Bắc quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Hồ Chí Minh chủ
trương xây dựng nền văn hóa có nội dung xã hội chủ nghĩa và tính chất dân tộc.
Tóm lại, quản điểm của Hồ chí Minh về xây dựng văn hóa Việt Nam, đó là một nền văn
hóa toàn diện giữ gìn được cốt cách văn hóa dân tộc, bảo đảm tính khoa học, tiến bộ và nhân văn.
PHẦN II: GIÁ TRỊ ĐỊNH HƯỚNG CỦA NHẬN ĐỊNH VÀ GIẢI PHÁP CẢI THIỆN I.
GIÁ TRỊ ĐỊNH HƯỚNG
Để văn hóa đảm nhận đúng, đủ, tốt trọng trách "phải soi đường cho quốc dân", theo chỉ
dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh thì nền văn hóa dân tộc và con người mới cần phải được xây lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 8
dựng và phát triển, phù hợp với thời đại. Lịch sử nhân loại cũng đã cho thấy giá trị của văn hóa
đối với mỗi quốc gia, dân tộc trong hành trình phát triển là không thể phủ nhận.
Vì thế, trong quá trình kiến thiết và bảo vệ nền cộng hòa dân chủ, dù phải tập trung cho
nhiệm vụ lãnh đạo nhân dân tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và kháng chiến
chống Mỹ, cứu nước trường kỳ, gian khổ, song Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Lao động Việt
Nam (Đảng Cộng sản Việt Nam) vẫn đặc biệt quan tâm, chăm lo xây dựng và phát triển nền
văn hóa Việt Nam, con người Việt Nam mới.
Tư tưởng của Người không chỉ nhấn mạnh vai trò quan trọng của văn hóa, ngang với
các lĩnh vực trọng yếu khác; cảnh báo, phê phán bệnh coi nhẹ lĩnh vực văn hóa, coi văn hóa
như lĩnh vực phụ, ăn theo các lĩnh vực khác, không thấy vai trò nền tảng, vai trò sáng tạo, dẫn
dắt, "soi đường" của văn hóa mà còn cho thấy kinh tế, chính trị cũng phải nằm trong văn hóa,
chịu sự tác động của văn hóa. II. THỰC TRẠNG
Trước tiên, có thể thấy văn hóa Việt Nam có bề dày truyền thống mấy nghìn năm lịch
sử, trải qua nhiều cuộc chiến tranh, nhiều biến cố thăng trầm nên kết tinh và lắng đọng được
nhiều giá trị tích cực, như truyền thống yêu nước và lòng dũng cảm, khả năng thích ứng cao
với sự thay đổi của hoàn cảnh, sự khoan dung, tinh thần cộng đồng, sự nhân ái, lạc quan và hồn
hậu, trọng nghĩa tình, sự cần cù, siêng năng. Hiện nay, Việt Nam được bạn bè quốc tế biết đến
như một đất nước thanh bình, hiện đại, trẻ trung và năng động, một thành viên tích cực trong
các hoạt động hợp tác quốc tế cho hòa bình và phồn vinh chung trên toàn cầu. Hơn nữa, bối
cảnh chuyển đổi mang tính bước ngoặt của Việt Nam, sự “va đập” giữa cái mới và cái cũ tạo
nên một lực hấp dẫn đặc biệt của văn hóa Việt Nam. Nền văn hóa hiện tại đang hướng đến việc
kế thừa các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tiếp thu những giá trị mới, hướng tới tương
lai, như dân chủ, hiện đại, nhân văn, khai phóng, khoan dung, rộng mở...
Thứ hai, Việt Nam có nền văn hóa phong phú, giàu bản sắc, được hình thành qua hàng
nghìn năm lịch sử. Nguồn tài nguyên văn hóa Việt Nam dồi dào, đa dạng về loại hình và có giá
trị cao trên nhiều phương diện, được công nhận cả ở tầm khu vực và quốc tế là điều kiện thuận
lợi cho sự phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội. Hệ thống di sản văn hóa phong phú, cảnh quan
kỳ vĩ và thơ mộng là những tài sản vô giá, có tiềm năng chuyển hóa thành những sản phẩm,
dịch vụ độc đáo, đóng góp cho sự tăng trưởng kinh tế, thương mại cũng như tạo dựng thương
hiệu, vị thế của văn hóa Việt Nam.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được thì văn hóa nước ta thời gian qua còn tồn tại một số hạn chế.
Một là, tư duy quản lý văn hóa chưa theo kịp sự phát triển của xã hội. Dấu ấn của tư
duy bao cấp, “xin cho”, tư duy hành chính - mệnh lệnh, tác nghiệp vẫn còn nặng nề. Cơ chế
quản lý vẫn chủ yếu mang tính tập quyền; tính chất phân quyền, phi tập trung hóa chưa cao.
Các chủ trương, đường lối, kế hoạch phát triển văn hóa phần lớn được xác định và xây dựng từ
cấp vĩ mô tỏa xuống các cấp vi mô, không được đề xuất và xây dựng từ dưới lên, từ thực tiễn
cơ sở. Pháp luật chưa trở thành công cụ tối thượng để điều tiết, kiểm soát, điều chỉnh đời sống
văn hóa. Nhận thức về văn hóa của các ngành, các cấp có lúc còn cứng nhắc, áp đặt, giáo điều.
Cùng với đó, bản sắc văn hóa dân tộc có nguy cơ bị phai nhạt. Nhiều dân tộc thiểu số đã
và đang mất dần những nét văn hóa đặc sắc trong tiến trình phát triển, hội nhập, đời sống văn lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 9
hóa nghệ thuật nghèo nàn. Nhiều loại hình di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào các dân tộc
thiểu số chưa được chú trọng kiểm kê và lập hồ sơ bảo vệ.
Môi trường văn hóa còn tồn tại tình trạng thiếu lành mạnh, ngoại lai, trái với thuần phong
mỹ tục; tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan, tội phạm có chiều hướng gia tăng. Văn hóa ứng xử nơi
công cộng, ở công sở, trong gia đình, nhà trường có nhiều bất cập. Sự suy thoái về tư tưởng,
xuống cấp về đạo đức, tha hóa về lối sống III. GIẢI PHÁP
Theo chỉ dẫn của chủ tịch Hồ Chí Minh, trước hết "phải làm cho dân tộc chúng ta trở
nên một dân tộc dũng cảm, yêu lao động, một dân tộc xứng đáng với Việt Nam độc lập" bằng
cách đẩy mạnh thực hiện công cuộc tiêu diệt "giặc dốt", nâng cao dân trí để mỗi người dân hiểu
được quyền lợi và bổn phận của mình; bằng cách xây dựng nền văn hóa, văn nghệ chân chính
phục vụ nhân dân; bằng cách xây dựng đời sống mới, bài trừ các hủ tục lạc hậu; xây dựng con
người mới; đồng thời, phải "sửa soạn gây dựng cho đất nước một nền văn hóa mới"; trong đó,
"văn hóa, nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác, không thể đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị". 1. Nhà nước
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh thì nền văn hóa mới của dân tộc có mối liên hệ mật thiết
với chính trị, cho nên trong quá trình xây dựng nền cộng hòa dân chủ, thực hiện nhiệm vụ vừa
kháng chiến vừa kiến quốc, mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước về xây dựng nền văn hóa của dân tộc đều phải góp phần xác lập giá trị cốt lõi của một nhà
nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản;
đều phải hướng đến mục tiêu vì con người - coi con người vừa là chủ thể vừa là trung tâm của sự phát triển…
Nền văn hóa dân tộc mới được xây dựng phải hoàn thành trọng trách "làm thế nào cho
văn hóa vào sâu trong tâm lý của quốc dân, nghĩa là văn hóa phải sửa đổi được tham nhũng,
lười biếng, phù hoa, xa xỉ. Văn hóa phải làm thế nào cho ai cũng có lý tưởng tự chủ, độc lập,
tự do. Đồng thời, văn hóa phải làm thế nào cho quốc dân có tinh thần vì nước quên mình, vì lợi
ích chung mà quên lợi ích riêng mình”.
Cùng với đó, phải: "Xúc tiến công tác văn hóa để đào tạo con người mới và cán bộ mới
cho công cuộc kháng chiến kiến quốc. Phải triệt để tẩy trừ mọi di tích thuộc địa và ảnh hưởng
nô dịch của văn hóa đế quốc. Đồng thời, phát triển những truyền thống tốt đẹp của văn hóa dân
tộc và hấp thụ những cái mới của văn hóa tiến bộ thế giới, để xây dựng một nền văn hóa Việt
Nam có tính chất dân tộc, khoa học và đại chúng"
Đây chính là mục tiêu xây dựng nền văn hóa dân tộc và con người Việt Nam mới xã hội
chủ nghĩa, phù hợp điều kiện cụ thể của Việt Nam. Đây cũng chính là nhiệm vụ quan trọng của
cuộc cách mạng tư tưởng văn hóa ở Việt Nam. 2. Đồng bào
Theo lời căn dặn của Bác, phải “phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người
và xây dựng con người để phát triển văn hóa. Trong xây dựng văn hóa, trọng tâm là chăm lo
xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp, với các đặc tính cơ bản: yêu nước, nhân ái,
nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo”. lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 10 3. Thế hệ trẻ
Chúng ta cần áp dụng những biện pháp thích hợp để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Đầu tiên, cần nhắc đến ý thức của từng cá nhân trong xã hội. Từ người già cho đến trẻ em, mọi
người đều cần nhận thức về vai trò quan trọng của bản sắc văn hóa dân tộc và từ đó, họ sẽ có ý
thức bảo vệ và giữ gìn những giá trị đó không bị mai một theo thời gian. Chẳng hạn, hiện nay
có rất nhiều bạn trẻ đam mê các hình thức nghệ thuật dân gian như ca trù, cải lương, chèo...
Điều này chứng tỏ họ đang tìm hiểu và trân trọng bản sắc văn hóa dân tộc.
Tiếp theo, cần sự tham gia và hỗ trợ từ chính quyền cấp trung ương đến địa phương. Nhà
nước cần đầu tư để trùng tu lại các sản phẩm văn hóa vật chất và bảo vệ những tác phẩm văn
hóa tinh thần của dân tộc. Đôi khi, việc giữ gìn bản sắc văn hóa cũng đến từ những hành động
nhỏ nhặt mà vô cùng ý nghĩa, chẳng hạn như giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, mặc áo dài
trong những dịp lễ lớn của đất nước. Mặc dù những hành động này có vẻ nhỏ bé, nhưng lại
mang ý nghĩa sâu sắc và góp phần quan trọng trong việc bảo tồn bản sắc văn hóa. LỜI KẾT
Vậy là, có thể thấy, 75 năm sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định rằng "số phận dân
ta là ở trong tay dân ta. Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi", dưới sự lãnh đạo của Đảng,
nền văn hóa dân tộc Việt Nam và hệ giá trị con người Việt Nam đã được chăm lo xây dựng và
phát triển trên tinh thần bồi tụ, tích hợp, phát triển cùng chiều dài lịch sử dựng nước và giữ
nước của dân tộc; được kế thừa, phát huy giá trị tích cực, tốt đẹp của truyền thống dân tộc và
tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, thời đại.
Trước thời cơ, thuận lợi và thách thức do bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công
nghiệp lần thứ tư mang lại, bản sắc, cốt cách, bản lĩnh của chiều sâu văn hóa dân tộc và con
người Việt Nam vừa truyền thống vừa hiện đại, luôn tiếp biến và hoàn thiện nhân cách, luôn
làm giàu tri thức, năng động, sáng tạo, đổi mới đã thực sự trở thành nền tảng, nguồn sức mạnh
nội sinh quan trọng đối với sự phát triển bền vững đất nước.
Tiếp tục để chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh "văn hóa phải soi đường cho quốc dân
đi" đồng hành cùng dân tộc Việt Nam, nhân dân Việt Nam trên hành trình đi lên chủ nghĩa xã
hội, cả hệ thống chính trị cùng phải nâng cao hơn nữa nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan
trọng của văn hóa, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam trong thời kỳ đổi mới và hội
nhập quốc tế sâu rộng. lOMoAR cPSD| 61425750
Tiểu luận Tư tưởng Hồ Chí Minh 11 DANH MỤC THAM KHẢO
1, Giáo trình Tư Tưởng Hồ Chí Minh, NXB Trường Đại học Kinh tế Quốc Dân
2, https://www.qdnd.vn/chinh-tri/cac-van-de/van-hoa-phai-soi-duong-cho-quoc-dan-di678764
3, Hồ Chí Minh: Về văn hóa, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hà Nội, 1997, tr.11
4, Hồ Chí Minh biên niên tiểu sử, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1993, t.3, tr.13
5, Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia-Sự thật, Hà Nội, 2011, t.7, tr.246
6, Hồ Chí Minh: Về văn hóa, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hà Nội, 1997, tr.320
7, Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia-Sự thật, Hà Nội, 2011, t.7, tr.40