dựa trên mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực triết học Mác-Lênin đã rút ra ý nghĩa phương pháp luận nào dưới đây

chủ nghĩa duy tâm khách quan

chủ nghĩa duy vật siêu hình

 chủ nghĩa duy vật biện chứng

có cấu trúc nguyên tử

tồn tại khách quan

lệ thuộc vào cảm giác

quan điểm của chủ nghĩa duy vật siêu hình

quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng

quan điểm của chủ nghĩa duy tâm khách quan

 Sự đối lập giữa vật chất và Ý thức tương đối

Sự đối lập giữa vật chất và Ý thức là tuyệt đối

Giữa vật chất và Ý thức không có sự đối lập

Những năm 30 của thế kỷ XIX

Những năm 50 của thế kỷ XIX

Những năm 20 của thế kỷ XIX

Vấn vấn đề con người

vấn đề dân tộc

Vấn đề giai cấp

nguồn gốc nhận thức

 nguồn gốc nhận thức và nguồn gốc tự nhiên

 nguồn gốc xã hội

vận động cơ học

vận động hóa học

vận động sinh học

cái tất nhiên và cái ngẫu nhiên hoàn toàn tách rời nhau

cái tất nhiên và cái ngẫu nhiên loại trừ lẫn nhau

cái tất nhiên bao giờ cũng vạch đường đi cho mình thông qua vô số cái ngẫu nhiên con cái ngủ nhiên là hình thức biểu hiện của cái tất nhiên

bản chất của thế giới là vật chất hay ý thức

ý thức quyết định vật chất

vật chất và ý thức song song tồn tại

thế giới quan tôn giáo - thế giới quan triết học - thế giới quan Huyền Thoại

thế giới quan tôn giáo - thế giới quan triết học - thế giới quan Huyền Thoại

thế giới quan triết học - thế giới quan tôn giáo - thế giới quan Huyền Thoại

chủ nghĩa duy vật mộc mạc chất phát của đại; Chủ nghĩa duy kinh tế; chủ nghĩa duy vật tầmthường

chủ nghĩa duy vật mộc mạc chất phát của đại; Chủ nghĩa duy kinh tế; chủ nghĩa duy vật tầmthường

chủ nghĩa duy kinh tế chủ nghĩa duy vật siêu hình chủ nghĩa duy vật biện chứng

Ý thức là một dạng vật chất

ý thức là một thực thể độc lập

Ý thức là sự phản ánh năng động sáng tạo thế giới khách quan vào bộ não con người

có những tiền đề khách quan quy định

có những tiền đề chủ quan quy định

 có những tiền đề khoa học quy định

những quy luật kinh tế

những quy luật xã hội

Những quy luật chính trị xã hội