Khuyết điểm chủ yếu của chủ nghĩa duy vật trước Mác kể cả chủ nghĩa duy vật của Phoiơbắc trong lý luận nhận thức là

Chủ nghĩa duy tâm khách quan

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Thực tiễn không là tiêu chuẩn của chân lý vì nó vừa không có tinh chất tuyệt đối, vừa không có tính chất tương đối.

Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý không có tính chất tuyệt đối, có tính chất tương đối.

Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý có tính chất tuyệt đối, không có tính chất tương đối.

Nhận thức của tỉnh

Nhận thức kinh nghiệm

Nhận thức trực quan

C.Mác

Ph.Ăngghen

Heghen

Cơ sở của nhận thức,

Mục đích của nhận thức

Động lực của nhận thức

Khái niệm, tri giác và biểu tượng

Tri giác, biểu tượng, khái niệm

Cảm giác, tri giác, suy luận

hoạt động tinh thần

hoạt động sáng tạo

hoạt động tư duy

tri thức; khoa học,

quan điểm, nhiều người.

tiêu chuẩn; con người.

Nhận thức lý luận

Nhận thức lý tính

Tư duy trừu tượng

Phản ánh trực tiếp hiện thực khách quan.

Phản ánh được những thuộc tính đa dạng của sự vật.

Phản ánh những thuộc tính bên ngoài của sự vật, hiện tượng.

Hoạt động chính trị xã hội

Hoạt động quan sát và thực nghiệm khoa học.

Hoạt động sáng tạo ra các ý tưởng.

Được nhiều người thừa nhận.

Không mâu thuẫn trong suy luận.

Được lãnh tụ truyền bá

Nhận thức lý tính luôn phù hợp với thực tiễn.

Nhận thức lý tỉnh không thể phù hợp với thực tiễn.

Nhận thức lý tính là giai đoạn đầu của quá trình nhận thức.

Thực tiễn không có lý luận là thực tiễn mù quáng.

Lý luận không có thực tiễn là lý luận suông

Thực tiễn có thể cần hoặc không cần lý luận.

Luôn cải tạo hiện thực khách quan,

Thường hoàn thiện những nhận thức chưa đầy đủ.

Thường kiểm nghiệm tính đúng đắn hay sai lầm.