Quan điểm lịch sử- cụ thể của nguyên lý phát triển đòi hỏi khi nhận thức và tác động vào sự vật cần

chủ nghĩa duy tâm chủ quan.

chủ nghĩa duy vật siêu hình

chủ nghĩa duy vật biện chứng

Chất biến đổi gián đoạn, lượng biến đổi liên tục.

Chất chỉ tính quy định khách quan vốn có của sự vật.

Chất là sự thống nhất hữu cơ của những thuộc tính làm cho sự vật là nóchứ không phải cái khác.

Cơ sở

Nguyên nhân

Thuộc tính

Quy luật từ những sự thay đổi về lượng dẫn đến những sự thay đổi về chất

Quy luật phủ định của phủ định.

Quy luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất và quy luật phủ định của phủ định.

Đấu tranh giữa các mặt đối lập và tạm thời.

Đấu tranh giữa các mặt đối lập là tương đối.

Đấu tranh giữa các mặt đối lập vừa tạm thời vửa tương đối

chung, vận động và phát triển.

ngẫu nhiên, tồn tại và biến đổi

cơ bản, bản chất.

Cái đang có, đang tồn tại.

Cái không thể có.

Cái tiền đề để tạo nên sự vật mới.

Có thống nhất của các mặt đối lập nhưng không có đấu tranh giữa chúng

Sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập luôn tách rời nhau.

Thống nhất của các mặt đối lập là tuyệt đối, đấu tranh là tương đối

Quy luật tư duy

Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng dẫn đến sự thayđổi về chất và ngược lại

Quy luật phủ định của phủ định

các mặt các yếu tố, mối liên hệ

tập hợp tất cả những mặt, mối liên hệ bền vững.

sự quy định tính chất, tương tác.

Bản chất đồng nhất với cái chung.

Cái chung và bản chất hoàn toàn khác nhau, không có gì chung.

Cái chung luôn là cái bản chất.

Mối liên hệ chung.

Mối liên hệ tất nhiên, ổn định.

Nguyên nhân bên trong.

chất của sự vật tồn tại khách quan bên ngoài sự vật, không phụ thuộc vào ý thức của con người.

chất của sự vật do cảm giác của con người quyết định.

Chất là những thuộc tính không cơ bản của sự vật.

Sự vật nào cũng là thể thống nhất giữa chất và lượng

Tính quy định về chất có tính ổn định.

Tính quy định về lượng thường xuyên biến đổi của sự vật.

Cải cách xã hội

Tiến hoá xã hội

Cải cách xã hội và tiến hóa xã hội