Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập, theo V.I.Lênin

Phép biện chứng cổ đại

Phép biện chứng của Hê ghen

Phép siêu hình

Nhất nguyên

Khác

Duy vật siêu hình

Duy vật biện chứng

Duy tâm khách quan

YTXH luôn lạc hậu hơn so với tồn tại xã hội, kế thừa ý thức xã hội có trước đó và các hình thái ý thức xã hội thường tác động qua lại lẫn nhau

YTXH luôn luôn tiến bộ hơn so với TTXH, kế thừa YTXH có trước và các hình thái YTXH thường tác động qua lại lẫn nhau

YTXH luôn luôn lạc hậu hơn so với TTXH, kế thừa YTXH kế trước đó. Các hình thái YTXH thường tác động qua lại lẫn nhau và tác động trở lại tồn tại xã hôi

Quan hệ sản xuất mang tính chất vật chất.

Yếu tố kinh tế quyết định lịch sử

Kiến trúc thượng tầng chỉ đóng vai trò thụ động trong lịch sử.

Phép biện chứng cổ đại

Phép biện chứng của Hê ghen

Phép biện chứng hiện đại

Biện chứng duy tâm.

Biện chứng duy vật khoa học.

Biện chứng chủ quan

Triết học của Hêghen

Triết học của Phoi ơ bắc

Triết học của Hêghen, triết học của Phoi ơ bắc và triết học của Đêmôcrít

Sai

Khác.

Sai

Phương án khác

Lực lượng sản xuất, kiến trúc thượng tầng

Quan hệ kinh tế, lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng

Quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng

Biện chứng duy tâm

Biện chứng duy vật khoa học

Biện chứng chủ quan

Sai

Phương án khác

1-Vật chất có trước và quyết định ý thức

2-Vật chất có trước và quyết định ý thức; ý thức có trước và quyết định vật chất

4-Vật chất có trước và quyết định ý thức; ý thức có trước và quyết định vật chất; con người có thể nhận thức được thế giới; con người không thể nhận thức thế giới.

Phép biện chứng duy vật.

Phép biện chứng tự phát.

Phép biện chứng khoa học