Theo Lenin, quy luật hình thành và phát triển Đảng cộng sản của giai cấp công nhân là 

Cơ cấu xã hội – giai cấp liên quan đến các đảng phái chính trị và nhà nước

Sự biến đổi của cơ cấu xã hội – giai cấp tất yếu sẽ ảnh hưởng đến sự biến đổi các cơ cấu xã hội khác và tác động đến sự biến đổi của toàn bộ cơ cấu xã hội

Cơ cấu xã hội là những cộng đồng người cùng toàn bộ những mối quan hệ xã hội do sự tác động lẫn nhau của các cộng đồng ấy tạo nên

Giai cấp công nhân phải tổ chức ra chính đảng của mình

Giai cấp công nhân là lực lượng động đảo trong xã hội

Giai cấp công nhân phải phát triển về số lượng

Tính đa dạng

Tính khách quan

Tính quy luật chung

Chỉ đơn giản là những người lao động chân tay

Sự mong muốn của giai cấp công nhân

Nền văn hoá đa dạng

Trình độ phát triển không đồng đều

Học thuyết duy vật biện chứng

Học thuyết về sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân

Học thuyết giá trị thặng dư

Giai cấp công nhân đại công nghiệp

Giai cấp công nhân hiện đại

Giai cấp vô sản

Đội ngũ trí thức

Đội ngũ doanh nhân

Giai cấp nông dân

Cùng với sự ra đời của tư sản dân tộc

Sau sự ra đời của tư sản dân tộc

Sau cách mạng tháng Tám năm 1945

Là giai cấp bị áp bức bóc lột nặng nề nhất

Là giai cấp bị thống trị

Là giai cấp đông đảo trong dân cư

Giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, tầng lớp tăng lữ

Giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, tầng lớp tiểu tư sản

Giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, tầng lớp tư sản

Bị giai cấp tư sản bóc lột

Là đại biểu cho trí tuệ của nhân loại

Không có tư liệu sản xuất, phải bán sức lao động

Chủ nghĩa Mác – Lênin kết hợp với phong trào yêu nước

Chủ nghĩa Mác – Lênin kết hợp với phong trào công nhân

Chủ nghĩa Mác kết hợp với phong trào công nhân

Chủ nghĩa duy vật lịch sử; chủ nghĩa duy vật biện chứng; học thuyết về giá trị thặng dư

Là một học thuyết khoa học, cách mạng

Là một học thuyết lý luận

Là một hình thái kinh tế xã hội