ẨN DỤ - Tìm hiểu các hình thức và tác dụng - Văn học

ẨN DỤ I. KHÁI NIỆM
Ẩn dụ là một biện pháp tu từ khi được sử dụng, các sự vật và hiện tượng
được đề cập được gợi tới hay gọi tên thông qua các sự vật và hiện tượng khác có nét tương đồng. II. CẤU TRÚC Gồm có 2 phần chính:
- Vế chính (hay còn gọi là đối tượng chính): đây là điều muốn nói đến một cách gián tiếp.
- Vế ẩn dụ: đây là hình ảnh, sự vật được dùng để so sánh gián tiếp với vế
chính, nhằm làm sáng tỏ, tô đậm đặc điểm của vế chính.
III. CÁC HÌNH THỨC ẨN DỤ
1. Hình thức ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ hình thức được hiểu đơn giản thì hình thức ẩn dụ được sử dụng với
mục đích là giấu đi một phần ý nghĩa của sự vật hoặc sự việc mà từ đó biểu thị.
Ví dụ ẩn dụ hình thức qua câu thơ:
“Về thăm nhà Bác làng sen
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.”
Trích Về thăm nhà bác
Trong ví dụ trên, tác giả đã sử dụng hình thức ẩn dụ cách thức thông qua
từ “thắp” để ám chỉ hình ảnh “nở hoa” (cụ thể là nói về hoa râm bụt nở hoa).
2. Hình thức ẩn dụ phẩm chất
Hình thức ẩn dụ này được sử dụng đúng theo tên gọi, sử dụng phẩm chất của
sự vật hoặc hiện tượng để nói về phẩm chất của sự vật, hiện tượng khác thông qua
những nét tương đồng của phẩm chất của các sự vật, hiện tượng đó.
Ví dụ hình thức ẩn dụ phẩm chất:
“Mẹ tôi mái tóc bạc,
mẹ tôi lưng đã còng… ”
Thay vì cách nói tuổi của mẹ đã già, người viết đã có thể sử dụng ẩn dụ
phẩm chất bằng cách sử dụng hình ảnh mái tóc bạc và hình ảnh lưng đã còng để
nói về người mẹ đã có tuổi.
3. Hình thức ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Hình thức ẩn dụ chuyển đổi cảm giác là phương pháp sử dụng hình ảnh của
sự vật, hiện tượng thông qua giác quan này nhưng khi miêu tả hay diễn đạt lại
mang tính chất hay đặc điểm của sự vật, sự việc lại thông qua cách sử dụng từ ngữ
để diễn tả giác quan khác.
Một số ví dụ về hình thức ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:
“Trời hôm nay nắng giòn tan.”
Hình thức ẩn dụ chuyển đổi cảm giác được sử dụng trong trường này. Mục
đích của hình thức này được sử dụng để diễn tả cái năng chói trang, có thể khiến
mọi vật khô nhanh chóng đến mức giòn tan. Trong hình thức này, tác giả đã sử
dụng giác quan về thị giác (mắt) để cảm nhận về ánh nắng, nhưng khi miêu tả tính
chất của cái nắng lại sử dụng từ “giòn tan” – từ được sử dụng cho các hình thức vị
giác (nếm) và xúc giác (sờ).
4. Hình thức ẩn dụ cách thức
Đây là hình thức ẩn dụ có có đa dạng cách thể hiện để nói về một vật đồ nào
đó. Chính vì vậy, người viết hoặc người diễn đạt sẽ đưa ra hàm ý chung của cả câu.
Ví dụ về hình thức ẩn dụ cách thức:
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.”
Từ “kẻ trồng cây” được sử dụng để nói về người lao động, những người đã
làm ra thành quả để thế hệ, người sau thừa hưởng hay sử dụng (ăn quả). Bên cạnh
đó câu nói trên còn có ý nghĩa muốn nhắc nhở cho chúng ta phải nhớ đến những
người lao động, những người đã tạo ra những thành quả để chúng ta thừa hưởng và sử dụng ngày nay. IV.TÁC DỤNG:
- Tăng cường sức gợi hình, gợi cảm: Biện pháp ẩn dụ giúp làm nổi bật và sắc
nét ý nghĩa của đối tượng bằng cách so sánh ngầm với những hình ảnh quen thuộc,
làm cho lời nói thêm sinh động, hấp dẫn.
- Tạo chiều sâu ý nghĩa: Thông qua ẩn dụ, tác giả có thể truyền tải những cảm
xúc, suy nghĩ trừu tượng một cách tinh tế, sâu sắc, khiến người đọc phải suy ngẫm.
- Tạo hình ảnh mới mẻ, sáng tạo: Nhờ vào sự chuyển nghĩa, ẩn dụ có thể biến
những điều quen thuộc trở nên mới mẻ hơn trong mắt người đọc. V.BÀI TẬP
Bài 1: Hãy tìm phép ẩn dụ trong những câu thơ dưới đây: a.
“Trăng cứ tròn vành vạnh
Kể chi người vô tình” (Ánh trăng – Nguyễn Duy) b.
“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”
(Viếng lăng Bác – Viễn Phương)
1. Hình ảnh “trăng cứ tròn vành vạnh” ẩn dụ: trước sau như một, sự chung thủy,
vẹn nguyên của thiên nhiên quê hương.
2. Hình ảnh “mặt trời” trong câu thứ hai là một biện pháp tu từ ẩn dụ. Tác giả đã
dùng hình ảnh “mặt trời” để chỉ Bác Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ dân tộc vĩ đại. Bác
chính là ánh sáng dẫn lối cho dân tộc ta, giành lại độc lập và tự do cho Tổ quốc.
Bài 2: Người xưa có câu:
-Nói ngọt lọt đến xương. -Nói nặng quá. …
Ẩn dụ ở đây thuộc kiểu nào?
Một số ví dụ tương tự?
– Đây là kiểu ẩn dụ chuyển đổi cảm giác – lấy vị giác để chỉ thính giác.
– Một số ví dụ khác như:
+ giọng chua, giọng ấm,… + Nói nhẹ, nói đau,… + màu nóng, màu lạnh,…
Bài 3. Các từ “kim cương”, “ngôi sao sáng” trong các câu thơ sau có phải là biện
pháp tu từ ẩn dụ không? Phân tích giá trị?
“Nghe dào dạt mười bốn triệu Miền Nam đang tỉnh thức Khôn!
Ba mươi triệu kim cương của thiên hà Tổ quốc
Không! Hàng nghìn triệu ngôi sao sáng anh em đang chiếm lĩnh bầu trời
Hứa một mùa gặt lớn ngày mai.”
Những từ “Kim cương”, “ngôi sao sáng” trong đoạn trích là ẩn dụ để biểu
thị những cái quý giá trong nhân phẩm, tính cách con người.
Bài 4. Các em hãy nêu ra ý nghĩa của những phép ẩn dụ trong những câu thơ sau:
a. “Về thăm nhà Bác làng sen
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”
Trong ví dụ trên, từ “thắp” chính là ẩn dụ hình thức để ám chỉ hình ảnh “nở
hoa” (cụ thể là nói về hoa râm bụt nở hoa).
b. “Mẹ tôi mái tóc bạc,
mẹ tôi lưng đã còng… ”
Thay vì nói trực tiếp tuổi của mẹ đã già, ở đây đã sử dụng ẩn dụ phẩm chất –
lấy hình ảnh “mái tóc bạc” và hình ảnh “lưng đã còng”, giúp cho người đọc có thể
ngầm hiểu được rằng người mẹ ấy đã có tuổi.
c. “Trời hôm nay nắng giòn tan.”
Hình thức ẩn dụ chuyển đổi cảm giác được sử dụng trong trường hợp này
với mục đích diễn tả cái nắng chói chang, mọi thứ dường như có thể cháy khô đến
giòn tan. Ở đây, tác giả đã sử dụng giác quan về thị giác để cảm nhận về ánh nắng,
nhưng khi miêu tả trong câu lại sử dụng từ “giòn tan” – từ được sử dụng cho vị giác.
d. “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.”
Câu trên có thể được hiểu theo hai nghĩa. Nghĩa thứ nhất là “kẻ trồng cây” là
ám chỉ người lao động, những người đã làm ra thành quả để thế hệ, người sau thừa
hưởng hay sử dụng (ăn quả). Nghĩa thứ hai là muốn nhắc nhở chúng ta phải nhớ
đến công lao của họ, những người đã tạo ra những thành quả để chúng ta thừa
hưởng và sử dụng ngày nay.
Bài 5: Bài tập trắc nghiệm:
Câu 1: Câu nào dưới đây có sử dụng biện pháp ẩn dụ? 1. Mẹ đã đi làm về 2. Bông hoa nở rộ 3. Màu này nóng quá 4. Tiếng cười rộn vang
Đáp án: C. Màu này nóng quá (phép ẩn dụ ở từ “nóng”)
Câu 2: Những kiểu ẩn dụ thường gặp là:
1. Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ẩn dụ phẩm chất, ẩn dụ cách thức 3. Ẩn dụ hình thức 4. Cả A, B, C Đáp án: D. (Cả A, B, C)
Câu 3: Hình ảnh mặt trời được sử dụng trong những câu dưới đây, hình ảnh nào là phép ẩn dụ?
1. Mặt trời mọc ở hướng Đông
2. Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
3. Mặt trời lặn ở đằng Tây 4. Cả A, B, C
Đáp án: B. Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ (Phép ẩn dụ ở từ “mặt trời”)
Document Outline

• I.KHÁI NIỆM
• II.CẤU TRÚC
  • 1.Hình thức ẩn dụ hình thức
  • 2.Hình thức ẩn dụ phẩm chất
  • 3.Hình thức ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
  • 4.Hình thức ẩn dụ cách thức
• IV.TÁC DỤNG:
• V.BÀI TẬP