Bài 5 Khách Thể và Đối Tượng Tác Động của Tội Phạm | Môn Luật hình sự - Trường Đại học Luật Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61716437 Bài 5
KHÁCH THỂ CỦA TỘI PHẠM (3 giờ LT + 1,5 giờ TH) TS. Nguyễn Mai Bộ
Học liệu: Trường Đại học luật Hà Nội năm 2018, NXB Công an Nhân dân-Giáo trình
luật hình sự phần chung, từ trang 101 đến trang 114.
Tài liệu tham khảo: GS TS Nguyễn Ngọc Hòa, Tội phạm và cấu thành tội phạm, Nxb Tư pháp, năm 2015. I. KHÁI NIỆM -
Quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ là những quan hệ xã hội được
nhànước xác định cần được bảo vệ bằng những quy phạm pháp luật hình sự. Nhà
nước Việt Nam xác định những quan hệ xã hội cần được bảo vệ bằng những quy
phạm pháp luật hình sự là những quan hệ xã hội quy định tại Điều 8 BLHS. -
Quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ là khách thể của tội phạm khi:
Quan hệ đó bị xâm hại bởi hành vi có tính chất nguy hiểm đáng kể cho xã hội; Hành
vi có tính chất nguy hiểm đáng kể cho xã hội đã được quy định trong Luật hình sự.
Do vậy, những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho
xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm. -
Hành vi phạm tội xâm phạm khách thể của tội phạm thông qua sự tác
độngđến bộ phận của quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ, bao gồm: Chủ thể
của quan hệ xã hội; Nội dung quan hệ xã hội; hoặc đối tượng của quan hệ xã hội. -
Khách thể của tội phạm là quan hệ xã hội bị tội phạm xâm phạm bằng
cáchgây thiệt hại hoặc hướng tới việc gây thiệt hại cho quan hệ xã hội nhất định
thông qua việc tác động đến một đối tượng cụ thể của quan hệ xã hội đó. Do vậy,
khách thể của tội phạm không chỉ là quan hệ xã hội bị tội phạm xâm phạm mà còn
bao gồm đối tượng tác động của tội phạm. lOMoAR cPSD| 61716437
II. CÁC LOẠI KHÁCH THỂ CỦA TỘI PHẠM 1. Khách thể chung của tội phạm
- Khách thể chung của tội phạm là hệ thống các quan hệ xã hội được luậthình
sự bảo vệ và bị tội phạm xâm hại (gây thiệt hại hoặc đê dọa gây thiệt hại).
- Theo quy định tại Điều 8 BLHS, thì khách thể chung của tội phạm là độclập,
chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, chế độ chính trị, chế độ kinh tế
nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; quyền, lợi ích hợp pháp
của tổ chức; quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân…
- Tội phạm xâm phạm khách thể chung của tội phạm thông qua việc xâm hạimột
bộ phận cấu thành hệ thống quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ. Theo đó, một
tội phạm có thể xâm hại một hoặc một số quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ.
2. Khách thể loại của tội phạm -
Khách thể loại của tội phạm là nhóm quan hệ xã hội cùng tính chất
đượcnhóm các quy phạm pháp luật hình sự bảo vệ và bị nhóm tội phạm xâm hại. -
Pháp luật hình sự Việt Nam chia quan hệ xã hội được luật hình sự bảo
vệthành các nhóm sau đây: Qua hệ xã hội liên quan đến an ninh quốc gia; Qua hệ xã
hội liên quan đến tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người; Qua hệ
xã hội liên quan đến quyền tự do của con người, quyền tự do, dân chủ của công dân;
Qua hệ xã hội liên quan đến quyền sở hữu; Qua hệ xã hội liên quan đến chế độ hôn
nhân và gia đình; Qua hệ xã hội liên quan đến trật tự quản lý kinh tế; Qua hệ xã hội
liên quan đến môi trường; Qua hệ xã hội liên quan đến ma túy; Qua hệ xã hội liên
quan đến an toàn công cộng, trật tự công cộng; Qua hệ xã hội liên quan đến trật tự
quản lý hành chính; Qua hệ xã hội liên quan đến chức vụ trong hệ thống tổ chức
quản lý nhà nước; Qua hệ xã hội liên quan đến hoạt động tư pháp; Qua hệ xã hội
liên quan đến nghĩa vụ, trách nhiệm của quân nhân; Qua hệ xã hội liên quan đến chiến tranh và hòa bình. lOMoAR cPSD| 61716437 -
Về kỹ thuật lập pháp, thì nhóm quan hệ xã hội cùng tính chất được
nhómcác quy phạm pháp luật hình sự bảo vệ là căn cứ đề chia các tội phạm thành
các nhóm. Bộ luật hình sự nước ta chia các tội phạm thành 14 nhóm tương ứng với
14 nhóm quan hệ xã hội cùng tính chất, mỗi nhóm là một chương của Phần các tội
phạm (từ Chương XIII đến Chương XXVI BLHS).
3. Khách thể trực tiếp của tội phạm -
Khách thể trực tiếp của tội phạm là quan hệ xã hội bị tội phạm cụ thể
xâmhại (gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại) mà sự xâm hại đó phản ánh đầy đủ
tính chất nguy hiểm cho xã hội của tội phạm đó. -
Khách thể trực tiếp của tội phạm là một bộ phận của khách thể loại
vàkhách thể chung của tội phạm cho nên khi khách thể trực tiếp của tội phạm bị xâm
hại, thì khách thể loại và khách thể chung của tội phạm cũng đồng thopwif bị xâm hại. -
Một tội phạm có thể đồng thời xâm hại nhiều quan hệ xã hội nhưng
khôngphải tất cả các quan hệ xã hội đó đều được coi là khách thể trực tiếp của tội
phạm. Chỉ quan hệ xã hội nào mà sự xâm hại mà sự xâm hại đó thể hiện đấy đủ tính
chất nguy hiểm của tội phạm mới được gọi là khách thể trực tiếp của tội phạm. -
Căn cứ để xác định một quan hệ xã hội là khách thể trực tiếp của tội phạm:
tính chất quan trọng của quan hệ xã hội; tính chất và mức độ thiệt hại của quan hệ
đó đối với xã hội; động cơ, mục đích của người phạm tội. Ví dụ: Hành vi cắt cáp
viễn thông đang sử dụng vừa gây thiệt hại cho quan hệ sở hữu vừa gây thiệt hại cho
an toàn viễn thông. Trong hai thiệt hại đó, thiệt hại cho an toàn viễn thông thể hiện
đày đủ tính chất nguy hiểm của hành vi phạm tội cho nên khách thể cụ thể của tội
phạm là an toàm viễn thông và hành vi đó bị coi là phạm tội phá hủy công trình, cơ
sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia (Điều 303 NLHS) mà không phải là
khách thể trực tiếp của tội xâm phạm sở hữu. lOMoAR cPSD| 61716437 -
Một tội phạm có thể có nhiều khách thể trực tiếp vì sự gây thiệt hại cho
tấtcả các quan hệ xã hội thể hiện được đầy đủ tính chất nguy hiểm cho xã hội của
hành vi phạm tội. Ví dụ: Hành vi cướp tài sản vừa xâm hại quan hệ sở hữu vừa xâm
hại quan hệ nhân thân. Sự xâm hại quan hệ sở hữu hay quan hệ nhân thân đều chưa
phản ánh đầy đủ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi cướp tài sản. Tính chất
nguy hiểm cho xã hội của hành vi cướp tài sản chỉ được thể hiện đầy đủ quan sự
xâm hại hai quan hệ xã hội là quan hệ tài sản và quan hệ nhân thân. Do vậy, quan hệ
sở hữu và quan hệ nhân thân đều là khách thể trực tiếp của tội cướp tài sản.
II. ĐỐI TƯỢNG TÁC ĐỘNG CỦA TỘI PHẠM 1. Khái niệm -
Đối tượng tác động của tội phạm là là bộ phậm của khách thể của tội
phạmbị hành vi phạm tội tác động và quan đó gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại
cho quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ. -
Các bộ phâm của khách thể của tội phạm: Chủ thể quan hệ xã hội;
Nộidung quan hệ xã hội (là hoạt động của các chủ thể khi tham gia quan hệ xã hội);
Đối tượng của quan hệ xã hội (là sự vật hoặc lợi ích mà quan đó quan hệ xã hội phát sinh và tồn tại). -
Tội phạm gây thiệt hại cho quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ
bằngcách tác động vào đối tượng của quan hệ xã hội làm biến đổi tình trạng của đối
tượng tác động cụ thể.
2. Các loại đối tượng tác động của tội phạm -
Con người. Con người vừa là thực thể tự nhiên vừa là thực thể xã hội
và là chủ thể của quan hệ xã hội. Việc tác động làm biến đổi tình trạng của con người
gây ra thiệt hại cho quan hệ xã hội cho nên con người là đối tượng tác động của tội
phạm. Các tội phạm được quy định tại Chương XIV “Các tội xâm phạm tính mạng,
sức khỏe, nhân phẩm, danh dự con người đều có đối tượng tác động là con người. -
Đối tượng vật chất. Đối tượng vật chất tồn tại dưới dạng tài sản hoặc
tài nguyên thiên nhiên. Trong đó: Tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản lOMoAR cPSD| 61716437
thuộc sở hữu của một hoặc một số chủ thể của quan hệ xã hội; Tài nguyên thiên
nhiên là tất cả các dạng vật chất, đối tượng sản xuất để của con người tạo ra của cải
vật chất và là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu
và thống nhất quản lý1. Đối tượng vật chất là đối tượng tác động của tội phạm vì khi
đối tượng này bị tác động làm biến dạng sẽ gây ra các thiệt hại cho các quan hệ xã
hội được luật hình sự bảo vệ. -
Hoạt động bình thường của chủ thể quan hệ xã hội. Hoạt động bình
thườngcủa chủ thể quan hệ xã hội là một bộ phận của quan hệ xã hội. Khi tham gia
vào các quan hệ xã hội, thì chủ thể quan hệ xã hội được hoạt động theo đúng những
trình tự, thủ tục, phạm vi thẩm quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm do pháp luật quy
định. Việc tác động và làm biến dạng hoạt động bình thường của chủ thể quan hệ xã
hội gây thiệt hại cho quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ cho nên hoạt động bình
thường của chủ thể quan hệ xã hội là đối tượng tác động của tội phạm. Câu hỏi:
1. Phân loại khách thể của tội phạm? Lấy ví dụ minh họa.
2. Phân tích các đối tượng tác động của tội phạm và lấy ví dụ minh họa? Thực hành:
Hãy phân tích khách thể của một tội phạm cụ thể trong thực tế (SV tự tìm hoặc
GV cung cấp hồ sơ tình huống).
1 Xem: Hiến pháp mước CHXHCN Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2014, Điều 53.