Bảo kính cảnh giới 21 - Phân tích thơ Nguyễn Trãi và triết lý sống

Bảo kính cảnh giới 21
Nguyễn Trãi không chỉ là một người anh hùng của dân tộc, ông còn là một thi nhân, là
tác giả của rất nhiều áng văn thiên cổ bất hủ. Với lập luận sắc bén, ngồi bút tài hoa nổi
danh trong triều chính, ông còn thể hiện phong cách thoải mái trong những tựa thơ thường ngày.
Ông có nhiều tác phẩm nổi tiếng trong đó có bộ “Quốc âm thi tập” hiện còn 254 bài
thơ, được chia nhiều loại, nhiều thể tài khác nhau: Ngôn chí (21 bài), Thuật hứng (25
bài), Bảo kính cảnh giới (61 bài)…Phần lớn các bài thơ trong “Quốc âm thi tập” không
có nhan đề. Đây là bài thơ 21 trong “Bảo kính cảnh giới”. Sự nhàn nhã ấy được thể
hiện rõ trong Bảo kính cảnh giới, tác phẩm trữ tình tâm đặc hiếm có của ông:
Ở bầu thì dáng ắt nên tròn
Xấu tốt đều thì rập khuôn
Mở đầu bài thơ tác giả lồng ghép hình ảnh của các câu tục ngữ: “Ở bầu thì tròn, ở ống
thì dài”. Các câu tục ngữ trên được trích ra từ bài học của những người tiền bối trong
cuộc sống, và sử dụng chúng trong thơ ca giúp tác phẩm trở nên sâu sắc, đầy ý nghĩa
và tự nhiên hơn. Đây là những sự thật hiển nhiên trong cuộc sống nhưng đồng thời, nó
còn mang ý nghĩa về sự thích nghi của sự vật trong môi trường sống tự nhiên, trong đó
có con người. Con người ko phải chỉ thích nghi với cs tự nhiên mà còn phải biến thích
ứng với những thứ xung quanh mình, không để những thứ tiêu cực thứ xấu làm ảnh
hưởng đến mình. Những bài học này cũng rất dễ tiếp cận và hiểu được bởi mọi người
thông qua các câu tục ngữ. Ngoài ra, việc sử dụng các câu tục ngữ trong thơ cũng tạo
nên sắc thái đặc trưng của dân gian trong tác phẩm.
Nguyễn Trãi cũng đã khéo léo sử dụng các tục ngữ ở 2 câu sau:
Lân cận nhà giàu no bữa cám
Bạn bè kẻ trộm phải đau đòn
2 câu ssau nhà thơ đã thể hiện sự chiêm nghiệm sâu sắc giữa người với người
Chơi cùng bầy dại nên bầy dại
Kết mấy người khôn học nết khôn.
Câu thơ cho chúng ta biết, môi trường xung quanh chỉ ảnh hưởng một phần nhỏ đến
chúng ta.Nếu chúng ta chơi cùng người xấu thì sẽ ảnh hưởng không tốt với bản thân vì
những điều học được từ những người xấu sẽ làm tha hoá chúng ta, thay đổi cách suy
nghĩ, tư tưởng 1 cách tiêu cực. Ngược lại, nếu kết bạn với những người khôn ngoan sẽ
học đc những điều hay, lẽ phải để bản thân trở nên hoàn thiện hơn. Thế nhưng có
những người rất kiên định và không bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh. Dù họ
kết bạn với những người không tốt, họ vẫn giữ vững bản lĩnh và không bị tác động
xấu. Cũng có những người không chịu thích nghi và học hỏi. Ngay cả khi kết bạn với
những người khôn ngoan, họ vẫn không học được gì vì chính tính đóng kín và thiếu
sáng tạo của họ. Vì thế, hai câu thơ khuyên mọi người cần biết sống hòa đồng và thích
nghi với hoàn cảnh, để không bị kẹt lại trong địa vị của mình mà không thể tiến bộ được.
2 câu kết như nhấn mạnh, khẳng định thêm ý nghĩa của câu thơ trên
Ở đấng thấp thì nên đấng thấp.
Đen gần mực đỏ gần son.
Sự phát triển tính cách và phẩm chất của con người chịu ảnh hưởng rất lớn từ hoàn
cảnh xã hội mà họ đang sống. Đây là một nhận định được tác giả đưa ra dựa trên cấu
trúc nguyên nhân – kết quả. Tác giả đã có những trải nghiệm và cảm nhận tinh tế về
cuộc sống, giúp cho suy nghĩ của ông trở nên sâu sắc, mới mẻ và thẳng thắn hơn. Nếu
chưa biết những điều cao cả, tốt đẹp không biết những giá trị đẹp đẽ trong cuộc sống
thì con người sẽ chỉ có tầm hiểu biết hạn hẹp, không nâng tầm giá trị bản thân. Những
suy nghĩ này đã được chắt lọc qua thời gian và được đúc kết thành một quan điểm
chính trị xã hội rất sâu sắc, về tầm quan trọng của hoàn cảnh đối với sự phát triển của
con người. Một vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trữ tình rất thư thái.
Bằng tài năng sử dụng ngôn từ tài tình, khéo léo của mình, ông để lại nhiều tác phẩm
thơ chữ Hán với thế giới thẩm mĩ phong phú, vừa trữ tình, trí tuệ, vừa hào hùng, lãng
mạn. Nguyễn Trãi là người tiên phong về phong trào thơ Nôm và để lại những bài thơ
giàu trì tuệ, sâu sắc, thấm đẫm trải nghiệm về cuộc đời, được viết bằng ngôn ngữ tinh
luyện trong sáng, đăng đối một cách cổ điển. Nguyễn Trãi là nhà thơ đã sớm đưa tục
ngữ vào tác phẩm, ông cũng là người đã sáng tạo hình thức thơ thất ngôn xen lục
ngôn, một hình thức khác với Đường Luật. Có thể nói Nguyễn Trãi là một nhân vật tài
đức có đủ, trí dũng song toàn trong lịch sự Việt Nam thời phong kiến.
Qua bài thơ ông muốn nhắn nhủ rằng thế giới xung quanh ta muôn màu muôn vẻ có
đẹp, có xấu… Nhưng hãy luôn giữ vững lập trường, đừng để yếu tố ngoại cảnh nào chi
phối. Và đồng thời khi đánh giá một ai đó, không được đánh giá một cách phiến diện,
nhìn vẻ bên ngoài, mà phải đi sâu vào trong ngóc ngách của tâm hồn.