CÁC HÌNH THỨC QUÁ ĐỘ LÊN CNXH: Từ Lý Thuyết Đến Thực Tiễn Việt Nam

1. CÁC HÌNH THỨC QUÁ ĐỘ LÊN CNXH:
Các nhà sáng lập ra chủ nghĩa xã hội khoa học đã nêu ra 2 hình thức quá độ đi lên CNXH đó là quá độ
trực tiếp và quá độ gián tiếp.
a. Quá độ trực tiếp :
Theo C. Mác, Quá độ trực tiếp là quá độ đi lên CNXH từ các nước TB phát triển cao đi lên xây
dựng CNXH, hay nói cách khác là từ 1 nước TB phát triển tiến hành trực tiếp lên CNXH.
b. Quá độ gián tiếp :
Theo quan điểm của Lê-nin, quá độ gián tiếp là loại hình quá độ đặc biệt của đặc biệt, là hình
thức quá độ từ các nước TB chưa phát triển, hay nói cách khác là các nước TB trung bình, các nước tiền
TB đi lên xây dựng CNXH => Các nước có TB trung bình đi lên CNXH như nước Nga và các nước Đông âu.
⇨ Việt Nam ta đi lên CNXH bằng hình thức quá độ gián tiếp. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là
tất yếu đối với mọi quốc gia đi lên chủ nghĩa xã hội, nhưng nó lại có đặc điểm riêng đối với mỗi
quốc gia; do điều kiện xuất phát riêng của mỗi quốc gia quy định.
* Hoàn cảnh lịch sử dẫn đến sự lựa chọn quá độ lên CNXH bỏ qua chế độ TBCN:
+ Xuất phát từ một nước thuộc địa nửa phong kiến, có nền kinh tế lạc hậu, chủ yếu là san xuất nho, LLSX còn thấp kém.
+ Bên cạnh đó, đất nước ta lại vừa trai qua hàng chục năm chiến tranh, đất nước vùi mình trong bom đạn
khói lửa suốt 1 thời gian dài cùng với những tàn dư, những hậu qua nặng nề do chiến tranh & chế độ
phong kiến để lại rất nhiều. Hơn thế nữa, các thế lực thù địch luôn tìm cách phá hoại chế độ xã hội và
nền độc lập của nhân dân ta.
+ Cùng với thời điểm trên thì trên thế giới, các cuộc Cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại diễn ra
mạnh mẽ đã mang lại nhiều thành tựu to lớn ở nhiều lĩnh vực khác nhau cho loài người.
+ Ngay từ khi GCCN và NDLĐ giành được chính quyền đã bắt tay vào cai tạo, xây dựng chế độ XH mới,
chính thức bước vào thời kỳ quá độ lên CNXH, cụ thể ở nước ta, thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
được bắt đầu từ năm 1954 ở miền Bắc và từ năm 1975 trên phạm vi ca nước, sau khi cuộc cách mạng dân
tộc dân chủ nhân dân đã hoàn thành thắng lợi. Cho đến tận ngày nay, mặc dù chế độ XHCN ở Liên Xô
và các nước Đông Âu đã sụp đổ nhưng Việt Nam ta vẫn xác định đang trong thời kỳ quá độ lên CNXH.
⇨ Quá độ lên CNXH bỏ qua chế độ TBCN ở Việt Nam là con đường cách mạng tất yếu khách
quan xây dựng đất nước.
⇨ Đó là sự lựa chọn đúng đắn của Đảng, phù hợp với xu thế của thời đại, phù hợp với tiền đề
KT-CT, xã hội và lịch sử của CM Việt Nam, đáp ứng nguyện vọng thiết tha của dân tộc.
⇨ Nó phản ánh đúng quy luật phát triển khách quan của CM Việt Nam trong thời đại ngày nay.
⇨ Việc “ bỏ qua chế độ TBCN” để tiến lên xây dựng CNXH ở Việt Nma ta là đúng với lý luận
của chủ nghĩa Mác – Lê–nin.
Nhưng, thế nào là bo qua chế độ tư ban chủ nghĩa? Ngay bây giờ mình xin mời các bạn hãy chọn ra đáp
án chính xác nhất cho câu hoi : “Theo bạn, đáp án nào là chính xác nhất của đặc điểm “ bo qua chế độ
TBCN” trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta ?
2. PHÂN TÍCH SÂU HƠN VIỆC “ BỎ QUA CHẾ ĐỘ TBCN”
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX được tổ chức vào năm 2001, Đang Cộng san Việt
Nam đã nêu rõ việc bo qua chế độ tư ban chủ nghĩa là "bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của quan
hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa, nhưng tiếp thu, kế thừa những thành tựu
mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học công nghệ, để phát
triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế hiện đại"
Như vậy việc bo qua chế độ TBCN đi lên CNXH không chỉ là bo qua xác lập vị trí thống trị
của quan hệ san xuất TBCN và kiến trúc thượng tầng TBCN, mà còn là bo qua việc tước đoạt ruộng đất
của nông dân, cũng như việc tước đoạt tư liệu sản xuất của người lao động. Mặt khác, bo qua chế độ
TBCN cung còn là việc bo qua tạo dựng giai cấp thực hiện sự thống trị, bóc lột giai cấp công nhân và
những người lao động trong CNTB.
Tuy nhiên, việc bo qua chế độ TBCN không có nghĩa là chúng ta bo hết, phủ định hết tất ca
những điều tích cực mà CNTB mang lại. Sẽ là sai lầm và phai tra giá nếu quan niệm "bo qua chế độ tư
ban chủ nghĩa" theo kiểu phủ định sạch trơn, đem đối lập chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư ban, bo qua
ca những cái "không thể bo qua”. Mà theo đó vẫn phai giữ lại, phai tiếp thu, kế thừa những thành tựu mà
nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư ban chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học và công nghệ, để phát triển
nhanh lực lượng san xuất, xây dựng nền kinh tế hiện đại.
3. Tóm lại, thực chất của con đường quá độ lên CNXH bỏ qua chế độ TBCN ở Việt Nam là :
1. Là con đường Cách mạng tất yếu khách quan xây dựng đất nước trong thời kì quá độ.
2. Bo qua việc xác lập vị trí thống trị của quan hệ san xuất và kiến trúc thượng tầng tư ban chủ
nghĩa. Điều này đc hiểu là trong thời kỳ quá độ còn nhiều hình thức sở hữu, nhiều TPKT, còn nhiều
hình thức phân phối, nhưng trong đó chủ đạo là PP theo LĐ sở hữu tư nhân TBCN và TPKT tư
nhân TBCN KHÔNG chiếm vai trò chủ đạo. Cung cần phai hiểu rõ thêm là trong XH vẫn còn QH
bóc lột và bị bóc lột, nhưng QH bóc lột TBCN KHÔNG giữ vai trò thống trị.
3. Tiếp thu, kế thừa những thành tựu mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ Tư ban chủ nghĩa.
4. Đây là sự nghiệp khó khăn, phức tạp và lâu dài với nhiều chặng đường vì nó tạo rao sự biến đổi về
chất trên tất ca các lĩnh vực đời sống xã hội.
4/ NHỮNG ĐẶC TRƯNG BẢN CHẤT CỦA CNXH VIỆT NAM:
Trong Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ 11, được tổ chức vào năm 2011, Đang ta đã xác định 08
đặc trưng ban chất của XH XHCN mà nhân dân ta xây dựng là 1 XH:
1. Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh
Đây là đặc trưng bao quát những nội
dung cơ bản của xã hội XHCN mà ND ta xây dựng. Các đặc trưng khác chỉ là xác định
những mặt, những lĩnh vực cụ thể của xã hội xã hội chủ nghĩa như: nền dân chủ xã hội chủ
nghĩa, nền kinh tế, nền văn hoá, con người, vấn đề dân tộc, tôn giáo, nhà nước, quan hệ đối
ngoại… trong xã hội xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, đặc trưng này thể hiện được sự khác biệt và
tính ưu việt hơn hẳn của chủ nghĩa xã hội so với các chế độ xã hội trước đây. 2. Do nhân dân làm chủ.
3. Có Nền kinh tế phát triển cao dựa trên LLSX hiện đại và quan hệ SX tiến bộ.
4. Có Nền VH tiên tiến, đậm đà ban sắc dân tộc.
5. Có Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có đk phát triển toàn diện.
6. Các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển.
7. Có Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân do ĐCS lãnh đạo.
8. Có Quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới.
Vậy thì theo các bạn, hiện nay các đặc trưng nêu trên đã được thể hiện đầy đủ chưa và vì sao ?
Mình xin nhấn mạnh đây là những đặc trưng của CNXH, không phai của thời kỳ quá độ đi lên
CNXH .Những đặc trưng này chỉ hoàn thành khi mà đã chúng ta đã hoàn thành thời kì quá độ và tiến lên
xd CNXH một cách vững chắc thì 8 đặc trưng này mới được thể hiện đầy đủ, toàn diện
Vậy để thực hiện được 8 đặc trưng nêu trên thì cần phai thực hiện những phương hướng nào ?
5/ NHỮNG PHƯƠNG HƯỚNG XÂY DỰNG CNXH ở VN:
Cung trong Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ 11, Đang ta đã xác định 08 phương hướng cơ ban:
1. Đẩy mạnh CNH, HĐH gắn với phát triển kinh tế tri thức và bao vệ TN-MT.
2. Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN
3. XD nền VH tiên tiến, đậm đà ban sắc dân tộc; XD con người, nâng cao đời sống ND, thực hiện tiến bộ và công bằng XH.
4. Đam bao vững chắc an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội
5. Chủ động, tích cực hội nhập, thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác & phát triển.
6. XD nền dân chủ XHCN, thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc.
7. XD nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân.
8. XD Đang trong sạch, vững mạnh.
Vì Đang giữ vai trò lãnh đạo then chốt nên phai thường xuyên
xây dựng và chỉnh đốn Đang nhằm giữ cho Đang vững mạnh, trong sạch, tiếp tục đưa ra những
đường lối, chính sách đúng đắn.
Trong quá trình thực hiện tám phương hướng cơ ban nêu trên phai đặc biệt chú trọng nắm vững và
giai quyết tốt các mối quan hệ lớn: quan hệ giữa đổi mới, ổn định và phát triển; giữa đổi mới kinh tế và
đổi mới chính trị; giữa kinh tế thị trường và định hướng xã hội chủ nghĩa; giữa phát triển lực lượng san
xuất và xây dựng, hoàn thiện từng bước quan hệ san xuất xã hội chủ nghĩa; giữa tăng trưởng kinh tế và
phát triển văn hoá, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; giữa xây dựng chủ nghĩa xã hội và bao vệ Tổ
quốc xã hội chủ nghĩa; giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế; giữa Đang lãnh đạo, Nhà nước quan lý,
nhân dân làm chủ;. . Không phiến diện, cực đoan, duy ý chí.
Đại hội lần thứ XII của Đang (1-2016) bổ sung mối quan hệ “giữa Nhà nước và thị trường”, điều
chỉnh mối quan hệ “tuân theo các quy luật của thị trường và bao đam định hướng xã hội chủ nghĩa” .
Mục tiêu tổng quát khi kết thúc thời kỳ quá độ ở nước ta là xây dựng được về cơ ban nền tang kinh tế
của chủ nghĩa xã hội với kiến trúc thượng tầng về chính trị, tư tưởng, văn hoá phù hợp, tạo cơ sở để nước
ta trở thành một nước xã hội chủ nghĩa ngày càng phồn vinh, hạnh phúc.
Câu hỏi : “Bỏ qua chế độ TBCN” có đúng với lý luận Chủ nghĩa Mác – Lê-nin ?
⇨ Việc “ Bo qua chế độ CNTB” là đúng với lý luận Chủ nghĩa Mác – Lê-nin bởi vì:
Về mặt lý luận: Việt Nam đi lên chủ nghĩa xã hội bo qua chế độ tư ban chủ nghĩa là một kiểu
quá độ gián tiếp (loại hình quá độ đặc biệt của đặc biệt). Khi nghiên cứu về sự phát triển của lịch sử, C.
Mác và Ph.Ăng ghen đã khẳng định, lịch sử xã hội vừa phát triển theo con đường tuần tự, vừa phát triển theo con đường nhay vọt.
Trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, đặc biệt là từ sau cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại (1917),
kế thừa tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăng ghen, V.I.Lênin tiếp tục khẳng định tính tất yếu quá độ đi lên chủ
nghĩa xã hội bo qua giai đoạn phát triển chế độ tư ban chủ nghĩa ở các nước tiền tư ban chủ nghĩa hoặc
thuộc địa và phụ thuộc. Ông viết: “Với sự giúp đỡ của giai cấp vô san các nước tiên tiến, các nước lạc
hậu có thể tiến tới chế độ Xô Viết và qua những giai đoạn phát triển nhất định, tiến tới chủ nghĩa cộng
san, không phai trai qua giai đoạn phát triển tư ban chủ nghĩa”(2). Với quan điểm đó, Đang ta đã vận dụng
đúng đắn trong việc xác định và lựa chọn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội bo qua chế độ tư ban chủ nghĩa ở Việt Nam.
Trên cơ sở của chủ nghĩa Mác – Lênin, tính tất yếu của thời kỳ quá độ bo qua chế độ tư ban chủ
nghĩa ở nước ta đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định từ rất sớm. Trong Chính cương vắn tắt,
Nguyễn Ái Quốc đã khẳng định: Chủ trương làm tư san dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi
tới xã hội cộng san. Ngay từ khi tìm ra con đường giai phóng dân tộc, Nguyễn Ái Quốc đã lựa chọn loại
hình quá độ gián tiếp lên chủ nghĩa xã hội ở một nước thuộc địa nửa phong kiến trên cơ sở thấm nhuần
tư tưởng cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác – Lênin.
Câu hỏi: giải thích tính tất yếu của sự quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa ở Việt Nam:
Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam bắt đầu từ năm 1954 ở Miền Bắc và năm 1975 trên phạm vi ca
nước theo kiểu quá độ gián tiếp hoặc như V. I. Lênin nói là kiểu “đặc biệt của đặc biệt”. Đó là sự lựa
chọn tất yếu dựa trên những căn cứ sau:
+ Căn cứ vào quan điểm của Chủ nghĩa Mác –Lênin cho rằng, ở những nước nghèo nàn lạc hậu, chậm
phát triển về kinh tế vẫn có kha năng tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội mà không phai trai qua chế độ tư ban chủ nghĩa.
+ Căn cứ vào xu thế phát triển của thời đại ngày nay là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư ban lên chủ nghĩa
xã hội trên phạm vi toàn thế giới, mở đầu bằng cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga vĩ đại.
Đó cung là thời đại độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, nên nhiều nước đã đi lên chủ nghĩa xã
hội, bo qua chế độ tư ban chủ nghĩa như Trung Quốc, Việt Nam, Cu Ba, Triều Tiên, Lào…
+ Căn cứ vào điều kiện lịch sử của cách mạng nước ta, trong quá trình phát triển của cách mạng Việt
Nam, con đương quá độ lên chủ nghĩa xã hội bo qua chế độ tư ban trước hết là sự lựa chọn của chính
Đang ta: Ngay từ “Cương lĩnh chính trị năm 1930” đến “ Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội” được trình bày ở Đại hội VII năm 1991, Đang ta đều thể hiện ban lĩnh
chính trị về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.
Cùng với sự lựa chọn của Đang ta là sự lựa chọn của chính nhân dân lao động nước ta khi theo Đang làm
cách mạng là muốn có cuộc đời ấm no, hạnh phúc. Để mang lại ấm no, hạnh phúc cho nhân dân không
có con đường nào khác là con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Hiện nay, mặc dù trước mắt, chủ nghĩa tư
ban còn có tiềm năng phát triển về kinh tế, chủ nghĩa xã hội hiện thực sụp đỗ ở Liên Xô và Đông Âu,
nhưng Đang ta vẫn khẳng định đi lên chủ nghĩa xã hội, đó là con đường duy nhất đúng đắn. Chủ nghĩa
xã hội vẫn là khuynh hướng phát triển khách quan của thời đại. Nó không chỉ là lý tưởng mà là hiện thực
sinh động trong quá trình phát triển của cách mạng Việt Nam.
Câu hỏi : Nêu những thuận lợi và khó khăn khi quá độ CNXH ở Việt Nam
Downloaded by Nguyen Linh (vjt9@gmail.com)
Downloaded by Nguyen Linh (vjt9@gmail.com)
Câu hỏi : Giải thích vì sao Việt Nam vẫn còn đang nằm trong giai đoạn thấp của XHCN ?
Hiện tại Việt Nam ta vẫn đang trong thời kì quá độ lên CNXH, tức là chưa đạt được đến xã hội
XHCN, hay nói theo quan điểm về hình thái KT-XH Cộng san của Mác - Ăngghen là Việt Nam vẫn còn
nằm trong giai đoạn thấp của XHCN.
Chúng ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội (CNXH), bo qua chế độ tư ban chủ nghĩa (TBCN) không
phai theo phương thức trực tiếp, mà là hình thức gián tiếp, tức là phai đi qua các bước trung gian, phai
bắc những “chiếc cầu nho” đi lên CNXH, bo qua chế độ TBCN.
Lí do chọn con đường quá độ gián tiếp để đi lên CNXH là do xuất phát điểm của nước ta rất thấp
và xã hội ta cung chưa trai qua sự phát triển của chủ nghĩa tư ban vì vậy, thời kỳ quá độ phai diễn ra lâu
dài là một tất yếu lịch sử. Đồng thời, với sự lâu dài đó, thời kỳ quá độ phai trai qua nhiều bước phát triển
khác nhau với nhiều hình thức tổ chức kinh tế, xã hội cùng phát triển hội nhập, đan xen nhau. Có thể
khẳng định, khi bước vào thời kỳ quá độ, chúng ta gặp rất nhiều khó khăn:
+ Lúc bấy giờ, đất nước ta mới trai qua hai cuộc chiến tranh nên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội
đều bị tàn phá cùng với rất nhiều những tàn dư, những hậu qua nặng nề đối với con người, nền KT và môi trường sinh thái
Theo các chuyên gia, phai mất đến hơn 100 năm nữa Việt Nam mới có thể dọn
sạch hết số bom mìn còn sót lại sau chiến tranh.
+ Chưa kinh qua thời kỳ phát triển tư ban chủ nghĩa nên hầu như chưa có những tiền đề thực tiễn cơ
ban cho sự ra đời của chủ nghĩa xã hội.
+ Bên cạnh đó, các thế lực thù địch thường xuyên tìm cách chống phá, tìm cách xóa bo chủ nghĩa xã hội.
Downloaded by Nguyen Linh (vjt9@gmail.com)
+ Hệ thống chủ nghĩa xã hội thế giới tan rã và phong trào xã hội chủ nghĩa và công nhân quốc tế
đang ở thời kỳ thoái trào
Niềm tin vào CNXH bị giam sút, đặc biệt bị các quan điểm phan động, cơ
hội chi phối, một bộ phận quần chúng dao động, hoài nghi, mất phương hướng. .
+ Không những vậy, sau chiến tranh, Mỹ và phương Tây còn áp đặt lệnh cấm vận kinh tế đối với Việt
Nam trong suốt gần 20 năm ( 1975 – 1994), làm cho lương thực, hàng hóa nhu yếu phẩm hết sức thiếu
thốn, đời sống nhân dân hết sức khó khăn, khoang ba phần tư dân số sống dưới mức nghèo khổ. Việc
giai quyết những hậu qua này gặp nhiều khó khăn, tiêu tốn nhiều thời gian, của cai và sức lực.
+ Bốn nguy cơ mà Đang ta đã chỉ ra vẫn tồn tại, nhất là nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với các
nước trong khu vực và trên thế giới, nguy cơ diễn biến hòa bình của thế lực thù địch nhằm chống phá
nước ta; tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện tự diễn biến, tự
chuyển hóa trong một bộ phận cán bộ, đang viên, công chức, viên chức; sự tồn tại và những diễn biến
phức tạp của tệ quan liêu, tham nhung, lãng phí”
⇨ Càng nhiều khó khăn, rào can bao nhiêu thì càng phai tiêu tốn nhiều thời gian để vượt qua, để giai quyết bấy nhiêu.
⇨ Hiện tại tuy đất nước đã hội nhập phát triển cùng với thế giới nhưng Nước ta vẫn còn tồn động
nhiều vấn đề tiêu cực trong KT – CT – XH cần phai tìm cách xóa bo, giai quyết triệt để thì mới có
thể thực sự vững mạnh tiến lên CNXH và tiếp theo sau đó là tiến lên Cộng san chủ nghĩa.
Downloaded by Nguyen Linh (vjt9@gmail.com)
Document Outline

• 1.CÁC HÌNH THỨC QUÁ ĐỘ LÊN CNXH:
• 2.PHÂN TÍCH SÂU HƠN VIỆC “ BỎ QUA CHẾ ĐỘ TBCN”
• 4/ NHỮNG ĐẶC TRƯNG BẢN CHẤT CỦA CNXH VIỆT NAM:
  • Câu hỏi : “Bỏ qua chế độ TBCN” có đúng với lý luận
  • Câu hỏi: giải thích tính tất yếu của sự quá độ lên
  • Câu hỏi : Nêu những thuận lợi và khó khăn khi quá
  • Câu hỏi : Giải thích vì sao Việt Nam vẫn còn đang