Cách làm bài văn nghị luận xã hội đơn giản, dễ hiểu
Nghị luận xã hội là dụng bài nghị luận phổ biến trong đề thi Ngữ văn Trung học phổ thông quốc gia. Tuy
nhiên, để viết được một bài nghị luận xã hội hay cần rất nhiều yếu tố. Mời bạn đọc theo dõi:
1. Văn nghị luận xã hội là gì?
Văn nghị luận xã hội là những bài văn bàn về xã hội, chính trị, đời sống nói chung. Do đó phạm vi của dạng
bài này rất rộng. Nó bao gồm những vấn đề tư tưởng, đạo lí cho đến lối sống, bên cạnh đó một đề văn nghị
luận xã hội đôi khi đề cập tới những câu chuyện nổi bật trong cuộc sống hằng ngày.
Hiểu đơn giản, văn nghị luận xã hội là dạng văn yêu cầu viết về vấn đề xã hội. Nó khác với nghị luận văn
học ở chỗ, không viết về tác phẩm, nhà văn. Để viết văn nghị luận tốt, học sinh cần rèn luyện 2 kỹ năng:
chứng kinh và giải thích.
2. Các dạng đề Nghị luận xã hội thường gặp.
Có hai đạng dề nghị luận xã hội thường xuất hiện:
Nghị luận về một hiện tượng đời sống: Đó là những hiện tượng, vấn đề xã hội nổi bật đang được xã
hội quan tâm. Để làm tốt dạng nghị luận này, yêu cầu học sinh cần có những kiến thức xã hội. Ví dụ:
- Hiện tượng có tác động tích cực: tiếp sức mùa thi, Mùa hè xanh,....
- Hiện tượng có tác động tiêu cực: bạo lực học đường, chiến tranh,..
- Nghị luận về một mẩu tin tức, báo chí: một đoạn trích, một mẩu tin trên báo,..
Nghị luận về một tư tưởng đạo lí: Là việc bần luận, đánh giá một vấn đề thuộc lĩnh vực đạo đức, tư
tưởng, ..với mục đích hướng học sinh đưa ra quan điểm đúng đắn về những giá trị đạo đức tốt đẹp. Ví dụ:
- Tư tưởng mang tính nhân văn, đạo đức: lòng dũng cảm, khoan dung, ý chí nghị lực,...
- Tư tưởng không nhân văn: ích kỷ, vô cảm,..
- Nghị luận xã hội về hai mặt tốt xấu trong một vấn đề
- Văn nghị luận xã hội về vấn đề có tính chất bàn luận, trao đổi
- Văn nghị luận xã hội đặt ra trong mẩu truyện nhỏ hoặc đoạn thơ.
Vì sự khác nhau đó nên học sinh cần xác định đúng dạng bài để có hướng giải quyết đúng đắn vấn đề tốt hơn.
3. Các bước làm bài văn nghị luận xã hội
Bước 1: Xác định yêu cầu đề bài
Đọc kĩ, xác định yêu cầu đề bài để biêt được yêu cầu đặt ra là gì? là nghị luận về hiện tượng đời sống
hay một tư tưởng đạo lí.
Phân biệt yêu cầu của đề là về tư tưởng đạo lí hay đời sống xã hội.
Bước 2: Lập dàn ý Mục đích:
Ghi lại những ý cần viết, tránh bỏ sót ý
Trình bày khoa học, mạch lạc trong một nội dung.
Chủ động trong việc triển khai các ý chính/ luận điểm của bài viết, tập trung vào những luận điểm
quan trọng, tránh trình bày lan man, dài dòng không cần thiết.
Bước 3: Triển khai viết bài chi tiết
Dựa trên những luận điểm chính đã nêu ở dàn ý, ta có thể viết được một bài văn hoàn chỉnh. Để bài
văn có sức hấp dẫn, cần lưu ý một số điểm:
Tạo sự liên kết giữa các luận điểm, các ý nhằm làm nổi bật đối tượng, nội dung cần nghị luận.
Đưa những dẫn chứng phù hợp, đảm bảo tính thực tế khách quan. Lưu ý:
- Dẫn chứng đưa ra cần cụ thể, không lấy dẫn chứng chung chung
- Dẫn chứng người thật, việc thật
- Lồng ghép dẫn chứng vào bài thật khéo léo và phù hợp. - Lập luận chặt chẽ
- Lồng ghép những quan điểm, đánh giá của bản thân (đồng tình, không đồng tình, ca ngợi, phê phán,...)
Bình luận mở rộng vấn đề
- Phản biện những biểu hiện sai lệch có liên quan tới vấn đề cần nghị luận - Dẫn chứng kèm theo
Đưa ra bài học nhận thức và bài học hành động
- Chốt lại bài học mà mình nhận được sau khi phân tích
- Bài học cần hướng tới những bài học tốt, cách sống tử tế hơn. Kết luận
- Nêu khái quát đánh giá ý nghĩa tư tưởng đạo lí đã viết
- Mở ra hướn suy nghĩ mới về vấn đề đó
4. Phương pháp làm bài nghị luận xã hội với từng dạng bài
4.1. Nghị luận về tư tưởng đạo lí a. Mở bài
Giới thiệu về tư tưởng đạo lí cần nghị luận (giới thiệu trực tiếp hoặc dẫn dắt dán tiếp qua câu chuyện).
Ví dụ: Nghị luận xã hội về hạnh phúc
Mở bài trực tiếp: Ai cũng ki vọng cuộc sống của mình sẽ hạnh phúc. Thế nhưng không phải ai cũng
hiểu hết ý nghĩa thực sự của hạnh phúc trong cuộc sống của chính mình.
Mở bài gián tiếp: Có một câu nói: "Hạnh phúc không phải là đích đến mà là một hành trình đi tới đích".
Có những người giành cả cuộc đời đi tìm cho mình thứ gọi là hạnh phúc mà đâu biết rằng hạnh phúc
tới từ những điều nhỏ nhất trong cuộc sống. Có những người luôn bằng lòng với những thứ hiện tại,
người ta coi đó là một loại hạnh phúc. Vậy hạnh phúc thật sự là gì? hạnh phúc đến từ đâu? Chúng ta
liệu đã hạnh phúc chưa? b. Thân bài
-Giải thích tư tưởng đạo lí
Giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng, bám sát nghĩa để giải thích, tránh lan man Giải thích các từ ngữ
Khái quát ý nghĩa chung của tư tưởng đạo lí, trình bày quan điểm, đánh giá của người viết về tư tưởng đạo lí ấy.
- Phân tích chứng minh
Chỉ ra tính đúng đắn của tư tưởng đạo lí
Đưa ra những dẫn chứng chứng minh cụ thể để chứng minh tính đúng đắn của tư tưởng đạo lí, bác
bỏ những quan điểm sai lệch về tư tưởng đạo lí được bàn luận.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của tư tưởng đạo lí với cuộc sống con người.
- Bình luận, liên hệ
Phê phán những biểu hiện sai lệch tư tưởng đạo lí, ca ngợi những tấm gương tốt đẹp về tư tưởng đạo lí. Dẫn chứng cụ thể
Khi bàn luận vè tư tưởng đạo lí cần lưu ý:
Người viết bài tự đặt và trả lời các câu hỏi: Tư tưởng đạo lí ấy đã đầy đủ, toàn diện chưa? cần bổ sung thêm điều gì?
Người viết cần xem xét từ nhiều góc độ, nhiều quan hệ để đánh giá.
Cần có bản lĩnh, lập trường vững vàng, đưa ra chính kiến, suy nghĩ riêng của bản thân.
- Đưa ra bài học nhận thức và bài học hành động
Bài học phải đưa ra từ chính tư tưởng đạo lí mà đề yêu cầu, phải phù hợp với thực tế, bài học cần chân thành, giản dị. c. Kết bài
Khái quát giá trị của tư tưởng đạo lí vừa nghị luận.
4.2. Nghị luận về một hiện tượng xã hội a. Mở bài:
Giới thiệu hiện tượng xã hội cần nghị luận, bám sát hiện tượng, không lan man. b. Thân bài
Giải thích ngắn gọn về hiện tượng đời sống
Nêu thực trạng của hiện tượng trong đời sống
Chỉ ra tác động, ảnh hưởng của hiện tượng ấy với cuộc sống của con người. Nêu đánh giá, nhận định
về mặt đúng -sai, lợi-hại, lí giải mặt tích cực cũng như hạn chế của sự việc, hiện tượng, bày tỏ thái độ đồng tình hay phê phán.
Giải thích nguyên nhân dân tới sự việc hiện tượng xã hội cần nghị luận (nguyên nhân chủ quan, nguyên nhân khách quan) Đề xuất giải pháp
Rút ra bào học nhận thức và bài học hành động cho bản thân. c. Kết bài
Khái quát vấn đề nghị luận.
5. Một số lưu ý khi viết bài văn nghị luận xã hội
Để bài văn nghị luận xã hội chặt chẽ, lời văn, câu văn phả cô đọng, ngắn gọn, lập luận chặt chẽ, cảm
xúc trong sáng, lành mạnh, tạo lối viết song song có khen chê rõ ràng.
Dung lượng chữ cần có trong bài phải đáp ứng yêu cầu của đề, tránh trường hợp thiếu hoặc thừa quá
nhiều chữ, sẽ bị trừ điểm.
6. Một số bài tập vận dụng về văn nghị luận xã hội
Đề 1: Trình bày suy nghĩ của em về ý nghĩa của tình yêu thương trong cuộc sống của con người.
Đề 2: Hiện nay vấn nạn bạo lực học đường đang ngày càng nghiêm trọng, em hãy bình luận hiện tượng trên.
Như vậy thông qua những chia sẻ của Luật Minh Khuê về cách làm bài văn nghị luận hay nhất các em sẽ
biết được những phương pháp phân tích cũng như kĩ năng đánh giá một sự việc, một tư tưởng để viết một
bài văn nghị luận hoàn chỉnh.