Cần - Kiệm - Liêm Chính | Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 61573419 Cần – Kiệm
“Cần” tức là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng dẻo dai. Lao động với tinh thần tự lực cánh
sinh, không lười biếng; là năng suất trong bất kỳ công tác nào. Cần còn là làm việc một
cách thông minh, sáng tạo, có kế hoạch, khoa học.
Tục ngữ có câu: “Có công mài sắt, có ngày nên kim” Nghĩa là bất cứ việc gì dù khó khăn
đến mấy, chỉ cần chúng ta chăm chỉ, siêng năng thì việc gì cũng có thể làm được. Muốn
cho chữ Cần có nhiều kết quả hơn, thì phải có kế hoạch cho mọi công việc. Nghĩa là phải
tính toán cẩn thận, sắp đặt gọn gàng. Cây gỗ bất kỳ to nhỏ, đều có gốc và ngọn. Công việc
bất kỳ to nhỏ, đều có điều nên làm trước, điều nên làm sau. Nếu không có kế hoạch, điều
nên làm trước mà để lại sau, điều nên làm sau mà đưa làm trước, như thế thì sẽ hao tổn thì
giờ, mất công nhiều mà kết quả ít.
“Cụ Mạnh Tử có nói: "Người thợ muốn làm khéo, thì trước phải sắp sẵn công cụ của
mình".” (Hồ Chí Minh toàn tập (1996-2000). Nxb Chính trị Quốc gia, tập 5, tr 633.) Một
ví dụ: “Người thợ mộc muốn đóng một cái tủ. Trước hết, anh ta mài sẵn cưa, bào, tràng,
đục, v.v. và làm sao xếp có thứ tự hẳn hoi. Rồi anh lấy gỗ vừa đủ làm cái tủ. Khi các thứ
đều sẵn sàng, anh ta bèn bắt tay vào việc đóng tủ. Như thế là anh thợ mộc ấy làm việc có
kế hoạch. Như thế là anh ấy sẽ không hao thì giờ, tốn lực lượng, mà việc lại mau thành.
Trái lại, nếu anh ấy không sắp đặt sẵn sàng trước, khi cần đến cưa mới chạy đi lấy cưa, khi
cần đến đục thì phải chạy đi tìm đục. Như vậy thì mất thì giờ chạy lăng xăng cả ngày, mà công việc được ít.
Việc to, việc nhỏ, muôn việc đều như vậy.
Vì vậy, siêng năng và kế hoạch phải đi đôi với nhau.
Kế hoạch lại đi đôi với phân công.
Ví dụ: Một xưởng máy, một cơ quan, v.v. đã có kế hoạch, nhưng phải phân công cho khéo.
Phân công phải nhằm vào 2 điều: Công việc: Việc gì gấp thì làm trước. Việc gì hoãn thì
làm sau; Nhân tài: Người nào có năng lực làm việc gì, thì đặt vào việc ấy. Nếu dùng không
đúng, người giỏi nghề thợ mộc thì giao cho việc thợ rèn, người giỏi nghề rèn thì giao cho
việc thợ mộc, như thế hai người đều thất bại cả hai. Cần và chuyên phải đi đôi với nhau.
Chuyên nghĩa là dẻo dai, bền bỉ. Nếu không chuyên, nếu một ngày cần mà mười ngày lOMoAR cPSD| 61573419
không cần, thì cũng vô ích. Như thế chẳng khác gì một tấm vải phơi một hôm mà ngâm
nước mười hôm, thì ướt hoàn ướt. Cần không phải là làm xổi. Nếu làm cố chết cố sống
trong một ngày, một tuần hay một tháng, đến nỗi sinh ốm đau, phải bỏ việc. Như vậy, không
phải là cần. Cần là luôn luôn cố gắng, luôn luôn chăm chỉ, cả năm cả đời. Nhưng không
làm quá trớn. Phải biết nuôi dưỡng tinh thần và lực lượng của mình, để làm việc cho lâu dài.
Lười biếng là kẻ địch của chữ cần. Vì vậy, lười biếng cũng là kẻ địch của dân tộc. Một
người lười biếng, có thể ảnh hưởng tai hại đến công việc của hàng nghìn hàng vạn người
khác. Một ví dụ: Trong thời kỳ kháng chiến của dân tộc ta, các vị kỹ sư thì chăm lo phát
minh những thứ khí giới mới. Đồng bào thì chăm lo cung cấp các thứ nguyên liệu. Những
người vận tải thì chăm lo đưa những nguyên liệu ấy đến các xưởng máy. Anh em công nhân
thì chăm lo rèn đúc ra những thứ khí giới mới. Các chiến sĩ chăm lo luyện tập dùng những
vũ khí ấy để giết cho nhiều giặc. Tất cả mọi người đó như kết thành một sợi dây chuyền,
quan hệ rất chặt chẽ với nhau. Mọi người đều Cần, thì dây chuyền ấy chạy rất thuận lợi và
nhanh chóng. Kết quả là địch mau thua, ta mau thắng. Nếu trong những người đó mà có
người lười biếng, thì công việc của những người khác ắt chậm lại, khác nào sợi dây chuyền
có một khúc hỏng. Kết quả sẽ tai hại thế nào, rất là dễ hiểu.
Vì vậy, người lười biếng là có tội với đồng bào, với Tổ quốc.
“Kiệm” Là tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi. Trong quá trình lao
động, làm bất cứ việc gì cũng đều phải phối hợp các yếu tố lao động sản xuất với nhau, có
kế hoạch cụ thể sao cho không thừa, không thiếu lại đạt hiệu quả kinh tế cao nhất. Do đó
vấn đề tiết kiệm được đặt ra như một yếu tố kinh tế xã hội. Tiết kiệm ở đây trước hết là
thời gian. Bác thường nói: “Thời giờ là vàng ngọc”. Trong cuộc sống không phải cái gì
cũng có sẵn cho ta sử dụng. Và dẫu có thì cũng không phải là vô tận. Các-Mác đã có câu
nói nổi tiếng: “Mọi tiết kiệm suy cho cùng là tiết kiệm thời gian”. Tiết kiệm thời gian là sự
tiết kiệm cần thiết nhất và tiết kiệm thời gian đồng nghĩa với việc tiết kiệm mọi giá trị khác
trong đời sống. Thời gian là cái mỗi người có được nhưng không phải vô tận. Thời gian
luôn hoạt động theo trục tuyến tính “một đi không trở lại” nên khi mất đi sẽ không lấy lại lOMoAR cPSD| 61573419
được nữa. Nó là điều cần thiết để mỗi người tìm hiểu điều mình muốn, thực hiện việc cần
làm cũng như tìm ý nghĩa cho công việc và cuộc sống.
Trong tác phẩm: "Đường cách mệnh", chương đầu tiên Bác giới thiệu tư cách và tiêu chuẩn
một người cách mạng là: Cần, kiệm. Bác cho rằng: "Cần với kiệm phải đi đôi với nhau như
hai chân của một con người". Cần mà không kiệm thì "Làm chừng nào xào chừng ấy",
cũng như một cái thùng không đáy, nước đổ vào bao nhiêu lại chảy ra ngoài bấy nhiêu.
Kiệm mà không cần thì không tăng thêm, không phát triển được.
Tiết kiệm thời giờ là kiệm và cũng là cần. Bất kỳ làm việc gì, nghề gì, khi đã làm thì phải
làm hăng hái, chăm chỉ, chuyên chú, làm cho ra trò làm.Tiết kiệm thời giờ của mình, lại
phải tiết kiệm thời giờ của người. Không nên ngồi lê, nói chuyện phiếm, làm mất thời giờ người khác.
Theo Hồ Chí Minh, tiết kiệm “là không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi”. Tiết kiệm
không phải là bủn xỉn, mà những việc ích lợi cho đồng bào, cho Tổ quốc, thì bao nhiêu
công, tốn bao nhiêu của cũng vui lòng. Tiết kiệm là tích cực. “Tiết kiệm không phải là ép
bộ đội, cán bộ và nhân dân nhịn ăn, nhịn mặc. Trái lại, tiết kiệm cốt để giúp vào tăng gia
sản xuất, mà tăng gia sản xuất là để dần dần nâng cao mức sống của bộ đội, cán bộ và nhân
dân. Nói theo lối khoa học, thì tiết kiệm là tích cực, chứ không phải là tiêu cực” (Hồ Chí
Minh Toàn tập, NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội 2002, t.6, tr.485.) Cần, Kiệm là yếu tố
quan trọng để tạo ra của cải, vật chất cho xã hội. Một xã hội mà không có Cần, Kiệm thì
không thể nào có điều kiện để phát triển. Còn lãng phí thì gây ra những tổn thất vô cùng to
lớn về tiền bạc, của cải, thời giờ và sức lao động, làm cho xã hội ngày càng nghèo đi. Do
đó, nếu Cần, Kiệm thì phải chống lãng phí, và ngược lại: lãng phí thì không thể Cần, Kiệm được.
Sinh thời, Bác sống rất giản dị, từ lời nói đến việc làm, phong cách làm việc, từ cách ăn
mặc cho đến những sinh hoạt hàng ngày, ngay cả khi Người đã là Chủ tịch nước. Tác phong
giản dị ấy mang lại một sự gần gũi, một ấn tượng khó quên với những ai đã được gặp Bác
dù chỉ một lần. Bác ăn mặc rất giản dị và tiết kiệm. Quần áo Bác mặc chỉ có vài bộ, may
cùng kiểu. Có cái áo của Bác rách, vá đi vá lại, thay cổ mà Bác vẫn không cho đổi. Có lần lOMoAR cPSD| 61573419
Bác nói với một đồng chí lãnh đạo cấp cao của Đảng một cách chân tình: “Này chú! Chủ
tịch Đảng, Chủ tịch nước mặc áo vá vai thế này là cái phúc của dân đấy.
Đừng bỏ cái phúc ấy đi” (Chuyện kể của những người giúp việc Bác Hồ, Nxb. Thông tấn
H, 2003, tr.115.) Đôi dép cao su của Bác, bộ quần áo ka-ki sờn Bác vẫn dùng hàng ngày,
khi biết các đồng chí phục vụ định thay, Bác không đồng ý. Chiếc bút chì mòn vẹt Bác
dùng để theo dõi tin tức trên báo. Những trang bản thảo được Bác viết ở mặt sau của những
tờ tin tham khảo của Việt Nam Thông tấn xã. Chiếc ô tô Bác đi công tác hay đi thăm đồng
bào và chiến sĩ trong cả nước cũng chỉ là loại xe bình thường. Bác không dùng chiếc điều
hoà nhiệt độ do các đồng chí cán bộ ngoại giao đang công tác ở nước ngoài biếu, mà đề
nghị chuyển chiếc điều hoà ấy cho các đồng chí thương bệnh binh đang điều trị tại trại điều
dưỡng hoặc quân y viện, mặc dù lúc đó Bác đang ở trong ngôi nhà của người thợ điện (nhà
54) rất nóng. Những bữa ăn thanh đạm của Người “thường là dưa cà, đôi khi có thịt”.
Những lần đi thăm các địa phương, Bác thường không báo trước và mang theo cơm nắm
để tránh sự đón rước linh đình, gây phiền hà và tốn kém tiền của nhân dân. Trong cuộc
kháng chiến chống thực dân Pháp, trên chiến khu Việt Bắc, Bác ở trong ngôi nhà sàn đơn
sơ, giản dị thì đến khi cách mạng thành công, trở về Thủ đô, Bác cũng chỉ ở trong ngôi nhà
nhỏ của người thợ điện, sau đó chuyển sang nhà sàn, chứ không ở ngôi nhà to, sang trọng
của Toàn quyền Đông Dương. Bác dành ngôi nhà sang trọng đó làm nơi đón tiếp khách của
Đảng và Nhà nước ta. Sự tiết kiệm của Bác còn thể hiện trong việc sử dụng đội ngũ cán
bộ. Là Chủ tịch Chủ tịch nước, nhưng những năm tháng sống trên chiến khu Việt Bắc, đi
theo Bác chỉ là tổ công tác ít người kiêm nhiều việc. Cách mạng Tháng Tám thành công,
trở về Thủ đô, các đồng chí phục vụ Bác ở Phủ Chủ tịch cũng rất ít. Những lần đi công tác
xa, không cần nhiều cán bộ cùng đi, Bác cho những anh em còn lại về thăm gia đình. Bác
dặn “Các chú tranh thủ về thăm nhà, nhưng nhớ đúng hẹn lên đón Bác”. Điều đó thể hiện
sự quan tâm của Bác đối với con người và cũng là một hình thức tiết kiệm thời gian.
Ngày nay, khi tham ô, tham nhũng đã trở thành quốc nạn, làm xói mòn uy tín của Đảng,
giảm lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước thì việc lOMoAR cPSD| 61573419
học tập, làm theo tấm gương đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh là một giải pháp quan
trọng, là việc làm bức thiết của toàn Đảng, toàn dân.
Với tất cả tấm lòng kính trọng Bác, nhớ ơn Bác, chúng ta tin rằng những lời dạy của Bác
về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí sẽ mãi mãi là bài học quan trọng đối với mỗi cán
bộ, đảng viên và nhân dân trong việc rèn luyện và nêu cao đạo đức cách mạng.
Giá trị thực tiễn
Cần Kiệm Liêm Chính Đối với cá nhân:
Nâng cao phẩm chất đạo đức: Giúp mỗi người rèn luyện tính siêng năng, tiết kiệm,
trung thực, liêm khiết, từ đó hoàn thiện bản thân, sống có trách nhiệm hơn với bản thân và cộng đồng.
Phát triển bản thân: Giúp mỗi người rèn luyện ý chí, kỷ luật, nỗ lực phấn đấu để đạt được
mục tiêu trong cuộc sống. Đối với cộng đồng:
Xây dựng môi trường xã hội lành mạnh: Góp phần xây dựng môi trường xã hội văn minh,
liêm chính, mọi người sống chan hòa, đoàn kết, tương trợ lẫn nhau.
Chống tham nhũng, lãng phí: Giúp mỗi người ý thức được trách nhiệm của bản thân
trong việc chống tham nhũng, lãng phí, góp phần bảo vệ tài sản của Nhà nước và xã hội.
Tăng cường sức mạnh quốc gia: Giúp xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh, tiến bộ,
góp phần nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế. Chí công vô tư
Chí công vô tư là một phẩm chất đạo đức cao đẹp, mang lại nhiều giá trị thực tiễn to
lớn trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội
Góp phần xây dựng và củng cố niềm tin của nhân dân: Khi cán bộ, đảng viên thực
hành chí công vô tư, đặt lợi ích của dân tộc, đất nước lên trên hết, họ sẽ nhận được sự tin lOMoAR cPSD| 61573419
tưởng, kính trọng của nhân dân. Niềm tin này là nền tảng vững chắc cho sự đoàn kết,
thống nhất và phát triển của đất nước.
Ví dụ: Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam, luôn đề cao chí
công vô tư. Người đã dành cả cuộc đời mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống
nhất đất nước, mưu cầu hạnh phúc cho nhân dân. Nhờ sự chí công vô tư, Người đã nhận
được sự tin yêu, kính trọng tuyệt đối của nhân dân.
Thúc đẩy sự phát triển công bằng, dân chủ của xã hội: Khi mọi người đều hành động
theo nguyên tắc chí công vô tư, sẽ không có chỗ cho tham nhũng, hối lộ, sách nhiễu. Nhờ
vậy, xã hội sẽ phát triển công bằng, dân chủ, mọi người đều có cơ hội phát triển tiềm năng của bản thân.
Ví dụ: Chính sách "Chống tham nhũng, lãng phí" của Đảng và Nhà nước Việt Nam là
một ví dụ điển hình cho việc áp dụng nguyên tắc chí công vô tư trong thực tiễn. Nhờ
chính sách này, đã có nhiều vụ tham nhũng bị phanh phui, xử lý, góp phần xây dựng một
xã hội công bằng, dân chủ hơn.
Nâng cao hiệu quả công việc: Khi mọi người đều đặt lợi ích chung lên trên lợi ích cá
nhân, họ sẽ có tinh thần trách nhiệm cao hơn, làm việc hiệu quả hơn. Nhờ vậy, công việc
sẽ được hoàn thành nhanh chóng, đạt kết quả cao.
Ví dụ: Trong các tập thể có tinh thần đoàn kết, tương trợ, mọi người cùng nhau chia sẻ
khó khăn, giúp đỡ lẫn nhau, công việc sẽ luôn được hoàn thành tốt nhất.
Tạo môi trường làm việc lành mạnh, đoàn kết: Khi mọi người đều hành động theo
nguyên tắc chí công vô tư, sẽ không có sự ganh đua, đố kỵ, chia bè kéo cánh. Nhờ vậy,
môi trường làm việc sẽ trở nên lành mạnh, đoàn kết, tạo điều kiện cho mọi người cùng nhau phát triển.
Ví dụ: Trong các doanh nghiệp có văn hóa doanh nghiệp tốt, đề cao tinh thần tập thể,
nhân viên sẽ luôn gắn bó, đoàn kết, cùng nhau nỗ lực để đạt được mục tiêu chung của doanh nghiệp.
Góp phần xây dựng hình ảnh con người Việt Nam đẹp: Chí công vô tư là một phẩm
chất đạo đức cao đẹp, thể hiện bản sắc văn hóa tốt đẹp của con người Việt Nam. Khi mỗi lOMoAR cPSD| 61573419
người đều rèn luyện và tu dưỡng phẩm chất này, chúng ta sẽ góp phần xây dựng hình ảnh
con người Việt Nam đẹp trong mắt bạn bè quốc tế.
Ví dụ: Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương sáng về chí công vô tư. Người luôn sống
giản dị, thanh bạch, đặt lợi ích của dân tộc, đất nước lên trên hết. Nhờ vậy, Người đã trở
thành biểu tượng cao đẹp của con người Việt Nam, được bạn bè quốc tế kính trọng.