Cặp phạm trù cái chung và cái riêng trong triết học? Cho ví dụ

Cặp phạm trù cái chung và cái riêng trong triết học? Cho ví dụ
1. Cái chung là gì? Cái riêng là gì?
Cái riêng: là phạm trù triết học để chỉ một sự vật, hiện tượng nhất định. (Cái
riêng được hiểu như là một chỉnh thể độc lập với cái khác).
Cái chung: là phạm trù triết học dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính
không những có ở một sự vật, một hiện tượng, mà còn lặp lại trong nhiều sự
vật, hiện tượng khác. Cái chung thường chứa đựng ở trong nó tính qui luật, sự lặp lại.
Giữa cái riêng và cái chung luôn có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ với nhau.
Cái chung tồn tại bên trong cái riêng, thông qua cái riêng để thể hiện sự tồn
tại của minh; còn cái riêng tồn tại trong mối liên hệ dẫn đến cái chung.
Cái đơn nhất: là phạm trù triết học dùng để chỉ các mặt, các đặc điểm vốn có
ở một sự vật, hiện tượng mà không lặp lại ở sự vật, hiện tượng nào khác.
2. Cặp phạm trù cái chung và cái riêng trong triết học
Triết học Mác-Lênin đặt ra và giải quyết câu hỏi: Cái riêng chỉ tồn tại trong
một khoảng thời gian có hạn, vậy thì cái chung có tồn tại vĩnh viễn, vô hạn trong thời gian không?
- Cái riêng xuất hiện chỉ tồn tại được trong một khoảng thời gian nhất định và
khi nó mất đi sẽ không bao giờ xuất hiện lại, cái riêng là cái không lặp lại.
- Cái chung tồn tại trong nhiều cái riêng, khi một cái riêng nào đó mất đi thì
những cái chung tồn tại ở cái riêng ấy sẽ không mất đi, mà nó vẫn còn tồn tại ở nhiều cái riêng khác.
Trong lịch sử triết học đã có hai xu hướng - duy thực và duy danh - đối lập
nhau giải quyết vấn đề quan hệ giữa cái riêng và cái chung. Các nhà duy
thực khẳng định, cái chung tồn tại độc lập, không phụ thuộc vào cái riêng.
Các nhà duy danh cho rằng, cái chung không tồn tại thực trong hiện thực
khách quan. Chỉ có sự vật đơn lẻ, cái riêng mới tồn tại thực. Cái chung chỉ
tồn tại trong tư duy con người. Cái chung chỉ là tên gọi, danh xưng của các
đối tượng đơn lẻ. Tuy cùng coi cái riêng là duy nhất có thực, song các nhà
duy đanh giải quyết khác nhau vấn đề hình thức tồn tại của nó. Một số (như
Occam) cho rằng, cái riêng tồn tại như đối tượng vật chật cảm tính; số khác
(Béccli) lại coi cảm giác là hình thức tồn tại của cái riêng...
Chủ nghĩa duy vật biện chứng đã khắc phục những khiếm khuyết của cả hai
xu hướng đó trong việc lý giải mối quan hệ cái chung - cái riêng.
Chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng cả cái riêng, cái chung, cái đơn nhất
đều tồn tại khách quan và có mối quan hệ hữu cơ với nhau. Mối quan hệ đó
được thể hiện qua các đặc điểm sau:
- Cái chung tồn tại trong cái riêng, vì cái chung là một mặt, một thuộc tính của
cái riêng, không có cái chung tồn tại bên ngoài cái riêng và nó liên hệ không tách rời cái đơn nhất.
- Mọi cái riêng đều là sự thống nhất của các mặt đối lập, giữa cái đơn nhất và
cái chung. (Trong cùng một lúc, sự vật, hiện tượng đó vừa là cái đơn nhất
vừa là cái chung; các mặt cá biệt, không lặp lại của sự vật, hiện tượng đó là
biểu hiện cái đơn nhất. Còn các mặt lặp lại ở nhiều sự vật hiện tượng thì biểu hiện cái chung).
- Cái riêng là cái toàn bộ bởi vì nó là một chỉnh thể độc lập với cái khác, là cái
phong phú hơn cái chung vì ngoài những điểm chung, cái riêng còn có cái đơn nhất.
- Cái chung là cái bộ phận bởi vì nó chỉ là những thuộc tính của cái riêng
nhưng nó sâu sắc hơn cái riêng vì cái chung là những thuộc tính, những mối
liên hệ ổn định, tất nhiên lặp lại ở nhiều cái riêng cùng loại.
- Cái đơn nhất và cái chung có mối liên hệ lẫn nhau trong một thể thống nhất.
Trong những điều kiện nhất định có thể chuyển hoá lẫn nhau: khi cái đơn
nhất chuyển hoá thành cái chung thì nó thể hiện cái mới ra đời và phát triển,
khi cái chung chuyển hoá thành cái đơn nhất thì nó thể hiện cái cũ, cái lỗi thời cần phải vứt bỏ.
3. Ví dụ về cặp phạm trù cái chung và cái riêng trong triết học
Trong phép biện chứng duy vật:
- Cái riêng dùng để chỉ mỗi sự vật, mỗi hiện tượng, mỗi quá trình,. . xác định,
tồn tại tương đối độc lập so với các sự vật, hiện tượng, quá trình khác.
- Cái chung dùng để chỉ những thuộc tính, tính chất,.. lặp lại ở nhiều cái riêng.
- Cái đơn nhất dùng để chỉ những thuộc tính, tính chất,... chỉ tồn tại ở một cái riêng nhất định.
Ví dụ, mỗi con người là một cái riêng; những thuộc tính tự nhiên và xã hội
khiến cho con người khác với động vật giữ vai trò là cái chung của tất cả mọi
người với tư cách người; nhưng mặt khác, ở mỗi con người lại có những
thuộc tính không lặp lại ở nhau như: cấu tạo gen, nhân cách, năng lực,.. cụ thể khác nhau.
- Mối quan hệ biện chứng giữa cái chung, cái riêng và cái đơn nhất
+ Cái chung không tồn tại trừu tượng bên ngoài những cái riêng; trái lại, cái
chung chỉ tồn tại trong mỗi cái riêng, biểu hiện thông qua mỗi cái riêng. Vì vậy,
để nhận thức cái chung có thể dùng phương pháp quy nạp từ việc nghiên cứu nhiều cái riêng.
Ví dụ, trên cơ sở khảo sát tình hình hoạt động cụ thể của một số doanh
nghiệp có thể rút ra kết luận về tình trạng chung của các doanh nghiệp trong nền kinh tế.
+ Cái riêng chỉ tồn tại trong mối quan hệ với cái chung; không có cái riêng tồn
tại độc lập tuyệt đối tách rời cái chung. Vì vậy, để giải quyết mỗi vấn đề riêng
không thể bất chấp cái chung, đặc biệt là cái chung là cái thuộc bản chất, quy luật phổ biến...
Ví dụ, không có doanh nghiệp nào tồn tại với tư cách doanh nghiệp mà lại
không tuân theo các quy tắc chung của thị trường (ví dụ quy tắc cạnh tranh...).
Nếu doanh nghiệp nào đó bất chấp các nguyên tắc chung đó thì nó không thể
tồn tại trong nền kinh tế thị trường.
+ Cái riêng là cái toàn bộ, phong phú, đa dạng hơn cái chung; còn cái chung
là cái bộ phận nhưng sâu sắc, bản chất hơn cái riêng. Vì vậy, chẳng những
việc giải quyết mỗi vấn đề riêng không thể bất chấp cái chung mà còn phải
xét đến cái phong phú, lịch sử khi vận dụng cái chung.
Ví dụ, khi vận dụng những nguyên lý chung của khoa học vào việc giải quyết
mỗi vấn đề riêng cần phải xét đến những điểu kiện lịch sử, cụ thể tạo nên cái
đơn nhất (đặc thù) của nó. Cần tránh thái độ chung chung, trừu tượng khi giải
quyết mỗi vấn đề riêng.
+ Cái chung và cái đơn nhất có thể chuyển hóa cho nhau trong những điểu
kiện xác định của quá trình vận động, phát triển của sự vật. Vì vậy, tuỳ từng
mục đích có thể tạo ra những điểu kiện để thực hiện sự chuyển hoá từ cái
đơn nhất thành cái chung hay ngược lại.
Ví dụ, một sáng kiến khi mới ra đời - nó là cái đơn nhất. Với mục đích nhân
rộng sáng kiến đó áp dụng trong thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội, có thể
thông qua các tổ chức trao đổi, học tập để phổ biến sáng kiến đó thành cái
chung, cái phổ biến - khi đó cái đơn nhất đã trở thành cái chung...
4. Ý nghĩa phương pháp luận cặp phạm trù cái chung và cái riêng
Trong nhận thức cũng như trong hoạt động thực tiễn, cần phải biết phát hiện
cái chung và vận dụng cái chung để cải tạo cái riêng. Nhưng muốn phát hiện
cái chung phải xuất phát từ những cái riêng cụ thể.
Khi vận dụng cái chung vào cái riêng, phải biết cá biệt hóa cái chung cho phù
hợp với những đặc điểm của cái riêng. Không áp đặt một cách nguyên xi cái chung cho mọi cái riêng.
Cần biết tạo điều kiện thuận lợi cho những cái đơn nhất có lợi chuyển hóa
thành cái chung, ngược lại phải tạo điều kiện cho những cái chung lỗi thời
không là điều mong muốn của ta biến thành cái đơn nhất.
Trong thực tiễn, khi vận dụng cặp phạm trù cái riêng và cái chung nếu tuyệt
đối hóa vai trò của cái chung mà hạ thấp vai trò của cái riêng sẽ dẫn đến chủ
nghĩa giáo điều, rập khuôn, máy móc (hữu khuynh). Ngược lại, nếu tuyệt đối
hóa vai trò của cái riêng mà hạ thấp vai trò của cái chung sẽ dẫn đến tư
tưởng địa phương chủ nghĩa, tập thể phường hội, chủ nghĩa cá nhân (tả khuynh).
Document Outline

• Cặp phạm trù cái chung và cái riêng trong triết họ
  • 1. Cái chung là gì? Cái riêng là gì?
  • 2. Cặp phạm trù cái chung và cái riêng trong triết
  • 3. Ví dụ về cặp phạm trù cái chung và cái riêng tr
  • 4. Ý nghĩa phương pháp luận cặp phạm trù cái chung