Chuyên đề Vật Lý - Chòm sao Thiên Hậu (Cassiopeia) và Sao Bắc Cực

Xin chào cô giáo và tất cả các bạn. Mình tên là . . và đây là bạn. . . .Hôm
nay, nhóm chúng mình sẽ cùng đi tìm hiểu về hai chòm sao cuối cùng trong bài
học số bốn. Ở phần trước của nhóm bạn, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về bản đồ
sao cũng như chòm sao Gấu Lớn và Gấu Bé. Sau đây, chúng ta sẽ tiếp tục với chòm sao Thiên Hậu.
Chòm sao Thiên Hậu, hay còn có tên gọi khác là Cassiopeia, là một trong
các chòm sao sáng trên bầu trời phương Bắc. Nó đóng vai trò quan trọng để xác
định vị trí của sao Bắc Cực.
Đặt câu hỏi: Bạn nào có thể kể tên cho mình các chữ có hình dạng giống
hình nối 5 ngôi sao sáng chính trong chòm sao Thiên Hậu không ạ?
Câu trả lời của bạn. . Chòm sao Thiên Hậu được hình thành từ 5 ngôi sao và
có hình dạng giống chữ W hoặc M (tùy thuộc vào thời điểm trong năm và vị trí
quan sát) và mang hình ảnh của nữ thần Cassiopeia trong truyền thuyết Hy Lạp. Về
câu chuyện gắn liền với chòm sao này, Thiên Hậu được đặt tên theo một nhân vật
trong thần thoại Hy Lạp, là một nữ hoàng xinh đẹp nhưng kiêu ngạo. Hoàng hậu
Cassiopeia, vợ vua Cepheus trị vì Ethiopia, tự nhận mình và con gái Andromeda
xinh đẹp hơn cả những nàng tiên Nereids. Vì vậy, Nereids đã yêu cầu thần
Poseidon trừng phạt bà. Poseidon sai con quái vật biển Cetus tấn công Ethiopia,
khiến vua Cepheus phải hy sinh Andromeda để cứu dân. Nàng bị xiềng vào đá làm
mồi cho quái vật, nhưng được Perseus cứu nhờ đầu Medusa. Sau khi chết,
Cassiopeia bị Poseidon biến thành chòm sao Thiên Hậu trên trời, phải ngồi trên
ghế như hình phạt vĩnh viễn. Một số bức họa c đã vẽ lại hình ảnh bà hoàng hậu
ngồi ung dung soi gương tự mãn trước ve đẹp của bà ta trên bầu trời sao (chỉ vào hình).
Chòm sao Thiên Hậu nằm ở đối diện với chòm sao Gấu Lớn qua chòm sao
Gấu Bé và được bao quanh bởi các chòm sao Tiên Nữ (Andromeda), Anh Tiên và
Tiên Vương. Trong số các ngôi sao cấu thành nên chòm sao Thiên Hậu, Alpha
Cassiopeiae và Beta Cassiopeiae là các ngôi sao n̂ i bật nhất.
Và đây là hình ảnh vị trí của 3 chòm sao Gấu Lớn, Gấu Bé và Thiên Hậu
trên bầu trời (chỉ vào hình). Chòm sao Thiên Hậu thường mọc lúc chập tối từ
tháng 9 và trở nên dễ nhận biết hơn từ tháng 10 đến tháng 3. Nó có mặt suốt đêm
trên bầu trời quanh năm nhưng thời điểm tốt nhất để quan sát chòm sao này là từ
cuối thu đến giữa mùa đông bởi vì:
o Vào mùa thu, chòm sao mọc cao trên bầu trời phía Bắc vào bu i tối.
o Trong những tháng mùa đông, nó có thể được nhìn thấy ở trạng thái
cao nhất vào khoảng giữa đêm.
o Vào mùa hè, chòm sao Thiên Hậu vẫn có thể được nhìn thấy, nhưng
vị trí của nó sẽ thấp hơn trên đường chân trời và thường dễ bị che
khuất bởi ánh sáng từ mặt trời.
Ngoài ra, Thiên Hậu thường sẽ mọc từ khoảng 5 giờ chiều cho đến nửa đêm,
tùy thuộc vào thời gian trong năm và vị trí cụ thể.
Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá về sao Bắc Cực. Sao Bắc Cực,
hay còn gọi là Polaris, là ngôi sao thuộc chòm sao Tiểu Hùng. Đây là ngôi sao sáng
nhất trong chòm sao này, dùng để xác định hướng bắc trên Trái Đất và được nhiều
người dùng làm điểm chỉ dẫn trong hàng hải nhờ vị trí ̂ n định. Vì lý do đó mà sao
Bắc Cực còn có cái tên khác là “sao dẫn đường”. Tuy nhiên, có một sự thật thú vị
về ngôi sao này là trái với suy nghĩ của đa số mọi người rằng sao Bắc Cực là một
ngôi sao sáng nhất trên bầu trời, thực tế sao Bắc Cực lại là một ngôi sao tương đối
mờ, khó quan sát bằng mắt thường nên rất khó xác định. Sao Bắc Cực nằm gần
thiên cực bắc trên thiên cầu, ở đuôi của chòm sao Gấu Bé như trên hình ảnh (chỉ vào hình).
Bây giờ, ta sẽ cùng đi tìm hiểu một số cách để xác định được sao Bắc Cực.
Cách thứ nhất là ta sẽ xác định thông qua chòm sao Gấu Lớn. Kéo dài đoạn βα một
khoảng có độ dài bằng 5 lần khoảng cách giữa hai ngôi sao α và β của chòm sao
Gấu Lớn thì gặp sao Bắc Cực (chỉ vào hình). Hoặc ta có thể áp dụng cách thứ hai
chính là sử dụng chòm sao Thiên Hậu. Ke đoạn thẳng vuông góc với đoạn γδ của
chòm sao Thiên Hậu. Trên đoạn thẳng vừa ke, ta lấy một đoạn có độ dài bằng
khoảng 7 lần đoạn γδ thì sẽ gặp sao Bắc Cực (chỉ vào hình). Ngoài hai phương
pháp trên, ta còn có thể xác định được sao Bắc Cực thông qua các chòm sao khác
như chòm sao Đại Hùng, Tiểu Hùng hay chòm sao Tiên Vương.
Và trước khi đi đến kết thúc, chúng ta hãy cùng trả lời các câu hỏi nhằm
t̂ ng kết lại các kiến thức của phần học này.