Đặc Điểm Và Phân Loại Cốt Truyện Trong Văn Học: Nghiên Cứu Tổng Quát

ĐẶC ĐIỂM CỦA CỐT TRUYỆN
- Cốt truyện có 2 tính chất cơ bản:
1. Các sự kiện trong chuỗi có mỗi quan hệ nhân quả hoặc quan hệ bộc lộ ý nghĩa (có mở đầu và kết thúc).
2. Cốt truyện có tính liên tục về thời gian. Giữa các sự kiện nhân quả có những khoảng cách
thời gian. Các khoảng cách thời gian ấy tạo thành "không gian" quan trọng để nhà văn miêu
tả, phân tích, bình luận. .
- Cốt truyện thực hiện các chức năng quan trọng:
+ Gắn kết các sự kiện tạo thành một chuỗi và tạo thành lịch sử của nhân vật, thực hiện khắc họạ nhân vật.
+ Bộc lộ các xung đột, mâu thuẫn của nhân vật, của đời sống xã hội (xã hội, tâm lý, đạo
đức. .), tái hiện bức tranh đời sống.
+ Tạo ra một ý nghĩa nhân sinh có giá trị nhận thức.
+ Gây hấp dẫn đối với người đọc, bởi người đọc luôn quan tâm đến số phận nhân vật.
Cơ sở chung của mọi cốt truyện trong văn học là những xung đột xã hội. Sức lôi cuốn hấp
dẫn của cốt truyện sẽ góp phần tạo nên sức mạnh thuyết phục của chủ đề và tư tưởng tác phẩm.
Từ một câu chuyện trong đời sống, nhà văn có thể xây dựng cốt truyện hoàn chỉnh trong tác
phẩm văn học. Nhưng có khi câu chuyện của đời sống chỉ có tác dụng gợi ý, bằng một vài chi
tiết, sự kiện nào đó, còn toàn bộ cốt truyện là do nhà văn sáng tạo (Tác phẩm Đất nước đứng
lên của Nguyên Ngọc, Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài).
Cũng có khi nhà văn ở thời đại sau đã dựa vào cốt truyện tác phẩm văn học ở các thời đại
trước, bổ sung, cải biên chúng theo quan điểm của mình.
Ví dụ: Truyện Kiều của Nguyễn Du đã vay mượn cốt truyện của Thanh Tâm Tài Nhân. .
Truyện Ngọn cỏ gió đùa của Hồ Biểu Chánh đã vay mượn từ Tiểu thuyết Những người khốn
khổ của nhà văn Vic-To-Huy-Gô, Truyện Cay đắng mùi đời của Hồ Biểu Chánh phỏng tác từ
tiểu thuyết Không gia đình của nhà văn HecTo-Malot. .
Trong cốt truyện, tình tự các sự kiện có thể bị đảo lộn, chứ không nhất thiết phải diễn ra theo
trình tự trong đời sống của chúng. Việc thay đổi trình tự các sự kiện như vậy nhằm gây ấn
tượng mạnh mẽ với người đọc hoặc để nêu bật chủ đề-tư tưởng của tác phẩm.
Ví dụ: Mở đầu tác phẩm Chí Phèo là tình tiết Chí vừa đi vừa chửi; sau đó mới là tình tiết hắn
đã được sinh ra như thế nào. .
- Cốt truyện có 3 đặc điểm chính:
+ Tính lịch sử - cụ thể của cốt truyện: Tính lịch sử được biểu hiện thông qua tính chân thật
của các sự kiện lịch sử - xã hội làm điểm tựa cho sự phát triển của cốt truyện. Đó thường là
những sự kiện có ý nghĩa tiêu biểu cho sự vận động của lịch sử ở một thời điểm cụ thế nhất
định, đồng thời được xác định qua đặc điểm của các tính cách, bởi vì bất cứ tính cách nào
cũng là đại diện ở mức độ này hay mức độ khác cho một hoàn cảnh nhất định.
Ví dụ: Tác phẩm Lá cờ thêu sáu chữ vàng, Tắt đên. .
+ Tính kịch của cốt truyện: Cốt truyện không chỉ phản ánh hiện thực mà còn phát hiện ý
nghĩa bản chất của hiện thực được che dấu ở phía sau các xung đột có kịch tính. Chỉ có thông
qua cuộc đấu tranh để giải quyết xung đột bằng hành động, các tính cách mới bộc lộ bản chất
của chúng một cách rõ rệt, đồng thời chủ đề - tư tưởng tác phẩm mới được khẳng định một cách sâu sắc.
Ví dụ: Xung đột giữa người nông dân với bọn quan lại cường hào trong tác
phẩm Tắt đèn, Bước đường cùng, Chí Phèo.
+ Tính hoàn chỉnh của cốt truyện: Cốt truyện với tư cách là một hệ thống các sự kiện, phải
được tổ chức một cách chặt chẽ, tránh tình trạng phân tán, rời rạc, thừa hoặc thiếu sao cho sự
kiện trước là nguyên nhân của sự kiện sau, sự kiện này phát triển thông qua sự kiện khác.
Ví dụ: Dế Mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài có sự kiện Dế Mèn bị Xiến Tóc cắt cụt hai sợi râu,
đó là một bài học nhớ đời, từ đó, Dễ Mèn không còn thói kiêu ngạo, hống hách mà trở thành
nhân vật biết quan tâm, giúp đỡ người khác. PHÂN LOẠI CỐT TRUYỆN
Cốt truyện thường gồm hai phương điện gắn bó hữu cơ: Vừa là phương tiện bộc lộ tính cách,
vừa là phương tiện để nhà văn bộc lộ các xung đột xã hội.
- Cốt truyện đơn tuyến: Là hệ thống các biến cố được nhà văn kể lại gọn gàng và thường
đơn giản về mặt số lượng. Tác giả tập trung thể hiện quá trình phát triển tính cách của nhân
vật chính, có khi chỉ là một giai đoạn trong cuộc đời nhân vật chính. Cốt truyện đơn tuyến
thường có dung lượng nhỏ hoặc vừa; thường là cốt truyện của các truyện ngắn, truyện vừa,
thậm chí cả tiểu thuyết.
Ví dụ: cốt truyện nhân gian, truyện ngắn.
Ví dụ tác phẩm: Toàn bộ tiểu thuyết Tắt đèn của Ngô Tất Tố chỉ tập trung xoay quanh số
phận nhân vật chị Dậu; tất cả những con người và sự kiện trong tác phẩm đều liên quan trực
tiếp đến nhân vật chính này.
- Cốt truyện đa tuyến: Là cốt truyện trình bày một hệ thống biến cố phức tạp.Nó tái hiện
nhiều bình diện cuộc sống ở một thời kỳ lịch sử, nhằm trình bày con đường diễn biến phức
tạp của nhiều nhân vật. Cốt truyện đa tuyến bao hàm một dung lượng lớn: không chỉ nhiều về
mặt số lượng, không chỉ được triển khai qua không gian và thời gian rộng rãi. . mà hệ thống
các biến cố còn được chia thành nhiều phần gắn liền với các nhân vật chính. Tác giả trình bày
một chuỗi sự kiện, nhằm phản ánh nhiều bình diện của đời sống; tái hiện những diễn biến
phức tạp của nhiều nhân vật; có dung lượng lớn. Chuỗi sự kiện trong cốt truyện đa tuyến
được chia thành nhiều dòng, nhiều tuyến gắn liền với số phận các nhân vật chính trong tác
phẩm có nhiều chủ đề.
Ví dụ: cốt truyện các bộ sử thi, cốt truyện tiểu thuyết hiện đại (Dế Mèn phiêu lưu ký bên cạnh
tuyến cốt truyện chính về Dế Mèn, còn có các tuyến cốt truyện khác về Dế Trũi, Xiến Tóc,
chim Trả, quần thể nhà Mối, Châu Chấu,. .)
Ví dụ tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chỉ là tác phẩm có ít nhất hai tuyến:
a) Tuyến nhân vật và sự kiện phản ánh sự suy tàn của chế độ phong kiến, tiêu biểu là Lê Chiêu Thống
b) Tuyến nhân vật và sự kiện phản ánh hào khí của dân tộc, tiêu biểu là hình ảnh Quang
Trung và khởi nghĩa Tây Sơn.
Cốt truyện đa tuyến thường thấy ở các tiểu thuyết có dung lượng lớn như Chiến tranh và hòa
bình của Lép Tônxtôi (Lev Tolstoy), Những người khốn khổ của Vich-to Huy-gô (Victor
Hugo),. . Ở Việt Nam, các tiểu thuyết như Vỡ bờ (Nguyễn Đình Thi), Cửa biển (Nguyên
Hồng). . .là tác phẩm có cốt truyện đa tuyến. Kết luận:
Phân loại cốt truyện giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách kể chuyện và cấu trúc của các tác
phẩm văn học. Qua những ví dụ trong sách giáo khoa tiểu học, chúng ta thấy rằng cốt truyện
không chỉ mang tính giải trí mà còn giúp hình thành tư duy và cảm xúc của trẻ nhỏ.
Document Outline

• ĐẶC ĐIỂM CỦA CỐT TRUYỆN
• - Cốt truyện có 3 đặc điểm chính:
• PHÂN LOẠI CỐT TRUYỆN
• Kết luận: