Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE) Tham gia làm:
_ Nhóm 1 CNXHKH sáng thứ 5 kỳ 3 (2021 - 2022)
Nhận xét, chỉnh sửa, góp ý:
_ Đại diện Khoa Triết học RAM Nguyễn Tiến Nam
_ Giảng viên TS Trần Thị Thu Huyền – Khoa LLCT&GDCD – HNUE Chương 1: 1
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE)
Sự ra đời và các giai đoạn phát triển của CNXHKH
I – Sự ra đời của CNXHKH 1. Khái niệm
- Nghĩa hẹp: là một trong ba bộ phận của Chủ nghĩa Mác – Lê nin bao gồm :
+ Triết học Mác – Lê nin
+ Kinh tế chính trị Mác – Lê nin
+ Chủ nghĩa xã hội khoa học
- Nghĩa rộng : là chủ nghĩa Mác
2. Điều kiện kinh tế xã hội đầu thế kỉ XX -
Phương thức sản xuất phát triển mạnh
- Giai cấp vô sản hiện đại được hình thành
- Cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân chống lại giai cấp tư sản
- Các cuộc khởi nghĩa và phong trào đấu tranh có tổ chức, có quy mô rộng khắp và
có tính chính trị nổ ra.
+ Phong trào Hiến chương của những người lao động ở Anh
+ Phong trào công nhân dệt ở Xi- lê- di , Đức (1844)
+ Phong trào công nhân dệt tại Li-on, Pháp (1831,1834)
=> Sự lớn mạnh của phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân đòi hỏi một hệ
thống lý luận soi đường và cương lĩnh chính trị làm kim chỉ nam cho hành động. 2
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE)
3. Tiền đề khoa học tự nhiên và tư tưởng lý luận Tiền đề khoa học tự nhiên
+ Học thuyết tế bào (1838-1839)
+ Định luật Bảo toàn và chuyển hóa năng lượng (1842-46)
+ Học thuyết tiến hóa (1859)
Giúp Mác và Ăngghen khẳng định nguyên lý sự phát triển và mối liên hệ phổ biến
(duy vật biện chứng) - Tiền đề tư tưởng lý luận
+ Triết học cổ điển Đức
+ Kinh tế chính trị cổ điển Anh
+ Chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp
Chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp là tiền đề lý luận trực tiếp cho sự ra đời của
chủ nghĩa xã hội khoa học, tuy nhiên vẫn có giá trị và hạn chế: + Giá trị: -
Thể hiện tinh thần nhân đạo -
Phê phán, lên án chế độ người bóc lột người, chế độ TBCN -
Nêu những dự báo về xã hội tương lai có giá trị -
Góp phần thức tỉnh giai cấp công nhân và người lao động trong cuộc đấu
tranh chống chế độ quân chủ chuyên chế và chế độ tư bản đầy bất công + Hạn chế -
Không giải thích được bản chất của cđ làm thuê trong chế độ tư bản 3
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE) -
Không phát hiện được quy luật vận động và phát triển của xã hội loài người
nói chung và cđ tư bản nói riêng -
Không tìm được lực lượng xã hội có khả năng sáng tạo ra xã hội mới, đó là giai cấp công nhân -
Không chỉ ra được những biện pháp cải tạo xã hội áp bức, bóc lột, bất công đương thời CHƯƠNG 2
Câu 1: Khái niệm và đặc điểm của giai cấp công nhân
Kn giai cấp công nhân: Theo C. Mác và Ph. Ăngghen đã định nghĩa rằng,
“Giai cấp vô sản là giai cấp những công nhân làm thuê hiện đại, vì mất hết tư
liệu sản xuất của bản thân, nên buộc bán sức lao động của mình đế sống”. Giai 4
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE)
cấp công nhân là một tập đoàn xã hội ổn định, hình thành và phát triển cùng với
quá trình phát triển nền công nghiệp hiện đại với nhịp độ phát triển của lực
lượng sản xuất có tính chất xã hội hóa ngày càng cao; là lực lượng lao động cơ
bản tiên tiến trong các quy trình công nghệ, dịch vụ công nghiệp, trực tiếp hoặc
gián tiếp tham gia vào quá trình sản xuất, tái sản xuất ra của cải vật chất và cải
tạo các quan hệ xã hội; đại biểu cho lực lượng sản xuất và phương thức sản xuất
tiên tiến trong thời đại hiện nay.
Đặc điểm của giai cấp công nhân: 3 đặc điểm - Thứ
nhất : Giai cấp công nhân là giai cấp của những người lao động
sản xuất vật chất là chủ yếu (với trình độ trí tuệ ngày càng cao, đồng
thời cũng ngày càng có những sáng chế, phát minh lý thuyết được ứng
dụng ngay trong sản xuất). Vì thế, giai cấp công nhân có vai trò quyết
định nhất sự tồn tại và phát triển xã hội. - Thứ
hai : Giai cấp công nhân là giai cấp đối lập với lợi ích cơ bản của
giai cấp tư sản. Giai cấp công nhân góp phần xóa bỏ chế độ tư hữu,
xóa bỏ áp bức bóc lột, giành chính quyền và làm chủ xã hội. Trong khi
giai cấp tư sản là giai cấp bóc lột và không bao giờ tự rời bỏ những
vấn đề cơ bản đó. Do vậy, giai cấp công nhân có tinh thần cách mạng triệt để.
Đây là “giai cấp dân tộc” – vừa có quan hệ quốc tế, vừa có bản sắc
dân tộc và chịu trách nhiệm trước hết với dân tộc mình.
- Ngoài ra đây cũng là giai cấp có hệ tư tưởng riêng của giai cấp mình.
Hệ tư tưởng đó là chủ nghĩa Mác-Lênin phản ánh sứ mệnh lịch sử của
giai cấp công nhân, đồng thời hệ tư tưởng đó dẫn dắt quá trình giai 5
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE)
cấp công nhân thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình nhằm giải phóng
xã hội, giải phóng con người. Giai cấp công nhân ở Đảng tiên phong
của mình là Đảng Cộng Sản (Đảng Mác-Lênin).
Câu 2: điều kiện khách quan quy định sứ mệnh lịch sử của giai cấp cn
Địa vị kinh tế-xã hội của giai cấp công nhân trong chủ nghĩa tư bản :
- Trong mỗi hình thái kinh tế – xã hội, lực lượng sản xuất là yếu tố động
nhất và luôn vận động phát triển do sự thay đổi không ngừng của công cụ
lao động ở trình độ ngày càng cao. Nhưng trình độ của công cụ lao động
thay đổi được là kết quả của hoạt động sáng tạo của con người.Trong chủ
nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội với nền sản xuất đại công nghiệp ngày
càng phát triển, giai cấp công nhân trở thành bộ phận quan trọng nhất,
cách mạng nhất trong các yếu tố cấu thành lực lượng sản xuất. Lao động
sống của giai cấp công nhân tạo ra phần lớn của cải vật chất cho xã hội
và đóng vai trò có ý nghĩa quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội.
- Trong chủ nghĩa tư bản, do không có hoặc có rất ít tư liệu sản xuất, giai
cấp công nhân buộc phải bán sức lao động trở thành người làm thuê cho
giai cấp tư sản và bị giai cấp tư sản bóc lột nặng nề. Trong chủ nghĩa tư
bản, giai cấp tư sản chỉ có thể bóc lột được giai cấp công nhân khi họ
nắm giữ, chi phối tư liệu sản xuất của xã hội. Do vậy, bằng mọi giá, giai
cấp tư sản phải duy trì chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Mặt
khác, giai cấp công nhân cũng chỉ được giải phóng khỏi mọi sự áp bức, 6
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE)
bóc lột khi xoá bỏ được chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất và thay
thế vào đó là chế độ công hữu về tư liệu sản xuất.
- Giai cấp tư sản bóc lột, song giai cấp công nhân là đối tượng bị bóc lột
trực tiếp và nặng nề nhất. Do vậy, lợi ích cơ bản của giai cấp công nhân
đối lập trực tiếp với lợi ích cơ bản của giai cấp tư sản.Giai cấp công nhân
có lợi ích cơ bản thống nhất với lợi ích của đại đa số nhân dân lao động,
bởi vì muốn giải phóng mình khỏi mọi sự áp bức, bóc lột, giai cấp công
nhân phải đấu tranh xoá bỏ chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất.
Nếu điều này trở thành hiện thực thì giai cấp công nhân không chỉ giải
phóng mình mà còn giải phóng toàn xã hội khỏi mọi sự áp bức, bóc lột.
Hơn nữa, do điều kiện làm việc và điều kiện sống chủ yếu là ở các khu
công nghiệp tập trung và ở các thành phố lớn, nên giai cấp công nhân có
khả năng tập hợp lực lượng, đoàn kết với các giai cấp, tầng lớp nhân dân
lao động khác trong cuộc đấu tranh chống lại giai cấp tư sản để giải
phóng mình và giải phóng toàn xã hội.
Đặc điểm chính trị-xã hội của giai cấp công nhân: Do địa vị kinh tế - xã hội
quy định khiến cho giai cấp công nhân có những đặc điểm chính trị – xã hội mà
những giai cấp và tầng lớp khác không thể có được. Đó là những đặc điểm sau: - Thứ
nhất : Giai cấp công nhân có tính tiên phong và tinh thần cách mạng
triệt để nhất. Tính tiên phong của giai cấp công nhân thể hiện ở việc nó
đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến của thời đại. Do yêu cầu
khách quan của việc đổi mới liên tục công nghệ của sản xuất công
nghiệp, nên giai cấp công nhân phải không ngừng học tập, rèn luyện trau
dồi tri thức chuyên môn kỹ thuật, nâng cao tay nghề ở trình độ ngày càng 7
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE)
cao.Giai cấp công nhân có hệ tư tưởng độc lập, được trang bị bởi lý luận
tiền phong là chủ nghĩa Mác-Lênin và là lực lượng đi đầu trong mọi
phong trào cách mạng xoá bỏ áp bức, bóc lột, xây dựng xã hội mới tiến
bộ vì hạnh phúc của con người.Giai cấp công nhân có tinh thần cách
mạng triệt để nhất bởi vì lợi ích của họ mâu thuẫn trực tiếp với lợi ích của
giai cấp tư sản. Lợi ích của giai cấp công nhân chỉ thực sự được đảm bảo
khi xoá bỏ triệt để chế độ sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa và các hình
thức tư hữu khác. Trong điều kiện của chủ nghĩa tư bản, giai cấp công
nhân chỉ được giải phóng khi đồng thời giải phóng toàn xã hội khỏi mọi
sự áp bức, bóc lột. Tính triệt để cách mạng của giai cấp công nhân còn
được thể hiện trong tiến trình cách mạng không ngừng cho tới khi xây
dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi thế giới. - Thứ hai
: Giai cấp công nhân là giai cấp có ý thức tổ chức kỷ luật cao.Sản
xuất công nghiệp hiện đại theo dây chuyền và tính chuyên môn hoá cao
độ đã khách quan rèn luyện cho giai cấp công nhân có tính tổ chức kỷ
luật cao trong quá trình lao động sản xuất. Đồng thời, bản thân cuộc đấu
tranh một mất một còn của giai cấp công nhân chống lại giai cấp tư sản
đã tôi luyện cho giai cấp công nhân phải có ý thức tổ chức cao. - Thứ
ba : Giai cấp công nhân có bản chất quốc tế. Bản chất quốc tế của
giai cấp công nhân thể hiện ở địa vị kinh tế – xã hội, ở nội dung sứ mệnh
lịch sử của họ giống nhau trên toàn thế giới. Bản chất quốc tế của giai cấp
công nhân có được còn xuất phát từ yêucầu khách quan của sản xuất
công nghiệp hiện đại ngày nay đã mang tính quốc tế hoá và toàn cầu hoá
rộng rãi. Hơn nữa, vì mục tiêu lợi nhuận, giai cấp tư sản ở các nước phải 8
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE)
liên kết với nhau trên phạm vi quốc tế. Do vậy, muốn chiến thắng giai cấp
tư sản và chủ nghĩa tư bản, giai cấp công nhân ở các nước phải đoàn kết
lại tạo thành phong trào đấu tranh mạnh mẽ và trở thành lực lượng quốc tế hùng mạnh.
Câu 3: Những điều kiện chủ quan để giai cấp công nhân thực hiện
sứ mệnh lịch sử. Sự
phát tri n của bản thân giai cấp công nhân cả về số lượng và chất
lượng. Thông qua sự phát triển này có thể thấy sự lớn mạnh của giai cấp
công nhân cùng với quy mô phát triển của nền sản xuất vật chất hiện đại
trên nền tảng của công nghiệp, của kỹ thuật và công nghệ.
- Sự phát triển về số lượng phải gắn liền với sự phát triển về chất lượng
giai cấp công nhân hiện đại, đảm bảo cho giai cấp công nhân thực hiện
được sứ mệnh lịch sử của mình. Chất lượng giai cấp công nhân phải thể
hiện ở trình độ trưởng thành về ý thức chính trị của một giai cấp cách
mạng, tức là tự giác nhận thức được vai trò và trọng trách của giai cấp
mình đối với lịch sử, do đó giai cấp công nhân phải được giác ngộ về lý
luận khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin.
- Là giai cấp đại diện tiêu biểu cho phương thức sản xuất tiên tiến, chất
lượng giai cấp công nhân còn phải thể hiện ở năng lực và trình độ làm
chủ khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại, nhất là trong điều kiện hiện
nay. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (4.0) đang tác động sâu sắc
vào sản xuất, vào quản lý và đời sống xã hội nói chung, đang đòi hỏi sự
biến đổi sâu sắc tính chất, phương thức lao động của công nhân, lao động 9
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE)
bằng trí óc, bằng năng lực trí tuệ, bằng sức sáng tạo sẽ ngày càng tăng
lên, lao động giản dơn, cơ bắp trong truyền thống sẽ giảm dần bởi sự hỗ
trợ của máy móc, của công nghệ hiện đại, trong đó có vai trò của công nghệ thông tin.
Trình độ học vấn, tay nghề, bậc thợ của công nhân, văn hóa sản xuất, văn
hóa lao động đáp ứng yêu cầu của kinh tế tri thức là những thước đo quan
trọng về sự phát triển chất lượng của giai cấp công nhân hiện đại.
- Chỉ với sự phát triển như vậy về số lượng và chất lượng, đặc biệt về chất
lượng thì giai cấp công nhân mới có thể thực hiện được sứ mệnh lịch sử của giai cấp mình.
Đảng Cộng sản là nhân tố chủ quan quan trọng nhất đ giai cấp công
nhân thực hiê (n thắng lợi sứ mê (nh lịch s, của mình.
- Đảng Cộng sản – đội tiên phong của giai cấp công nhân ra đời và đảm
nhận vai trò lãnh đạo cuộc cách mạng là dấu hiệu về sự trưởng thành
vượt bậc của giai cấp công nhân với tư cách là giai cấp cách mạng.
- Quy luật chung, phổ biến cho sự ra đời của Đảng Cộng sản là sự kết hợp
giữa chủ nghĩa xã hội khoa học, tức chủ nghĩa Mác - Lênin với phong trào công nhân.
- Giai cấp công nhân là cơ sở xã hội và nguồn bổ sung lực lượng quan
trọng nhất của Đảng, làm cho Đảng mang bản chất giai cấp công nhân trở
thành đội tiên phong, bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp. Đảng Cộng
sản đại biểu trung thành cho lợi ích của giai cấp công nhân, của dân tộc
và xã hội. Sức mạnh của Đảng không chỉ thể hiện ở bản chất giai cấp
công nhân mà còn ở mối liên hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân, với
quần chúng lao động đông đảo trong xã hội, thực hiện cuộc cách mạng do
Đảng lãnh đạo để giải phóng giai cấp và giải phóng xã hội. 10
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE)
Ngoài hai điều kiện thuộc về nhân tố chủ quan nêu trên chủ nghĩa Mác - Lênin còn
chỉ rõ, để cuộc cách mạng thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đi tới
thắng lợi, phải có sự liên minh giai cấp giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông
dân và các tầng lớp lao động khác do giai cấp công nhân thông qua đội tiên phong
của nó là Đảng Cộng sản lãnh đạo. 11
Nhóm học tập RAM(K70, K71, K72 – HNUE) CHƯƠNG 3
Chủ nghĩa xã hội Chủ nghĩa xã hội (tiếng Anh: Socialism) được hiểu theo bốn
nghĩa:1) Là phong trào thực tiễn, phong trào đấu tranh của nhân dân lao động
chống lại áp bức, bất công, chống các giai cấp thống trị; 2) Là trào lưu tư tưởng, lý
luận phản ánh lý tưởng giải phóng nhân dân lao động khỏi áp bức, bóc lột, bất
công; 3) Là một khoa học - Chủ nghĩa xã hội khoa học, khoa học về sứ mệnh lịch
sử của giai cấp công nhân; 4) Là một chế độ xã hội tốt đẹp, giai đoạn đầu của hình
thái kinh tế- xã hội cộng sản chủ nghĩa.
1.2. Điều kiện ra đời chủ nghĩa xã hội
Điều kiện về kinh tế – xã hội
Vào những năm 40 của thế kỷ XIX, cuộc cách mạng công nghiệp phát triển mạnh
mẽ tạo nên nền đại công nghiệp. Nền đại công nghiệp cơ khí làm cho phương thức
sản xuất tư bản chủ nghĩa có bước phát triển vượt bậc. Cùng với quá trình phát
triển của nền đại công nghiệp, sự ra đời hai hai giai cấp cơ bản, đối lập về lợi ích,
nhưng nương tựa vào nhau: giai cấp tư sản và giai cấp công nhân.
Điều kiện khoa học tự nhiên
Sau thế kỷ ánh sáng, đến đầu thế kỷ XIX, nhân loại đã đạt nhiều thành tựu to lớn
trên lĩnh vực khoa học, tiêu biểu là ba phát minh tạo nền tảng cho phát triển tư duy
lý luận. Trong khoa học tự nhiên, những phát minh vạch thời đại trong vật lý học
và sinh học đã tạo ra bước phát triển đột phá có tính cách mạng: Học thuyết Tiến
hóa; Định luật Bảo toàn và chuyển hóa năng lượng; Học thuyết tế bào. Những phát
minh này là tiền đề khoa học cho sự ra đời của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, cơ sở phương pháp luận cho các nhà sáng lập chủ nghĩa
xã hội khoa học nghiên cứu những vấn đề lý luận chính trị- xã hội đương thời.
Điều kiện tư tưởng lí luận 12