Đề cương Lý luận Hành chính - Câu hỏi và Phân tích Chi tiết | Môn Cải cách hành chính nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia

Lý luận hành chính
Câu 1: Hành chính nhà nước có những đặc điểm nào ? Phân tích “ tính lệ
thuộc và chính trị, phục vụ chính trị” của hành chính nhà nước và cho ví
dụ minh họa TRẢ LỜI:
- Đặc điểm của hành chính nhà nước: 7 đặc điểm
+ Tính lệ thuộc vào chính trị + Tính pháp quyền
+ Tính liên tục, ổn định, tương đối và thích ứng + Tính chuyên nghiệp
+ Tính hệ thống thứ bậc chặt chẽ + Tính không vụ lợi
+ Tính nhân đạo ( nhân văn)
- Phân tích tính lệ thuộc vào chính trị, phục vụ chính trị:
+ Cơ sở: Nền HCNN là 1 biện pháp cấu thành hình thức chính trị, là
cái để thực hiện ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội có giai cấp
đối kháng và thể hiện ý chí của nhân dân trong xã hội dân chủ dưới sự
lãnh đạo của đảng cầm quyền + Nội dung: ❖ Lý do:
● Nguồn gốc và bản chất của nhà nước bắt nguồn từ bản chất chính
trị của chế độ xã hội dưới sự lãnh đạo của 1 chính đảng
● HCNN là một bộ phận của hệ thống chính trị, là trung tâm thực thi
các quyết định của hệ thống chính trị ❖ Hành chính nhà nước lệ thuộc vào chính trị:
● HCNN là nơi thực hiện những nhiệm vụ chính trị do cơ quan
quyền lực nhà nước quyết định
● HCNN thực hiện các hoạt động của mình trong khuôn khổ các đạo
luật do cơ quan lập pháp điều chỉnh
● Các nhà hành chính cấp cao đồng thời cũng là các nhà chính trị ( chính khách )
❖ HCNN phục vụ chính trị
● HCNN là một bộ phận quan trọng của hệ thống chính trị, biến
những mục tiêu chính trị thành sản phẩm cụ thể ❖ HCNN độc lập
tương đối với chính trị
● Về chuyên môn nghiệp vụ, kỹ thuật và các tác nghiệp cụ thể
● Các cán bộ công chức vận dụng hệ thống tri thức khoa học vào
việc thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình
● Chính trị đề ra mục tiêu còn hành chính được chủ động sáng tạo
đưa ra cách thức tiến hành
- Ví dụ: Trong hành chính nhà nước, việc bổ nhiệm cán bộ, công chức
mang tính chính trị rõ rệt, thể hiện sự phân bổ quyền lực và ảnh hưởng
đến hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Tính chính trị trong bổ
nhiệm thể hiện qua việc lựa chọn, đánh giá, và quyết định bổ nhiệm
dựa trên các yếu tố chính trị như quan điểm, đường lối, và mục tiêu
của Đảng và Nhà nước, bên cạnh các tiêu chuẩn chuyên môn, năng lực. - cụ thể:
Trong một tỉnh, việc bổ nhiệm Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư có thể được
xem xét dựa trên các yếu tố như: Chính trị:
Người được bổ nhiệm có lập trường chính trị vững vàng, trung thành với
Đảng, có khả năng tham gia xây dựng và thực hiện các chính sách phát
triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Chuyên môn:
Người đó có trình độ chuyên môn về kinh tế, quản lý, có kinh nghiệm
trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư. Kinh nghiệm:
Người đó có kinh nghiệm làm việc trong các cơ quan nhà nước, đặc biệt là
trong lĩnh vực liên quan đến quản lý đầu tư và phát triển kinh tế của tỉnh.
Tuy nhiên, việc lựa chọn người bổ nhiệm cũng có thể chịu ảnh hưởng của các
yếu tố chính trị như sự giới thiệu, đề cử của các cấp lãnh đạo, hoặc sự cân nhắc
về cán cân quyền lực trong nội bộ tỉnh. Kết luận:
Tính chính trị trong bổ nhiệm cán bộ, công chức là một thực tế khách quan, và
cần được hiểu đúng đắn. Việc đảm bảo tính chính trị, kết hợp với các tiêu chí về
năng lực, phẩm chất, và kinh nghiệm sẽ giúp cho việc bổ nhiệm cán bộ, công
chức đạt hiệu quả cao, góp phần xây dựng bộ máy nhà nước vững mạnh và phát triển.
Câu 1.2: như trên…. Tính pháp quyền *Nội dung - Lý do:
+ Trong một nhà nước pháp quyền thì hệ thống pháp luật là tối cao, mọi chủ
thể trong xã hội đều phải hoạt động trên cơ sở pháp luật và phải tuân thủ
pháp luật -> HCNN cũng phải tuân thủ pháp luật
+ Nền hành chính đảm bảo tính pháp quyền là một trong những điều kiện
để xây dựng nhà nước chính quy hiện đại - Biểu hiện:
+ Mọi chủ thể HCNN đều phải hoạt động trên cơ sở của pháp luật và phải tuân thủ pháp luật
+ Tất cả các cơ quan HCNN chỉ được phép hoạt động trong phạm vi chức
năng, nhiệm vụ, quyền hạn, thẩm quyền đã được luật hoá
+ Tính pháp quyền của nền hành chính được thể hiện trên cả 2 phương diện
là quản lý nhà nước bằng pháp luật và theo pháp luật - Biện pháp:
+ Cán bộ công chức phải nâng cao uy tín về chính trị, phẩm chất đạo đức và năng lực trí tuệ - Liên hệ ở Việt Nam:
+ Việt Nam là nhà nước pháp quyền XHCN và với tư cách là công cụ của
nhà nước pháp quyền nên nền hành chính mang đậm tính pháp quyền +
Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại 1 số: ●
Một số cán bộ, công chức chưa làm việc theo pháp luật ●
Các văn bản pháp luật ở Việt Nam vẫn còn nhiều kẽ hở ●
Một bộ phận cán bộ, công chức suy thoái phẩm chất, đạo đức, làm
ảnh hưởng đến lòng tin của nhân dân vào đảng, nhà nước,… *Ví dụ:
Xử phạt vi phạm hành chính: Khi một người vi phạm giao thông, cảnh sát giao
thông phải tuân thủ đúng quy trình, quy định của pháp luật về xử phạt. Họ
không được tự ý tăng nặng hình phạt, không được sách nhiễu, gây khó khăn cho người vi phạm.
Câu 1.3: như trên … Tính liên tục, ổn định, tương đối và thích ứng Ví dụ cụ thể :
Tính liên tục:.Ví dụ : Trong giai đoạn dịch COVID-19, hệ thống quản lý y tế
vẫn hoạt động không ngừng để
điều phối công tác phòng chống dịch, tiêm chủng, và cung cấp dịch vụ chăm
sóc y tế cho người dân, bất kể sự thay đổi về lãnh đạo hoặc biến động chính trị.
Tính ổn định: Ví dụ : Chính sách giáo dục quốc gia vẫn duy trì các kỳ thi tốt
nghiệp THPT hàng năm dù có
sự thay đổi chính phủ hoặc bộ trưởng giáo dục. Những thay đổi về chương trình
học (nếu có) cũng được thực
hiện theo lộ trình dài hạn để đảm bảo sự ổn định cho học sinh, phụ huynh, và giáo viên.
Tính thích ứng: Ví dụ: Sau khi nhận thấy sự gia tăng nhu cầu sử dụng dịch vụ
công trực tuyến, các cơ quan
nhà nước đã triển khai mạnh mẽ cổng dịch vụ công quốc gia, cho phép
người dân thực hiện các thủ tục hành chính như đăng ký kinh doanh, nộp thuế trực tuyến.
Câu 1.4: Như trên… Tính chuyên nghiệp Ví dụ cụ thể:
Câu 1.5: Như trên… Tính hệ thống thứ bậc chặt chẽ Ví dụ cụ thể:
- Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành các chính sách và hướng dẫn về giáo
dục trên cả nước. Các sở giáo dục và
đào tạo cấp tỉnh tiếp nhận và triển khai các chỉ đạo này tại địa phương, đồng
thời giám sát các phòng giáo dục
và đào tạo cấp quận/huyện. Cơ sở giáo dục (trường học) thực hiện nhiệm vụ cụ
thể theo chỉ đạo từ cấp trên.
- Khi Bộ Giáo dục ban hành chương trình học mới, các sở và phòng giáo
dục chịu trách nhiệm triển khai tập
huấn, cung cấp tài liệu và giám sát việc áp dụng chương trình tại các trường.
Những công việc này yêu cầu trình độ chuyên môn về môi trường học, hóa học, hoặc sinh học.
Câu 1.6: Như trên … Tính không vụ lợi - Lý do:
+ HCNN có bổn phận phục vụ sự nghiệp phát triển cộng đồng và nhu cầu
thiết yếu của người dân - Biểu hiện:
+ Hoạt động hành chính nhà nước tạo ra sản phẩm, dịch vụ phục vụ lợi ích
của cộng đồng và xã hội, duy trì trật tự an ninh, an toàn xã hội
+ Đòi hỏi cơ quan hành chính nhà nước, cán bộ công chức phải hoàn toàn
công tâm, khách quan, công khai minh bạch không gây phiền hà cho người
dân, không đòi hỏi người được hưởng và phục vụ phải trả thù lao - Liên hệ thực tiễn:
+ HCNN cung cấp các dịch vụ công nhằm đáp ứng các nhu cầu tối thiểu của người dân
+ HCNN còn có các chính sách ưu đãi đối với các đối tượng là hộ nghèo,
người có công với cách mạng, người già, người dân tộc thiểu số, vùng núi và hải đảo,... - Ví dụ cụ thể:
Miễn học phí cho học sinh công lập trên cả nước từ tháng 09/2025
Mới đây, Bộ Chính trị quyết định miễn học phí cho học sinh phổ thông công
lập trên phạm vi cả nước, bắt đầu từ năm học mới 2025-2026 (tháng 9/2025 trở đi).
Câu 1.7: Như trên… Tính nhân đạo ( nhân văn )
- Xuất phát từ bản chất của nhà nước: ta là nhà nước dân chủ xã hội chủ nghĩa
- Mục tiêu của hoạt động hành chính nhà nước là phục vụ lợi ích của người dân
- Tôn trọng và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân là tư tưởng chủ
đạo trong xây dựng, thực hiện hệ thống thể chế hành chính ở nước ta
- Hạn chế tối đa những mặt trái của nền kinh tế thị trường ( phân hóa giàu
nghèo, tệ nạn xã hội,...) ● Biểu hiện:
- Trong ban hành, áp dụng luật:
+ VD: Trong thi hành án hình sự, đặc xá cho tù nhân bãi bỏ hình thức tử
hình bằng bắn, tình tiết giảm nhẹ án hình sự - Trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ:
+ VD: Thành lập hội chữ thập đỏ về phòng ngừa, ứng phó thảm họa,...
- Trong việc sử dụng phương pháp quản lý ● Ví dụ cụ thể:
- Chính sách miễn/giảm học phí, bảo hiểm y tế cho học sinh vùng sâu vùng xa:
+ Trẻ em thuộc hộ nghèo, dân tộc thiểu số được miễn học phí, hỗ trợ tiền ăn,
cấp sách vở, học bổng.
+ Tính nhân văn thể hiện: Góp phần xóa đói giảm nghèo, đảm bảo quyền học
tập và phát triển của trẻ em.
- Chính sách hỗ trợ người dân trong đại dịch COVID-19
+ Ví dụ: Trong các đợt dịch, Nhà nước triển khai gói hỗ trợ hàng chục nghìn
tỷ đồng cho người lao động mất việc, hộ kinh doanh nhỏ, người bán vé số, người nghèo.
+ Tính nhân văn thể hiện: Hành chính nhà nước kịp thời điều chỉnh chính
sách để chăm lo đời sống cho người dân, không để ai bị bỏ lại phía sau.
Câu 2: hãy nêu những đặc điểm cơ bản của hành chính nhà nước? phân
tích tính pháp quyền của HCNN và lấy ví dụ minh họa.
● Những đặc điểm cơ bản của hành chính nhà nước: 7 đặc điểm ( Như trên)
● Phân tích tính pháp quyền: ( như câu 1.2)
Câu 3: Trình bày các cách tiếp cận về hành chính nhà nước và nêu khái
niệm hành chính nhà nước. Lấy ví dụ minh họa.
- Các cách tiếp cận về hành chính nhà nước:
+ HCNN là một hoạt động: thực thi quyền hành pháp
+ HCNN là các yếu tố cấu thành: 4 yếu tố cấu thành
( hệ thống thể chế HCNN, bộ máy HCNN, đội ngũ nhân sự trong các cơ quan
HCNN, các nguồn lực vật chất phục vụ hoạt động HCNN )
+ HCNN là 1 ngành khoa học - Khoa học hành chính: Chủ thể, đối tượng,
phạm vi nghiên cứu của KHHC
+ Mối liên hệ của khoa học hành chính với các khoa học xã hội khác
- Khái niệm hành chính nhà nước: là hoạt động thực thi quyền hành pháp
của nhà nước, đó là hoạt động chấp hành và điều hành của hệ thống hành
chính nhà nước trong quản lý xã hội theo khuôn khổ pháp luật nhà nước
nhằm phục vụ nhân dân, duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội.
- Ví dụ minh họa và phân tích:
Câu 4: HCNN là gì? Trình bày chủ thể và khách thể của HCNN? Lấy ví dụ
minh họa và phân tích.
- Khái niệm hành chính nhà nước: là hoạt động thực thi quyền hành pháp
của nhà nước, đó là hoạt động chấp hành và điều hành của hệ thống hành
chính nhà nước trong quản lý xã hội theo khuôn khổ pháp luật nhà nước
nhằm phục vụ nhân dân, duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội.
- Chủ thể của hành chính nhà nước:
+ Cơ quan hành chính nhà nước:
Cơ quan hành chính nhà nước là cơ quan nhà nước với chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn với cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ, công chức xác định
nhằm thực hiện hoạt động quản lý hành chính trên các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam gồm: Chính phủ, cơ quan ngang
bộ, bộ, ủy ban nhân dân các cấp và các cơ quan chuyên môn cơ quan thẩm quyền chung
cơ quan thẩm quyền riêng Chính phủ
Các bộ, cơ quan ngang bộ ⇓ ⇓ UBND cấp tỉnh
Các cơ quan chuyên môn: sở, các ⇓
cơ quan tương đương sở UBND cấp xã ⇓
Các cơ quan chuyên môn: phòng,
các cơ quan tương đương phòng ⇓ Cá nhân chuyên trách
+ Cán bộ, công chức hành chính nhà nước: Cán bộ ★ Con đường hình thanh
● Bầu giữ chức vụ lãnh đạo quản lý trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước
● phê chuẩn, bổ nhiệm ( phải giữ chức vụ )
★ Chế độ làm việc: nhiệm kỳ ( trùng với cơ quan bầu, trùng với cơ quan phê chuẩn )
★ Luôn luôn trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước Công chức ★ khái niệm:
● Thường được hiểu khác nhau ở các quốc gia
● Phạm vi công chức rộng hẹp khác nhau tùy từng quốc gia và từng thời điểm
★ Con đường hình thành: thi tuyển, tuyển đặc cách, xét tuyển
Các cá nhân tổ chức trao quyền ➢ Đặc điểm:
+ Có thẩm quyền hành chính pháp lý
+ Tham gia ban hành và thực thi quyết định hành chính
+ Nhân danh quyền lực nhà nước để quản lý các lĩnh vực xã hội
- Khách thể của hành chính nhà nước: là hành vi và các quan hệ xã hội được
hành chính nhà nước điều chỉnh, bao gồm:
+ Con người: công dân , tổ chức, doanh nghiệp,...
+ Hoạt động kinh tế xã hội: sản xuất, giáo dục, y tế, an ninh, môi trường,...
+ Tài sản, tài nguyên, trật tự công cộng…thuộc phạm vi quản lý của nhà nước ➢ Đặc điểm:
+ Không có quyền ra quyết định hành chính ( nếu không được ủy quyền )
+ Chịu sự điều chỉnh của các quy định pháp luật hành chính và quyết định của các chủ thể - Ví dụ minh họa:
UBND phường A cấp giấy phép xây dựng nhà ở cho ông B
+ chủ thể: UBND phường A ( cơ quan hành chính có thẩm quyền ) +
Khách thể: ông B ( đối tượng bị điều chỉnh)
Câu 5: Trình bày cách tiếp cận “hành chính nhà nước là các yếu tố cấu
thành”. Phân tích yếu tố nguồn lực vật chất cần thiết cho HCNN và lấy ví dụ minh họa.
- HCNN là các yếu tố cấu thành: gồm 4 yếu tố cấu thành
( hệ thống thể chế HCNN, bộ máy HCNN, đội ngũ nhân sự trong các cơ quan
HCNN, các nguồn lực vật chất phục vụ hoạt động HCNN )
- Phân tích yếu tố nguồn lực vật chất:
Nguồn lực vật chất cho các hoạt động HCNN là tất cả những trang thiết
bị vật chất gồm: công sở,trang thiết bị làm việc và các nguồn tài chính
công khác cần thiết để tiến hành các hoạt động quản lý hành chính nhà nước
+ Công sở: nơi làm việc, cơ quan, công ty…
+ Trang thiết bị làm việc: phương tiện, trang thiết bị cần thiết để tiến hành
công vụ: máy tính, máy in, bàn làm việc, văn phòng phẩm, điện thoại,...
+ Tài chính công: là các hoạt động thu và chi bằng tiền của nhà nước, phản
ánh các mối quan hệ kinh tế dưới hình thức giá trị trong quá trình hình
thành và sử dụng các quỹ tiền tệ của nhà nước nhằm thực hiện các chức
năng vốn có của nhà nước đối với xã hội.
- Ví dụ minh họa: lấy học viện hành chính và quản trị công và phân tích
Câu 6: Trình bày các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HCNNVN. Lấy ví dụ minh họa.
Hoặc câu hỏi: Phân tích nguyên tắc: “ nhân dân tham gia giám sát hoạt
động hành chính nhà nước “. Lấy ví dụ minh họa. ( nhân dân làm chủ )
- Khái niệm nguyên tắc HCNN: Nguyên tắc hành chính nhà nước là các
quy tắc tư tưởng chỉ đạo, những tiêu chuẩn hành vi mà chủ thể hành chính
nhà nước phải tuân thủ và thực hiện trong quá trình tổ chức và hoạt động
quản lý hành chính nhà nước
- Phân tích nguyên tắc nhân dân làm chủ… Ví dụ minh họa:
Nhân dân giám sát qua hoạt động tiếp công dân tại UBND xã
Tình huống cụ thể:
Tại UBND xã A (tỉnh Nghệ An), theo quy định, lãnh đạo xã tổ chức tiếp công
dân định kỳ vào thứ 5 hàng tuần. Trong buổi tiếp dân, người dân có thể phản
ánh những vấn đề như:
● Chậm trễ trong cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
● Cán bộ địa chính gây phiền hà, nhũng nhiễu khi xử lý hồ sơ.
● Chính sách hỗ trợ người nghèo chưa được thực hiện công bằng.
Cách thức nhân dân tham gia giám sát:
● Người dân trực tiếp trình bày ý kiến, phản ánh sự việc, kiến nghị với lãnh đạo xã.
● Các tổ chức như Ban Thanh tra Nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng
đồng (thuộc Mặt trận Tổ quốc) cũng cử người theo dõi, ghi nhận và tổng
hợp các kiến nghị để báo cáo cấp trên.
● Những nội dung kiến nghị được lập biên bản và theo dõi kết quả giải quyết. Hiệu quả:
● Một số cán bộ bị kiểm điểm do thái độ thiếu trách nhiệm.
● Quy trình giải quyết hồ sơ đất đai được công khai, minh bạch hơn.
● Lòng tin của người dân vào chính quyền cơ sở được nâng cao.
Câu 6.1: như trên… phân tích nguyên tắc đảng lãnh đạo đối vs HCNN Ví dụ minh họa:
Câu 6.2: như trên… Phân tích nguyên tắc tập trung dân chủ
Câu 6.3: như trên… phân tích nguyên tắc kết hợp giữa quản lý ngành với
quản lý lãnh thổ
Câu 6.4: như trên … phân tích
Câu 6.5 : như trên… phân tích …