Đề cương môn Chủ nghĩa xã hội khoa học - Trường Đại học lao động -  xã hội

CHƯƠNG 3
Ý THỨC XÃ HỘI – VẤN ĐỀ CON NGƯỜI
Họ tên sinh viên: ....................................................................................................
Mã số sinh viên:......................................................................................................
1: Bài học kinh nghiệm mà Đảng ta đã rút ra trong công cuộc đổi mới là gì?
Trả lời: Thực tế cho thấy, không thể đổi mới, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, nếu
xa rời lập trường chủ nghĩa Mác – Lênin, rơi vào chủ nghĩa chủ quan, xét lại.
2: Muốn nhận thức bản chất con người nói chung cần phải làm gì?
Trả lời: Thông qua các quan hệ xã hội hiện thực của con người.
3: Quan điểm “Lịch sử sáng tạo ra con người trong chừng mực nào thì con người cũng lại
sáng tạo ra lịch sử trong chừng mực đó” có phải là quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử không?
Trả lời: Có, đây là quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử.
4: Điều kiện cơ bản nào để ý thức xã hội tác động trở lại tồn tại xã hội?
Trả lời: Hoạt động thực tiễn của con người.
5: Hiện nay ở nước ta còn tồn tại tư tưởng “trọng nam kinh nữ”, điều đó thể hiện tính chất
nào của ý thức xã hội?
Trả lời: Tính lạc hậu của ý thức xã hội.
6: Xét đến cùng, vai trò của cách mạng xã hội là gì?
Trả lời: Giải phóng lực lượng sản xuất.
7: Điều kiện cơ bản nhất để thay đổi ý thức xã hội cũ là gì?
Trả lời: Thay đổi tồn tại xã hội cũ.
8: Lãnh tụ là sản phẩm của yếu tố nào?
Trả lời: Thời đại, Cộng đồng, Phong trào.
9: Thực chất của lao động bị tha hóa là gì?
Trả lời: Quá trình lao động và sản phẩm của lao động từ chỗ để phục vụ và phát triển con
người đã bị biến thành lực lượng đối lập, nô dịch và thống trị con người.
10: Muốn phát huy được vai trò của cá nhân và của quần chúng nhân dân nói chung cần đảm bảo điều gì?
Trả lời: Xã hội công bằng, dân chủ, tự do, bình đẳng.
11: Trong mối quan hệ thống nhất giữa quần chúng nhân dân và lãnh tụ, ai có vai trò quyết định hơn?
Trả lời: Quần chúng nhân dân.
12: Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, con người với tư cách là “người”,
được bắt đầu bằng tự phân biệt với súc vật ngay khi con người biết làm gì?
Trả lời: Bắt đầu sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt của mình.
13: Vai trò của mặt xã hội trong con người thể hiện điều gì?
Trả lời: Là đặc trưng bản chất để phân biệt con người với loài vật.
14: Vai trò của tồn tại xã hội trong quan hệ biện chứng với ý thức xã hội là gì?
Trả lời: Tồn tại xã hội quyết định sự biến đổi của ý thức xã hội.
15: Một trong những tư tưởng căn bản, cốt lõi của các nhà kinh điển Mác-Lênin về con người là gì?
Trả lời: Vĩnh viễn giải phóng toàn thể xã hội khỏi ách bóc lột, ách áp bức.
16: Ý thức xã hội không phụ thuộc vào tồn tại xã hội một cách thụ động mà có tác động
tích cực trở lại tồn tại xã hội, đó là do đâu?
Trả lời: Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội.
17: Vai trò của ý thức cá nhân đối với ý thức xã hội là gì?
Trả lời: Ý thức cá nhân là phương thức tồn tại và biểu hiện của ý thức xã hội.
18: Hạt nhân cơ bản của quần chúng nhân dân là gì?
Trả lời: Những người lao động sản xuất ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần.
19: Chủ thể sáng tạo chân chính và là động lực phát triển của lịch sử Việt Nam là ai?
Trả lời: Quần chúng nhân dân Việt Nam.
20: Trong xã hội có giai cấp, ý thức xã hội mang tính giai cấp là do đâu?
Trả lời: Điều kiện sinh hoạt vật chất, địa vị và lợi ích của các giai cấp khác nhau.
21: Nguyên nhân nào gây nên hiện tượng tha hóa con người?
Trả lời: Chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất.
22: Quần chúng nhân dân là ai?
Trả lời: Đại bộ phận dân cư có cùng lợi ích trong một giai đoạn lịch sử nhất định.
23: Vai trò sáng tạo lịch sử được quyết định bởi ai?
Trả lời: Quần chúng nhân dân.
24: Ngôn ngữ xuất hiện và phát triển nhờ yếu tố nào?
Trả lời: Nhờ có lao động và giao tiếp xã hội.
25: Con người bẩm sinh đã là sinh vật có tính gì? Trả lời: Tính xã hội.
26: Thực chất của hiện tượng tha hóa con người là gì?
Trả lời: Lao động của con người bị tha hóa.
27: Có mấy nguyên nhân cơ bản làm cho ý thức xã hội thường lạc hậu hơn tồn tại xã hội?
Trả lời: Ba nguyên nhân.
28: Bản chất của con người được quyết định bởi yếu tố nào?
Trả lời: Những mối quan hệ xã hội.
29: Con người là thể thống nhất của các phương diện cơ bản nào?
Trả lời: Sinh học và xã hội.
30: Đặc điểm phản ánh của tâm lý xã hội là gì?
Trả lời: Sự phản ánh một cách trực tiếp và tự phát… cho nên nó chỉ ghi lại những gì nằm
trên bề mặt của tồn tại xã hội.
31: Đặc điểm của ý thức xã hội thông thường là gì?
Trả lời: Phản ánh sinh động, trực tiếp các mặt khác nhau của cuộc sống hàng ngày của con người.
32: Các tính chất biểu hiện tính độc lập tương đối của ý thức xã hội là những tính chất nào?
Trả lời: Tính lạc hậu, tính vượt trước.
33: Theo chủ nghĩa duy vật lịch sử, ý thức xã hội tồn tại trong mấy hình thái?
Trả lời: Bảy hình thái (ý thức chính trị, pháp quyền, đạo đức, thẩm mỹ/nghệ thuật, tôn
giáo, lý luận/khoa học, triết học).
34: Hình thái ý thức chính trị xuất hiện khi nào?
Trả lời: Trong những xã hội có giai cấp và có nhà nước.
35: “Những tư tưởng, những quan điểm được tổng hợp, được hệ thống hóa và khái quát
hóa thành các học thuyết xã hội dưới dạng các khái niệm, các phạm trù và các quy luật” là loại ý thức nào?
Trả lời: Ý thức lý luận hay ý thức khoa học.
36: Ý thức xã hội thông thường phản ánh điều gì?
Trả lời: Phản ánh một cách sinh động và trực tiếp các mặt khác nhau của cuộc sống hằng ngày của con người.
37: Ý thức lý luận phản ánh hiện thực khách quan như thế nào?
Trả lời: Phản ánh sâu sắc, chính xác, bao quát và vạch ra được những mối liên hệ khách
quan, bản chất, tất yếu mang tính quy luật.
38: “Đời sống tinh thần của xã hội hình thành và phát triển trên cơ sở của đời sống vật
chất” là quan điểm của ai?
Trả lời: Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác-Lênin.
39: Quan niệm về con người trong sự nghiệp cách mạng theo Chủ tịch Hồ Chí Minh bao hàm:
Trả lời: Cá nhân, cộng đồng; Giai cấp, dân tộc; Nhân loại.
40: Theo chủ nghĩa duy vật lịch sử, ý thức xã hội thường lạc hậu so với tồn tại xã hội là do đâu?
Trả lời: Do tồn tại xã hội diễn ra với tốc độ nhanh hơn khả năng phản ánh của ý thức xã
hội; do sức mạnh của thói quen, tập quán, truyền thống và tính bảo thủ của hình thái ý
thức xã hội; và do ý thức xã hội gắn liền với lợi ích của các giai cấp lạc hậu.
41: Nguyên lý nào đánh dấu sự đối lập căn bản giữa thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm về xã hội?
Trả lời: Nguyên lý tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội.
42: Yếu tố nào đóng vai trò cơ bản nhất trong tồn tại xã hội?
Trả lời: Phương thức sản xuất vật chất.
43: Khái niệm “ý thức xã hội” là gì?
Trả lời: Là mặt tinh thần của đời sống xã hội, là bộ phận hợp thành của văn hóa tinh thần của xã hội.
44: Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, trong xã hội có giai cấp thì hệ tư
tưởng thống trị xã hội bao giờ cũng là hệ tư tưởng của ai?
Trả lời: Giai cấp thống trị.
45: Khái niệm “tồn tại xã hội” dùng để chỉ những yếu tố nào?
Trả lời: Toàn bộ sinh hoạt vật chất và những điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội.
46: Chủ nghĩa duy vật lịch sử quan niệm tồn tại xã hội của con người là gì?
Trả lời: Là thực tại xã hội khách quan, là một kiểu vật chất xã hội, là các quan hệ xã hội
vật chất được ý thức xã hội phản ánh.
47: Các yếu tố cấu thành tồn tại xã hội bao gồm những yếu tố nào?
Trả lời: Phương thức sản xuất vật chất, điều kiện tự nhiên (khí hậu, hoàn cảnh địa lý), dân
số và mật độ dân số.
48: Cái quy định hành vi lịch sử đầu tiên và cũng là động lực thúc đẩy con người hoạt
động trong suốt lịch sử của mình là gì?
Trả lời: Nhu cầu và lợi ích.
49: Các nhà triết học duy vật trước C. Mác, khi xem xét bản chất con người và xã hội đã như thế nào?
Trả lời: Thiếu tính thực tiễn, không xuất phát từ thực tiễn, không hiểu được vai trò hoạt
động thực tiễn có tính cách mạng của con người.
50: Những nhà sáng lập ra triết học Mác, khi nghiên cứu về lịch sử xã hội đã xuất phát từ đâu?
Trả lời: Con người hiện thực, sống và hoạt động thực tiễn.
51: Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, con người phát triển toàn diện là con người như thế nào?
Trả lời: Con người vừa hồng vừa chuyên (có cả đức và tài).
52: Các nhà triết học duy tâm trước C. Mác đi tìm nguyên nhân của sự phát triển lịch sử ở đâu?
Trả lời: Ở tư tưởng; Coi cá nhân anh hùng đóng vai trò quyết định; Biện pháp cải tạo xã
hội ở lĩnh vực tinh thần.
53: Điền vào chỗ trống: “Người là giống vật duy nhất có thể bằng… .................... mà thoát
khỏi trạng thái thuần túy là loài vật” Trả lời: lao động.
54: Điền vào chỗ trống: “Xã hội không thể nào giải phóng cho mình được, nếu không
giải phóng cho ...................... ”
Trả lời: mỗi cá nhân riêng biệt.
55: Điền vào chỗ trống “Trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hòa ................. ?”.
Trả lời: những quan hệ xã hội.