Đề cương môn Tư tưởng Hồ Chí Minh– khoa học  Trường Đại học bách khoa - Đại học đà nẵng.

PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................... 2
1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................2
2. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................2
3. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu .......................................................... 2
PHẦN NỘI DUNG ................................................................................... 3
I. TT HCM về các phẩm chất đạo đức của người Việt Nam trong thời đại
mới và việc rèn luyện đạo đức trong sinh viên hiện nay. ...................................3
1.1. Quan niệm của Hồ Chí Minh về đạo đức .................................................3
1.2. Những phẩm chất đạo đức cơ bản theo tư tưởng Hồ Chí Minh .............3
1.3. Ý nghĩa của tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức .......................................3
1.4. Vai trò của đạo đức trong sự nghiệp xây dựng con người và phát triển
đất nước. .............................................................................................................4
1.5. Sự cần thiết phải giữ gìn và phát huy phẩm chất đạo đức trong thời
đại mới .................................................................................................................4
II. RÈN LUYỆN ĐẠO ĐỨC TRONG SINH VIÊN HIỆN NAY ......................4
2.1. Thực trạng đạo đức sinh viên hiện nay .....................................................5
2.2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để rèn luyện đạo đức sinh viên và
giải pháp nâng cao hiệu quả rèn luyện đạo đức sinh viên ..............................6
KẾT LUẬN ............................................................................................... 7
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 8 PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong bối cảnh đất nước ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và
hội nhập quốc tế sâu rộng, việc giữ gìn và phát huy những phẩm chất đạo đức
tốt đẹp của người Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh càng trở nên cấp bách.
Đạo đức là nền tảng của xã hội, là gốc của con người. Hồ Chí Minh từng khẳng
định: “Cũng như sông có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn.
Cây phải có gốc mới nở cành xanh lá. Người cách mạng phải có đạo đức,
không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân.”
Trong thời đại mới, trước sự tác động mạnh mẽ của kinh tế thị trường, toàn cầu
hóa và các giá trị đa chiều, đạo đức xã hội có nhiều biến đổi, đặc biệt là trong
giới trẻ. Vì vậy, việc nghiên cứu, học tập và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về
đạo đức để rèn luyện, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức trong sinh viên là vấn đề
vừa cấp thiết, vừa mang ý nghĩa chiến lược trong xây dựng con người Việt Nam mới.
2. Đối tượng nghiên cứu
- Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức, các phẩm chất đạo đức cơ bản của con người Việt Nam.
- Việc vận dụng và rèn luyện các phẩm chất đạo đức đó trong sinh viên Việt Nam hiện nay.
3. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu Nhiệm vụ:
+ Làm rõ nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức.
+ Phân tích các phẩm chất đạo đức cơ bản theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
+ Đề xuất giải pháp rèn luyện đạo đức cho sinh viên trong thời đại mới. Phương Pháp:
+ Vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh; Kết hợp các phương pháp phân tích – tổng hợp, lịch sử – logic, đối chiếu thực tiễn. PHẦN NỘI DUNG
I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CÁC PHẨM CHẤT ĐẠO ĐỨC CỦA
NGƯỜI VIỆT NAM TRONG THỜI ĐẠI MỚI VÀ VIỆC RÈN LUYỆN ĐẠO
ĐỨC TRONG SINH VIÊN HIỆN NAY
1.1. Quan niệm của Hồ Chí Minh về đạo đức
Theo Hồ Chí Minh, đạo đức là nền tảng của con người, là “cái gốc” của người
cách mạng. Người coi đạo đức là tiêu chuẩn hàng đầu để đánh giá phẩm chất của
mỗi cá nhân, đặc biệt là cán bộ, đảng viên. Đạo đức theo Người không phải là cái
gì xa vời, mà thể hiện trong hành động cụ thể, trong công việc hàng ngày.
Người nhấn mạnh: “Nói đi đôi với làm, phải nêu gương đạo đức trong thực tế, nói
mà không làm là đạo đức giả.”
1.2. Những phẩm chất đạo đức cơ bản theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Hồ Chí Minh đã khái quát hệ thống phẩm chất đạo đức của con người Việt
Nam trong thời đại mới gồm:
- Trung với nước, hiếu với dân:
+ Đây là phẩm chất cao nhất, thể hiện lòng yêu nước, tinh thần phục vụ nhân
dân, sẵn sàng hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
- Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư:
+ Năm đức tính này là biểu hiện cụ thể của đạo đức cách mạng, giúp con
người sống ngay thẳng, liêm khiết, công bằng, vì lợi ích chung.
- Yêu thương con người, sống có tình nghĩa:
+ Theo Người, tình thương là “gốc của đạo đức”, là sức mạnh giúp con người
vượt qua khó khăn, xây dựng xã hội tốt đẹp.
- Tinh thần quốc tế trong sáng:
+ Hồ Chí Minh đề cao tinh thần đoàn kết quốc tế, giúp đỡ nhân dân tiến bộ,
góp phần vào hòa bình và phát triển nhân loại.
1.3. Ý nghĩa của tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh không chỉ là chuẩn mực cho cán bộ, đảng viên
mà còn là kim chỉ nam cho mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ. Những giá
trị ấy giúp con người Việt Nam có bản lĩnh, có nhân cách, biết sống vì cộng đồng
và vì mục tiêu cao cả “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
1.4. Vai trò của đạo đức trong sự nghiệp xây dựng con người và phát triển đất nước
Hồ Chí Minh khẳng định: “Đạo đức là gốc của người cách mạng”. Người có
đạo đức tốt sẽ có động lực, lý tưởng và trách nhiệm với bản thân, gia đình, xã hội.
Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đạo đức giữ vai trò then chốt trong
việc hình thành con người mới xã hội chủ nghĩa – những con người vừa “hồng” vừa “chuyên”.
Đạo đức giúp củng cố lòng tin của nhân dân với Đảng và Nhà nước, tạo sức
mạnh đoàn kết toàn dân tộc. Không có đạo đức, xã hội dễ rơi vào suy thoái, con
người mất phương hướng. Vì thế, phát triển kinh tế phải gắn liền với xây dựng đạo
đức, coi đó là nền tảng của sự phát triển bền vững.
1.5. Sự cần thiết phải giữ gìn và phát huy phẩm chất đạo đức trong thời đại mới
Thời đại công nghệ số, kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế mang lại nhiều cơ
hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức về đạo đức. Những biểu hiện như lối
sống thực dụng, chạy theo vật chất, vô cảm, gian lận... đang làm xói mòn giá trị truyền thống.
Giữ gìn và phát huy phẩm chất đạo đức Hồ Chí Minh trong bối cảnh này chính
là cách để khẳng định bản sắc văn hóa Việt Nam, xây dựng con người Việt Nam
thời đại mới – có tri thức, có bản lĩnh, có nhân cách. Đó cũng là nhiệm vụ quan
trọng của công tác giáo dục, đặc biệt trong các trường đại học, cao đẳng hiện nay.
II. RÈN LUYỆN ĐẠO ĐỨC TRONG SINH VIÊN HIỆN NAY
2.1. Thực trạng đạo đức sinh viên hiện nay
Bên cạnh đa số sinh viên có ý thức học tập, sống tích cực, vẫn còn một bộ phận
có biểu hiện sa sút về đạo đức: sống thực dụng, thiếu lý tưởng, sa vào các tệ nạn xã
hội hoặc thờ ơ với trách nhiệm công dân. Nguyên nhân chủ yếu là do tác động tiêu
cực của mạng xã hội, ảnh hưởng của chủ nghĩa cá nhân và thiếu môi trường giáo
dục đạo đức sâu sắc.
Trước hết, một bộ phận sinh viên còn thiếu lý tưởng sống, thờ ơ với các vấn đề
chính trị – xã hội, chưa nhận thức rõ trách nhiệm của bản thân đối với đất nước. Họ
sống thiên về hưởng thụ, chạy theo giá trị vật chất, coi trọng hình thức hơn nội
dung. Một số ít sinh viên còn thiếu trung thực trong học tập, gian lận trong thi cử,
sao chép tài liệu, đối phó với các môn học chính trị hoặc coi thường giá trị của lao động.
Bên cạnh đó, ảnh hưởng của mạng xã hội khiến không ít sinh viên sa vào những
hành vi lệch chuẩn như phát ngôn thiếu văn hóa, lan truyền thông tin sai lệch, bắt
chước trào lưu phản cảm, hoặc thể hiện lối sống vô cảm, thiếu tôn trọng người
khác. Mối quan hệ giữa người với người dần bị chi phối bởi lợi ích cá nhân, tính
cộng đồng và nhân ái bị suy giảm.
➢ Nguyên nhân của thực trạng này đến từ nhiều phía:
- Tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, nơi đồng tiền và danh vọng chi phối hệ giá trị xã hội.
- Ảnh hưởng của văn hóa ngoại lai, của internet và truyền thông đại chúng khiến
nhiều sinh viên bị “pha loãng” về lý tưởng, thiếu định hướng đúng đắn.
- Gia đình và nhà trường đôi khi chưa thực sự quan tâm đúng mức đến việc giáo
dục đạo đức, chỉ chú trọng thành tích học tập.
- Bản thân sinh viên thiếu ý thức tự rèn luyện, chưa chủ động học tập và làm
theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh.
➢ Tác động xã hội của tình trạng này là đáng lo ngại: đạo đức suy thoái có thể
dẫn đến lối sống thực dụng, ích kỷ, thiếu tinh thần trách nhiệm, làm giảm chất
lượng nguồn nhân lực trẻ và ảnh hưởng đến hình ảnh, bản sắc văn hóa dân tộc.
❖ Do đó, việc tăng cường giáo dục đạo đức, bồi dưỡng lý tưởng sống và rèn
luyện nhân cách cho sinh viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh là nhiệm vụ cấp bách
và lâu dài, nhằm xây dựng thế hệ trẻ có “đức – trí – thể – mỹ – lao” toàn diện, đáp
ứng yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ mới.
2.2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để rèn luyện đạo đức sinh viên và giải
pháp nâng cao hiệu quả rèn luyện đạo đức sinh viên
❖ Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để rèn luyện đạo đức sinh viên
- Rèn luyện lòng yêu nước, tinh thần trách nhiệm với xã hội:
Sinh viên cần nhận thức rõ rằng yêu nước trong thời đại mới không chỉ là
lòng tự hào dân tộc, mà còn thể hiện qua hành động cụ thể: học tập tốt, lao động
sáng tạo, tuân thủ pháp luật, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, và
sẵn sàng cống hiến cho sự phát triển của đất nước.
Thực hiện lời dạy của Bác Hồ: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay
không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường
quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em.”
Vì vậy, mỗi sinh viên cần ý thức học tập là nghĩa vụ thiêng liêng đối với Tổ
quốc, là hình thức cao nhất của lòng yêu nước trong thời bình
- Sống cần, kiệm, liêm, chính trong học tập và sinh hoạt:
Sinh viên phải biết trân trọng thời gian, nỗ lực trong học tập (cần), chi tiêu
hợp lý, tránh lãng phí (kiệm), trung thực trong thi cử, không sao chép hay gian lận
(liêm), thẳng thắn, công bằng trong hành xử (chính), và biết đặt lợi ích tập thể,
cộng đồng lên trên lợi ích cá nhân (chí công vô tư).
Thực hành những phẩm chất này sẽ giúp sinh viên hình thành phong cách
sống lành mạnh, trung thực và có trách nhiệm – điều mà Hồ Chí Minh xem là
“gốc rễ” của con người cách mạng.
- Xây dựng lối sống nhân ái, tôn trọng người khác:
Hồ Chí Minh luôn đề cao tinh thần “thương người như thể thương thân”,
“sống có tình, có nghĩa”. Sinh viên cần thể hiện điều này qua những hành động
nhỏ hàng ngày: giúp đỡ bạn bè, kính trọng thầy cô, quan tâm đến gia đình, tham
gia các hoạt động thiện nguyện, hỗ trợ cộng đồng.
Các phong trào như “Mùa hè xanh”, “Tiếp sức mùa thi”, “Hiến máu nhân
đạo” hay “Xuân tình nguyện” chính là môi trường lý tưởng để sinh viên rèn luyện
lòng nhân ái và ý thức công dân tích cực.
- Chủ động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh:
Sinh viên cần biến việc học tập và làm theo Bác thành việc làm thường
xuyên, tự giác, không hình thức. Học Bác không chỉ qua lời nói mà bằng hành
động cụ thể: giản dị, trung thực, trách nhiệm, nói đi đôi với làm.
Việc tham gia các cuộc thi tìm hiểu về Bác, các buổi sinh hoạt chính trị theo
chủ đề “Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” cũng là cơ hội để sinh viên
nâng cao hiểu biết, từ đó soi rọi lại bản thân và điều chỉnh hành vi cho đúng đắn hơn.
- Tích cực tự phê bình và phê bình:
Theo Bác, “Muốn sửa sai, phải có gan tự phê bình và phê bình.” Sinh viên
cần thường xuyên tự soi, tự sửa, lắng nghe ý kiến góp ý từ bạn bè, giảng viên;
xem đó là động lực để hoàn thiện nhân cách.
Sự cầu thị, khiêm tốn và tinh thần cầu tiến sẽ giúp sinh viên tiến bộ không
ngừng – đúng với tinh thần “rèn luyện suốt đời” mà Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh.
Như vậy, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào rèn luyện đạo đức sinh
viên không chỉ dừng lại ở việc học lý thuyết, mà quan trọng là phải chuyển hóa
thành hành vi cụ thể, gắn với thực tiễn học tập, sinh hoạt, lao động và cống hiến.
Khi mỗi sinh viên trở thành tấm gương sáng về đạo đức, họ sẽ góp phần tạo nên
một thế hệ trẻ Việt Nam mới – sống có lý tưởng, có văn hóa, có bản lĩnh và có
trách nhiệm với Tổ quốc.
❖ Giải pháp nâng cao hiệu quả rèn luyện đạo đức sinh viên
- Tăng cường giáo dục đạo đức trong trường học qua các môn lý luận chính trị
và hoạt động ngoại khóa.
- Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc định hướng giá trị đạo đức.
- Tạo môi trường học tập lành mạnh, khuyến khích sinh viên tham gia hoạt
động tình nguyện, hướng thiện. -
Biểu dương, nhân rộng điển hình sinh viên sống đẹp, sống có ích. KẾT LUẬN
Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức là di sản tinh thần vô giá, là kim chỉ nam
định hướng cho sự hình thành và phát triển nhân cách của con người Việt Nam.
Trong tư tưởng của Người, đạo đức không phải là điều trừu tượng mà là hành động
cụ thể, thể hiện trong lời nói, việc làm, thái độ và cách sống của mỗi người. Đó là
nền tảng để xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa – những con người có lý
tưởng, có tri thức, có trách nhiệm, vừa có “tâm” vừa có “tầm”.
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, khi xã hội đang chứng kiến nhiều biến động
về giá trị đạo đức và lối sống, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh càng có ý nghĩa soi
đường, giúp thế hệ trẻ định hướng hành vi, biết phân biệt đúng – sai, thiện – ác, lợi
ích cá nhân và lợi ích cộng đồng. Việc rèn luyện đạo đức không chỉ là nhiệm vụ
của mỗi cá nhân mà còn là yêu cầu chiến lược của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Đối với sinh viên – lực lượng trí thức trẻ của đất nước – rèn luyện đạo đức
chính là quá trình tự hoàn thiện bản thân, chuẩn bị hành trang để trở thành công
dân có ích, góp phần phát triển xã hội. Sinh viên cần chủ động học tập và làm theo
tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh bằng những hành động thiết thực:
trung thực trong học tập, trách nhiệm trong công việc, nhân ái trong ứng xử, giản
dị trong lối sống, và sẵn sàng cống hiến cho cộng đồng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021.
[3] Ban Tuyên giáo Trung ương (2022), Tài liệu học tập và làm theo tư tưởng, đạo
đức, phong cách Hồ Chí Minh.
[4] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2023), Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật.
[5] Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (2019), Đạo đức cách mạng và việc
học tập, làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn mới.
[6] Giá trị tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh với công cuộc xây dựng con người Việt
Nam hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia. Phạm Ngọc Anh (2020).
[7] Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh trong sinh viên Việt Nam hiện nay, Tạp chí Lý
luận chính trị, Nguyễn Văn Khoan (2018).