Thông tin
Hỏi đáp

Đề cương ôn tập Chương 1 Tư tưởng Hồ Chí Minh | Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội

Đề cương ôn tập Chương 1 Tư tưởng Hồ Chí Minh | Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!

Môn:

Tư tưởng Hồ Chí Minh (ĐHCN) 27 tài liệu

Trường:

Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội 262 tài liệu

Thông tin:

11 trang 8 tháng trước

Tác giả:

Mai Nguyệt

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Đề cương ôn tập Chương 1 Tư tưởng Hồ Chí Minh | Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội

52 26 lượt tải Tải xuống

Chương 1

ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ CH ỨC NĂNG

CỦA KINH TẾ CHÍNH TR MÁC LÊNIN Ị –

I. KHÁI QUÁT S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N C A KINH T CHÍNH Ự Ể Ủ Ế

TRỊ MÁC LÊNIN –

- Trong dòng ch ng kinh t c a nhân lo i k t th i kảy tư tưở ế ủ ạ ể ừ ờ ỳ c i cho t i ổ đạ ớ

ngày nay, do đặc thù trình độ ỗi giai đoạ phát triển ứng với m n lịch sử, mỗi nền sản

xuất xã hội mà hình thành nhiều tư tưởng, trường phái lý lu n v kinh t khác nhau. ậ ề ế

- M c dù có s ặ ự đa dạng v n i hàm lý lu n, n i dung ti p cề ộ ậ ộ ế ận và đối tượng nghiên

cứu riêng ph nh n th c, l m l i ích c a ản ánh trình độ ậ ứ ập trường tư tưởng và quan điể ợ ủ

mỗi trường phái, song các chuyên ngành khoa h c kinh t nói chung và khoa h c kinh ọ ế ọ

tế chính trị nói m chung ch chúng là k t qu c a quá trình không riêng đều có điể ở ỗ ế ả ủ

ngừng hoàn thi n. Các ph m trù, khái ni m khoa h c vệ ạ ệ ọ ới tư cách là kết qu nghiên c u ả ứ

và phát tri n khoa h c kinh t chính tr ể ọ ế ị ở giai đoạn sau đều có s k th a m t cách sáng ự ế ừ ộ

tạo trên cơ sở nh ng ti lý luữ ền đề ận đã được khám phá ở giai đoạn trước đó, đồng th i ờ

dựa trên cơ sở kết qu t ng kả ổ ết th c ti n kinh t c a xã hự ễ ế ủ ội đang diễn ra. Kinh t chính ế

trị Mác Lênin, m t trong nh– ộ ững môn khoa h c kinh t chính tr cọ ế ị ủa nhân lo c ại, đượ

hình thành và phát tri n theo logic l ch s ể ị ử như vậy.

- T i th k XVIII, v i s xu t hi n lý lu n c a A.Smith m t nhà kinh t h c ớ ế ỷ ớ ự ấ ệ ậ ủ – ộ ế ọ

ngườ ọ ố ới Anh – thì kinh tế chính trị mới trở thành một môn h c có tính hệ th ng v i các

phạm trù, khái ni m chuyên ngành. Kệ ể từ đó, kinh tế chính trị dần trở thành một môn

khoa h c phát tri n n t n ngày nay. ọc và đượ ể cho đế ậ

*Xét m t cách khái quát, quá trình phát tri ng kinh t cộ ển tư tưở ế ủa loài người có

thể c mô t đượ ả như sau:

- n th nh t, t th i c Giai đoạ ứ ấ ừ ờ ổ đại đến cuối thế kỷ XVIII.

- n th hai, t sau th kGiai đoạ ứ ừ ế ỷ th n nay. ứ XVIII đế

Trong giai đoạn lịch sử từ thời cổ đại đế ững tư n cuối thế kỷ thứ XVIII có nh

tưởng kinh t th i k cế ờ ỳ ổ, trung đại (t th i c ừ ờ ổ đại đến th k th XV) ế ỷ ứ – ch ủ nghĩa trọng

thương (từ th kế ỷ th ứ XV đến cu i th k XVII, n i b t là lý thuy t kinh t c a các nhà ố ế ỷ ổ ậ ế ế ủ

kinh t c Anh, Pháp và Italia) ch ng nông (t gi a th k th XVII ế ở nướ – ủ nghĩa trọ ừ ữ ế ỷ ứ

đế ỷn n u thửa đầ ế k XVIII, n i b t là lý thuy t kinh t c a các nhà kinh t Pháp) ổ ậ ế ế ủ ế ở –

kinh t chính tr ế ị tư sản cổ điể ến Anh (t gi a thừ ữ kỷ n cu i th kXVII đế ố ế ỷ XVIII).

+ Trong th i k c i c a l ch s nhân lo phát tri n khách ờ ỳ ổ, trung đạ ủ ị ử ại, do trình độ ể

quan còn l c h u c a các n n s n xu t ạ ậ ủ ề ả ấ nên nhìn chung chưa tạo đượ ền đềc những ti

cho s xu t hi n mang tính ch t chín mu i các lý lu n chuyên v kinh t . Trong th i ự ấ ệ ấ ồ ậ ề ế ờ

kỳ dài c a l ch s xu t hi n sủ ị ử đó, chỉ ấ ệ ố ít tư tưởng kinh tế mà không ph i là nh ng h ả ữ ệ

thống lý thuy t kinh t hoàn ch nh vế ế ỉ ới nghĩa bao hàm các phạm trù, khái niệm khoa

học.

+ S xu t hiự ấ ện phương thức s n xuả ất tư bản ch ủ nghĩa thay th ế cho phương thức

sản xu t phong ki n v i nh m i c a s n xu t xã h thành ti ấ ế ớ ững trình độ ớ ủ ả ấ ội đã trở ền đề

cho s phát tri n có tính h th ng c a kinh t chính tr . Ch c ự ể ệ ố ủ ế ị ủ nghĩa trọng thương đượ

ghi nh n là h th ng lý lu n kinh t chính tr u tiên nghiên c u v n n s n xuậ ệ ố ậ ế ị đầ ứ ề ề ả ất tư

bản chủ nghĩa. Mặc dù chưa đầy đủ về nội dung khoa học, song việc chủ nghĩa trọng

thương đặ ấn đềt v tìm hi u v vai trò c i trong m i liên h v i s giàu có ể ề ủa thương mạ ố ệ ớ ự

của m t qu c gia hi n là m c tiộ ố tư bản giai đoạn tích lũy ban đầu, đã thể ệ ột bướ ến v lý ề

luận kinh t chính trế ị so v i thớ ời c i. Chổ, trung đạ ủ nghĩa trọng thương coi trọng vai

trò c a hoủ ạt động thương mại, đặ ại thươngc biệt là ngo

+ c phát tri n ti p theo c a kinh t chính tr c ph n ánh thông qua các Bướ ể ế ủ ế ị đượ ả

quan điểm lý lu n cậ ủa ch ủ nghĩa trọng nông. Ch ủ nghĩa trọng nông là h th ng lý lu n ệ ố ậ

kinh t chính tr nh n mế ị ấ ạnh vai trò c a s n xu t nông nghi p, coi tr ng s hủ ả ấ ệ ọ ở ữu tư nhân

và t do kinh t . N i nh n m nh vai trò c a ngoự ế ếu như chủ nghĩa trọng thương mớ ấ ạ ủ ại

thương thì chủ nghĩa trọng nông đã tiế hơn khi đi vào nghiên cứ và phân tích để n bộ u

rút ra lý lu n kinh t chính tr t ậ ế ị ừ trong lĩnh vực sản xuất. Mặc dù còn phi n di n, song ế ệ

bước ti n này ph n ánh lý lu n kinh t chính tr bám sát vào th c ti n phát tri n cế ả ậ ế ị đã ự ễ ể ủa

đờ ố ấ ội s ng sản xu t xã h i. Kinh tế chính trị cổ điển Anh là hệ th ng lý lu n kinh t c a ố ậ ế ủ

các nhà kinh t ế tư sản trình bày m t cách h th ng các ph m trù kinh t trong n n kinh ộ ệ ố ạ ế ề

tế th ị trường như hàng hóa, giá trị, ti n t , giá c , ti n công, l i nhuề ệ ả ề ợ ận… để rút ra nh ng ữ

quy lu t vậ ận động của n n kinh t th ề ế ị trường. Đại biểu tiêu biểu c a kinh t chính tr ủ ế ị tư

sản c ổ điển Anh g m: W.Petty; A.Smith; D.Ricardo. ồ

y, có th rút ra: Như vậ ể Kinh t chính tr là m t môn khoa h c kinh t nghiên ế ị ộ ọ ế

cứu các quan h kinh t ệ ế để tìm ra các quy lu t chi ph i s vậ ố ự ận động c a các hiủ ện tượng

và quá trình ho ng kinh t cạt độ ế ủa con người tương ứng với những trình độ phát triển

nhất định của n n s n xu t xã h i. ề ả ấ ộ

T sau th k ừ ế ỷ XVIII đến nay, lý lu n kinh t chính tr phát triậ ế ị ển theo các hướng

khác nhau, v i các dòng lý thuy t kinh t ng. C thớ ế ế đa dạ ụ ể:

+ Dòng lý thuy t kinh t chính tr c a C.Mác (1818 th a ế ế ị ủ – 1883). C.Mác đã kế ừ

trực tiếp những giá tr khoa h c c a kinh t chính tr n cị ọ ủ ế ị tư sả ổ điển phát triAnh để ển

lý lu n kinh t chính tr v ậ ế ị ề phương thức sản xuất tư bản ch ủ nghĩa. C.Mác xây dựng hệ

thống lý lu n kinh t chính tr m t cách khoa h c, toàn di n v n n s n xuậ ế ị ộ ọ ệ ề ề ả ất tư bản ch ủ

nghĩa ữ ự ể ứ, tìm ra nh ng quy luật kinh tế chi phối s hình thành, phát tri n và luận ch ng

vai trò l ch s cị ử ủa phương thức s n xuả ất tư bản ch ủ nghĩa. Cùng với C.Mác, Ph.Ănghen

(1820 – 1895) cũng là người có công lao vĩ đại trong vi c công b lý lu n kinh t chính ệ ố ậ ế

trị, m t trong ba b phộ ộ ận cấu thành c a ch . Lý luủ ủ nghĩa Mác ận Kinh t chính tr cế ị ủa

C.Mác và Ph.Ănghen được th hi n tể ệ ập trung và cô đọng nh t trong ấ Bộ Tư bản. Trong

đó, C.Mác trình bày một cách khoa h c và ch nh th các phọ ỉ ể ạm trù cơ bản c a n n kinh ủ ề

tế tư bản ch ủ nghĩa, thực chất cũng là nền kinh t th ế ị trường, như: hàng hóa, tiền t , giá ệ

trị th i nhu n, lặng dư, tích lũy, lợ ậ ợi t n, cức, địa tô, tư bả ạnh tranh cùng các quy lu t ậ

kinh t xã h i gi a các giai c p trong n n kinh t th ế cơ bản cũng như các quan hệ ộ ữ ấ ề ế ị

trường dướ ất tư bả nghĩa. Các lý luậi bối cảnh nền sản xu n chủ n kinh tế chính trị của

C.Mác nêu trên c khái quát thành các h c thuy t l c thuy t giá tr , h c đượ ọ ế ớn như họ ế ị ọ

thuyết giá tr th c thuyị ặng dư, họ ế ềt tích c thuylũy, họ ế ết v lề ợi nhu n, hậ ọc thuy t v địa

tô… Vớ ặng dư nói riêng và Bộ Tư bả , C.Mác đã xây i học thuyết giá trị th n nói chung

dựng cơ sở khoa học, cách mạng, cho sự hình thành chủ nghĩa Mác nói chung và nền

tảng tư tưởng cho giai c p công nhân. H c thuy t giá tr thấ ọ ế ị ặng dư của C.Mác đồng th i ờ

cũng là cơ sở khoa h c lu n ch ng cho vai trò l ch s cọ ậ ứ ị ử ủa phương thức s n xuả ất tư bản

chủ nghĩa.

+ i, V.I.Lênin ti p t c k th a, b sung, Sau khi C.Mác và Ph.Ănghen qua đờ ế ụ ế ừ ổ

phát tri n lý lu n kinh t chính tr theể ậ ế ị o phương pháp luận của C.Mác và có nhiều đóng

góp khoa học đặc bi t quan trệ ọng. Trong đó nổi b t là k t qu nghiên c u, ch ra nh ng ậ ế ả ứ ỉ ữ

đặc điểm kinh t c a ch ế ủ ủ nghĩa tư bản giai đoạn cu i th k ố ế ỷ XIX, đầu th k XX, nh ng ế ỷ ữ

vấn đề kinh tế chính trị cơ bản của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hộ ới ý nghĩa i.. V

đó, dòng lý thuyế này được địt kinh tế chính trị nh danh với tên gọi kinh tế chính trị

Mác Lênin. –

+ Sau khi V.I.Lênin qua đời, các nhà nghiên c u kinh t cứ ế ủa các Đảng C ng sộ ản

tiếp t c nghiên cụ ứu và b sung, phát triổ ển kinh t chính tr Mác n ngày ế ị – Lênin cho đế

nay. Cùng v i lý lu n c ng C ng s n, hi n nay, trên th gi i có r t nhi u nhà ớ ậ ủa các Đả ộ ả ệ ế ớ ấ ề

kinh t nghiên cế ứu kinh t chính tr theo cách ti p c n c a kinh t chính tr c a C.Mác ế ị ế ậ ủ ế ị ủ

với nhi c công b trên kh p th gi i. Các công trình nghiên cều công trình đượ ố ắ ế ớ ứu đó

được x p vào nhánh Kinh tế ế chính trị mácxit (maxist nh i theo ch– ững ngườ ủ nghĩa

Mác).

+ Dòng lý thuy t kinh t k th a nh ng lu m mang tính khái quát tâm lý, ế ế ế ừ ữ ận điể

hành vi c a kinh t chính tr n c n Anh (dòng lý thuy c C.Mác g i ủ ế ị tư sả ổ điể ết này đượ ọ

là nh ng nhà kinh t chính tr t ng) , lu n gi i các ữ ế ị ầm thườ không đi sâu vào phân tích ậ ả

quan h xã h i trong quá trình s n xu t ch s c a ch n ệ ộ ả ấ cũng như vai trò lị ử ủ ủ nghĩa tư bả

tạo ra cách ti p c n khác v i cách ti p c n c a C.Mác. S k th a này t hình ế ậ ớ ế ậ ủ ự ế ừ ạo cơ sở

thành nên các nhánh lý thuy t kinh t i tiêu dùng, hành vi c a ế ế đi sâu vào hành vi ngườ ủ

nhà s n xu t (cả ấ ấp độ vi mô) ho c các mặ ối quan h giệ ữa các đại lượng lớn c a n n kinh ủ ề

tế (c t n c xây d ng và phát tri n b i r t nhi u nhà ấp độ vĩ mô). Dòng lý thuyế ày đượ ự ể ở ấ ề

kinh t và nhi ng phái lý thuy t kinh t c a các qu c gia khác nhau phát triế ều trườ ế ế ủ ố ển t ừ

thế kỷ XIX cho đến ngày nay.

+ Cần lưu ý thêm, trong giai đoạ XV đến từ thế kỷ thứ n thế kỷ thứ XIX, còn

phải k thêm t i mể ớ ột số lý thuy t kinh t cế ế ủa các nhà tư tưởng xã h i ch ộ ủ nghĩa không

tưởng (th k XV XIX) và kinh t chính tr ti n (cu i th k th XIX). Các lý ế ỷ – ế ị ểu tư sả ố ế ỷ ứ

thuyết kinh tế này hướng vào phê phán những khuyết tật c a chủ ủ nghĩa tư bản song

nhìn chung các qu m d tình c m cá nhân, ch u ng c a ch an điể ựa trên cơ sở ả ị ảnh hưở ủ ủ

nghĩa nhân đạ ra đượ cơ bảo, không chỉ c các quy luật kinh tế n của nền kinh tế thị

trường tư bản ch ủ nghĩa và do đó không luậ ứng đượn ch c vai trò l ch s c a ch ị ử ủ ủ nghĩa

tư bản trong quá trình phát tri n c a nhân lo i. ể ủ ạ

Như vậy, kinh tế chính trị Mác – Lênin là một trong nh ng dòng lý thuyữ ết kinh

tế chính trị n m trong dòng ch y phát tri ng kinh t c a nhân lo c hình ằ ả ển tư tưở ế ủ ại, đượ

thành và đặ Ph.Ănghen, dựa trên cơ sởt nền móng bởi C.Mác – kế thừa và phát triển

nh trững giá tr khoa hị ọc của kinh tế chính trị c a nhân loủ ại trước đó, ực ti p là nhế ững

giá tr khoa h c c a kinh t chính tr n c n Anh c V.I. Lênin k th a và ị ọ ủ ế ị tư sả ổ điể , đượ ế ừ

phát tri n. Kinh t chính tr Mác ể ế ị – Lênin có quá trình phát tri n liên t c k t gi a th ể ụ ể ừ ữ ế

kỷ th ứ XIX đến nay. Kinh t chính tr Mác ế ị – Lênin là m t môn khoa h c trong h th ng ộ ọ ệ ố

các môn khoa h c kinh t c a nhân lo i. ọ ế ủ ạ

II. U C A KINH T CHÍNH ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨ Ủ Ế

TRỊ MÁC LÊNIN –

1. ng nghiên c u c a kinh t chính tr Mác LêninĐối tượ ứ ủ ế ị –

- Với tư cách là một môn khoa h c, kinh t chính tr ng nghiên c u ọ ế ị có đối tượ ứ

riêng. Xét v l ch s , trong mề ị ử ỗi giai đoạn phát tri n, các lý thuy t kinh t có quan ni m ể ế ế ệ

khác nhau v ề đối tượng nghiên c u c a kinh t chính tr . Ch ng h n, ứ ủ ế ị ẳ ạ ở th i k ờ ỳ đầu, ch ủ

nghĩa trọng thương xác định lưu thông ại thương) là đối tượ (chủ yếu là ngo ng nghiên

cứu. Ti ng nông l i coi nông nghi ng nghiên c u. ếp theo đó, chủ nghĩa trọ ạ ệp là đối tượ ứ

Kinh t chính tr n c n nh ngu n g c c a c a c i và s giàu có ế ị tư sả ổ điể Anh thì xác đị ồ ố ủ ủ ả ự

của các dân tộc là đối tượng nghiên c u. ứ

- m nêu trên m c s toàn di n, song chúng có giá tr Các quan điể ặc dù chưa thự ự ệ ị

lịch s và ph phát tri n c a khoa h c kinh t chính tr ử ản ánh trình độ ể ủ ọ ế ị trước C.Mác.

- K th a nh ng thành t u khoa h c kinh t chính trế ừ ữ ự ọ ế ị c ổ điển Anh, d a trên quan ự

điểm duy v t v l ch sậ ề ị ử, C.Mác và Ph.Ănghen xác định:

- Đối tượng nghiên c u c a kinh t chính tr là các ứ ủ ế ị quan h cệ ủa s n xu t và trao ả ấ

đổi trong phương thức sản xuất mà các quan h ệ đó hình thành và phát triển.

- V i quan niớ ệm như vậy, lần đầu tiên trong l ch s c a kinh t chính tr hị ử ủ ế ị ọc, đối

tượng nghiên c u cứ ủa kinh tế chính trị được xác định một cách khoa học, toàn diện ở

mức độ ất và trao đổ khái quát cao, thống nhất biện chứng giữa sản xu i. Điều này thể

hiện sự phát triển mang tính vượt trội trong lý lu n c a C.Mác so vậ ủ ới các nhà tư tưởng

kinh t ế trước đó.

- M t khác, v ph m vi ti p cặ ề ạ ế ận đối tượng nghiên cứu, C.Mác và Ph.Ănghen còn

chỉ ra, kinh t chính tr có th c hiế ị ể đượ ểu theo nghĩa hẹ ặc theo nghĩa rộp ho ng.

+ Theo nghĩa hẹp, kinh t chính tr nghiên c u quan h s n xuế ị ứ ệ ả ất và trao đổi trong

một phương thức sản xu t nh nh. Cách ti p cấ ất đị ế ận này đượ ẳng địc C.Mác kh nh trong

bộ Tư bả ằng, đối tượn. Cụ thể, C.Mác cho r ng nghiên cứu của bộ Tư bản là các quan

hệ s n xu i c c s n xu n ch i ả ất và trao đổ ủa phương thứ ả ất tư bả ủ nghĩa và mục đích cuố

cùng c a tác ph n là tìm ra quy lu t v ng kinh t củ ẩm Tư bả ậ ận độ ế ủ ộa xã h i ấy.

+ ng: chính tr r ng Theo nghĩa rộng, Ph.Ănghen cho rằ “Kinh tế ị, theo nghĩa ộ

nhất, là khoa h c v nh ng quy lu t chi ph i s ọ ề ữ ậ ố ự sản xuất v t ch t và s ậ ấ ự trao đổi những

tư liệu sinh ho t v t ch t trong xã hạ ậ ấ ội loài người… Nh u kiững điề ện trong đó người ta

sản xu t s n phấ ả ẩm và trao đổi chúng đều thay đổi tùy từng nước, và trong m c l i ỗi nướ ạ

thay đổi tùy từng thế hệ. Bởi vậy, không thể có cùng một môn kinh t chính tr duy ế ị

nhất cho t t c mấ ả ọi nước và t t c mấ ả ọi thời đại l ch sị ử… môn kinh tế chính tr , v th c ị ề ự

chất là m t môn khoa h c có tính l ch s nghiên c c h t là nh ng quy lu t ộ ọ ị ử… nó ứu trướ ế ữ ậ

đặc thù c a tủ ừng giai đoạn phát tri n c a ể ủ sản xu t ấ và c a ủ trao đổi, và ch sau khi nghiên ỉ

cứu như thế xong xuôi r i nó m i có th ồ ớ ể xác định ra m t vài quy lu t hoàn toàn có tính ộ ậ

chất chung, thông d ng, nói chung cho s n xu ụ ả ất và trao đổi”.

Như vậy, theo C.Mác và Ph.Ănghen, đối tượng nghiên c u c a kinh t chính tr ứ ủ ế ị

không ph i là m c, mả ột lĩnh vự ột khía cạnh của n n s n xu t xã h i mà phề ả ấ ộ ải là một

chỉnh th các quan hể ệ s n xuả ất và trao đổi. Đó là hệ thống các quan hệ giữa người v i ớ

ngườ ả ữi trong s n xu i, các quan hất và trao đổ ệ trong mỗi khâu và các quan hệ gi a các

khâu c a quá trình tái s n xu t xã h i v th ng nh t bi n ch ng c a s n ủ ả ấ ộ ới tư cách là sự ố ấ ệ ứ ủ ả

xuất, phân phối, lưu thông, trao đổi, tiêu dùng.

- Khác v m ới các quan điể trước C.Mác, điể ặt xác địm nhấn khoa học về m nh

đối tượ ị, theo quan điể ủa C.Mác và Ph.Ănghenng nghiên cứu của kinh tế chính tr m c ,

chính là ch , kinh t chính tr không nghiên c u bi u hi n k thu t c a s s n xu t ở ỗ ế ị ứ ể ệ ỹ ậ ủ ự ả ấ

và trao đổ ất và trao đổi mà là hệ thống các quan hệ xã hội của sản xu i. Về khía cạnh

này, V.I.Lênin nh n mấ ạnh thêm: “kinh tế chính trị không nghiên c u s s n xu t mà ứ ự ả ấ

nghiên c u nh ng quan h xã h i giứ ữ ệ ộ ữa ngườ ới người v i trong s n xu t, nghiên c u ch ả ấ ứ ế

dộ xã h i c a s n xu gi i thích này th hi n s nh m cộ ủ ả ất”. Sự ả ể ệ ự ất quán trong quan điể ủa

V.I.Lênin v m c ng nghiên c u c a kinh ới quan điể ủa C.Mác và Ph.Ănghen về đối tượ ứ ủ

tế chính tr . ị

- M t khác, ch t v l ch s ra, các quan h c a s n xu t và ặ ủ nghĩa duy vậ ề ị ử đã chỉ ệ ủ ả ấ

trao đổi ch u s ị ự tác động bi n ch ng c a không ch bệ ứ ủ ỉ ởi trình độ c a lủ ực lượng s n xu t ả ấ

mà còn c ki ng tả ến trúc thượ ầng tương ứ ậy, khi xác định đối tượng. Do v ng nghiên

cứu c a kinh t chính tr Mác Lênin t t y u ph t các quan h xã h i c a s n xu t ủ ế ị – ấ ế ải đặ ệ ộ ủ ả ấ

và trao đổ ới trình độ ực lượi trong mối liên hệ biện chứng v của l ng sản xuất và kiến

trúc thượng tầng tương ứng của phương thức s n xuả ất đang nghiên cứu. Nghĩa là, kinh

tế chính tr không nghiên c u b n thân lị ứ ả ực lượng s n xuả ất, cũng không nghiên cứu bi u ể

hiện c th c a ki ng tụ ể ủ ến trúc thượ ầng mà là đặt các quan h c a s n xu i ệ ủ ả ất và trao đổ

trong m i liên h bi n ch ng v i l ng s n xu t và ki ng tố ệ ệ ứ ớ ực lượ ả ấ ến trúc thượ ầng tương

ứng.

Khái quát l i: ạ Đối tượng nghiên c u c a kinh t chính tr Mác Lênin là các ứ ủ ế ị –

quan h xã h i c a s n xuệ ộ ủ ả ất và trao đổi mà các quan h ệ này được đặt trong s liên hự ệ

biện chứng v phát tri n cới trình độ ể ủa l ng sực lượ ản xuất và ki ng tến trúc thượ ầng

tương ứ ủa phương thứng c c sản xuất nh nh. ất đị

- Khi nh n mấ ạnh việc đặt các quan h s n xu t ệ ả ấ và trao đổi trong m i liên h v i ố ệ ớ

trình độ ực lượ ến trúc thượ ầng tương ứ phát triển của l ng sản xuất và ki ng t ng, kinh tế

chính tr Mác Lênin không xem nh các quan h kinh t khách quan gi a các quá ị – ẹ ệ ế ữ

trình kinh t trong m t khâu và gi a các khâu c a quá trình tái s n xu t xã h i vế ộ ữ ủ ả ấ ộ ới tư

cách là một chỉnh th bi n ch ng c a sể ệ ứ ủ ản xuất, lưu thông, phân phối, tiêu dùng.

- Đây là điểm mới cần được nh n mấ ạnh trong n i dung v ộ ề đối tượng nghiên c u ứ

của kinh t chính tr Mác ế ị – Lênin. Trước đây, trong các công trình nghiên cứu c a kinh ủ

tế chính tr Mác Lênin thu c h th c xã h i ch u h t các nhà ị – ộ ệ ống các nướ ộ ủ nghĩa, hầ ế

nghiên c u ch nh n m ng nghiên c u c a kinh t chính tr Mác Lênin là ứ ỉ ấ ạnh đối tượ ứ ủ ế ị –

mặt quan h s n xuệ ả ất, mà quan h sệ ản xuất lại ch quy v quan h s hỉ ề ệ ở ữu, quan h tệ ổ

chức qu n lý, quan h phân ph i thu nhả ệ ố ập. Cách hiểu này phù hợp v u kiới điề ện nền

kinh t k ho ch hóa t p trung, không th c sát v i m c n ế ế ạ ậ ự ớ quan điể ủa các nhà kinh điể

của kinh t chính tr Mác ế ị – Lênin nêu trên và không th c s phù h p vự ự ợ ới điều ki n phát ệ

triển kinh t thế ị trường. Các nhà k n kh nh, kinh t chính tr Mác Lênin inh điể ẳng đị ế ị –

nghiên c u m t xã h i c a s n xu t xã h i c a s th ng nh t ứ ặ ộ ủ ả ất và trao đổi, nghĩa là mặ ộ ủ ự ố ấ

biện chứng c a c sủ ả ản xu ph m khoa ất, lưu thông, phân ối, tiêu dùng. Đây là quan điể

học và ph i th c ti n v ng cản ánh đúng vớ ự ễ ận độ ủa n n s n xu t xã h i có s v n hành ề ả ấ ộ ự ậ

của các quy lu t th ng. ậ ị trườ

2. Mục đích nghiên cứu của kinh t chính tr Mác Lêninế ị –

- V mề ục đích nghiên cứ và Ph.Ănghen cho rằu của kinh tế chính trị, C.Mác ng,

việc nghiên cứu là để nh m tìm ra nh ng quy lu t kinh t chi ph i s vằ ữ ậ ế ố ự ận động và phát

triển của phương thức sản xuất.

- Như vậy, mục đích nghiên cứu của kinh t chính tr Mác Lênin là nh m phát ế ị – ằ

hiện ra các quy lu t kinh t chi ph i các quan h gi i v i trong sậ ế ố ệ ữa ngườ ới ngườ ản xuất

và trao đổ đó, giúp cho các chủi. Từ thể trong xã hội vận dụng các quy luật ấy nhằm

tạo độ ực cho con ngường l i không ng ng sáng t o, góp phừ ạ ần thúc đẩy văn minh và sự

phát tri n toàn di n c a xã h i thông qua vi c gi i quy t hài hòa các quan h l i ích. ể ệ ủ ộ ệ ả ế ệ ợ

Kinh t chính tr không ch là khoa h c v y s , kinh t ế ị ỉ ọ ề thúc đẩ ự giàu có mà hơn thế ế

chính tr Mác ị – Lênin còn góp phần thúc đẩy trình độ văn minh và phát triển toàn diện

của xã h i. Kinh t chính tr Mác ộ ế ị – Lênin cũng không phải là khoa h c v kinh t hàng ọ ề ế

hóa tư bản chủ nghĩa.

- Quy lu t kinh t : ậ ế

+ Quy lu t kinh t là nh ng m i liên h ph n ánh b n ch t, khách quan, lậ ế ữ ố ệ ả ả ấ ặp đi

lặp l i c a các hi ng và quá trình kinh t . ạ ủ ện tượ ế

+ Tương tự như các quy luật xã h i khác, quy lu t kinh t mang tính khách quan. ộ ậ ế

Với b n ch t là quy lu t xã h i, nên s ả ấ ậ ộ ự tác động và phát huy vai trò c i v i sủa nó đố ớ ản

xuất và trao đổ ạt độ ủa con người phải thông qua các ho ng c i trong xã hội với những

động cơ lợi ích khác nhau. Quy lu t kinh t ng vào các i ích và quan ậ ế tác độ động cơ lợ

hệ l i ích c i, t ng l y s sáng t o c i trong ợ ủa con ngườ ừ đó tạo độ ực thúc đẩ ự ạ ủa con ngườ

xã h y s a xã h i. Tuy nhiên, ội. Thông qua đó mà thúc đẩ ự giàu có văn minh củ ộ ở đây

cần có s phân bi t gi a quy lu t kinh t và chính sách kinh t . Chính sách kinh t ự ệ ữ ậ ế ế ế cũng

tác động vào các quan h lệ ợi ích, nhưng sự tác động đó mang tính chủ quan.

- ng, m u c a kinh t chính tr Mác Lênin Như vậy, đối tượ ục đích nghiên cứ ủ ế ị –

được phân bi t vệ ới các môn khoa học kinh tế khác, nh t là v i kinh tấ ớ ế vi mô, kinh t ế

vĩ mô, kinh t phát tri n, kinh t công c ng.. Tuy nhiên, s là không chu n xác nế ể ế ộ ẽ ẩ ếu đối

lập m t cách cộ ực đoan gi a kinh t chính tr Mác ữ ế ị – Lênin v i các nhánh khoa h c kinh ớ ọ

tế khác.

- M i khoa h c kinh t ng nghiên c u riêng. Th m nh c a kinh t ỗ ọ ế có đối tượ ứ ế ạ ủ ế

chính tr Mác Lênin là phát hi n ra nh ng nguyên lý và quy lu t chi ph i các quan ị – ệ ữ ậ ố

hệ l i ích gi i v i trong s n xu i. Các quy lu t mà ợ ữa con ngườ ới con ngườ ả ất và trao đổ ậ

kinh t chính tr ch ra là nh ng quy lu ng t ng th , b n ch t, toàn di n, lâu ế ị ỉ ữ ật có tác độ ổ ể ả ấ ệ

dài. Th m nh c a các khoa h c kinh t khác là ch ra nh ng hi ng ho ng ế ạ ủ ọ ế ỉ ữ ện tượ ạt độ

kinh t c th trên b m t xã h là thi u khách quan n i l p cế ụ ể ề ặ ội. Do đó, sẽ ế ếu đố ậ ực đoan

kinh t chính tr Mác ế ị – Lênin v i các khoa h c kinh t ớ ọ ế khác. Tương tự, sẽ là thi u t m ế ầ

nhìn khi ph nh giá tr c a kinh t chính tr Mác Lênin i v i phát tri n và tôn ủ đị ị ủ ế ị – đố ớ ể

sùng vai trò c a các khoa h c kinh t khác. Vi c th i ph ng tính th c ti n c a các khoa ủ ọ ế ệ ổ ồ ự ễ ủ

học kinh t khác ch làm i ta nhìn th y các gi i pháp trong ng n h n mà m t ế ỉ cho ngườ ấ ả ắ ạ ấ

đi tầ ận độm nhìn và sự sâu sắc tận cội nguồn sự v ng của các quan hệ kinh tế trên bề

mặt xã h i. ộ

Vì v y, mậ ọi thành viên trong xã h i c n nộ ầ ắm v ng nh ng nguyên lý c a kinh t ữ ữ ủ ế

chính tr Mác ị – Lênin để có cơ sở khoa học, phương pháp luận cho các chính sách kinh

tế ổn định, xuyên su t, gi i quy t nh ng mố ả ế ữ ố ối quan hệ ể l n trong phát triớ n qu c gia

cũng như hoạt độ ới đờ ỗi người. Đồng kinh tế gắn v i sống của m ng thời, tiếp thu có

chọn l c nh ng thành t u c a các khoa h c kinh t ọ ữ ự ủ ọ ế khác để góp ph n gi i quy t nh ng ầ ả ế ữ

tình hu ng mang tính c th n y sinh. ố ụ ể ả

3. Phương pháp nghiên cứu của kinh t chính tr Mác Lênin ế ị –

- Với tư cách là một môn khoa h c, kinh t chính tr Mác Lênin s dọ ế ị – ử ụng phép

biện chứng duy v t và nhiậ ều phương pháp nghiên cứu khoa h c xã họ ội nói chung như:

trừu tượng hóa khoa học, logic kết hợp với lịch sử, quan sát thống kê, phân tích tổng

hợp, quy n p di n d ch, h thạ ễ ị ệ ống hóa, mô hình hóa... .Phương pháp quan trọng của

kinh t chính tr Mác ế ị – Lênin là phương pháp ừu tượtr ng hóa khoa h c. ọ

- Phương pháp trừu tượng hóa khoa h c là cách th c th c hi n nghiên c u b ng ọ ứ ự ệ ứ ằ

cách g t b nh ng y u t ng u nhiên, nh ng hi ng t m th i x y ra trong các hi n ạ ỏ ữ ế ố ẫ ữ ện tượ ạ ờ ả ệ

tượng quá trình nghiên c u c nh ng hi ng bứ để tách ra đượ ữ ện tượ ền v ng, mang tính ữ

điển hình, ổn định của đối tượng nghiên c u. T ứ ừ đó nắm được b n ch t, xây dả ấ ựng được

các ph m trù và phát hi c tính quy lu t và quy lu t chi ph i s v ng cạ ện đượ ậ ậ ố ự ận độ ủa đối

tượng nghiên c u. ứ

- C n chú ý r ng, khi s d ng hóa khoa h c, c n ph i ầ ằ ử ụng phương pháp trừu tượ ọ ầ ả

biết xác đị ừu tượng hóa. Không đượnh giới hạn của sự tr c tùy tiện, chủ quan loại bỏ

những n i dung hi n th c cộ ệ ự ủa đối tượng nghiên c u gây sai l ch b n ch t cứ ệ ả ấ ủa đối tượng

nghiên c u. Gi i h n c a s tr ng hóa ph thu ng nghiên c u m i ứ ớ ạ ủ ự ừu tượ ụ ộc vào đối tượ ứ ỗ

khi các ch th th c hi phát hi n ra b n chủ ể ự ện phân tích để ệ ả ất cũng như các quy luật chi

phối đối tượ ứu đó. Việ ạt đi những nghiên c c tạm thời g ng yếu tố cụ thể ngẫu nhiên

trên b m t c a n n s n xu t xã h i ph i b m yêu c c b n ch t gi a ề ặ ủ ề ả ấ ộ ả ảo đả ầu tìm ra đượ ả ấ ữ

các hi i d ng thu n túy nh t c a nó ng th i ph i b m không làm ện tượng dướ ạ ầ ấ ủ ; đồ ờ ả ảo đả

mất đi nội dung hi n th c c a các quan h c nghiên cệ ự ủ ệ đượ ứu.

- Cùng với phương pháp trừu tượng hóa khoa h c, kinh t chính tr Mác ọ ế ị – Lênin

còn s dử ụng phương pháp logic kế ử. Phương pháp logic kết hợp với lịch s t hợp với

lịch s cho phép nghiên c u, ti p c n b n ch ng và quy lu t kinh t g n ử ứ ế ậ ả ất, các xu hướ ậ ế ắ

với ti n trình hình thành, phát tri n cế ể ủa các quan h xã hệ ội c a s n xu i. ủ ả ất và trao đổ

Việc áp d t hụng phương pháp logic kế ợp với l ch sị ử cho phép rút ra nh ng k t qu ữ ế ả

nghiên c u mang tính logic t trong ti n trình l ch s c a các quan h gi i ứ ừ ế ị ử ủ ệ ữa con ngườ

với con người trong quá trình s n xuả ất và trao đổi.

III. CHỨC NĂNG CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC – LÊNIN

1. Ch n th c ức năng nhậ ứ

- V t môn khoa h c kinh t , kinh t chính tr Mác Lênin cung ới tư cách là mộ ọ ế ế ị –

cấp h th ng tri th c lý lu n v s v ng c a các quan h gi i v i ệ ố ứ ậ ề ự ận độ ủ ệ ữa ngườ ới ngườ

trong s n xu i; v s liên h ng bi n ch ng gi a các quan h gi a ả ất và trao đổ ề ự ệ tác độ ệ ứ ữ ệ ữ

người với người trong s n xu i v i l ng s n xu t và ki ng ả ất và trao đổ ớ ực lượ ả ấ ến trúc thượ

tầng tương ứng trong nh ng n c thang phát tri n khác nhau c a n n s n xu t xã h i. ữ ấ ể ủ ề ả ấ ộ

- C th chính tr Mác Lênin cung c p h th ng tri th c m v ụ ể hơn, kinh tế ị – ấ ệ ố ứ ở ề

những quy lu t chi phậ ối s phát tri n c a s n xuự ể ủ ả ất và trao đổi g n vắ ới phương thức sản

xuất, v l ch s phát tri n các quan h c a s n xuề ị ử ể ệ ủ ả ất và trao đổi c a nhân lo i nói chung, ủ ạ

về n n s n xu n ch và th i k lên chề ả ất tư bả ủ nghĩa ờ ỳ quá độ ủ i nói riêng. nghĩa xã hộ

Kinh t chính tr Mác ế ị – Lênin cung c p nh ng ph m trù kinh t ấ ữ ạ ế cơ bản, b n ch t, ả ấ

phát hi n và nh n di n các quy lu t kinh t c a n n kinh t th ệ ậ ệ ậ ế ủ ề ế ị trường làm cơ sở lý lu n ậ

cho vi c nh n th c các hiệ ậ ứ ện tượng kinh tế mang tính bi u hi n trên b m t xã hể ệ ề ặ ội. Trên

cơ sở như vậ hệ thống những tri thức khoa học y, kinh tế chính trị Mác – Lênin góp

phần làm cho nh n thậ ức, tư duy của ch th nghiên củ ể ứu được m r ng, s hi u bi t c a ở ộ ự ể ế ủ

mỗi cá nhân v các quan h kinh t , nhề ệ ế ững triển v ng phát tri n kinh t xã ọng, xu hướ ể ế

hội v n vố ận động

2. Ch c ti n ức năng thự ễ

- K t qu nghiên c u c a kinh t chính tr Mác Lênin là phát hi n ra nh ng ế ả ứ ủ ế ị – ệ ữ

quy lu t và tính quy lu t chi ph i s vậ ậ ố ự ận động của các quan h giệ ữa con người với con

ngườ ải trong s n xu i. Khi nhất và trao đổ ận th c các quy luức đượ ật sẽ giúp cho người

lao độ cũng như nhữ ạch địng ng nhà ho nh chính sách biết vận dụng các quy luật kinh

tế ấy vào trong th c ti n hoự ễ ạt động lao động cũng như quản tr qu c gia c a mình. Quá ị ố ủ

trình v n d t kinh t u ch nh hành vi cá ậ ụng đúng các quy luậ ế khách quan thông qua điề ỉ

nhân ho c các chính sách kinh t s góp ph y n n kinh t - xã h i phát tri n ặ ế ẽ ần thúc đẩ ề ế ộ ể

theo hướng ti n b . Kinh t chính tr Mác ế ộ ế ị – Lênin, theo nghĩa đó, mang trong nó chức

năng cải tạo thực tiễn, thúc đẩy văn minh của xã hội.

- i v i sinh viên nói riêng, kinh t chính tr Mác Đố ớ ế ị – Lênin là cơ sở khoa học lý

luận để ện và đị nhận di nh vị vai trò, trách nhiệm sáng t o cao c c a mình. T ạ ả ủ ừ đó xây

dựng tư duy và tầm nhìn, k c hi n các ho ng kinh t - xã h i trên m i ỹ năng thự ệ ạt độ ế ộ ọ

lĩnh vực ngành ngh c i sề ủa đờ ống xã h i phù h p v i quy lu t khách quan. Thông qua ộ ợ ớ ậ

đó đóng góp xứng đáng vào sự phát triển chung c a xã h i. ủ ộ

3. Ch c ứ năng tư tưởng

Kinh t chính tr Mác Lênin góp ph n t o l p n n t ng c ng s n cho ế ị – ầ ạ ậ ề ảng tư tưở ộ ả

những người lao động ti n b và yêu chu ng t do, yêu chu ng hòa bình, c ng c ni m ế ộ ộ ự ộ ủ ố ề

tin cho nh ng ai phữ ấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nước m nh, xã h i dân ch , công b ng, ạ ộ ủ ằ

văn minh. Kinh tế chính trị Mác – Lênin góp phần xây dựng thế giới quan khoa học

cho nh ng ch th có mong mu n xây d ng m t ch xã h i t ng t i gi i ữ ủ ể ố ự ộ ế độ ộ ốt đẹp, hướ ớ ả

phóng con người, xóa b d n nh ng áp b c, b t công giỏ ầ ữ ứ ấ ữa con ngườ ới con người v i.

4. Chức năng phương pháp luận

Mỗi môn khoa h c kinh t khác có h th ng ph m trù, khái ni m hoa h c riêng, ọ ế ệ ố ạ ệ ọ

song để ểu đượ ấy đượ hi c một cách sâu sắc, bản chất, th c sự gắn kết một cách biện

chứng giữa kinh t v i chính tr a sế ớ ị và căn nguyên củ ự dịch chuy n trình ể độ văn minh

của xã h i thì c n ph i d am hi u n n t ng lý lu n t kinh tộ ầ ả ựa trên cơ sở ể ề ả ậ ừ ế chính tr . ị

Theo nghĩa như vậ ức năng phương pháp y, kinh tế chính trị Mác – Lênin thể hiện ch

luận, n n tề ảng lý lu n khoa h c cho vi c ti p c n các khoa h c kinh t kháC ậ ọ ệ ế ậ ọ ế

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/11

| | Tải xuống

Preview text:

Chương 1
ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ CHỨC NĂNG
CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC – LÊNIN
I. KHÁI QUÁT SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA KINH TẾ CHÍNH
TRỊ MÁC – LÊNIN
- Trong dòng chảy tư tưởng kinh tế của nhân loại kể từ thời kỳ cổ đại cho tới
ngày nay, do đặc thù trình độ phát triển ứng với mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi nền sản
xuất xã hội mà hình thành nhiều tư tưởng, trường phái lý luận về kinh tế khác nhau.
- Mặc dù có sự đa dạng về nội hàm lý luận, nội dung tiếp cận và đối tượng nghiên
cứu riêng phản ánh trình độ nhận thức, lập trường tư tưởng và quan điểm lợi ích của
mỗi trường phái, song các chuyên ngành khoa học kinh tế nói chung và khoa học kinh
tế chính trị nói riêng đều có điểm chung ở chỗ chúng là kết quả của quá trình không
ngừng hoàn thiện. Các phạm trù, khái niệm khoa học với tư cách là kết quả nghiên cứu
và phát triển khoa học kinh tế chính trị ở giai đoạn sau đều có sự kế thừa một cách sáng
tạo trên cơ sở những tiền đề lý luận đã được khám phá ở giai đoạn trước đó, đồng thời
dựa trên cơ sở kết quả tổng kết thực tiễn kinh tế của xã hội đang diễn ra. Kinh tế chính
trị Mác – Lênin, một trong những môn khoa học kinh tế chính trị của nhân loại, được
hình thành và phát triển theo logic lịch sử như vậy.
- Tới thế kỷ XVIII, với sự xuất hiện lý luận của A.Smith – một nhà kinh tế học
người Anh – thì kinh tế chính trị mới trở thành một môn học có tính hệ thống với các
phạm trù, khái niệm chuyên ngành. Kể từ đó, kinh tế chính trị dần trở thành một môn
khoa học và được phát triển cho đến tận ngày nay.
*Xét một cách khái quát, quá trình phát triển tư tưởng kinh tế của loài người có
thể được mô tả như sau:
- Giai đoạn thứ nhất, từ thời cổ đại đến cuối thế kỷ XVIII.
- Giai đoạn thứ hai, từ sau thế kỷ thứ XVIII đến nay.
Trong giai đoạn lịch sử từ thời cổ đại đến cuối thế kỷ thứ XVIII có những tư
tưởng kinh tế thời kỳ cổ, trung đại (từ thời cổ đại đến thế kỷ thứ XV) – chủ nghĩa trọng
thương (từ thế kỷ thứ XV đến cuối thế kỷ XVII, nổi bật là lý thuyết kinh tế của các nhà
kinh tế ở nước Anh, Pháp và Italia) – chủ nghĩa trọng nông (từ giữa thế kỷ thứ XVII 1
đến nửa đầu thế kỷ XVIII, nổi bật là lý thuyết kinh tế của các nhà kinh tế ở Pháp) –
kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh (từ giữa thế kỷ XVII đến cuối thế kỷ XVIII).
+ Trong thời kỳ cổ, trung đại của lịch sử nhân loại, do trình độ phát triển khách
quan còn lạc hậu của các nền sản xuất nên nhìn chung chưa tạo được những tiền đề
cho sự xuất hiện mang tính chất chín muồi các lý luận chuyên về kinh tế. Trong thời
kỳ dài của lịch sử đó, chỉ xuất hiện số ít tư tưởng kinh tế mà không phải là những hệ
thống lý thuyết kinh tế hoàn chỉnh với nghĩa bao hàm các phạm trù, khái niệm khoa học.
+ Sự xuất hiện phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa thay thế cho phương thức
sản xuất phong kiến với những trình độ mới của sản xuất xã hội đã trở thành tiền đề
cho sự phát triển có tính hệ thống của kinh tế chính trị. Chủ nghĩa trọng thương được
ghi nhận là hệ thống lý luận kinh tế chính trị đầu tiên nghiên cứu về nền sản xuất tư
bản chủ nghĩa. Mặc dù chưa đầy đủ về nội dung khoa học, song việc chủ nghĩa trọng
thương đặt vấn đề tìm hiểu về vai trò của thương mại trong mối liên hệ với sự giàu có
của một quốc gia tư bản giai đoạn tích lũy ban đầu, đã thể hiện là một bước tiến về lý
luận kinh tế chính trị so với thời cổ, trung đại. Chủ nghĩa trọng thương coi trọng vai
trò của hoạt động thương mại, đặc biệt là ngoại thương
+ Bước phát triển tiếp theo của kinh tế chính trị được phản ánh thông qua các
quan điểm lý luận của chủ nghĩa trọng nông. Chủ nghĩa trọng nông là hệ thống lý luận
kinh tế chính trị nhấn mạnh vai trò của sản xuất nông nghiệp, coi trọng sở hữu tư nhân
và tự do kinh tế. Nếu như chủ nghĩa trọng thương mới nhấn mạnh vai trò của ngoại
thương thì chủ nghĩa trọng nông đã tiến bộ hơn khi đi vào nghiên cứu và phân tích để
rút ra lý luận kinh tế chính trị từ trong lĩnh vực sản xuất. Mặc dù còn phiến diện, song
bước tiến này phản ánh lý luận kinh tế chính trị đ
ã bám sát vào thực tiễn phát triển của
đời sống sản xuất xã hội. Kinh tế chính trị cổ điển Anh là hệ thống lý luận kinh tế của
các nhà kinh tế tư sản trình bày một cách hệ thống các phạm trù kinh tế trong nền kinh
tế thị trường như hàng hóa, giá trị, tiền tệ, giá cả, tiền công, lợi nhuận… để rút ra những
quy luật vận động của nền kinh tế thị trường. Đại biểu tiêu biểu của kinh tế chính trị tư
sản cổ điển Anh gồm: W.Petty; A.Smith; D.Ricardo.
Như vậy, có thể rút ra: Kinh tế chính trị là một môn khoa học kinh tế nghiên
cứu các quan hệ kinh tế để tìm ra các quy luật chi phối sự vận động của các hiện tượng
và quá trình hoạt động kinh tế của con người tương ứng với những trình độ phát triển
nhất định của nền sản xuất xã hội. 2
Từ sau thế kỷ XVIII đến nay, lý luận kinh tế chính trị phát triển theo các hướng
khác nhau, với các dòng lý thuyết kinh tế đa dạng. Cụ thể:
+ Dòng lý thuyết kinh tế chính trị của C.Mác (1818 – 1883). C.Mác đã kế thừa
trực tiếp những giá trị khoa học của kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh để phát triển
lý luận kinh tế chính trị về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. C.Mác xây dựng hệ
thống lý luận kinh tế chính trị một cách khoa học, toàn diện về nền sản xuất tư bản chủ
nghĩa, tìm ra những quy luật kinh tế chi phối sự hình thành, phát triển và luận chứng
vai trò lịch sử của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. Cùng với C.Mác, Ph.Ănghen
(1820 – 1895) cũng là người có công lao vĩ đại trong việc công bố lý luận kinh tế chính
trị, một trong ba bộ phận cấu thành của chủ nghĩa Mác. Lý luận Kinh tế chính trị của
C.Mác và Ph.Ănghen được thể hiện tập trung và cô đọng nhất trong Bộ Tư bản. Trong
đó, C.Mác trình bày một cách khoa học và chỉnh thể các phạm trù cơ bản của nền kinh
tế tư bản chủ nghĩa, thực chất cũng là nền kinh tế thị trường, như: hàng hóa, tiền tệ, giá
trị thặng dư, tích lũy, lợi nhuận, lợi tức, địa tô, tư bản, cạnh tranh cùng các quy luật
kinh tế cơ bản cũng như các quan hệ xã hội giữa các giai cấp trong nền kinh tế thị
trường dưới bối cảnh nền sản xuất tư bản chủ nghĩa. Các lý luận kinh tế chính trị của
C.Mác nêu trên được khái quát thành các học thuyết lớn như học thuyết giá trị, học
thuyết giá trị thặng dư, học thuyết tích lũy, học thuyết về lợi nhuận, học thuyết về địa
tô… Với học thuyết giá trị thặng dư nói riêng và Bộ Tư bản nói chung, C.Mác đã xây
dựng cơ sở khoa học, cách mạng, cho sự hình thành chủ nghĩa Mác nói chung và nền
tảng tư tưởng cho giai cấp công nhân. Học thuyết giá trị thặng dư của C.Mác đồng thời
cũng là cơ sở khoa học luận chứng cho vai trò lịch sử của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
+ Sau khi C.Mác và Ph.Ănghen qua đời, V.I.Lênin tiếp tục kế thừa, bổ sung,
phát triển lý luận kinh tế chính trị theo phương pháp luận của C.Mác và có nhiều đóng
góp khoa học đặc biệt quan trọng. Trong đó nổi bật là kết quả nghiên cứu, chỉ ra những
đặc điểm kinh tế của chủ nghĩa tư bản giai đoạn cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, những
vấn đề kinh tế chính trị cơ bản của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.. Với ý nghĩa
đó, dòng lý thuyết kinh tế chính trị này được định danh với tên gọi kinh tế chính trị Mác – Lênin.
+ Sau khi V.I.Lênin qua đời, các nhà nghiên cứu kinh tế của các Đảng Cộng sản
tiếp tục nghiên cứu và bổ sung, phát triển kinh tế chính trị Mác – Lênin cho đến ngày
nay. Cùng với lý luận của các Đảng Cộng sản, hiện nay, trên thế giới có rất nhiều nhà 3
kinh tế nghiên cứu kinh tế chính trị theo cách tiếp cận của kinh tế chính trị của C.Mác
với nhiều công trình được công bố trên khắp thế giới. Các công trình nghiên cứu đó
được xếp vào nhánh Kinh tế chính trị mácxit (maxist – những người theo chủ nghĩa Mác).
+ Dòng lý thuyết kinh tế kế thừa những luận điểm mang tính khái quát tâm lý,
hành vi của kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh (dòng lý thuyết này được C.Mác gọi
là những nhà kinh tế chính trị tầm thường) không đi sâu vào phân tích, luận giải các
quan hệ xã hội trong quá trình sản xuất cũng như vai trò lịch sử của chủ nghĩa tư bản
tạo ra cách tiếp cận khác với cách tiếp cận của C.Mác. Sự kế thừa này tạo cơ sở hình
thành nên các nhánh lý thuyết kinh tế đi sâu vào hành vi người tiêu dùng, hành vi của
nhà sản xuất (cấp độ vi mô) hoặc các mối quan hệ giữa các đại lượng lớn của nền kinh
tế (cấp độ vĩ mô). Dòng lý thuyết này được xây dựng và phát triển bởi rất nhiều nhà
kinh tế và nhiều trường phái lý thuyết kinh tế của các quốc gia khác nhau phát triển từ
thế kỷ XIX cho đến ngày nay.
+ Cần lưu ý thêm, trong giai đoạn từ thế kỷ thứ XV đến thế kỷ thứ XIX, còn
phải kể thêm tới một số lý thuyết kinh tế của các nhà tư tưởng xã hội chủ nghĩa không
tưởng (thế kỷ XV – XIX) và kinh tế chính trị tiểu tư sản (cuối thế kỷ thứ XIX). Các lý
thuyết kinh tế này hướng vào phê phán những khuyết tật của chủ nghĩa tư bản song
nhìn chung các quan điểm dựa trên cơ sở tình cảm cá nhân, chịu ảnh hưởng của chủ
nghĩa nhân đạo, không chỉ ra được các quy luật kinh tế cơ bản của nền kinh tế thị
trường tư bản chủ nghĩa và do đó không luận chứng được vai trò lịch sử của chủ nghĩa
tư bản trong quá trình phát triển của nhân loại.
Như vậy, kinh tế chính trị Mác – Lênin là một trong những dòng lý thuyết kinh
tế chính trị nằm trong dòng chảy phát triển tư tưởng kinh tế của nhân loại, được hình
thành và đặt nền móng bởi C.Mác – Ph.Ănghen, dựa trên cơ sở kế thừa và phát triển
những giá trị khoa học của kinh tế chính trị của nhân loại trước đó, trực tiếp là những
giá trị khoa học của kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh, được V.I. Lênin kế thừa và
phát triển. Kinh tế chính trị Mác – Lênin có quá trình phát triển liên tục kể từ giữa thế
kỷ thứ XIX đến nay. Kinh tế chính trị Mác – Lênin là một môn khoa học trong hệ thống
các môn khoa học kinh tế của nhân loại.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA KINH TẾ CHÍNH
TRỊ MÁC – LÊNIN 4
1. Đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin
- Với tư cách là một môn khoa học, kinh tế chính trị có đối tượng nghiên cứu
riêng. Xét về lịch sử, trong mỗi giai đoạn phát triển, các lý thuyết kinh tế có quan niệm
khác nhau về đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị. Chẳng hạn, ở thời kỳ đầu, chủ
nghĩa trọng thương xác định lưu thông (chủ yếu là ngoại thương) là đối tượng nghiên
cứu. Tiếp theo đó, chủ nghĩa trọng nông lại coi nông nghiệp là đối tượng nghiên cứu.
Kinh tế chính trị tư sản cổ điển Anh thì xác định nguồn gốc của của cải và sự giàu có
của các dân tộc là đối tượng nghiên cứu.
- Các quan điểm nêu trên mặc dù chưa thực sự toàn diện, song chúng có giá trị
lịch sử và phản ánh trình độ phát triển của khoa học kinh tế chính trị trước C.Mác.
- Kế thừa những thành tựu khoa học kinh tế chính trị cổ điển Anh, dựa trên quan
điểm duy vật về lịch sử, C.Mác và Ph.Ănghen xác định:
- Đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị là các quan hệ của sản xuất và trao
đổi trong phương thức sản xuất mà các quan hệ đó hình thành và phát triển.
- Với quan niệm như vậy, lần đầu tiên trong lịch sử của kinh tế chính trị học, đối
tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị được xác định một cách khoa học, toàn diện ở
mức độ khái quát cao, thống nhất biện chứng giữa sản xuất và trao đổi. Điều này thể
hiện sự phát triển mang tính vượt trội trong lý luận của C.Mác so với các nhà tư tưởng kinh tế trước đó.
- Mặt khác, về phạm vi tiếp cận đối tượng nghiên cứu, C.Mác và Ph.Ănghen còn
chỉ ra, kinh tế chính trị có thể được hiểu theo nghĩa hẹp hoặc theo nghĩa rộng.
+ Theo nghĩa hẹp, kinh tế chính trị nghiên cứu quan hệ sản xuất và trao đổi trong
một phương thức sản xuất nhất định. Cách tiếp cận này được C.Mác khẳng định trong
bộ Tư bản. Cụ thể, C.Mác cho rằng, đối tượng nghiên cứu của bộ Tư bản là các quan
hệ sản xuất và trao đổi của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa và mục đích cuối
cùng của tác phẩm Tư bản là tìm ra quy luật vận động kinh tế của xã hội ấy.
+ Theo nghĩa rộng, Ph.Ănghen cho rằng: “Kinh tế chính trị, theo nghĩa rộng
nhất, là khoa học về những quy luật chi phối sự sản xuất vật chất và sự trao đổi những
tư liệu sinh hoạt vật chất trong xã hội loài người… Những điều kiện trong đó người ta
sản xuất sản phẩm và trao đổi chúng đều thay đổi tùy từng nước, và trong mỗi nước lại
thay đổi tùy từng thế hệ. Bởi vậy, không thể có cùng một môn kinh tế chính trị duy 5
nhất cho tất cả mọi nước và tất cả mọi thời đại lịch sử… môn kinh tế chính trị, về thực
chất là một môn khoa học có tính lịch sử… nó nghiên cứu trước hết là những quy luật
đặc thù của từng giai đoạn phát triển của sản xuất và của trao đổi, và chỉ sau khi nghiên
cứu như thế xong xuôi rồi nó mới có thể xác định ra một vài quy luật hoàn toàn có tính
chất chung, thông dụng, nói chung cho sản xuất và trao đổi”.
Như vậy, theo C.Mác và Ph.Ănghen, đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị
không phải là một lĩnh vực, một khía cạnh của nền sản xuất xã hội mà phải là một
chỉnh thể các quan hệ sản xuất và trao đổi. Đó là hệ thống các quan hệ giữa người với
người trong sản xuất và trao đổi, các quan hệ trong mỗi khâu và các quan hệ giữa các
khâu của quá trình tái sản xuất xã hội với tư cách là sự thống nhất biện chứng của sản
xuất, phân phối, lưu thông, trao đổi, tiêu dùng.
- Khác với các quan điểm trước C.Mác, điểm nhấn khoa học về mặt xác định
đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị, theo quan điểm của C.Mác và Ph.Ănghen,
chính là ở chỗ, kinh tế chính trị không nghiên cứu biểu hiện kỹ thuật của sự sản xuất
và trao đổi mà là hệ thống các quan hệ xã hội của sản xuất và trao đổi. Về khía cạnh
này, V.I.Lênin nhấn mạnh thêm: “kinh tế chính trị không nghiên cứu sự sản xuất mà
nghiên cứu những quan hệ xã hội giữa người với người trong sản xuất, nghiên cứu chế
dộ xã hội của sản xuất”. Sự giải thích này thể hiện sự nhất quán trong quan điểm của
V.I.Lênin với quan điểm của C.Mác và Ph.Ănghen về đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị.
- Mặt khác, chủ nghĩa duy vật về lịch sử đã chỉ ra, các quan hệ của sản xuất và
trao đổi chịu sự tác động biện chứng của không chỉ bởi trình độ của lực lượng sản xuất
mà còn cả kiến trúc thượng tầng tương ứng. Do vậy, khi xác định đối tượng nghiên
cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin tất yếu phải đặt các quan hệ xã hội của sản xuất
và trao đổi trong mối liên hệ biện chứng với trình độ của lực lượng sản xuất và kiến
trúc thượng tầng tương ứng của phương thức sản xuất đang nghiên cứu. Nghĩa là, kinh
tế chính trị không nghiên cứu bản thân lực lượng sản xuất, cũng không nghiên cứu biểu
hiện cụ thể của kiến trúc thượng tầng mà là đặt các quan hệ của sản xuất và trao đổi
trong mối liên hệ biện chứng với lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng tương ứng.
Khái quát lại: Đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin là các
quan hệ xã hội của sản xuất và trao đổi mà các quan hệ này được đặt trong sự liên hệ 6
biện chứng với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng
tương ứng của phương thức sản xuất nhất định.
- Khi nhấn mạnh việc đặt các quan hệ sản xuất và trao đổi trong mối liên hệ với
trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng tương ứng, kinh tế
chính trị Mác – Lênin không xem nhẹ các quan hệ kinh tế khách quan giữa các quá
trình kinh tế trong một khâu và giữa các khâu của quá trình tái sản xuất xã hội với tư
cách là một chỉnh thể biện chứng của sản xuất, lưu thông, phân phối, tiêu dùng.
- Đây là điểm mới cần được nhấn mạnh trong nội dung về đối tượng nghiên cứu
của kinh tế chính trị Mác – Lênin. Trước đây, trong các công trình nghiên cứu của kinh
tế chính trị Mác – Lênin thuộc hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa, hầu hết các nhà
nghiên cứu chỉ nhấn mạnh đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin là
mặt quan hệ sản xuất, mà quan hệ sản xuất lại chỉ quy về quan hệ sở hữu, quan hệ tổ
chức quản lý, quan hệ phân phối thu nhập. Cách hiểu này phù hợp với điều kiện nền
kinh tế kế hoạch hóa tập trung, không thực sát với quan điểm của các nhà kinh điển
của kinh tế chính trị Mác – Lênin nêu trên và không thực sự phù hợp với điều kiện phát
triển kinh tế thị trường. Các nhà kinh điển khẳng định, kinh tế chính trị Mác – Lênin
nghiên cứu mặt xã hội của sản xuất và trao đổi, nghĩa là mặt xã hội của sự thống nhất
biện chứng của cả sản xuất, lưu thông, phân phối, tiêu dùng. Đây là quan điểm khoa
học và phản ánh đúng với thực tiễn vận động của nền sản xuất xã hội có sự vận hành
của các quy luật thị trường.
2. Mục đích nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin
- Về mục đích nghiên cứu của kinh tế chính trị, C.Mác và Ph.Ănghen cho rằng,
việc nghiên cứu là để nhằm tìm ra những quy luật kinh tế chi phối sự vận động và phát
triển của phương thức sản xuất.
- Như vậy, mục đích nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin là nhằm phát
hiện ra các quy luật kinh tế chi phối các quan hệ giữa người với người trong sản xuất
và trao đổi. Từ đó, giúp cho các chủ thể trong xã hội vận dụng các quy luật ấy nhằm
tạo động lực cho con người không ngừng sáng tạo, góp phần thúc đẩy văn minh và sự
phát triển toàn diện của xã hội thông qua việc giải quyết hài hòa các quan hệ lợi ích.
Kinh tế chính trị không chỉ là khoa học về thúc đẩy sự giàu có mà hơn thế, kinh tế
chính trị Mác – Lênin còn góp phần thúc đẩy trình độ văn minh và phát triển toàn diện 7
của xã hội. Kinh tế chính trị Mác – Lênin cũng không phải là khoa học về kinh tế hàng hóa tư bản chủ nghĩa. - Quy luật kinh tế:
+ Quy luật kinh tế là những mối liên hệ phản ánh bản chất, khách quan, lặp đi
lặp lại của các hiện tượng và quá trình kinh tế.
+ Tương tự như các quy luật xã hội khác, quy luật kinh tế mang tính khách quan.
Với bản chất là quy luật xã hội, nên sự tác động và phát huy vai trò của nó đối với sản
xuất và trao đổi phải thông qua các hoạt động của con người trong xã hội với những
động cơ lợi ích khác nhau. Quy luật kinh tế tác động vào các động cơ lợi ích và quan
hệ lợi ích của con người, từ đó tạo động lực thúc đẩy sự sáng tạo của con người trong
xã hội. Thông qua đó mà thúc đẩy sự giàu có văn minh của xã hội. Tuy nhiên, ở đây
cần có sự phân biệt giữa quy luật kinh tế và chính sách kinh tế. Chính sách kinh tế cũng
tác động vào các quan hệ lợi ích, nhưng sự tác động đó mang tính chủ quan.
- Như vậy, đối tượng, mục đích nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin
được phân biệt với các môn khoa học kinh tế khác, nhất là với kinh tế vi mô, kinh tế
vĩ mô, kinh tế phát triển, kinh tế công cộng.. Tuy nhiên, sẽ là không chuẩn xác nếu đối
lập một cách cực đoan giữa kinh tế chính trị Mác – Lênin với các nhánh khoa học kinh tế khác.
- Mỗi khoa học kinh tế có đối tượng nghiên cứu riêng. Thế mạnh của kinh tế
chính trị Mác – Lênin là phát hiện ra những nguyên lý và quy luật chi phối các quan
hệ lợi ích giữa con người với con người trong sản xuất và trao đổi. Các quy luật mà
kinh tế chính trị chỉ ra là những quy luật có tác động tổng thể, bản chất, toàn diện, lâu
dài. Thế mạnh của các khoa học kinh tế khác là chỉ ra những hiện tượng hoạt động
kinh tế cụ thể trên bề mặt xã hội. Do đó, sẽ là thiếu khách quan nếu đối lập cực đoan
kinh tế chính trị Mác – Lênin với các khoa học kinh tế khác. Tương tự, sẽ là thiếu tầm
nhìn khi phủ định giá trị của kinh tế chính trị Mác – Lênin đối với phát triển và tôn
sùng vai trò của các khoa học kinh tế khác. Việc thổi phồng tính thực tiễn của các khoa
học kinh tế khác chỉ làm cho người ta nhìn thấy các giải pháp trong ngắn hạn mà mất
đi tầm nhìn và sự sâu sắc tận cội nguồn sự vận động của các quan hệ kinh tế trên bề mặt xã hội.
Vì vậy, mọi thành viên trong xã hội cần nắm vững những nguyên lý của kinh tế
chính trị Mác – Lênin để có cơ sở khoa học, phương pháp luận cho các chính sách kinh 8
tế ổn định, xuyên suốt, giải quyết những mối quan hệ lớn trong phát triển quốc gia
cũng như hoạt động kinh tế gắn với đời sống của mỗi người. Đồng thời, tiếp thu có
chọn lọc những thành tựu của các khoa học kinh tế khác để góp phần giải quyết những
tình huống mang tính cụ thể nảy sinh.
3. Phương pháp nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin
- Với tư cách là một môn khoa học, kinh tế chính trị Mác – Lênin sử dụng phép
biện chứng duy vật và nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học xã hội nói chung như:
trừu tượng hóa khoa học, logic kết hợp với lịch sử, quan sát thống kê, phân tích tổng
hợp, quy nạp diễn dịch, hệ thống hóa, mô hình hóa... .Phương pháp quan trọng của
kinh tế chính trị Mác – Lênin là phương pháp trừu tượng hóa khoa học.
- Phương pháp trừu tượng hóa khoa học là cách thức thực hiện nghiên cứu bằng
cách gạt bỏ những yếu tố ngẫu nhiên, những hiện tượng tạm thời xảy ra trong các hiện
tượng quá trình nghiên cứu để tách ra được những hiện tượng bền vững, mang tính
điển hình, ổn định của đối tượng nghiên cứu. Từ đó nắm được bản chất, xây dựng được
các phạm trù và phát hiện được tính quy luật và quy luật chi phối sự vận động của đối tượng nghiên cứu.
- Cần chú ý rằng, khi sử dụng phương pháp trừu tượng hóa khoa học, cần phải
biết xác định giới hạn của sự trừu tượng hóa. Không được tùy tiện, chủ quan loại bỏ
những nội dung hiện thực của đối tượng nghiên cứu gây sai lệch bản chất của đối tượng
nghiên cứu. Giới hạn của sự trừu tượng hóa phụ thuộc vào đối tượng nghiên cứu mỗi
khi các chủ thể thực hiện phân tích để phát hiện ra bản chất cũng như các quy luật chi
phối đối tượng nghiên cứu đó. Việc tạm thời gạt đi những yếu tố cụ thể ngẫu nhiên
trên bề mặt của nền sản xuất xã hội phải bảo đảm yêu cầu tìm ra được bản chất giữa
các hiện tượng dưới dạng thuần túy nhất của nó; đồng thời phải bảo đảm không làm
mất đi nội dung hiện thực của các quan hệ được nghiên cứu.
- Cùng với phương pháp trừu tượng hóa khoa học, kinh tế chính trị Mác – Lênin
còn sử dụng phương pháp logic kết hợp với lịch sử. Phương pháp logic kết hợp với
lịch sử cho phép nghiên cứu, tiếp cận bản chất, các xu hướng và quy luật kinh tế gắn
với tiến trình hình thành, phát triển của các quan hệ xã hội của sản xuất và trao đổi.
Việc áp dụng phương pháp logic kết hợp với lịch sử cho phép rút ra những kết quả
nghiên cứu mang tính logic từ trong tiến trình lịch sử của các quan hệ giữa con người
với con người trong quá trình sản xuất và trao đổi. 9
III. CHỨC NĂNG CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC – LÊNIN
1. Chức năng nhận thức
- Với tư cách là một môn khoa học kinh tế, kinh tế chính trị Mác – Lênin cung
cấp hệ thống tri thức lý luận về sự vận động của các quan hệ giữa người với người
trong sản xuất và trao đổi; về sự liên hệ tác động biện chứng giữa các quan hệ giữa
người với người trong sản xuất và trao đổi với lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng
tầng tương ứng trong những nấc thang phát triển khác nhau của nền sản xuất xã hội.
- Cụ thể hơn, kinh tế chính trị Mác – Lênin cung cấp hệ thống tri thức mở về
những quy luật chi phối sự phát triển của sản xuất và trao đổi gắn với phương thức sản
xuất, về lịch sử phát triển các quan hệ của sản xuất và trao đổi của nhân loại nói chung,
về nền sản xuất tư bản chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội nói riêng.
Kinh tế chính trị Mác – Lênin cung cấp những phạm trù kinh tế cơ bản, bản chất,
phát hiện và nhận diện các quy luật kinh tế của nền kinh tế thị trường làm cơ sở lý luận
cho việc nhận thức các hiện tượng kinh tế mang tính biểu hiện trên bề mặt xã hội. Trên
cơ sở hệ thống những tri thức khoa học như vậy, kinh tế chính trị Mác – Lênin góp
phần làm cho nhận thức, tư duy của chủ thể nghiên cứu được mở rộng, sự hiểu biết của
mỗi cá nhân về các quan hệ kinh tế, những triển vọng, xu hướng phát triển kinh tế xã
hội vốn vận động
2. Chức năng thực tiễn
- Kết quả nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác – Lênin là phát hiện ra những
quy luật và tính quy luật chi phối sự vận động của các quan hệ giữa con người với con
người trong sản xuất và trao đổi. Khi nhận thức được các quy luật sẽ giúp cho người
lao động cũng như những nhà hoạch định chính sách biết vận dụng các quy luật kinh
tế ấy vào trong thực tiễn hoạt động lao động cũng như quản trị quốc gia của mình. Quá
trình vận dụng đúng các quy luật kinh tế khách quan thông qua điều chỉnh hành vi cá
nhân hoặc các chính sách kinh tế sẽ góp phần thúc đẩy nền kinh tế - xã hội phát triển
theo hướng tiến bộ. Kinh tế chính trị Mác – Lênin, theo nghĩa đó, mang trong nó chức
năng cải tạo thực tiễn, thúc đẩy văn minh của xã hội.
- Đối với sinh viên nói riêng, kinh tế chính trị Mác – Lênin là cơ sở khoa học lý
luận để nhận diện và định vị vai trò, trách nhiệm sáng tạo cao cả của mình. Từ đó xây
dựng tư duy và tầm nhìn, kỹ năng thực hiện các hoạt động kinh tế - xã hội trên mọi 10
lĩnh vực ngành nghề của đời sống xã hội phù hợp với quy luật khách quan. Thông qua
đó đóng góp xứng đáng vào sự phát triển chung của xã hội.
3. Chức năng tư tưởng
Kinh tế chính trị Mác – Lênin góp phần tạo lập nền tảng tư tưởng cộng sản cho
những người lao động tiến bộ và yêu chuộng tự do, yêu chuộng hòa bình, củng cố niềm
tin cho những ai phấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng,
văn minh. Kinh tế chính trị Mác – Lênin góp phần xây dựng thế giới quan khoa học
cho những chủ thể có mong muốn xây dựng một chế độ xã hội tốt đẹp, hướng tới giải
phóng con người, xóa bỏ dần những áp bức, bất công giữa con người với con người.
4. Chức năng phương pháp luận
Mỗi môn khoa học kinh tế khác có hệ thống phạm trù, khái niệm hoa học riêng,
song để hiểu được một cách sâu sắc, bản chất, thấy được sự gắn kết một cách biện
chứng giữa kinh tế với chính trị và căn nguyên của sự dịch chuyển trình độ văn minh
của xã hội thì cần phải dựa trên cơ sở am hiểu nền tảng lý luận từ kinh tế chính trị.
Theo nghĩa như vậy, kinh tế chính trị Mác – Lênin thể hiện chức năng phương pháp
luận, nền tảng lý luận khoa học cho việc tiếp cận các khoa học kinh tế kháC 11