Điệp từ là gì? Các loại điệp từ và ví dụ về phép điệp từ
Điệp từ là một trong những biện pháp tu từ phổ biến trong văn học. Vậy điệp từ là gì? Ví dụ về phép
điệp từ? Hãy cùng Luật Minh Khuê tìm hiểu trong bài viết lần này nhé.
Mục lục bài viết
1. Điệp từ là gì? Các loại điệp từ
Điệp từ (hay còn được gọi là điệp từ) là một biện pháp tu từ trong văn học, theo đó người viết hay
người nói sẽ lặp đi, lặp lại một từ hoặc một cụm từ, nhằm mục đích nhấn mạnh, khẳng định, liệt kê, ...
để làm nổi bật vấn đề, ý nghĩa muốn truyền tải đến người đọc hay người nghe.
Chẳng hạn ta có khổ thơ sau trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính của nhà thơ Phạm Tiến Duật:
“Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa, như ùa vào buồng lái”
Có thể thấy, tác giả đã sử dụng biện pháp điệp từ, lặp lại từ “thấy” trong các câu thơ để nhấn mạnh
hoạt động cũng như phong cảnh mà mình nhìn thấy.
2. Các dạng điệp từ và ví dụ
Về các dạng điệp từ, thì đến thời điểm hiện tại, điệp từ bao gồm ba dạng chính: Điệp từ cách quãng,
điệp từ nối tiếp và điệp từ chuyển tiếp (điệp từ vòng). Sự khác biệt giữa ba dạng điệp từ này sẽ được
thể hiện cụ thể thông qua các ví dụ dưới đây.
2.1 Điệp từ cách quãng
Đây là hình thức lặp lại một cụm từ, mà trong đó, các từ, cụm từ này cách quãng với nhau, mà không
có sự liên tiếp. Điệp từ cách quãng thường được sử dụng trong các tác phẩm thơ và thường cách
nhau một vài từ, cụm từ hay cả một câu để bổ sung ý nghĩa cho nhau. Ta có ví dụ:
“… Nhớ sao lớp học i tờ
Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối đều đều suối xa …”
(Việt Bắc - Tố Hữu)
Trong đó cụm từ “nhớ sao” là điệp từ cách quãng. Thêm một ví dụ khác:
"Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền trôi thấp thoáng cánh buồm xa xa,
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu.
Buồn trông ngọn cỏ dầu dầu,
Chân mây mặt nước một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Tiếng mưa sầm sập vây quanh chỗ ngồi."
(Truyện Kiều - Nguyễn Du)
2.2 Điệp từ nối tiếp
Đây là việc lặp đi lặp lại một từ, cụm từ có sự nối tiếp nhau. Việc điệp từ nối tiếp sử dụng các từ hay
cụm từ lặp lại và nối tiếp nhau sẽ làm nổi bật về cảm xúc hoặc ý nghĩa quan trọng. Ta có ví dụ:
“Anh đã tìm em rất lâu, rất lâu
Những cô gái Thạch Kim, Thạch Nhọn.
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm
Sách áo mở tung, trắng cả trời chiều.” (Phạm Tiến Duật)
Trong đoạn thơ trên, cụm từ “rất lâu”, “khăn xanh” là điệp từ nối tiếp. Thêm một ví dụ khác về điệp từ nối tiếp:
“Trông trời trông đất trông mây
Trông mưa trông nắng, trông ngày trông đêm.
Trông cho chân cứng đá mềm.
Trời yên biển lặng mới yên tấm lòng.”
(Ca dao tục ngữ Việt Nam)
2.3 Điệp từ chuyển tiếp (điệp từ vòng)
Đây là biện pháp tu từ này thường được dùng trong thơ như thơ lục bát, thất ngôn lục bát, tứ tuyệt,
… giúp lời thơ mạch lạc và các ý nghĩa được kết nối. Ta có ví dụ:
“Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?”
(Chinh Phụ ngâm - Đặng Trần Côn, Đoàn Thị Điểm)
Trong ví dụ trên, các từ “thấy” và “ngàn dâu” là điệp từ chuyển tiếp.
3. Tác dụng của điệp từ
Điệp từ là biện pháp tu từ mang lại nhiều tác dụng quan trọng cho người viết, người nói khi sử dụng nó, cụ thể như sau:
• Điệp từ có tác dụng gợi hình ảnh: Có thể thấy, phép điệp từ là một biện pháp tu từ rất phổ
biến, thường được sử dụng trong văn học, để nói lên những hình ảnh và cảm xúc mà tác giả
gửi gắm vào tác phẩm. Việc sử dụng biện pháp tu từ này để gợi hình giúp người đọc hình
dung ra những hình ảnh được nói đến.
• Điệp từ có tác dụng nhấn mạnh: Điệp từ thường được sử dụng với mục đích nhấn mạnh và
việc lặp lại này hoàn toàn là có chủ đích để nhấn mạnh về tình cảm, nỗi lòng của nhân vật, sự
vật, sự việc được nói đến trong câu hay trong đoạn.
• Điệp từ có tác dụng liệt kê: Ngoài việc sử dụng để nhấn mạnh thì biện pháp tu từ này còn
được sử dụng để liệt kê nhằm làm sáng tỏ ý nghĩa hay tính chất của những các sự vật, sự việc
được đề cập đến.
• Điệp từ có tác dụng khẳng định: Một trong những tác dụng của điệp từ, điệp ngữ đó là khẳng
định điều quan trọng, là niềm tin của tác giả về sự việc sẽ xảy ra.
4. Bài tập minh họa về điệp từ
Khi đã nắm rõ về lý thuyết điệp từ là gì cũng như các ví dụ, thì các bạn nên thực hành với những bài
tập từ dễ đến khó về biện pháp tu từ này, để thông qua đó củng cố và nâng cao kiến thức của bản
thân. Dưới đây là một số bài tập Luật Minh Khuê cung cấp mà các bạn thể tham khảo.
Bài tập 1: Cho đoạn văn sau:
“Trường em có mái ngói đỏ tươi. Trường em có nhiều cây xanh. Trường em có khoảng sân lớn để vui
chơi. Trường em có cả tiếng chim hót véo von suốt ngày. Trường em luôn rộn rã tiếng cười của các
bạn học sinh. Em rất yêu trường em!”
Câu hỏi: Cách lặp từ như trên có phù hợp không? Nếu không phù hợp thì hãy sửa lại. Gợi ý trả lời:
Cụm từ “trường em” lặp đi lặp lại quá nhiều lần khiến làm cho đoạn văn thêm dài dòng, không tạo
được điểm nhấn và mang lại cảm giác khó chịu cho người đọc.
Như vậy, các bạn không nên sử dụng điệp từ, điệp ngữ khi không có mục đích rõ ràng. Có thể sửa lại
đoạn văn trên như sau: “Trường em có mái ngói đỏ tươi, có rất nhiều cây xanh và khoảng sân lớn để
vui chơi. Trường em luôn rộn rã tiếng cười của các bạn học sinh. Em rất yêu ngôi trường của mình!” Bài tập 2:
a. Đặt câu có sử dụng điệp từ có tác dụng liệt kê.
b. Đặt câu có sử dụng điệp từ giúp nhấn mạnh. Gợi ý trả lời:
a. Bác Hồ là người cha già vĩ đại, là vị lãnh tụ, là một vĩ nhân của nhân loại.
b. Không gian đang ồn ào, náo nhiệt bỗng nhiên trở nên im lặng, mọi người đều im lặng đến những
đứa bé đang nô đùa cũng ngừng chơi và im lặng chỉ vì tiếng hét chói tai của ai đó vừa vang lên.
Bài tập 3: Tìm và giải thích về phép điệp ngữ trong các trường hợp sau: a.
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!”
(Bếp lửa - Bằng Việt)
b. “Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc
đứng về phía Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải
được độc lập”.
(Tuyên ngôn độc lập - Hồ Chí Minh) Gợi ý trả lời:
a. Điệp ngữ là “Một bếp lửa” được lặp lại 2 lần giúp nhấn mạnh hình ảnh bếp lửa luôn hiện hữu trong
trí nhớ của người cháu. Qua đó tình cảm sâu đậm của tác giả cùng nỗi nhớ nhung da diết về người bà,
về chiếc bếp lửa tuổi thơ.
b. Điệp từ “Một dân tộc” được lặp lại 2 lần thể hiện tinh thần quật cường của dân tộc Việt Nam dù
phải đương đầu trước những kẻ thù hùng mạnh vẫn vững vàng chiến đấu.
Điệp ngữ “Dân tộc đó phải” được lặp lại 2 lần chính là sự khẳng định một điều chắc chắn, điều tất yếu
“phải được độc lập” của dân tộc vô cùng quả cảm, bất khuất và kiên cường.
Trên đây là toàn văn bài viết của Luật Minh Khuê về điệp từ là gì? Ví dụ về phép điệp từ? Hi vọng
chúng tôi đã cung cấp cho các bạn những thông tin hữu ích. Luật Minh Khuê xin chân thành cảm ơn.