ĐỊNH HƯỚNG ÔN TẬP GIỮA KÌ - Nhành MAI (GK)

CHUYÊN ĐỀ ÔN TẬP GK
I. ĐỌC HIỂU : Đọc văn bản sau:
(Lược đoạn mở đầu: Lượng cùng tiểu đội lính pháo binh về làng Đằng đóng quân trong những
ngày đầu kháng chiến. Họ xin ở nhờ nhà một bà cụ nghèo. Nhà chỉ có hai mẹ con, cô con gái là du kích, tên Thận…)
Chúng tôi đóng quân trong làng, cấu trúc trận địa phòng ngự xong thì giặc tràn tới. Chúng từ các
làng mạn trên thị xã tiến xuống. Tiếng súng cối nổ từ sáng sớm. Trên mé đường cái, xe cộ, súng ống, lính
Tây, lính ngụy bắt đầu dàn đội hình chuẩn bị tiến vào làng. Trong bữa cơm liên hoan, quân dân ở sân đình,
các cụ phụ lão cùng ban chỉ huy bộ đội đã chỉ tay về hướng địch mà thề sống chết có nhau. Đơn vị chúng
tôi hôm đó phòng ngự cố thủ. Gần hai trăm đồng bào không chịu tản cư, cương quyết ở lại cùng bộ đội
đánh giặc. Đội du kích xã bám sát bên từng hố chiến đấu của chúng tôi. Gần chiều, các làng xung quanh
trông thấy lửa bốc lên từ lũy tre làng Đằng. Địch đã chiếm được nửa làng. Tôi bị thương nặng. Địch xung
phong vào lối ngõ nhà Thận, nhà tôi ở. Lúc trông thấy những bóng áo trắng của lính Tây lấp ló sau cái ngõ
trống, tôi bảo Thận: “Cô quay lại phía sau xem đồng bào còn ai thì dắt xuống hầm, mau!”. Thận không
nghe. Cô chỉ có một thanh mã tấu, liền vứt thanh mã tấu xuống, nhặt lấy cây tiểu liên của tôi bắn chết một
tên địch rồi cõng tôi lui về phía sau. Đêm ấy, đơn vị chúng tôi phá vòng vây thoát ra ngoài. Trừ một số du
kích ở lại bám sát địch, nhân dân lại gồng gánh ra đi theo bộ đội. Một hàng cáng thương binh từ sân đình
theo con ngòi sau làng lặng lẽ tiến ra bờ sông Thong. Tôi nằm trên chiếc võng bà mẹ Thận thường hay nằm.
Người cáng tôi đêm ấy chẳng phải ai khác lại chính là Thận. Năm năm rồi, lúc nào tôi cũng như trông thấy
một mép khăn mỏ quạ bay lất phất trên cái cổ cao rám nắng, và thanh mã tấu in hằn xuống một bên vai áo
nâu cứ đánh lách cách bên thanh đòn khiêng.
[…] Đêm ấy trời chưa lạnh lắm. Không có sóng nhưng tôi vẫn nghe tiếng róc rách dưới lưng. Bầu
trời đỏ lửa, nhưng vẫn đầy sao. Mỗi vì sao như những con mắt nhấp nháy nhìn chúng tôi. Thận đỡ tôi nằm
trên tấm ván lát mạn đò. Giữa trời sao khuya, một đôi mắt đen và to khẽ chớp. Tim tôi đập rộn lên trong cái
chớp mắt ấy. Thận cẩn thận gài lại mép chăn cho tôi rồi cúi xuống, sát hơn: “Anh chóng lành để trở về giết
thật nhiều giặc nhé - Anh đừng quên em!” Tôi thò tay ra ngoài mép chăn nắm chặt lấy bàn tay ram ráp bụi
cát và ấm áp. Thận nhẹ nhàng xô đò ra. Tôi nằm dưới đò, nghe tiếng sóng Thong vỗ nhè nhẹ và nhìn theo
cái bóng bé nhỏ của cô du kích đi khuất trong những vạt lúa đang trỗ. Tôi phỏng đoán sáng ngày mai địch
lại tiếp tục càn lớn.
(Lược một đoạn: Nhân vật tôi kể lại lần về làng Đằng tìm gia đình Thận. Nhà Thận bị giặc đốt,
chưa kịp dựng lại. Hai mẹ con đi nơi khác. Nhân vật tôi viết lại mấy chữ rồi gài vào gốc cây mai với hi vọng
một ngày Thận sẽ về và nhận được tin mình. Cuối cùng nhân vật tôi cũng tìm được Thận sau năm năm)
[….]Chúng tôi gặp nhau quá đột ngột. Cổ tôi như bị nghẹn. Dưới ánh sao lờ mờ, tôi khao khát ngắm
khuôn mặt Thận và để cho tình yêu giấu kín bấy lâu tự nó trào lên trong lòng mình. Chúng tôi đều mừng và
xúc động không nói nên lời … Thận châm một ngọn đèn nhỏ. Bên ánh đèn, tôi thấy khuôn ngực Thận phập
phồng. Tôi biết Thận đang xúc động. Tôi thương Thận quá! Mới mấy năm mà trông Thận gầy và già đi
nhiều. Đôi mắt ngày xưa trong sáng bây giờ đã thâm quầng, hằn lên những nét lo nghĩ. Gương mặt trái
xoan hiền hậu cũng trở nên rắn rỏi và cương nghị.
Tôi không biết hỏi chuyện gì trước với Thận. Thời gian chúng tôi xa nhau có bao nhiêu chuyện xảy ra.
- Bây giờ nhà ta ở đâu, em? – Tôi buột miệng hỏi.
- Em ở nhiều nơi, thỉnh thoảng mới tạt về nhà. - Vậy mẹ ở đâu? - Mẹ mất rồi! - Sao?
- Chúng nó giết mẹ rồi, anh ạ!
Tôi ôm khẩu súng vào lòng, đầu óc choáng váng. Tôi hỏi thêm: - Bây giờ em làm gì? Thận ngồi sát tôi hơn:
- Em hoạt động cho đoàn thể.
- Em được kết nạp vào Đảng rồi ư? - Vâng.
Tôi đặt bàn tay lên bên vai gầy gò của Thận - một người đồng chí - và nhìn ra ngoài. Bên ngoài
bóng đêm vẫn dày đặc…
(Trích Nhành mai, Nguyễn Minh Châu, Những vùng trời khác nhau, 1970)
Câu 1. Xác định ngôi kể, điểm nhìn của người kể chuyện trong đoạn trích.
Câu 2. Tìm chi tiết miêu tả hành động của Thận khi địch tràn vào làng.
Câu 3. Hành động cứu Lượng khi bị thương nặng góp phần thể hiện tính cách gì của nhân vật Thận?
Câu 4. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ liệt kê trong câu văn sau: “Tôi nằm dưới đò, nghe tiếng sóng
Thong vỗ nhè nhẹ và nhìn theo cái bóng bé nhỏ của cô du kích đi khuất trong những vạt lúa đang trỗ”.
Câu 5. Nhận xét thái độ, tình cảm của nhà văn được thể hiện qua đoạn trích trên?
Câu 6. Từ nội dung đoạn trích, anh/chị có suy nghĩ gì về vẻ đẹp phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến ?
Câu 7. Qua đoạn trích em hiểu như thế nào về cuộc sống của con người trong những năm tháng chiến tranh?
Nêu vai trò của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản?
Câu 8. Viết đoạn văn trình bày suy nghĩ của em về ý nghĩa của lối sống cống hiến. PHẦN II : LÀM VĂN
Em hãy phân tích vẻ đẹp của nhân vật Thận trong văn bản trên.
ĐỊNH HƯỚNG THAM KHẢO 1 Ngôi kể thứ nhất.
điểm nhìn hạn chi - đặt vào nv “Tôi” 2
Chi tiết miêu tả hành động của Thận khi địch tràn vào làng:
- Liền vứt thanh mã tấu xuống,
- Nhặt lấy cây tiểu liên của tôi bắn chết một tên địch
- Cõng tôi lui về phía sau 3
Hành động cứu Lượng khi bị thương nặng góp phần thể hiện tính cách của nhân vật Thận: gan dạ,
dũng cảm, kiên cường, giàu tình yêu thương đồng đội. . 4
Nêu tác dụng của biện pháp tu từ liệt kê:
- BPTT liệt kê: nằm dưới đò, nghe tiếng sóng Thong vỗ, nhìn theo cái bóng bé nhỏ của cô du kích - Tác dụng:
+ Nhấn mạnh hành động của nhân vật tôi chăm chú dõi theo hình bóng của cô du kích với thái độ
cảm phục, trân trọng, biết ơn.
+ Câu văn sinh động, giàu hình ảnh, giàu biểu cảm
+ tạo nhịp điệu tha thiết, nhớ thương. 5
Thái độ, tình cảm của nhà văn được thể hiện qua đoạn trích:
- Cảm thông, thương xót cho cuộc sống nguy hiểm, vất vả… của con người trong chiến tranh.
- Lên án, tố cáo chiến tranh dẫn đến bao đau thương, mất mát…
- Trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp con người trong kháng chiến: kiên cường, lạc quan, yêu thương đồng đội,…. 6
- Nội dung đoạn trích: Kể về sự khốc liệt khi quân địch tràn vào làng và tinh thần gan dạ, quả cảm,
sát cánh cùng đồng đội của du kích Thận.
- Suy nghĩ gì về vẻ đẹp phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến.
+ Dũng cảm, gan dạ, kiên cường trước kẻ thù.
+ Yêu nước nồng nàn, sẵn sàng chiến đấu hi sinh để bảo vệ độc lập đất nước
+ Giàu tình yêu thương với đồng đội.
+ Thủy chung với cách mạng. 7
- Cuộc sống : vất vả, gian khổ, nguy hiểm, mất mát, đau thương; nhưng quân và dân tình
cảm nồng thắm: giàu tình yêu thương, hỗ trợ, đoàn kết chiến đấu.
- HS trình bày nhận xét về vai trò của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn trích:
+ Giúp cho câu chuyện trở nên sinh động, hấp dẫn
+ Giúp thể hiện được tình cảm, thái độ của người kể
+ Giúp sự việc trở nên cụ thể, tính cách nhân vật được khắc họa rõ nét
Ý nghĩa của lối sống cống hiến
Công hiến: lối sống đúng đắn, cao đẹp, là sẵn sàng đóng góp cho tập thể, cộng đồng, dân tộc 8
những gì tốt đẹp nhất của cá nhân: trí tuệ, sức lực, những giá trị vật chất cũng như những giá trị tinh thần.
- Ý nghĩa: giúp mỗi cá nhân có lối sông đúng đắn, hoàn thiện bản thân, không rơi vào lối
sống ích kỷ, vô nghĩa, tẻ nhạt. .
- Biết sống cống hiến, biết sống vì mọi người sẽ có cơ hội được khẳng định giá trị bản
thân; bản thân mỗi chúng ta chỉ có giá trị khi những năng lực và phẩm chất của mình
có thể giúp ích cho người khác và cộng đồng…
- Xã hội có nhiều người biết sống cống hiến thì Xh sẽ phát triển, tốt đẹp thịnh vượng và nhân văn.
- Bên cạnh những người luôn cống hiến thì hiện nay, một số bạn trẻ sống hưởng thụ,
lười biếng, ỷ lại. .cần phải thay đổi để rèn luyện, học tập tốt hơn , góp phần nhỏ của
mình xây dựng đất nước . . VIẾT 1. Mở bài
( Nhà văn Nam Cao từng viết: Nghệ thuật không là ánh trăng lừa dối, không nên là ánh trăng
lừa dối. Nghệ thuật chỉ có thể là những tiếng đau khổ kia, cất lên từ những tiếng lầm than. Tác
phẩm văn học bao giờ cũng là kết quả của việc " nhà văn đứng trong lao khổ mở lòng mình ra
đón lấy những vang động của cuộc đời" Và truyện ngắn “Nhành mai” của NMC là 1 tac phẩm
như vậy. Chiến tranh với những chiến thắng hào hùng, với sự hi sinh anh dũng, sự cống hiến
quên mình của cả một thế hệ cũng như bao đau thương mất mát đã hiện lên sống động và đầy
cảm xúc trong những trang văn của ông. Tiêu biểu là nhân vật Thận – một nữ du kích để lại
nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc) 2. Thân bài
* KHÁI QUÁT tác giả, tác phẩm, nhân vật
- Nguyễn Minh Châu (1930 – 1989) Ông là một người con của huyện Quỳnh Lưu – Nghệ An.
NMC là nhà văn chiến sĩ, trước khi trở thành nhà văn, Nguyễn Minh Châu đã từng trực tiếp cầm
súng chiến đấu vì vậy ông thấu hiểu về chiến tranh và những mất mát hi sinh. Trước năm 1975
Nguyễn Minh Châu đã thành danh với hàng loạt tác phẩm tên tuổi như: Mảnh trăng cuối rừng,
Dấu chân người lính… Sau 1975 Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiên phong trong công cuộc đổi
mới văn học. Phải thay đổi, phải viết khác, phải nghĩ khác đó là những điều nhà văn trăn trở trong
bài báo “ Lời ai điếu cho một nền văn nghệ minh hoạ”.
- “Nhành mai” nằm trong tập truyện ngắn đầu tay “Những vùng trời khác nhau” của Nguyễn Minh
Châu, xuất bản năm 1970. Cùng viết về đề tài chiến tranh, cùng viết về hình tượng người lính như
những tác phẩm cùng thời kì. Tuy nhiên tác phẩm “Nhành mai” có điểm khác: Thay vì cảm hứng
sử thi hào hùng, cảm hứng anh hùng ca lai láng hay ngòi bút lãng mạn cách mạng, ở “ Nhành mai”
người ta bắt gặp một nỗi xót xa, một nỗi buồn thấm thía bởi những nỗi đau và nỗi mất mát do chiến tranh. * PHÂN TÍCH
Giới thiệu nhân vật
“ Nhành mai” kể về Thận, một cô gái của làng Đằng, nơi tiểu đội pháo binh của
Lượng đóng quân. Thận là một cô du kích trẻ trung, xinh đẹp, sinh ra trong một gia
đình nông dân nghèo, hoàn cảnh neo đơn, nhà chỉ có hai mẹ con sống nương tựa
vào nhau. Dẫu vậy Thận vẫn là một cô du kích, một chiến sĩ dũng cảm, trong trái
tim luôn bừng cháy ngọn lửa yêu nước và tinh thần cách mạng. 1. Ngoại hình
Văn học Việt Nam giai đoạn 45-75 được viết chủ yếu với khuynh hướng sử thi và cảm
hứng lãng mạn, giọng điệu ngợi ca là chủ đạo, vì thế nhân vật chính trong tác phẩm đều
hiện lên rất hoàn hảo từ ngoại hình cho đến phẩm chất. Thận có khuôn mặt trái xoan
dịu dàng hiền hậu, đôi mắt trong sáng, cặp mắt đen tròn và hàng mi chớp nhẹ của Thận
trong đêm chia tay đã khiến Lượng xao xuyến mãi. Đã xa nhau 5 năm nhưng hình ảnh
một cô gái xinh đẹp với cái cổ cao, và chiếc khăn mỏ quạ bay lất phất duyên dáng in
đậm mãi trong nỗi nhớ của Lượng. Thận có nước da rám nắng, có “đôi bàn tay ram ráp
bụi cát và ấm áp”. Nước da rám nắng in dấu cuộc sống vất vả, lam lũ nhọc nhằn, đôi
bàn tay ram ráp quen với việc đồng áng nặng nhọc, quen với cuốc cày, giờ đây lại quen
với súng đạn với chiến đấu và chiến trường. Những công việc vốn chỉ dành cho những
người đàn ông khoẻ mạnh, can trường. Một niềm cảm thương và trân trọng cứ len lỏi
rồi dâng lên trong từng lời kể của Lượng. Vì đất nước, vì sự nghiệp giải phóng dân tộc
bao nhiêu người con gái nhỏ bé, yếu đuối xinh đẹp như 1 nhành mai trở thành những
chiến sĩ dũng cảm. Thận bất giác gợi ta nhớ đến Thao, Phương Định, Nho trong truyện
ngắn “ Những ngôi sao xa xôi” ( Lê Minh Khuê)
2. Chịu nhiều mất mát đau thương , giàu lòng yêu nước và luôn vượt lên đau
thương để chiến đấu
Chiến tranh tàn khốc đã phá vỡ cuộc sống bình yên của bao nhiêu gia đình, gây ra những
mất mát vô tận, Thận cũng là nạn nhân của chiến tranh. Chiến tranh xl của giặc Mĩ đã gây
ra bao mất mát, đau thương đối với Thận. Trong một trận càn, giặc đã đốt nhà và giết hại
mẹ của Thận. Cùng một lúc Thận mất đi tất cả, mất nhà, mất mẹ, mất đi người thân duy
nhất, chỗ dựa duy nhất, sự yêu thương duy nhất trong cuộc đời Thận, mất đi tổ ấm, mất
chốn đi về. Cuộc đối thoại của Thận và Lượng nghe thật xót xa.
- Em ở nhiều nơi, thỉnh thoảng mới tạt về nhà. - Vậy mẹ ở đâu? - Mẹ mất rồi! - Sao?
- Chúng nó giết mẹ rồi, anh ạ!
Những biến cố, những mất mất mà chiến tranh gây ra đã làm tổn thương Thận sâu sắc.
Nó tàn phá vẻ đẹp của người con gái, nó hằng in thành nỗi đau nỗi buồn lo trong đôi mắt lẽ
ra trong veo vô tư yêu đời của Thận. “Tôi thương Thận quá! Mới mấy năm mà trông Thận
gầy và già đi nhiều. Đôi mắt ngày xưa trong sáng bây giờ đã thâm quầng, hằn lên những
nét lo nghĩ. Gương mặt trái xoan hiền hậu cũng trở nên rắn rỏi và cương nghị”. Nhưng là
cô gái dũng cảm, đau thương, mất mát càng khiến Thận trở nên mạnh mẽ, rắn rỏi hơn,
trưởng thành hơn. Từ một cô du kích nhỏ bé, Thận tiếp tục tham gia chiến đấu trở thành
một chiến sĩ cách mạng ,1 Đảng viên ưu tú.
3. Dũng cảm, kiên cường, có tinh thần trách nhiệm , sẵn sàng hi sinh
- Là một cô gái nhưng Thận dũng cảm như một chiến sĩ dày dạn kinh nghiệm trận
mạc. Trong một trận càn, khi quân và dân ta bị áp đảo và dồn vào thế yếu, là
một chiến sĩ Lượng đã rất lo lắng ra lệnh cho Thận rút về phía sau, đưa đồng bào
xuống hầm trú ẩn. Nhưng Thận đã cương quyết ở lại “Cô chỉ có một thanh mã tấu,
liền vứt thanh mã tấu xuống, nhặt lấy cây tiểu liên của tôi bắn chết một tên địch rồi
cõng tôi lui về phía sau” . Với hành động dũng cảm ấy, Thận đã cứu Lượng thoát
khỏi nguy hiểm, thoát khỏi cái chết trong gang tấc.
- cô hết lòng vì tổ quốc thân yêu, cô yêu tổ quốc biết nhường nào, có thể sẵn sàng
hy sinh bản thân mình để rồi có một ngày tổ quốc lại được bình yên. Cô bỏ lại
phía sau lưng tất cả: Tình yêu đôi lứa, nỗi đau mất đi người thân, sự héo tàn của
bản thân mà tiếp tục chiến đấu vì Đảng, vì nhà nước, vì tổ quốc. Qua đây,
Nguyễn Minh Châu không chỉ làm sáng lên những phẩm chất tốt đẹp của nhân
vật cô du kích Thận mà còn làm hiện lên tư tưởng chủ đề của tác phẩm đó là
nhấn mạnh sự tàn khốc của chiến tranh, nó cướp đi mọi thứ , từ tài sản hay chính
tính mạng của con người, tố cáo, lên án sự tàn khốc của kẻ thù khiến cho biết
bao người phải hy sinh, nhân dân rơi vào cảnh lầm than.
4. Dịu dàng đằm thắm
Là cô gái dũng cảm, quyết liệt trong chiến đấu nhưng Thận vẫn vô cùng dịu dàng,
đằm thắm, nữ tính. Thận cẩn thận gài lại mép chăn cho tôi rồi cúi xuống, sát hơn:
“Anh chóng lành để trở về giết thật nhiều giặc nhé - Anh đừng quên em!” Tôi thò
tay ra ngoài mép chăn nắm chặt lấy bàn tay ram ráp bụi cát và ấm áp. Thận nhẹ
nhàng xô đò ra. Thận chăm sóc cho Lượng nhẹ nhàng và chu đáo, ân cần và đầy
yêu thương, trìu mến, cô cẩn thận gài lại mép chăn để giữ ấm cho Lượng, cúi xuống
sát Thận để nói những lời thì thầm, những lời động viên chiến đấu mà nghe vẫn như
những lời âu yếm của một cô gái nhắn nhủ người yêu. Cách Thận bộc lộ tình yêu
cũng thật dịu dàng và kín đáo: “ Anh đừng quên em”. Tình yêu của Thận không bộc
lộ ở lời nói mà thể hiện kín đáo của hành động, cử chỉ. Dẫu vậy Lượng vẫn cảm
nhận được và nhưng dư vị ngọt ngào của tình yêu cứ đọng lại mãi trong anh. Để sau
khi bình phục, quay trở lại chiến trường Lượng đã đi tìm Thận khắp nơi, thực hiện
một lời hứa, một lời hẹn thề chưa chính thưc với Thận “ Anh đừng quên em”. 5. Đánh giá
- Có thể nói rằng Nhành mai là tác phẩm tiêu biểu cho truyện ngắn viết về đề tài người lính trong
kháng chiến. Qua tác phẩm, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn thể hiện tấm lòng xót thương cho
số phận đau thương của con người; ngợi ca vẻ đẹp bất khuất kiên cường, sự hi sinh anh dũng của
người lính và những người dân yêu nước trong kháng chiến. Thể hiện tinh thần lạc quan niềm tin
vào tình yêu và sự hồi sinh.
- Lep Tonxtoi có nói " Khi một nhà văn mới bước vào làng văn, điều đầu tiên tôi sẽ hỏi anh ta là
anh sẽ mang lại điều gì mới cho văn học" Câu nói của leptonxtoi muốn nói đến bản chất sáng tạo
của văn chương. Ở đây trong tác phẩm Nhành mai, nhà văn Nguyễn Minh Châu đã gửi gắm nhiều
bài học, thông điệp giàu ý nghĩa: Tình yêu đôi lứa luôn song hành cùng tình yêu quê hương đất
nước. Tình yêu giúp con người vượt qua mọi đau thương, khó khăn gian khổ; sự sống nảy mầm từ
trong cái chết. Kết thúc đoạn trích là hình ảnh của bóng tối bao trùm không gian. Nhưng chắc chắn
đó không phải là đêm đen của số phận nghiệt ngã con người như trong “Hai đứa trẻ” của Thạch
Lam, hay tương lai mờ mịt của chị Dậu trong “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố”. Trong bóng tối ấy vẫn
chập chờn ánh sao lờ mờ, ánh đèn le lói hé mở một kết thúc có hậu, một tương lai tươi sáng. KB:
⇨ Hơn nửa thế kỉ đã đi qua, chiến tranh cũng đã lùi xa nhưng vẻ đẹp của con người,
tình người trong tác phẩm “Nhành mai” vẫn còn đó. Nó nhắc nhở chúng ta về
những năm tháng đau thương mà quật khởi của dân tộc, về trách nhiệm của tầng
lớp hậu thế trong việc gìn giữ thành quả cách mạng, biết ơn và ghi nhớ những hi
sinh, công lao to lớn của thế hệ đi trước.