Độc Quyền Nhà Nước Trong Chủ Nghĩa Tư Bản: Khái Niệm và Đặc Trưng - CNXH

Độc quyền nhà nước là gì
Độc quyền nhà nước là kiểu độc quyền trong đó nhà nước thực hiện nắm giữ vị
thế độc quyền trên cơ sở duy trì sức mạnh của các tổ chức độc quyền ở những
lĩnh vực then chốt của nền kinh tế nhằm tạo ra sức mạnh vật chất cho sự ổn định
chính trị xã hội ứng với điều kiện phát triển nhất định trong các thời kỳ lịch sử
Chiến tranh thế giới thứ I khiến nhà nước quốc hữu hóa một số công ty độc
quyền để phục vụ cho các mục tiêu chính trị - quân sự của nhà nước từ đó chủ
nghĩa tư bản độc quyền đã biến thành chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
Độc quyền nhà nước trong chủ nghĩa tư bản có các đặc trưng kinh tế chủ yếu sau:
2.1 Sự kết hợp về nhân sự giữa tổ chức độc quyền và nhà nước
Câu nói dẫn chứng cho đặc trưng này là "Hôm nay là bộ trưởng, ngày mai là
chủ ngân hàng; hôm nay là chủ ngân hàng, ngày mai là bộ trưởng"
Sự kết hợp về nhân sự được thực hiện thông qua các đảng phái
Cơ chế để mà các tổ chức độc quyền của tư nhân và nhà nước tư sản tiến hành
sáp nhập những nhân sự đối với nhau thông qua những hội chủ xí nghiệp
Có nghĩa là các tập đoàn công nghiệp, các tổ chức độc quyền của tư nhân đã
thông qua những hội chủ xí nghiệp mà tổ chức ra những đảng phái tư sản để
tham gia ứng cử, tranh cử vào cơ quan quyền lực nhà nước.
Như trên sơ đồ đây các bạn có thể thấy Đằng sau các đảng phái là các Hội chủ
xí nghiệp độc quyền như: Hội công nghiệp toàn quốc Mỹ, Hội đồng quốc gia
giới chủ Pháp, Liên đoàn các nhà kinh tế Nhật Bản….
Các Hội chủ xí nghiệp này trở thành lực lượng chính trị, kinh tế to lớn, là chỗ
dựa cho nhà nước tư sản. Các Hội chủ này hoạt động thông qua các đảng phái,
cung cấp kinh phí cho các đảng, quyết định về mặt nhân sự và đường lối chính
trị, kinh tế của các đảng, tham gia vào thành lập bộ máy nhà nước ở các
cấp.Quyền lực của chúng lớn đến mức chúng là “những chính phủ đằng sau
chính phủ”, “một quyền lực thực tế đằng sau quyền lực”.
Mặt khác, bản thân nhà nước cũng cử người của mình tham gia vào hội đồng
quản trị của các tổ chức độc quyền thông qua việc mua cổ phần trong các tổ
chức độc quyền hoặc được các tổ chức độc quyền trao cho những chức danh
danh dự trong hội đồng quản trị.
Điều này có ý nghĩa ntn đối với các tổ chức độc quyền ?
Việc nắm giữ được các chức vụ quan trọng trong bộ máy nhà nước sẽ chi phối
được các chính sách của nhà nước, kế hoạch của nhà nước, các dự án của nhà
nước. Và qua đó sẽ đem lại lợi ích tối đa cho các nhóm ĐQ của mình.
Còn đối với nhà nước Việc cử người vào hội đồng quản trị của tổ chức độc
quyền sẽ giúp cho nhà nước một phần nào đó có thể tác động đến các tổ chức
độc quyền của các tổ chức độc quyền, phải thực hiện một số nghĩa vụ của mình đối với xã hội
-> Đây mà mqh cộng sinh giữa các tổ chức độc quyền tư nhân, độc quyền nhóm
và nhà nước, sự chi phối của tầng lớp tư bản độc quyền đối với nhà nước
KIẾM ẢNH Một ví dụ về sự kết hợp nhân sự giữa tổ chức độc quyền và tổ chức
nhà nước ở Mỹ là mối quan hệ giữa AT&T và Ủy ban Truyền thông Liên bang
(FCC). AT&T là công ty độc quyền viễn thông có lịch sử nắm quyền kiểm soát
đáng kể đối với ngành viễn thông Hoa Kỳ. Mặt khác, FCC là cơ quan chính phủ
chịu trách nhiệm điều chỉnh các công nghệ truyền thông, bao gồm cả viễn thông.
Sự kết hợp nhân sự giữa AT&T và FCC có thể được nhìn thấy thông qua hiện
tượng nắm bắt quy định, trong đó các cơ quan quản lý ngành phát triển mối
quan hệ chặt chẽ với các công ty mà họ được giao nhiệm vụ giám sát. Trong
trường hợp của AT&T và FCC, đã có trường hợp nhân sự của AT&T đảm nhận
các vị trí trong FCC và ngược lại.
2.2. Sự hình thành, phát triển sở hữu nhà nước 1. Sở hữu nn là gì
Sở hữu nhà nước hay còn được gọi là sở hữu chính phủ, là quyền sở hữu một
ngành, tài sản hoặc doanh nghiệp của nhà nước hoặc một cơ quan nhà nước đai
diện cho một cộng đồng chứ không phải một cá nhân hoặc một bên tư nhân.
Bên cạnh đó, sở hữu nhà nước được hiểu rất rộng bao gồm cả phần sở hữu quốc
gia do nhà nước đại diện
Đây là sở hữu tập thể của giai cấp tư sản, của tư bản độc quyền có nhiệm vụ
ủng hộ và phục vụ lợi ích của tư bản độc quyền nhằm duy trì sự tồn tại, phát
triển của chủ nghĩa tư bản.
Sở hữu độc quyền nhà nước là sở hữu tập thể của giai cấp tư sản, của tư bản
độc quyền có nhiệm vụ ủng hộ và phục vụ lợi ích của tư bản độc quyền nhằm
duy trì sự tồn tại, phát triển của chủ nghĩa tư bản 
Sở hữu nhà nước bao gồm:
i) Động sản và bất động sản cần cho hoạt động của bộ máy nhà nước;
ii) Doanh nghiệp nhà nước.
iii) Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội như: giao thông vận tải, giáo dục, y tế,
BHXH,. .trong đó ngân sách nhà nước là bộ phận quan trọng nhất. 
Sở hữu nhà nước được hình thành từ:
i) xây dựng doanh nghiệp nhà nước bằng vốn ngân sách nhà nước;
ii) Quốc hữu hoá doanh nghiệp tư nhân bằng cách mua lại ; 
Một ví dụ là Cơ quan quản lý Thung lũng Tennessee (TVA). TVA được
thành lập vào năm 1933 do Đạo luật Phục hồi Công nghiệp Quốc gia và
các chương trình Thỏa thuận Mới. Nó được giao nhiệm vụ phát triển các
nguồn tài nguyên của Thung lũng sông Tennessee, bao gồm sản xuất thủy
điện, kiểm soát lũ lụt và phát triển kinh tế. Thông qua việc mua lại các
công ty tư nhân, TVA đã có thể thiết lập một hệ thống điện thống nhất trong khu vực.
iii) Mua cổ phần doanh nghiệp tư nhân;… 
Sở hữu nhà nước thực hiện các chức năng cơ bản :
i) mở rộng sản xuất tư bản chủ nghĩa;
[đảm bảo địa bản rộng lớn cho sự phát triển của độc quyền. Điều này liên quan
đến những ngành sản xuất cũ không đứng vững được trong cạnh tranh và có
nguy cơ thua lỗ, cũng như các ngành công nghiệp mới nhất đòi hỏi vốn đầu tư
lớn và trình độ nghiên cứu khoa học, thiết kế và thử nghiệm cao được nhà nước đầu tư phát triển.]
ii) Tạo thuận lợi cho việc di chuyển tư bản của tổ chức độc quyền;[TCDQ
chuyển từ những ngành ít lãi sang những ngành kinh doanh có hiệu quả hơn dễ
dàng thuận lợi hơn. Dễ hiểu hơn là Giải phóng tư bản của tổ chức độc quyền từ
những ngành ít lãi để đưa vào những ngành kinh doanh có hiệu quả hơn.]
iii) Chỗ dựa cho sự điều tiết kinh tế của nhà nước.[điều tiết một số quá trình
kinh tế phục vụ lợi ích của tầng lơp tư bản độc quyền] 
nhà nước tư sản thực hiện sự điều tiết về kinh tế, nhằm hai mục tiêu:
+Một là, ổn định cân bằng vĩ mô nền kinh tế để đảm bảo sự tồn tại và phát triển lâu dài.
+ Hai là, để nó trở thành sức mạnh để đỡ đầu cho các tập đoàn, tổ chức công
nghiệp độc quyền của tư nhân phát triển và ngày càng bành trướng quyền lực
của mình ra không chỉ giới hạn trong phạm vi một nước tư bản mà có thể bành
trướng quyền lực thống trị và thu lợi ích độc quyền trên phạm vi toàn cầu
Cùng với sự phát triển của sở hữu nhà nước, thị trường nhà nước cũng hình
thành và phát triển thông qua những hợp đồng được ký kết giữa nhà nước với và
tổ chức độc quyền tư nhân, giúp tiêu thụ hàng hoá, bảo đảm lợi nhuận thu được
với tỷ suất cực kỳ cao.
2.3. Độc quyền nhà nước trở thành công cụ để nhà nước điều tiết nền kinh tế
Vậy khi nó hình thành nên cái sự dung hợp về mặt nhân sự và mặt tài chính
giữa các tổ chức độc quyền tư nhân với nhà nước tư sản thì cái công cụ nhà
nước này trở thành một công cụ hữu hiệu để nó điều tiết, hướng dẫn, kiểm soát,
uốn nắn những lệch lạc bằng các công cụ kinh tế và cả công cụ hành chính pháp lý của nhà nước.
Hệ thống điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản hình thành một tổng thể những
thiết chế và thể chế kinh tế của nhà nước: bộ máy nhà nước gắn với hệ thống
chính sách, công cụ có khả năng điều tiết sự vận động của toàn bộ nền kinh tế
quốc dân, toàn bộ quá trình tái sản xuất xã hội
-Sự điều tiết kinh tế của nhà nước được thực hiện dưới nhiều hình thức như:
hướng dẫn, kiểm soát, uốn nắn những lệch lạc bằng các công cụ kinh tế và các
công cụ hành chính - pháp lý, bằng cả ưu đãi và trừng phạt; bằng những giải
pháp chiến lược dài hạn như lập chương trình, kế hoạch tổng thể phát triển kinh
tế, khoa học, công nghệ, bảo vệ môi trường, bảo hiểm xã hội,. . và bằng cả các giải pháp ngắn hạn.
Các công cụ chủ yếu của nhà nước để điều tiết kinh tế và thực hiện các chính
sách kinh tế như ngân sách, thuế, hệ thống tiền tệ, tín dụng, các doanh nghiệp
nhà nước, kế hoạch hóa hay chương trình hoá kinh tế và các công cụ hành chính, pháp lý. VDU
Vốn ODA là nguồn tiền mà chính phủ, các cơ quan chính thức các nước hoặc
các tổ chức phi chính phủ, quốc tế cho các nước đang và kém phát triển vay để
phát triển kinh tế – xã hội.
Độc quyền nhà nước uốn nắn các hoạt động kinh tế bằng các công cụ kinh tế
như là nguồn đầu tư viện trợ ODA để nó mở đường cho các tổ chức độc quyền
tư nhân đầu tư, phát triển mang tính chất xuất khẩu tư bản mà đặc trưng trước
đó đã nghiên cứu, ở các đất đai kém phát triển. Bằng nguồn vốn ODA này, nó
sẽ phát triển trước cơ sở hạ tầng thiết yếu và các tổ chức độc quyền tư nhân chỉ
việc đến đó và khai thác. Thế rồi chúng bằng quyền lực nhà nước bằng quan hệ
chính trị, chúng ký kết các hiệp định để mở rộng các quan hệ đối tác, ngoại giao
với các quốc gia trên phạm vi trên toàn thế giới để mở đường, dẫn dắt cho hoạt
động đầu tư xuất khẩu tư bản của các tổ chức độc quyền tư nhân.
Sự điều tiết này được thực hiện bằng bộ máy nhà nước (cơ quan lập pháp, hành
pháp, tư pháp), sự tham gia của đại biểu các tập đoàn tư bản lớn; bên cạnh còn
có cả các tiểu ban dưới các hình thức khác nhau thực hiện “tư vấn’ nhằm “lái”
đường lối kinh tế theo mục tiêu của các tổ chức độc quyền.
→Cơ chế điều tiết là sự dung hợp của 3 cơ chế: thị trường, độc quyền tư nhân
và nhà nước nhằm phục vụ lợi ích của tổ chức độc quyề