Đường lối văn hoá của Đảng - Cơ sở văn hóa Việt Nam | Trường Đại học Văn hóa Hà Nội

ĐƯỜNG LỐI VĂN HÓA VĂN NGHỆ CỦA ĐẢNG (2010 – 2021) I.
Tình hình nước ta sau 1996
Sau 10 năm đổi mới, đất nước ta đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội
nhưng một số mặt còn chưa vững chắc. Nhiệm vụ đề ra cho chặng đường
đầu của thời kỳ quá độ là chuẩn bị tiền đề cho công nghiệp hoá đã cơ bản
hoàn thành, cho phép chuyển sang thời kỳ mới đẩy mạnh công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước.
Từ nay đến năm 2020, ra sức phấn đấu đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp.
 Phát triển khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là "quốc sách
hàng đầu". Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến,
đậm đả bản sắc dân tộc là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục
tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. II.
Nội dung của các đại hội 1. Đại hội XI
 Thời gian: Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng Cộng sản Việt
Nam họp từ ngày 12 đến 19/1/2011, tại Trung tâm Hội nghị quốc gia
Mỹ Đình, Thủ đô Hà Nội.
 Quan điểm của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa, con người
Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nướcNghị quyết
Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa,
con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước đã
đề ra quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp cơ bản cho việc xây dựng và
phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. * Quan điểm:
- Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát
triển bền vững đất nước. Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội.
- Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc,
thống nhất trong đa dạng của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, với
các đặc trưng dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học.
- Phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng
con người để phát triển văn hóa. Trong xây dựng văn hóa, trọng tâm là
chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp, với các
đặc tính cơ bản: Yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo.
- Xây dựng đồng bộ môi trường văn hóa, trong đó chú trọng vai trò
của gia đình, cộng đồng. Phát triển hài hòa giữa kinh tế và văn hóa;
cần chú ý đầy đủ đến yếu tố văn hóa và con người trong phát triển.
- Xây dựng và phát triển văn hóa là sự nghiệp của toàn dân do Đảng
lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân là chủ thể sáng tạo, đội ngũ trí
thức giữ vai trò quan trọng. *Nhiệm vụ:
- Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện.
- Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh.
- Xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế.
- Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa.
- Phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường văn hóa.
- Chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. * Giải pháp:
- Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với lĩnh vực văn hóa.
- Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa.
- Xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa.
- Tăng cường nguồn lực cho lĩnh vực văn hóa.
Đối với công tác xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa, Nghị quyết khẳng
định: Coi trọng quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí cán bộ lãnh đạo, quản lý văn
hóa, cán bộ làm công tác khoa học, chuyên gia đầu ngành, cán bộ ở cơ sở... Đổi
mới đào tạo, bồi dưỡng cán bộ văn hóa theo hướng hiện đại và hội nhập quốc tế...
Xây dựng đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ trong các dân tộc thiểu số, có chính sách
khuyến khích họ trở về công tác tại địa phương.
 Trên tinh thần xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc, nền văn hóa do dân, vì dân, cần phải xúc tiến sự đa dạng hóa
trong sáng tạo nghệ thuật, tạo mọi điều kiện thuận lợi để cho chủ thể
sáng tạo văn hóa có khả năng phát huy tối đa tiềm năng sáng tạo của
mình .Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn
trọng và giúp nhau cùng phát triển; có Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản
lãnh đạo; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới 2. Đại hội XII
 Thời gian, địa điểm: Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng
được tổ chức tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia, Thủ đô Hà Nội từ ngày 20 đến 28/1/2016.
Kế thừa các quan điểm trước đây về phát triển văn hóa, Đại hội XII của Đảng đã
nêu tư tưởng chỉ đạo, nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu về xây dựng nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong bối cảnh kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Để tư tưởng chỉ đạo phát triển văn hóa của
Đảng đi vào cuộc sống, cần tích cực quán triệt, thống nhất nhận thức, đề cao trách
nhiệm trong tổ chức thực hiện.
 Nhận thức rõ vai trò quan trọng của văn hóa, trong quá trình lãnh đạo cách
mạng, Đảng ta đã đề ra đường lối, chủ trương, chính sách về văn hóa, được
thể hiện thông qua các chỉ thị, nghị quyết, nhất là Nghị quyết Trung ương 5
(khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc”, Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) “Về xây dựng và
phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững
đất nước”, … góp phần bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc,
đạo đức, lối sống và nhân cách của con người Việt Nam trong thời kỳ mới  Thành tựu
 Văn hóa đã được Đảng, Nhà nước quan tâm đúng mức trong các chính
sách kinh tế - xã hội; quan hệ biện chứng giữa văn hóa với con người và
những đặc trưng của văn hóa, đặc tính của con người Việt Nam được xác
định đầy đủ hơn; vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và
trách nhiệm của các đoàn thể chính trị - xã hội, của nhân dân, đặc biệt
của đội ngũ trí thức đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển văn hóa được đề cao.
 Hệ thống thể chế, thiết chế văn hóa từng bước được tăng cường. Nhiều
giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, từng vùng, miền được kế thừa
và có bước khởi sắc, nhất là trong điều kiện hội nhập, giao lưu văn hóa
với thế giới. Nhiều di sản văn hóa được bảo tồn, tôn tạo; xã hội hóa hoạt
động văn hóa ngày càng mở rộng. Văn học, nghệ thuật có bước phát triển
mới; nhiều bộ môn nghệ thuật truyền thống được quan tâm đầu tư gìn
giữ; nhiều tác phẩm về đề tài cách mạng và kháng chiến, về công cuộc
đổi mới có chất lượng tốt.
 Truyền thông đại chúng phát triển nhanh cả về loại hình, quy mô, lực
lượng, phương tiện và có tầm ảnh hưởng sâu rộng đối với đời sống xã
hội. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã khơi
dậy được nhiều giá trị nhân văn trong cộng đồng; giao lưu, hợp tác quốc
tế về văn hóa có nhiều sắc thái mới.
 Những năm qua, đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân từng bước được
cải thiện, “bước đầu hình thành những giá trị mới về con người với các
phẩm chất về trách nhiệm xã hội, ý thức công dân, dân chủ, chủ động, sáng
tạo, khát vọng vươn lên”
Tuy nhiên, so với các lĩnh vực khác, việc đầu tư phát triển và thành quả trong lĩnh
vực văn hóa chưa tương xứng, còn dàn trải. Điều đó đã làm cho “đời sống văn hóa,
tinh thần ở nhiều nơi còn nghèo nàn, đơn điệu; khoảng cách hưởng thụ văn hóa
giữa miền núi, vùng sâu, vùng xa với đô thị và trong các tầng lớp nhân dân chậm
được rút ngắn. Môi trường văn hóa còn tồn tại những biểu hiện thiếu lành mạnh,
ngoại lai, trái với thuần phong mỹ tục; tệ nạn xã hội và một số loại tội phạm có
chiều hướng gia tăng. Hệ thống thông tin đại chúng phát triển thiếu quy hoạch
khoa học, gây lãng phí nguồn lực và quản lý không theo kịp sự phát triển. Một số
cơ quan truyền thông có biểu hiện thương mại hóa, xa rời tôn chỉ, mục đích”. Đáng
chú ý là, “hệ thống thiết chế văn hóa, cơ sở vật chất, kỹ thuật cho hoạt động văn
hóa còn thiếu và yếu, có nơi xuống cấp, thiếu đồng bộ, hiệu quả sử dụng thấp. Tình
trạng nhập khẩu, quảng bá, tiếp thu dễ dãi, thiếu chọn lọc sản phẩm văn hóa nước
ngoài đã tác động tiêu cực đến đời sống văn hóa của một bộ phận nhân dân, nhất là lớp trẻ”.
Để khắc phục tình trạng đó và đảm bảo cho văn hóa phát triển, Đại hội XII của
Đảng đã xác định rõ tư tưởng chỉ đạo, mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ xây
dựng nền văn hóa Việt Nam trong thời gian tới. Đây là định hướng hết sức quan
trọng cần được quán triệt, thống nhất nhận thức về một số vấn đề chủ yếu sau: 
Một là, hướng mọi hoạt động văn hóa vào xây dựng con người Việt Nam
phát triển toàn diện về chính trị, tư tưởng, trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực
sáng tạo, tuân thủ pháp luật, có ý thức cộng đồng, lòng nhân ái khoan dung,
trọng nghĩa tình, lối sống văn hóa, quan hệ hài hòa trong gia đình, cộng đồng
và xã hội, làm cho văn hóa trở thành nhân tố thúc đẩy con người tự hoàn
thiện nhân cách, thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào
mọi lĩnh vực sinh hoạt và quan hệ con người trong thời kỳ công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; gắn kết mối quan hệ giữa văn hóa
và xây dựng môi trường văn hóa với vấn đề hình thành nhân cách. 
Hai là, tiếp tục đẩy mạnh công tác bảo tồn, kế thừa và phát huy các giá trị tốt
đẹp của văn hóa dân tộc, vừa phát huy mạnh mẽ tính đa dạng, bản sắc độc
đáo của văn hóa các dân tộc anh em, vừa kiên trì củng cố và nâng cao tính
thống nhất trong đa dạng của văn hóa Việt Nam, tập trung xây dựng những
giá trị văn hóa mới, đi đôi với việc mở rộng và chủ động trong giao lưu quốc
tế, tiếp nhận có chọn lọc tinh hoa văn hóa thế giới, làm phong phú thêm nền
văn hóa dân tộc, bắt kịp sự phát triển của thời đại.
 Ba là, giải phóng mạnh mẽ năng lực và tiềm năng sáng tạo của mọi người,
phát huy cao độ tính sáng tạo của trí thức văn nghệ sĩ; đào tạo tài năng văn
hóa, nghệ thuật; tạo cơ chế, chính sách và cơ sở vật chất để có nhiều sản
phẩm văn hóa, nghệ thuật chất lượng cao xứng tầm với dân tộc và thời đại;
nghiên cứu toàn diện và có hệ thống về lý luận và thực tiễn việc xây dựng và
phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong điều
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong thời kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
 Bốn là, tạo mọi điều kiện để nâng cao mức hưởng thụ và tham gia hoạt
động, sáng tạo văn hóa của nhân dân; phấn đấu từng bước thu hẹp sự chênh
lệch về hưởng thụ văn hóa, nghệ thuật giữa thành thị và nông thôn, giữa
đồng bằng và miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu vùng xa, biên giới, hải đảo.
 Năm là, đi đôi với việc tăng cường đầu tư của Nhà nước, đẩy mạnh xã hội
hóa các hoạt động văn hóa, huy động mọi nguồn lực cho phát triển văn hóa,
coi văn hóa là đầu tư cho con người, đầu tư cho phát triển bền vững, gắn
giữa nhiệm vụ phát triển văn hóa, làm cho văn hóa tham gia tích cực vào
việc thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
 Phát triển nền văn hóa tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là mục tiêu xuyên
suốt quá trình phát triển của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng. Bởi vậy,
việc quán triệt và thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Đại hội XII của Đảng về
phát triển văn hóa là cơ sở rất quan trọng để biến mục tiêu thành hiện thực,
góp phần xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa, xây dựng nền tảng tinh
thần xã hội vững mạnh trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. 3. Đại hội XIII
 Thời gian, đại điểm: Đại hội đại biểu toàn quốc XIII của Đảng diễn ra từ
ngày 25/1/2021 đến ngày 2/2/2021, tại Thủ đô Hà Nội.
Kế thừa và phát triển những quan điểm, đường lối của Đảng về phát triển
văn hóa qua hơn 90 năm, Nghị quyết Đại hội XIII tiếp tục khẳng định: “...
Gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó phát triển
kinh tế - xã hội là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa
là nền tảng tinh thần; bảo đảm quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên”.
Văn hóa là nền tảng tinh thần  Thành tựu
Trong bài phát biểu khai mạc Đại hội lần thứ XIII, khi tổng kết về quan
điểm, đường lối lãnh đạo của Đảng và thực tiễn phát triển văn hóa trong
nhân dân, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã chỉ rõ:
- Nhận thức về văn hóa, xã hội, con người ngày càng toàn diện, sâu
sắc hơn. Các lĩnh vực, loại hình, sản phẩm văn hóa phát triển ngày
càng đa dạng, đáp ứng nhu cầu mới, nhiều mặt của đời sống xã hội.
- Nhiều giá trị văn hóa truyền thống và di sản văn hóa được kế thừa,
bảo tồn và phát huy. Văn hóa trong chính trị và trong kinh tế bước
đầu được coi trọng và phát huy hiệu quả tích cực.
- Hoạt động giao lưu, hợp tác và hội nhập quốc tế về văn hóa khởi
sắc. Phát triển toàn diện con người Việt Nam đang từng bước trở
thành trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Việc phê
phán, đấu tranh, đẩy lùi cái xấu, cái ác, cái lạc hậu, chống các quan
điểm, hành vi sai trái gây hại đến văn hóa, lối sống con người được chú trọng…
Tuyết nói “Bên cạnh những thành tựu đạt được, Đảng ta cũng thẳng thắn nhìn nhận
và nêu lên những hạn chế.”  Hạn chế
- Văn hóa chưa được quan tâm tương xứng với kinh tế và chính trị, chưa thật sựtrở
thành nguồn lực, động lực nội sinh của sự phát triển bền vững đất nước.
- Vai trò của văn hóa trong xây dựng con người chưa được xác định đúng tầm, còn
có chiều hướng coi trọng chức năng giải trí đơn thuần. Thiếu những tác phẩm văn
hóa, văn học, nghệ thuật lớn phản ánh sinh động tầm vóc công cuộc đổi mới, có tác
dụng tích cực đối với con người.
- Môi trường văn hóa, xã hội tiếp tục bị ô nhiễm bởi các tệ nạn xã hội, tham
nhũng, tiêu cực. Chênh lệch về hưởng thụ văn hóa giữa các vùng, miền còn lớn;
đời sống văn hóa ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn.
- Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý văn hóa còn nhiều lúng túng, chậm trễ trong
việc thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về văn hóa. Đầu tư cho văn hóa
chưa đúng mức, còn dàn trải, hiệu quả chưa cao.
- Chưa có giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn, đẩy lùi sự xuống cấp nghiêm trọng về
một số mặt văn hóa, đạo đức, lối sống, gây bức xúc xã hội. Hệ thống thông tin đại
chúng còn nhiều hạn chế; một số cơ quan báo chí xa rời tôn chỉ và có biểu hiện
thương mại hóa; quản lý mạng xã hội còn bất cập. hưa cao.
- Chất lượng và số lượng đội ngũ cán bộ văn hóa chưa đáp ứng được nhu cầu phát
triển văn hóa trong thời kỳ mới. Việc giới thiệu, quảng bá văn hóa Việt Nam ra
nước ngoài chưa mạnh; tiếp nhận tinh hoa văn hóa nhân loại có mặt còn hạn chế.
Khơi dậy khát vọng đất nước
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Lĩnh vực văn hóa, xã hội chưa có nhiều
đột phá, hiệu quả chưa cao; đời sống của một bộ phận nhân dân còn khó khăn”.
=>Từ đánh giá này của Đảng, nhìn thẳng vào thực tế, chúng ta thấy rằng, còn rất
nhiều vấn đề liên quan đến văn hóa, đời sống văn hóa cần được cấp ủy, tổ chức
Đảng, chính quyền các cấp, các ngành nghiêm túc phân tích với tinh thần nhìn
thẳng vào sự thật để thấy rõ những hạn chế, khuyết điểm; xác định cho được các
giải pháp trong triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng
trong 5 năm tới và những năm tiếp theo.
Trong định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030, Nghị quyết Đại hội
XIII của Đảng xác định: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh
nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Tăng đầu tư cho phát
triển sự nghiệp văn hóa. Xây dựng, phát triển, tạo môi trường và điều kiện xã hội
thuận lợi nhất để khơi dậy truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin,
khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; tài năng, trí tuệ, phẩm chất
của con người Việt Nam là trung tâm, mục tiêu và động lực phát triển quan trọng nhất của đất nước.
Một trong 6 nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ Đại hội XIII được Đảng ta xác
định là: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy
giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc, hội nhập quốc tế; có chính sách cụ thể phát triển văn hóa đồng bào dân
tộc thiểu số; thực hiện tốt chính sách xã hội, bảo đảm an ninh xã hội, an ninh con
người, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong quản lý phát triển xã hội, thực hiện tiến bộ,
công bằng xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống và chỉ số hạnh phúc của con người Việt Nam”.
Để khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, phấn đấu đến
năm 2045 nước ta trở thành nước phát triển, người dân có thu nhập cao thì việc
huy động sức mạnh, sức sáng tạo của mọi nguồn lực, trong đó có nguồn lực văn
hóa, con người có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Với tầm nhìn đó, Nghị quyết Đại
hội XIII của Đảng đã đưa ra nhiều quan điểm mới về phát huy giá trị văn hóa và
sức mạnh con người Việt Nam trong bối cảnh hiện nay. Đây là một trong những
nhiệm vụ hết sức nặng nề, cần quyết tâm cao với những giải pháp đồng bộ và thể
hiện rõ trách nhiệm chính trị của mỗi cấp ủy, tổ chức Đảng, chính quyền các cấp và
từng cán bộ, đảng viên trong triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. III. TỔNG KẾT
Nhìn chung, qua 3 kì đại hội, Đảng và Nhà nước ta đã có những chủ
trương và chính sách cụ thể góp phần đưa văn hóa nước nhà phát triển
lên một tầm cao mới. Quá trình đổi mới là một quá trình thử nghiệm, khó
tránh khỏi vấp váp và sai lầm. Mọi thành quả đổi mới phải trông chờ vào
sự kiểm nghiệm của thực tiễn và lịch sử. Luôn tôn trọng trí thức, văn
nghệ sĩ, tôn trọng lao động, tôn trọng sáng tạo là tư tưởng nhất quán của
Đảng về chủ thể sáng tạo văn hóa. Đây cũng là tư tưởng cần được quán
triệt sâu rộng hơn nữa trong toàn xã hội về xây dựng văn hoá và đổi mới
văn hoá. Gắn chặt với thực tiễn đổi mới của đất nước, hiểu sâu sắc tâm tư
nguyện vọng của nhân dân, nghe được những chuyển động của thời đại,
đó là những nhân tố cơ bản để nghệ sĩ có đủ điều kiện sáng tạo nên
những tác phẩm nghệ thuật ưu tú. Mặt khác, cũng phải chú ý phát triển
phê bình văn học nghệ thuật, coi đó là tiếng nói phản biện, tiếng nói đồng
sáng tạo để nâng cao hơn nữa chất lượng của những sản phẩm nghệ thuật
ưu tú trong thời đại ngày nay.