Giá trị nhân đạo trong bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương | Văn mẫu lớp 7

Dàn ý 1. Mở bài
- Giới thiệu về tác giả Hồ Xuân Hương: là bà chúa thơ Nôm với nhiều tác phẩm độc đáo.
- Giới thiệu về bài thơ Bánh trôi nước (khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật).
- Về giá trị nhân đạo của tác phẩm. 2. Thân bài
a. Khái niệm giá trị nhân đạo
- Cảm hứng nhân đạo bao gồm những nguyên tắc, đạo lí làm người, những
thái độ đối xử tốt lành trong các mối quan hệ giữa con người với nhau, những
khát vọng sống, khát vọng về hạnh phúc.
- Đó còn là tấm lòng cảm thương cho mọi kiếp người đau khổ, đặc biệt là với
trẻ em, với phụ nữ và những người lương thiện bị hãm hại…
b. Biểu hiện của giá trị nhân đạo trong tác phẩm
*Hình ảnh bánh trôi nước
- Hình dáng bên ngoài: trắng, tròn. - Cách thức làm bánh: + Bảy nổi ba chìm
+ Tùy thuộc vào sự khéo léo của người làm bánh: rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
- Nhân bánh có màu đỏ: tấm lòng son.
- Nghệ thuật: nhân hóa – dùng từ “thân em” để chỉ người phụ nữ một cách kín
đáo. “Trắng” và “tròn” thể hiện vẻ đẹp trinh trắng, duyên dáng của người thiếu nữ.
⇒ Tác giả miêu tả chiếc bánh trôi nước một cách căn kẽ, chi tiết, cụ thể, từ
hình dáng bên ngoài, nhân bánh đến cách thức làm bánh. Nghĩa tả thực của
bài thơ là hình ảnh chiếc bánh trôi nước trắng, tròn và luộc chưa chín thì chìm, chín rồi thì nổi.
*Hình ảnh người phụ nữ
- Vận dụng thành ngữ một cách linh hoạt để ám chỉ thân phận nổi lênh của
người phụ nữ trong xã hội cũ.
- Trắng, tròn: vẻ đẹp ngoại hình duyên dáng, nữ tính của người phụ nữ.
- Số phận lênh đênh, chìm nổi, bấp bênh, phụ thuộc của người phụ nữ: + Bảy nổi ba chìm
+ Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
- Vẻ đẹp tâm hồn với tấm lòng thủy chung, son sắt: tấm lòng son.
- Sự cảm thông của tác giả đối với thân phận người phụ nữ.
⇒ Với cách nói ẩn dụ, tác giả ca ngợi vẻ đẹp ngoại hình và tâm hồn của
người phụ nữ, đồng thời, cảm thương sâu sắc cho số phận lênh đênh, chìm
nổi, phụ thuộc của họ. Đây chính là biểu hiện cao cả của giá trị nhân văn trong thơ Hồ Xuân Hương. 3. Kết bài
- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ:
+ Nội dung: mượn hình ảnh chiếc bánh trôi nước, qua đó thể hiện sự trân
trọng, ngợi ca vẻ đẹp của người phụ nữ và sự cảm thương sâu sắc trước số phận chìm nổi của họ
+ Nghệ thuật: thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, ngôn ngữ bình dị, xây dựng nhiều tầng ý nghĩa,…
- Mở rộng: liên hệ với những câu ca dao viết về người phụ nữ bắt đầu bằng cụm từ “thân em”. Bài mẫu
Văn học trung đại Việt Nam phát triển trong sự tác động mạnh mẽ của
truyền thống nhân đạo dân tộc, đồng thời cũng chịu sự ảnh hưởng tích cực
của tư tưởng của Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo bởi vậy mà các tác phẩm
thời kì này mang hơi thở nhân đạo sâu sắc. Bánh trôi nước của Hồ Xuân
Hương là một tác phẩm đầy giá trị nhân văn như vậy. Tác phẩm ra đời với nội
dung ngợi ca vẻ đẹp của con người đồng thời lên án sâu sắc thế lực tàn ác,
bất nhân đã chà đạp lên thân phận của người phụ nữ.
Hồ Xuân Hương được mệnh danh là bà chúa thơ Nôm với phong cách
thơ độc đáo của nền văn học cổ Việt Nam. Bà đã để lại cho đời nhiều tác
phẩm có giá trị. Thơ của bà là tiếng nói bênh vực người phụ nữ và đả kích
chế độ nam quyền - thần quyền. Bài thơ Bánh trôi nước mang đậm giá trị
nhân đạo thể hiện rõ tiếng nói đồng cảm, tiếng lòng của nữ sĩ với số phận
người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa:
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
Cảm hứng nhân đạo bao gồm những nguyên tắc, đạo lí làm người,
những thái độ đối xử tốt lành trong các mối quan hệ giữa con người với nhau,
những khát vọng sống, khát vọng về hạnh phúc. Đó còn là tấm lòng cảm
thương cho mọi kiếp người đau khổ, đặc biệt là với trẻ em, với phụ nữ và
những người lương thiện bị hãm hại… Những nội dung nhân đạo đó đã được
thể hiện ở trong toàn bộ văn học trung đại, đặc biệt ở các tác phẩm thơ.
Mượn hình ảnh chiếc bánh trôi nước, nhà thơ Hồ Xuân Hương bộc lộ tình
cảm về số phận éo le, bạc bẽo của mình đồng thời chính là sự đồng cảm với
số phận của người phụ nữ trong xã hội nói chung. Viên bánh trôi trắng mịn,
xinh xắn là hình ảnh tượng trưng cho số phận người phụ nữ. Người phụ nữ
với hình thể xinh đẹp, trong sáng:
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Điệp từ “vừa” ở đây như muốn nhấn mạnh sự tự hào, kiêu hãnh của cô
gái về mình: vừa trắng lại vừa tròn nhưng:
Bảy nổi ba chìm với nước non
Cuộc đời của người phụ nữ không yên ả mà số phận chìm nổi lênh đênh.
Câu thơ tả hình dạng chiếc bánh trôi và hình dạng ấy tròn méo thế nào là do
người nặn. Người phụ nữ trong xã hội phong kiến cũng thế, được may mắn
hay bất hạnh, sống sung sướng hay đau khổ là do những kẻ có quyền thế
trong xã hội “thần quyền” nhào nặn. Cảnh chồng chúa vợ tôi trong xã hội
phong kiến nó tồn tại hàng nghìn năm, cuộc sống của người phụ nữ xưa là
như vậy. Sinh ra là một con người nhưng họ không làm chủ được cuộc đời
mình. Nhà thơ Hồ Xuân Hương là một trong những người chịu nhiều cay
đắng chuyện tình duyên. Yêu Chiêu Hổ rồi bị phụ tình, làm vợ lẽ Tổng Cóc,
làm lẽ Phủ Vĩnh Tường... Cuộc đời không chỉ dừng lại ở bảy nổi ba chìm mà
có lẽ là hàng chục, hàng trăm điều cay đắng. Không riêng gì nữ sĩ mà chính
Vũ Nương trong Chuyện người con gái Nam Xương cũng đức hạnh, nết na,
hiếu thảo, thuỷ chung nhưng vẫn phải chịu kết cục trầm mình xuống bến
Hoàng Giang. Nguvễn Du đã từng chia sẻ, cảm thông với Thuý Kiều hồng
nhan bạc phận. Phải chăng lời thơ của Nguyễn Du đã nói thay lời của những
người phụ nữ trong xã hội xưa:
Đau đớn thay phận đàn bà
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung
Thương người như thể thương thân, thương cho số phận của mình,
thương cho những người cùng cảnh ngộ. Bằng lời thơ tự bạch, nữ sĩ đã nói
lên những điều bức xúc nhất về cuộc đời của những người phụ nữ. Lời thơ
cũng chính là lời phản kháng, lên án xã hội bất công. Đồng thời nữ sĩ còn lên
án chế độ nam quyền độc đoán làm cho cuộc đời của họ là những chuỗi ngày đau khổ.
Không những đại diện cho phụ nữ nói lên số phận của mình. Hồ Xuân
Hương còn khẳng định phẩm giá của chính họ:
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
Sự thuỷ chung, đức hạnh, nhân phẩm, tài năng dù trong hoàn cảnh nào
họ vẫn giữ trọn, vẫn sáng ngời, sáng chói như những hạt ngọc long lanh. Hơn
thế nhà thơ còn hoàn toàn tin vào bản thân mình, tin vào phụ nữ, bởi họ đã
chứng tỏ phẩm chất đáng quý đó.
Như vậy ta thấy rằng bài thơ này không chỉ đơn thuần tả chiếc bánh trôi
mà qua đó là tiếng nói phản kháng lại cả một hệ thống chính trị xã hội, cả một
ý thức hệ tư tưởng cổ hủ lạc hậu. Đồng thời là tiếng nói cảm thông chia sẻ. Ta
nghe trong lời thơ của bà là những “tiếng lòng chung” đầy phẫn nộ. Lời thơ
khảng khái, cứng cỏi nhưng tràn đầy tính nhân đạo cao cả.
Bánh trôi nước nói riêng và Văn học trung đại nói chung đã chứng minh
cho tinh thần nhân đạo cao cả của dân tộc Việt Nam. Đó là một dân tộc bé
nhỏ nhưng lại mang tấm lòng nhân ái bao la với truyền thống “Thương người
như thể thương thân” đã chảy vào từng ngóc ngách tâm hồn của nhân dân
đồng thời cũng chảy vào thơ ca một cách tự nhiên, trong sáng nhất.