Giải SGK Địa lý 11 Cánh Diều bài 20: Kinh tế Liên Bang Nga

Giải SGK Địa lý 11 Cánh Diều bài 20: Kinh tế Liên Bang Nga
Mở đầu trang 94 Địa Lí 11
Các ngành kinh tế của Liên bang Nga phát triển như thế nào? Liên bang Nga có
những vùng kinh tế quan trọng nào và chúng có đặc điểm ra sao? Lời giải:
- Sự phát triển các ngành kinh tế:
+ Công nghiệp giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế, chiếm tỉ trọng khá lớn trong
GDP (20% năm 2020). Cơ cấu công nghiệp đa dạng, gồm các ngành truyền thống
và các ngành công nghiệp hiện đại.
+ Ngành nông nghiệp ngày càng được phát triển và hiện đại hóa. Giá trị sản xuất
nông nghiệp chiếm 4,0% GDP (2020).
+ Ngành có vị trí quan trọng trong nền kinh tế Nga và có cơ cấu đa dạng, đóng góp 56,3% GDP (2020).
- Hiện nay, Liên bang Nga có 12 vùng kinh tế, trong đó, các vùng kinh tế quan trọng
là: vùng Trung ương, vùng Trung tâm đất đen, vùng U-ran và vùng Viễn Đông.
I. Các ngành kinh tế
Câu hỏi trang 96 Địa Lí 11
Đọc thông tin và quan sát các hình 20.1, 20.2, hãy trình bày tình hình phát triển của
ngành công nghiệp Liên Bang Nga. Lời giải:
- Công nghiệp giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế, chiếm tỉ trọng khá lớn trong GDP (20% năm 2020).
- Cơ cấu công nghiệp đa dạng, gồm các ngành truyền thống và các ngành công
nghiệp hiện đại. Hiện nay công nghiệp đang tập trung vào sản xuất các sản phẩm
công nghệ cao có tính cạnh tranh, có giá trị cao và hướng đến xuất khẩu.
- Phân bố công nghiệp có sự khác nhau rõ rệt giữa các vùng: các ngành khai thác
sơ chế tập trung ở miền Đông; các ngành công nghệ cao tập trung ở miền Tây.
Phần lớn các trung tâm công nghiệp tập trung ở đồng bằng Đông Âu, Tây Xi-bia, ven bờ Thái Bình Dương.
+ Công nghiệp khai thác than: là nước khai thác than đứng thứ 5 thế giới, chiếm
5,3% sản lượng thế giới; là một trong những quốc gia xuất khẩu than hàng đầu thế
giới. Than khai thác nhiều ở vùng Viễn Đông và Xi-bia.
+ Công nghiệp khai thác dầu khí: có sản lượng khai thác dầu mỏ chiếm 12,5% và
khí tự nhiên chiếm 16,6% tổng sản lượng của thế giới (2020). Tập trung ở Xi-bia, U-ran, ven biển Ca-xpi.
+ Công nghiệp khai thác quặng kim loại: khai thác nhiều quặng, là một trong số các
quốc gia đứng đầu vè sản xuất vàng và quặng sắt.
+ Công nghiệp điện lực có cơ cấu đa dạng (nhiệt điện, thủy điện, điện nguyên tử…),
phát triển mạnh mẽ. Sản lượng điện cao, đạt 1085,4 tỉ kWh, chiếm 4% sản lượng thế giới.
+ Công nghiệp luyện kim phát triển từ rất sớm, đứng thứ 4 về xuất khẩu thép, có
nhiều trung tâm luyện kim lớn: Ê-ca-ten-rin-bua, Ni-giơ-nhi Nô-gô-rốt,…
+ Công nghiệp hàng không vũ trụ: là cường quốc, có nhiều tên lửa phóng lên quỹ
đạo từ chính sân bay vũ trụ ở đất nước. Có nhiều viện nghiên cứu khoa học, văn
phòng thiết kế và nhà máy chế tạo, đạt được nhiều thành tựu trong công nghệ thực
hiện chương trình tàu vũ trụ có người lái.
+ Công nghiệp đóng tàu là ngành truyền thống, đóng được nhiều loại tàu khác nhau:
tàu ngầm, tàu sân bay, tàu phá băng nguyên tử,…
+ Công nghiệp thực phẩm phát triển mạnh, sản xuất nhiều mặt hàng xuất khẩu như:
khoai tây, rau quả, cá đóng hộp,…
Câu hỏi trang 97 Địa Lí 11
Đọc thông tin và quan sát hình 20.3 và dựa vào bảng 20.1, hãy trình bày tình hình
phát triển của ngành nông nghiệp Liên Bang Nga. Lời giải:
- Ngành nông nghiệp ngày càng được phát triển và hiện đại hóa, sử dụng nhiều máy
móc hiện đại, áp dụng khoa học kĩ thuật và công nghệ tiên tiến, tạo ra khối lượng
sản phẩm lớn. Giá trị sản xuất nông nghiệp chiếm 4,0% GDP (2020).
+ Nông nghiệp: diện tích đất chiếm 13,2% diện tích tự nhiên, hình thức tổ chức sản
xuất chủ yếu là trang trại doanh nghiệp, trang trại cá thể và hộ gia đình.
+ Lâm nghiệp: sản lượng khai thác gỗ tròn đạt 217 triệu m3 (2020), đứng đầu thế
giới về xuất khẩu gỗ. Gỗ và các sản phẩm gỗ chiếm khoảng 3% giá trị hàng hóa
xuất khẩu. Nga hạn chế xuất khẩu các loại gỗ quý, kiểm soát chặt chẽ việc khai thác
rừng, tích cực phòng chống cháy rừng, tăng cường trồng rừng. Hoạt động lâm
nghiệp phát triển mạnh ở đồng bằng Đông Âu và Xi-bia.
+ Thủy sản: đánh bắt cá phát triển mạnh, sản lượng đánh bắt lớn. Các sản phẩm
quan trọng là: cá kình, cá trích, cá tuyết, cá hồi,… tập trung ở ngư trường Viễn
Đông. Nuôi trồng thủy sản phát triển chưa tương xứng với tiềm năng vốn có, sản lượng còn nhỏ.\
Câu hỏi trang 99 Địa Lí 11
Đọc thông tin và dựa vào bảng 20.2, hãy trình bày tình hình phát triển của ngành dịch vụ Liên Bang Nga. Lời giải:
♦ Ngành dịch vụ có vị trí quan trọng trong nền kinh tế và có cơ cấu đa dạng. Năm
2020, ngành dịch vụ đóng góp khoảng 56,3 % GDP.
Giao thông vận tải: Mạng lưới giao thông vận tải phát triển mạnh, có đầy đủ các
loại hình giao thông. Đầu mối giao thông lớn nhất là Mát-xcơ-va.
+ Đường ô tô: tổng chiều dài trên 933 nghìn km, nổi bật với hệ thống đường cao tốc liên bang.
+ Đường sắt: tổng chiều dài trên 85,5 nghìn km; tuyến đường sắt xuyên Xi-bia trải dài trên nhiều múi giờ.
+ Đường sông, hồ: dài trên 100 nghìn km, có mạng lưới kênh đào nối lưu vực các
sông lớn; hoạt động vận tải nhộn nhịp trên các hồ lớn như: Bai-can, Ca-xpi,...
+ Giao thông đường biển phát triển mạnh, các cảng biển lớn là: Xanh Pê-téc-bua,
Ác-khang-hen, Vla-đi-vô-xtốc,...
+ Tổng chiều dài đường ống của Liên bang Nga đứng thứ hai thế giới.
+ Đường hàng không phát triển mạnh. Năm 2020, Liên bang Nga có trên 1 200 sân
bay, nhiều sân bay hoạt động rất nhộn nhịp.
+ Tàu điện ngầm: tổng chiều dài của các tuyến là 465,4 km. Hệ thống tàu điện ngầm
lâu đời nhất của Liên bang Nga là Mát-xcơ-va Mê-trô và Xanh Pê-téc-bua Mê-trô.
- Bưu chính viễn thông:
+ Bưu chính đóng vai trò quan trọng, phát triển rộng khắp trên lãnh thổ rộng lớn.
Trung tâm bưu chính quan trọng nhất là Mát-xcơ-va.
+ Viễn thông phát triển mạnh, thứ ba thế giới về số lượng vệ tinh ngoài không gian
(2020). Trung tâm viễn thông lớn là Mát-xcơ-va, Xanh Pê-téc-bua,...
- Du lịch phát triển mạnh, du lịch quốc tế đóng vai trò quan trọng trong ngành du lịch. - Thương mại:
+ Liên bang Nga là nước xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa lớn trên thế giới. Sản
phẩm xuất khẩu chủ yếu là: dầu thô và khí tự nhiên, kim loại quý, đá quý, gỗ, lúa
mì,... Sản phẩm nhập khẩu chủ yếu là: máy móc, dược phẩm, sản phẩm điện, chất
dẻo,... Các đối tác thương mại chính là: Trung Quốc, Ấn Độ,...
+ Hoạt động nội thương phát triển mạnh. Hệ thống siêu thị, cửa hàng bán lẻ,... phân
bố rộng khắp; thương mại điện tử phát triển nhanh.
- Tài chính: Thị trường tài chính lớn với nhiều tổ chức tài chính ngân hàng hoạt
động trên thế giới. Trung tâm tài chính ngân hàng quan trọng nhất là Mát-xcơ-va.
II. Đặc điểm một số vùng kinh tế
Câu hỏi trang 100 Địa Lí 11
Dựa vào bảng thông tin, hãy trình bày đặc điểm nổi bật của một số vùng kinh tế
quan trọng ở Liên Bang Nga. Lời giải:
♦ Hiện nay, Liên bang Nga có 12 vùng kinh tế, trong đó, các vùng kinh tế quan trọng
là: vùng Trung ương, vùng Trung tâm đất đen, vùng U-ran và vùng Viễn Đông. Mỗi
vùng có những đặc điểm nổi bật về hoạt động kinh tế. - Vùng Trung ương
+ Nằm ở trung tâm của phần lãnh thổ Liên bang Nga thuộc châu Âu.
+ Chiếm khoảng 3 % diện tích và 20 % số dân cả nước.
+ Là vùng kinh tế phát triển nhất, chiếm hơn 1/3 GDP của cả nước.
+ Ngành công nghiệp phát triển: chế tạo máy, hóa chất và công nghiệp dệt may.
+ Sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu: cây lanh, khoai tây, rau, bỏ sữa.
+ Sân bay quốc tế lớn là Đô-mô-đê-đô-vô. Trung tâm du lịch quan trọng là Mát-xcơ-va.
+ Trung tâm công nghiệp lớn: Mát-xcơ-va, Ni-giơ-nhi Nô-gô-rốt.
- Vùng Trung tâm đất đen
+ Nằm ở phần lãnh thổ Liên bang Nga thuộc châu Âu, tiếp giáp với U-crai-na, vùng Trung ương và vùng Von-ga.
+ Chiếm khoảng 1 % diện tích và 5 % số dân cả nước.
+ Có dải đất đen màu mỡ thích hợp cho trồng trọt.
+ Công nghiệp phục vụ nông nghiệp và luyện kim đen được chú trọng.
+ Có Khu bảo tồn thiên nhiên Đất đen trung tâm (là khu thảo nguyên đất đen nguyên
sinh, được thành lập từ năm 1935).
+ Trung tâm công nghiệp lớn: Vô-rô-nhe-giơ. - Vùng U-ran:
+ Nằm ở miền Trung và phía nam dây U-ran.
+ Chiếm khoảng 5 % diện tích và 13 % số dân cả nước.
+ Tài nguyên giàu có: rừng lá kim chiếm tới 40 % diện tích vùng, nhiều loại khoáng sản.
+ Công nghiệp phát triển, chủ yếu khai khoáng, luyện kim, hóa chất, cơ khí, khai thác và chế biến gỗ.
+ Nông nghiệp còn hạn chế, chủ yếu sản xuất khoai tây, rau, bò sữa.
+ Trung tâm công nghiệp lớn: E-ca-ten-rin-bua, Man-hi-tơ-goóc. - Vùng Viễn Đông:
+ Nằm trên bờ biển Thái Bình Dương, kéo dài từ eo biển Bê-rinh đến phía bắc bán
đảo Triều Tiên, phía tây giáp với vùng Đông Xi-bia.
+ Chiếm gần 40 % diện tích và 6 % số dân cả nước.
+ Giàu tài nguyên thiên nhiên, nhất là than và gỗ.
+ Các ngành kinh tế chủ yếu: khai khoáng, khai thác gỗ, đánh bắt và chế biến hải sản, đóng tàu, cơ khí.
+ Cảng biển lớn: Vla-đi-vô-xtốc, Ma-ga-đan,...
+ Là vùng hội nhập vào khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
+ Trung tâm công nghiệp lớn: Vla-đi-vô-xtốc.
Luyện tập & Vận dụng (trang 100)
Luyện tập 1 trang 100 Địa Lí 11
Chứng minh rằng công nghiệp của Liên bang Nga có cơ cấu ngành đa dạng. Lời giải:
- Cơ cấu công nghiệp của Liên bang Nga rất đa dạng, gồm các ngành truyền thống
và các ngành công nghiệp hiện đại.
+ Công nghiệp khai thác than: là nước khai thác than đứng thứ 5 thế giới, chiếm
5,3% sản lượng thế giới; là một trong những quốc gia xuất khẩu than hàng đầu thế
giới. Than khai thác nhiều ở vùng Viễn Đông và Xi-bia.
+ Công nghiệp khai thác dầu khí: có sản lượng khai thác dầu mỏ chiếm 12,5% và
khí tự nhiên chiếm 16,6% tổng sản lượng của thế giới (2020). Tập trung ở Xi-bia, U-ran, ven biển Ca-xpi.
+ Công nghiệp khai thác quặng kim loại: khai thác nhiều quặng, là một trong số các
quốc gia đứng đầu về sản xuất vàng và quặng sắt.
+ Công nghiệp điện lực có cơ cấu đa dạng (nhiệt điện, thủy điện, điện nguyên tử…),
phát triển mạnh mẽ. Sản lượng điện cao, đạt 1085,4 tỉ kWh, chiếm 4% sản lượng thế giới.
+ Công nghiệp luyện kim phát triển từ rất sớm, đứng thứ 4 về xuất khẩu thép, có
nhiều trung tâm luyện kim lớn: Ê-ca-ten-rin-bua, Ni-giơ-nhi Nô-gô-rốt,…
+ Công nghiệp hàng không vũ trụ: là cường quốc, có nhiều tên lửa phóng lên quỹ
đạo từ chính sân bay vũ trụ ở đất nước. Có nhiều viện nghiên cứu khoa học,
văn phòng thiết kế và nhà máy chế tạo, đạt được nhiều thành tựu trong công nghệ
thực hiện chương trình tàu vũ trụ có người lái.
+ Công nghiệp đóng tàu là ngành truyền thống, đóng được nhiều loại tàu khác nhau:
tàu ngầm, tàu sân bay, tàu phá băng nguyên tử,…
+ Công nghiệp thực phẩm phát triển mạnh, sản xuất nhiều mặt hàng xuất khẩu như:
khoai tây, rau quả, cá đóng hộp,…
Luyện tập 2 trang 100 Địa Lí 11
Lập sơ đồ thể hiện tình hình phát triển ngoại thương của Liên bang Nga. Lời giải:
Vận dụng 3 trang 100 Địa Lí 11
Tìm hiểu về mối quan hệ kinh tế giữa Liên bang Nga và Việt Nam. Lời giải: (*) Thông tin tham khảo
- Quan hệ giữa Việt Nam và Liên bang Nga đã được nâng tầm lên Đối tác chiến
lược toàn diện. Cơ hội hợp tác đang được mở ra khi hai nước tiến hành chính sách
đổi mới nền kinh tế. Đặc biệt, tháng 10/2016, Hiệp định thương mại tự do giữa Việt
Nam và Liên minh kinh tế Á-Âu (EAEU), điều này góp phần quan trọng thúc đẩy hợp
tác kinh tế song phương phát triển lên tầm cao mới.
- Mặc dù có những khó khăn do Nga bị áp đặt các biện pháp trừng phạt, nhưng
động lực hợp tác tích cực trong lĩnh vực kinh tế với Việt Nam vẫn tiếp tục. Khối
lượng kim ngạch thương mại song phương giảm nhẹ, nhưng Việt Nam vẫn là đối tác
thương mại lớn nhất của Nga trong số các nước thành viên ASEAN.
- Hai bên đang tích cực phối hợp tổ chức các sự kiện và buổi làm việc dưới hình
thức đối thoại kinh doanh giữa các doanh nghiệp hai nước tại Diễn đàn Kinh tế
Quốc tế St.Petersburg năm 2022 (SPIEF-2022) và một sự kiện văn hóa nhân kỷ
niệm 10 năm Quan hệ đối tác chiến lược giữa Việt Nam-Liên bang Nga.
- Các dự án hợp tác dầu khí giữa hai nước mang tính chiến lược lâu dài cả về chính
trị và kinh tế, đã và đang được triển khai một cách hiệu quả. Đến nay, hợp tác với
Nga chiếm khoảng 85% tổng sản lượng khai thác dầu và khí của Việt Nam, đặc biệt,
lĩnh vực dầu khí đã trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam. Liên doanh
Vietsovpetro năm 2021 kỷ niệm 40 năm thành lập và vẫn tiếp tục là biểu tượng của
hợp tác Việt-Nga, là trụ cột của ngành thăm dò và khai thác dầu khí của Việt Nam.
Liên doanh RusVietPetro tại Nga là một trong những dự án đầu tư ở nước ngoài
thành công nhất của PetroVietnam, đồng thời là biểu tượng của hợp tác giữa hai
nước trong thời kỳ mới, mang lại hiệu quả kinh tế tích cực cho cả hai bên.
--------------------------------