Giải SGK Giáo dục công dân 8 bài 10: Quyền và nghĩa vụ lao động của công dân | Cánh diều

Mở đầu trang 62 Bài 10 GDCD 8: Em hãy chia sẻ ý nghĩa của câu ca
dao sau đây: “Muốn no thì phải chăm làm/ Một hạt thóc vàng, chín hạt mồ hôi”. Trả lời:
- Câu ca dao “Muốn no thì phải chăm làm/ Một hạt thóc vàng, chín giọt
mồ hôi”, muốn khuyên con người nên chăm chỉ lao động; chỉ khi lao động,
chúng ta mới tạo ra được sản phẩm vật chất để nuôi sống bản thân và gia đình.
1. Tầm quan trọng của lao động đối với đời sống của con người
Khám phá trang 63 GDCD 8: Em hãy cho biết hoạt động của con người
trong từng hình ảnh, trường hợp trên đã tạo ra những sản phẩm nào? Các
sản phẩm đó có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống của con người? Trả lời:
Sản phẩm và ý nghĩa từ hoạt động lao động của con người:
+ Ảnh 1: hoạt động sản xuất, thu hoạch lúa của các bác nông dân có thể:
tạo ra lương thực phục vụ cho cuộc sống của con người và có thể là hàng
hóa để phục vụ cho hoạt động trao đổi - buôn bán; tạo ra nguồn thu nhập cho người nông dân.
+ Ảnh 2: hoạt động giảng dạy của giáo viên có thể: đào tạo, giáo dục con
người, giúp con người phát triển, hoàn thiện bản thân và góp phần thúc
đẩy sự phát triển của xã hội; tạo ra nguồn thu nhập cho người giáo viên.
+ Ảnh 3: hoạt động khám, chữa bệnh của bác sĩ có thể: giúp người bệnh
cải thiện các vấn đề về sức khỏe; góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã
hội; tạo ra thu nhập cho bác sĩ.
+ Ảnh 4: hoạt động sản xuất giày da của công nhân, có thể: tạo ra sản
phẩm phục vụ cho nhu cầu của người tiêu dùng ở trong và ngoài nước;
đem lại thu nhập để người công nhân có thể nuôi sống bản thân và gia đình.
+ Trường hợp. hoạt động sản xuất, kinh doanh của anh M giúp: người
dân có công ăn việc làm và nguồn thu nhập ổn định; góp phần thúc đẩy
sự phát triển của quê hương, đất nước.
Khám phá trang 63 GDCD 8: Theo em, lao động có ý nghĩa gì đối với cá nhân và xã hội? Trả lời:
Lao động tạo ra sản phẩm, thu nhập cho con người; quyết định sự tồn tại
và phát triển của xã hội.
2. Pháp luật về quyền, nghĩa vụ lao động của công dân và lao động chưa thành niên
Khám phá trang 64 GDCD 8: Căn cứ vào thông tin trên, em hãy nhận
xét ở trường hợp 1 và 2, K và M đã thực hiện quyền, nghĩa vụ lao động của mình như thế nào. Trả lời:
- Trường hợp 1. Bạn K đã thực hiện quyền: tự do lựa chọn nghề nghiệp,
việc làm và nơi làm việc (được quy định tại khoản 1 Điều 35 Hiến pháp
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013).
- Trường hợp 2. Bạn M đã tỏ thái độ lười biếng, ỷ lại, trốn tránh, không
thực hiện nghĩa vụ lao động của công dân.
Khám phá trang 66 GDCD 8: Căn cứ vào thông tin, em hãy nhận xét
việc thực hiện quy định của pháp luật về lao động chưa thành niên của các
chủ thể trong từng trường hợp trên. Trả lời:
- Trường hợp 1. Giám đốc công ty đã thực hiện đúng các quy định về
thời giờ làm việc của lao động chưa thành niên, tại điều 146 Bộ luật Lao động năm 2019
- Trường hợp 2. Ông H có hành vi ép buộc bạn M (14 tuổi) làm các công
việc khuân vác nặng nhọc, tiếp xúc với hóa chất và phải làm thêm 02 giờ.
Như vậy, ông H đã vi phạm các quy định về: thời giờ làm việc; công việc
và nơi làm việc cấm sử dụng người lao động chưa thành niên (tại điều 146
và 147 Bộ luật Lao động năm 2019).
- Trường hợp 3. Công ty P đã thực hiện đúng các quy định về nguyên tắc
sử dụng lao động chưa thành niên (tại điều 144 Bộ luật Lao động năm 2019).
3. Quyền và nghĩa vụ cơ bản của các bên tham gia hợp đồng lao động
và nội của hợp đồng lao động
Khám phá trang 68 GDCD 8: Em hãy xác định quyền và nghĩa vụ lao
động của các chủ thể trong trường hợp trên. Trả lời:
* Quyền và nghĩa vụ của người lao động (chị G, anh C) trong trường hợp trên: - Quyền:
+ Lựa chọn việc làm và nơi làm việc.
+ Thỏa thuận các nội dung của hợp đồng lao động;
+ Không bị phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động; - Nghĩa vụ:
+ Cung cấp các thông tin; thực hiện hợp đồng lao động;
+ Chấp hành kỉ luật lao động, nội quy lao động, tuân theo sự quản lí, điều
hành và giám sát của người sử dụng lao động.
* Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động (bà N) trong trường hợp trên:
- Quyền: Tuyển dụng, quản lí, điều hành lao động;
- Nghĩa vụ: Thực hiện hợp đồng lao động
Khám phá trang 68 GDCD 8: Nếu là bạn của anh A trong tình huống
trên, em hãy giải đáp băn khoăn của anh A? Trả lời:
Nếu là bạn của anh A, em sẽ giải thích để anh A hiểu: theo quy định tại
khoản 2 điều 161 Bộ Luật Lao động năm 2019, người lao động có nghĩa
vụ: phải cung cấp thông tin trung thực cho người sử dụng lao động về: họ
tên, ngày tháng năm sinh, giới tính, nơi cư trú, trình độ học vấn, trình độ
kĩ năng nghề, xác nhận tình trạng sức khỏe và các vấn đề khác liên quan
trực tiếp đến việc giao kết hợp đồng lao động.
Khám phá trang 68 GDCD 8: Theo em, khi tham gia hợp đồng lao động,
các bên có quyền và nghĩa vụ nào? Trả lời:
Quyền và nghĩa vụ của các bên khi tham gia hợp đồng lao động
* Người lao động:
- Người lao động có quyền:
+ Thỏa thuận các nội dung của hợp đồng lao động;
+ Không bị phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động;
+ Hưởng lương phù hợp với trình độ, được bảo hộ lao động, làm việc
trong điều kiện bảo đảm về an toàn, vệ sinh lao động, nghỉ theo chế độ,
nghỉ hằng năm có hưởng lương;
+ Từ chối làm việc nếu có nguy cơ rõ ràng đe dọa trực tiếp đến tính mạng,
sức khoẻ trong quá trình thực hiện công việc.
- Người lao động có nghĩa vụ:
+ Cung cấp các thông tin; thực hiện hợp đồng lao động;
+ Chấp hành kỉ luật lao động, nội quy lao động, tuân theo sự quản lí, điều
hành và giám sát của người sử dụng lao động.
* Người sử dụng lao động:
- Người sử dụng lao động có quyền:
+ Tuyển dụng, bố trí, quản lí, điều hành, giám sát lao động;
+ Khen thưởng và xử lí vi phạm kỉ luật lao động.
- Người sử dụng lao động có nghĩa vụ:
+ Thực hiện hợp đồng lao động
+ Tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động
+ Đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kĩ năng nghề nhằm
duy trì, chuyển đổi nghề nghiệp, việc làm cho người lao động.
Khám phá trang 69 GDCD 8: Dựa vào thông tin trên, em hãy giúp anh
K lập được hợp đồng lao động với Công ty A. Trả lời: (*) Tham khảo:
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
………., ngày.........tháng.......năm.......
HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG
Chúng tôi, một bên là Ông (bà): ….T Chức vụ: Giám đốc
Quốc tịch: Việt Nam CMND số:……….
Đại diện cho: Công ty A Địa chỉ: ……….
Điện thoại: ………. Fax: ……….
Và một bên là Ông (bà): …… K
Sinh ngày: ………. Nơi cư trú: ……….
Nghề nghiệp: công nhân Hộ chiếu số: ……….
Cùng thỏa thuận ký kết hợp đồng lao động và cam kết làm đúng theo
những điều khoản sau đây:
Điều 1: Ông …… K được tuyển dụng vào vị trí công nhân lắp ráp linh
kiện điện tử tại công ty A, theo loại hợp đồng lao động với thời hạn xác
định từ ngày.................... đến ngày...................
Điều 2: Giờ làm việc, điều kiện làm việc
- Giờ làm việc là 8 giờ/ ngày; từ thứ 2 đến hết ngày thứ 7 hàng tuần.
- Thiết bị và công cụ làm việc sẽ được cấp phát theo nhu cầu công việc.
- Điều kiện an toàn và vệ sinh lao động tại nơi làm việc theo quy định của pháp luật hiện hành.
Điều 3: Nghĩa vụ, quyền hạn và các quyền lợi của người lao động.
3.1. Nghĩa vụ:
- Trong công việc, chịu sự điều hành trực tiếp của ông (bà) ………………..
- Hoàn thành những công việc đã cam kết trong hợp đồng lao động: Chấp
hành nghiêm túc kỷ luật lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động và nội quy của đơn vị.
3.2. Quyền: Người lao động có quyền đề xuất, khiếu nại với một cơ quan
thứ ba để thay đổi, tạm hoãn, chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định
của Pháp luật hiện hành.
3.3. Tiền lương và quyền lợi:
- Mức lương cơ bản của người lao động là: 5.000.000 đồng/ tháng và được
trả lần 01 vào ngày …….. của mỗi tháng.
- Công ty cung cấp các thiết bị an toàn lao động theo yêu cầu của công việc.
- Số ngày nghỉ hàng năm được hưởng lương (nghỉ phép, lễ, việc riêng)
không được quá 20 ngày.
- Được hưởng các phúc lợi gồm: ..................................................
- Người lao động được hưởng các chế độ ngừng việc, trợ cấp thôi việc
hoặc bồi thường theo quy định của Pháp luật hiện hành.
Điều 4: Người sử dụng lao động có nghĩa vụ và quyền hạn sau: 4.1. Nghĩa vụ:
Thực hiện đầy đủ những điều kiện cần thiết đã cam kết trong hợp đồng
lao động để người lao động đạt hiệu quả. Bảo đảm việc làm cho người lao
động theo hợp đồng đã ký. Thanh toán đầy đủ và dứt điểm các chế độ và
quyền lợi của người lao động. 4.2. Quyền hạn:
Có quyền chuyển tạm thời người lao động, ngừng việc, thay đổi, tạm thời
chấm dứt hợp đồng lao động và áp dụng các biện pháp kỷ luật theo quy
định của Pháp luật hiện hành.
Điều 5: Điều khoản chung:
Bản hợp đồng này có hiệu lực từ ngày..........................
Điều 6: Các thỏa thuận khác
Hợp đồng này làm thành 02 bản. Một bản do người sử dụng lao động giữ.
Một bản do người lao động giữ. NGƯỜI LAO ĐỘNG
NGƯỜI SỬ DỤNG LAO ĐỘNG
(Kí, ghi rõ họ tên)
(Kí, ghi rõ họ tên)
4. Trách nhiệm của học sinh trong tham gia lao động
Khám phá trang 70 GDCD 8: Em có đồng tình với ý kiến của bạn Hà
trong tình huống 1 không? Vì sao? Trả lời:
Em đồng ý với ý kiến của bạn Hà. Vì: lao động là quyền, trách nhiệm và
nghĩa vụ của mọi công dân, trong đó có học sinh. Khi tham gia lao động,
học sinh nên lựa chọn những công việc phù hợp với năng lực, lứa tuổi và
điều kiện sức khỏe của bản thân.
Khám phá trang 70 GDCD 8: Em hãy nhận xét thái độ, hành vi của các
bạn trong lớp D và bạn B ở tình huống 2. Nếu là D em sẽ giải thích như
thế nào để B tích cực tham gia các hoạt động lao động. Trả lời:
+ Nhận xét: các bạn trong lớp của D đã thể hiện thái độ tích cực, tự giác
trong lao động. Trong khi đó, bạn B lại tỏ thái độ ỷ lại, lười biếng và trốn
tránh hoạt động lao động tập thể.
+ Nếu là D, em sẽ khuyên B rằng: việc tham gia hoạt động lao động tập
thể cũng là một cách để học sinh chúng ta thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ
lao động của mình. Mặt khác, khi tham gia hoạt động này, tình cảm và sự
gắn kết giữa các thành viên trong lớp sẽ tăng thêm. Vì vậy, B hãy tích cực
tham gia hoạt động lao động tập thể nhé! Luyện tập
Luyện tập 1 trang 70 GDCD 8: Khẳng định nào sau đây không đúng về
tầm quan trọng của lao động đối với đời sống của con người? Vì sao?
A. Lao động tạo ra thu nhập góp phần nâng cao đời sống của con người.
B. Lao động không phải là yếu tố quyết định sự phát triển của xã hội.
C. Lao động tạo ra các sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu của con người.
D. Lao động chỉ mang lại giá trị cho mỗi bản thân mỗi con người. Trả lời:
- Các ý kiến không đúng là: B và D
- Vì: Lao động tạo ra sản phẩm, thu nhập cho con người; quyết định sự
tồn tại và phát triển của xã hội.
Luyện tập 2 trang 70 GDCD 8: Theo em, hành vi nào sau đây là thực
hiện đúng các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ lao động của công dân? Vì sao?
A. Bố mẹ bắt T phải làm việc ở nhà máy gần nhà.
B. Công ty cho anh P được nghỉ phép hằng năm.
C. Chị H luôn tích cực lao động để tăng thu nhập cho bản thân.
D. Bạn M luôn chủ động tham gia các công việc lao động cùng gia đình.
E. Anh G bị phân công làm làm các công việc nặng với lí do là lao động mới. Trả lời:
- Các hành vi thực hiện đúng quy định của pháp luật là: C và D
- Vì: chị H và bạn M đã chủ động và tích cực thực hiện quyền và nghĩa
vụ lao động của công dân (được quy định tại điều 35 Hiến pháp nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013)
Luyện tập 3 trang 71 GDCD 8: Bố mẹ V kinh doanh dịch vụ ăn uống.
Ngoài thời gian học tập, tham gia các hoạt động của trường, V thường phụ
giúp bố mẹ bán hàng và giao đồ ăn cho khách. Là con trong gia đình, V
nhận thức được bổn phận giúp đỡ bố mẹ các công việc trong nhà. Nhờ
chăm chỉ làm việc, V đã góp phần làm cho kinh tế gia đình ổn định hơn.
Em hãy nhận xét thái độ, hành vi của V trong trường hợp trên Trả lời:
- Bạn V đã có thái độ và hành vi đúng, thể hiện trách nhiệm của công dân
trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ lao động. Đồng thời, hành động
của bạn V cũng cho thấy, V biết cách yêu thương, quan tâm, phụ giúp bố
mẹ. Chúng ta nên khuyến khích, cổ vũ và học tập theo việc làm của bạn V.
Luyện tập 4 trang 71 GDCD 8: Từ khi thuê được G (15 tuổi) vào làm
trong xưởng cơ khí của mình, ông D luôn bắt G đứng ở khu vực máy kéo
nguy hiểm, không trang bị đồ bảo hộ lao động và thậm chí bắt G làm thêm
giờ mà không trả lương.
a) Theo em, ông D đã vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền và
nghĩa vụ lao động của công dân?
b) Nếu là G, em sẽ làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình? Trả lời:
- Yêu cầu a) Ông D đã vi phạm quy định tại điều 146 và 147 Bộ luật Lao
động năm 2019 vì ông đã có hành vi: bắt bạn D (15 tuổi) làm việc ở khu
vực máy kéo nguy hiểm, không trang bị đồ bảo hộ lao động và thậm chí
bắt G làm thêm giờ mà không trả lương
- Yêu cầu b) Nếu là G, em sẽ:
+ Giải thích để ông D hiểu, các hành vi của ông D đang vi phạm quy định
của pháp luật về sử dụng lao động chưa thành niên. Từ đó, yêu cầu ông D chấm dứt hành vi này.
+ Nếu ông D không nghe theo lời khuyên, em sẽ từ chối làm việc và nhờ
sự trợ giúp của các cơ quan chức năng có thẩm quyền.
Luyện tập 5 trang 71 GDCD 8: Trong quá trình trao đổi về hợp đồng lao
động, anh Q yêu cầu Công ty C phải cung cấp rõ các thông tin về địa điểm
làm việc. Tuy nhiên, công ty lại từ chối với lí do công ty có nhiều chi
nhánh nên không cần cung cấp cụ thể.
a) Em có đồng ý với việc làm của Công ty C không?
b) Nếu là anh Q, em có tiếp tục tham gia hợp đồng lao động với Công ty C không? Vì sao? Trả lời:
- Yêu cầu a) Em không đồng ý với việc làm của công ty C. Vì: hành động
từ chối cung cấp thông tin của công ty C đã vi phạm quy định tại khoản 1
Điều 16 của Bộ luật Lao động năm 2019.
- Yêu cầu b) Nếu là anh Q, em sẽ không tiếp tục tham gia hợp đồng lao
động với công ty C. Vì:
+ Công ty C đã thực hiện hành vi sai với quy định của pháp luật.
+ Công ty C không cung cấp thông tin đầy đủ, rõ ràng đồng nghĩa với
việc, trong quá trình làm việc, bản thân người lao động sẽ phải đối mặt
với nguy cơ không được đảm bảo đúng quyền lợi.
Luyện tập 6 trang 71 GDCD 8: Em hãy tự mình lập một bản hợp đồng
lao động về một công việc phù hợp với lứa tuổi và chia sẻ với các bạn. Trả lời:
(*) Hướng dẫn: Học sinh tự lập bản hợp đồng lao động, trong đó, có các nội dung sau:
+ Thông tin cơ bản của: người lao động và người sử dụng lao động + Vị trí, nhiệm vụ + Thời gian làm việc + Tiền lương + Điều kiện làm việc
+ Quyền và nghĩa vụ của người lao động và người sử dụng lao động Vận dụng
Vận dụng 1 trang 71 GDCD 8: Em hãy lập kế hoạch thực hiện các hoạt
động lao động của bản thân ở gia đình và nhà trường theo gợi ý sau:
Ngày Công việc cần làm Đánh giá Cách khắc phục Trả lời: (*) Tham khảo Cách Đánh Ngày
Công việc cần làm khắc giá phục
- Làm các công việc nhà: dọn dẹp nhà cửa, Hoàn 5/1/2024 nấu cơm, rửa bát,… thành
- Tham gia hoạt động trồng và chăm sóc Hoàn
6/1/2024 cây xanh, vệ sinh khuôn viên lớp học, thành trường học. …. …. …. ….
Vận dụng 2 trang 71 GDCD 8: Em hãy tham gia hoạt động tuyên truyền
của địa phương về quyền và nghĩa vụ lao động của công dân. Từ đó, ghi
lại ý nghĩa của hoạt động đó đối với bản thân và mọi người xung quanh. Trả lời: (*) Hướng dẫn
- Học sinh tham gia hoạt động tuyên truyền của địa phương - Ghi lại cảm xúc:
+ Vui vì bản thân đã có ý thức thực hiện quyền và nghĩa vụ lao động của công dân
+ Tình cảm giữa mọi người trong khu phố được gắn kết hơn.
+ Trân trọng thành quả lao động của bản thân và người khác. + ….