Mở đầu
Trả lời câu hỏi trang 127 SGK KHTN 7
Cây xanh không có một “trái tim” để bơm máu đi nuôi cơ thể như ở hầu hết
động vật, vậy các chất cần thiết cho cơ thể (nước, chất khoáng và chất hữu
cơ) được vận chuyển như thế nào trong cây? Lời giải
Sự vận chuyển các chất ở trong cây được thực hiện trong các mạch gỗ và mạch rây:
- Nước và muối khoáng hòa tan trong đất được các tế bào lông hút hấp thụ
vào rễ rồi vận chuyển từ rễ lên thân cây và lá nhờ mạch gỗ (dòng đi lên).
- Chất hữu cơ do lá tổng hợp được vận chuyển trong thân và cành đến nơi
cần dùng hoặc nơi dự trữ (hạt, củ, quả) nhờ mạch rây (dòng đi xuống).
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ
Trả lời câu hỏi trang 128 SGK KHTN 7
Quan sát hình 30.1, mô tả con đường nước và chất khoáng từ đất đi vào mạch gỗ của cây. Lời giải
Nước và muối khoáng từ đất được rễ hấp thụ vào mạch gỗ nhờ lông hút, sau
đó, được vận chuyển lên thân và lá để cung cấp cho các hoạt động sống của
cây. Sự hấp thụ, vận chuyển nước muối khoáng từ môi trường đất vào mạch
gỗ của rễ thông qua hai con đường là con đường gian bào và con đường tế bào chất.
II. Sự phát triển các chất trong cây
Trả lời câu hỏi trang 128 SGK KHTN 7
Đọc thông tin trong mục II kết hợp với quan sát Hình 30.2, thảo luận và hoàn
thành theo mẫu Bảng 30.1. Bảng 30.1 Loại Hướng vận chuyển Chất được vận
Nguồn gốc của chất được mạch chủ yếu chuyển vận chuyển Mạch gỗ ? ? ? Mạch ? ? ? rây Lời giải Loại
Hướng vận chuyển chủ yếu Chất được Nguồn gốc của mạch vận chuyển chất được vận chuyển Mạch
từ rễ, vận chuyển lên thân và lá
nước và chất từ môi trường gỗ cây khoáng hòa ngoài tan Mạch
từ lá cây được vận chuyển theo chất hữu cơ được tổng hợp rây
mạch rây đến các nơi cần sử từ lá
dụng hoặc bộ phận dự trữ của cây
III. Quá trình thoát hơi nước ở lá
Trả lời câu hỏi trang 128 SGK KHTN 7
Quan sát hình 30.3 mô tả quá trình thoát hơi nước qua khí khổng và cho biết
độ mở của khí khổng phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố nào? Lời giải
- Mô tả quá trình thoát hơi nước qua khí khổng:
+ Khi cây đủ nước, tế bào khí khổng trương nước, căng ra, làm khí khổng mở
rộng khiến hơi nước thoát ra ngoài nhiều.
+ Khi tế bào khí khổng thiếu nước sẽ xẹp xuống, khí khổng khép bớt lại khiến
hàm lượng hơi nước thoát ra ngoài giảm đi.
- Độ mở của khí khổng phụ thuộc vào các yếu tố: hàm lượng nước và ánh sáng.
+ Ánh sáng: Khi cây chuyển từ ban đêm sang ban ngày hoặc từ tối ra ngoài
sáng, trong tế bào khí khổng xảy ra quá trình phân giải tinh bột thành đường,
làm tăng hoạt tính thẩm thấu, tăng sự hút nước → tế bào khí khổng mở ra.
Còn khi cây chuyển từ ngoài sáng vào trong tối thì xảy ra quá trình ngược lại,
làm giảm sự hút nước của tế bào khí khổng → tế bào khí khổng đóng lại. + Hàm lượng nước:
Trong điều kiện khô hạn hoặc đất bị nhiễm mặn thì tế bào khí khổng ức chế
quá trình phân giải tinh bột thành đường và giảm sự hút nước của tế bào → tế
bào khí khổng đóng lại.
Trong điều kiện mưa kéo dài, tế bào biểu bì no nước ép vào tế bào khí khổng
làm cho khí khổng đóng lại một cách bị động, khi tế bào biểu bì mất nước
không còn ép vào tế bào bảo vệ nữa thì khí khổng mở ra.
Trả lời câu hỏi trang 129 SGK KHTN 7
Câu 1: Thoát hơi nước có vai trò gì đối với thực vật và đối với môi trường?
Câu 2: Tại sao vào những ngày hè nắng nóng, khi đứng dưới bóng cây, chúng
ta có cảm giác mát mẻ, dễ chịu? Lời giải Câu 1:
Ý nghĩa của thoát hơi nước:
- Đối với thực vật:
+ Giúp vận chuyển nước và chất khoáng từ rễ lên các bộ phận khác của cây.
+ Tạo điều kiện cho khí CO2 khuếch tán vào trong các tế bào lá để thực hiện quá trình quang hợp.
+ Điều hòa nhiệt độ của lá, bảo vệ lá khỏi nắng nóng. - Đối với môi trường:
+ Cung cấp nguyên liệu cho quá trình quang hợp, từ đó giải phóng khí O2 ra ngoài môi trường.
+ Điều hòa nhiệt độ của môi trường. Câu 2:
Do quá trình thoát hơi nước của cây vào ban ngày giải phóng khí O2 ra ngoài
không khí đồng thời tán cây che mát nên vào ngày hè nắng nóng, khi đứng
dưới bóng cây, chúng ta có cảm giác mát mẻ, dễ chịu
IV. Một số yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến trao đổi nước
và chất dinh dưỡng ở thực vật
Trả lời câu hỏi trang 129 SGK KHTN 7
Dựa vào thông tin trong mục IV, trả lời các câu hỏi sau:
Câu 1: Kể tên các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở thực vật
Câu 2: Vì sao trước khi trồng cây hoặc gieo hạt, người ta thường làm đất tơi
xốp và bón lót một số loại phân? Lời giải
Câu 1: Quá trình trao đổi nước và muối khoáng ở thực vật chịu ảnh hưởng bởi
một số yếu tố môi trường:
- Ánh sáng và nhiệt độ ảnh hưởng đến quá trình đóng, mở khí khổng; ảnh
hưởng đến quá trình trao đổi nước và hấp thụ các chất dinh dưỡng của cây.
Ngoài ra, nhiệt độ cũng ảnh hưởng đến quá trình hô hấp của rễ, qua đó làm
tăng hoặc giảm quá trình hấp thụ các chất dinh dưỡng ở rễ cây.
- Nước trong đất hoà tan muối khoáng, giúp rễ cây dễ dàng hấp thụ; độ ẩm
không khí ảnh hưởng đến quá trình trao đổi nước thông qua ảnh hưởng quá
trình thoát hơi nước ở lá.
- Độ pH của đất ảnh hưởng đến sự hoà tan của các muối khoáng trong đất, do
đó ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ muối khoáng của rễ.
- Độ tơi xốp, thoáng khí của đất giúp tăng hàm lượng khí oxygen trong đất,
nhờ đó, rễ hô hấp mạnh, thúc đẩy quá trình hấp thụ nước và muối khoáng ở rễ. Câu 2:
Trước khi trồng cây hoặc gieo hạt, người ta thường làm đất tơi xốp và bón lót
một số loại phân để tăng khả năng giữ nước và chất dinh dưỡng cho đất tạo
điều kiện tốt cho cây sinh trưởng, phát triển cho năng suất cao
V. Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa
năng lượng ở thực vật vào thực tiễn
Trả lời câu hỏi trang 130 SGK KHTN 7 * Hoạt động
Câu 1: Vì sao khi di chuyển cây đi trồng ở nơi khác, người ta thường bắt một phần cành, lá
Câu 2: Vì sao vào những ngày khô hanh, độ ẩm không khí thấp hoặc những
ngày nắng nóng phải tưới nhiều nước cho cây? Lời giải Câu 1:
Khi di chuyển cây trồng đi nơi khác, cây sẽ tạm thời không hấp thụ được
nước trong khoảng thời gian này trong khi đó quá trình thoát hơi nước ở lá
vẫn sẽ diễn ra. Nếu tình trạng này cứ diễn ra thì sự cân bằng nước trong cây
sẽ bị phá vỡ khiến sức sống của cây bị giảm. Bởi vậy, người ta thường cắt bớt
một phần cành lá để giảm thiểu sự thoát hơi nước của lá từ đó giúp cây hạn
chế sự mất nước cho đến khi khả năng hấp thụ nước của rễ được phục hồi. Câu 2:
Vào những ngày khô hanh, độ ẩm không khí thấp hoặc những ngày nắng
nóng, lượng nước cần cho quá trình thoát hơi nước tăng, làm các tế bào lá
tăng thoát hơi nước để điều hòa không khí, lượng nước cây hút vào bị mất đi
qua quá trình thoát hơi nước ở lá chiếm đến 98%, do đó vào những ngày mùa
hè nóng bức người ta thường tưới nước nhiều hơn cho cây trồng để cung
cấp đủ lượng nước cho hoạt động của cây.