Giải SGK Sinh học 11 Cánh Diều bài 7: Hô hấp ở động vật
Mở đầu trang 45 Sinh học 11
Tại sao bệnh COVID-19 do virus SARS-CoV-2 gây ra có tốc độ lây lan nhanh chóng
và có thể dẫn đến tử vong? Lời giải:
- Một trong những nguyên nhân khiến bệnh COVID-19 do virus SARS-CoV-2 gây ra
có tốc độ lây lan nhanh chóng vì virus SARS-CoV-2 có thể lây truyền từ người này
sang người khác thông qua đường hô hấp, do đó, từ một người có thể lây lan cho
nhiều người trong phạm vi tiếp xúc trong cùng một thời điểm.
- Bệnh COVID-19 do virus SARS-CoV-2 gây ra có thể dẫn đến tử vong vì virus
SARS-CoV-2 có thể gây tổn thương phổi nghiêm trọng khiến cản trở oxygen vào
máu và bộ phận khác của cơ thể, dẫn đến hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS),
nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến tử vong. Ngoài ra, virus SARS-CoV-2
còn gây các biến chứng nguy hiểm đến tính mạng như tổn thương tim mạch, tổn
thương thận, sốc nhiễm trùng,…
I. Vai trò của hô hấp
Câu hỏi trang 45 Sinh học 11
Quan sát hình 7.1 và cho biết vai trò của hô hấp. Nêu mối quan hệ giữa quá trình
trao đổi khí với môi trường và quá trình hô hấp tế bào. Lời giải:
- Vai trò của hô hấp: Quá trình hô hấp đảm bảo cho động vật lấy được O2 từ môi
trường cung cấp cho hô hấp tế bào tạo năng lượng cho các hoạt động sống, đồng
thời, giúp đào thải CO2 sinh ra từ quá trình chuyển hóa ra ngoài để đảm bảo cân
bằng môi trường trong cơ thể.
- Mối quan hệ giữa quá trình trao đổi khí với môi trường và quá trình hô hấp tế bào:
Thông qua trao đổi khí với môi trường, O2 được vận chuyển đến tế bào tham gia vào
quá trình hô hấp tế bào, CO2 sinh ra từ hô hấp tế bào được vận chuyển đến bề mặt
trao đổi khí, rồi thải ra môi trường → Quá trình trao đổi khí với môi trường và quá
trình hô hấp tế bào có mối quan hệ chặt chẽ, nếu một trong hai quá trình ngừng lại
thì quá trình kia không thể diễn ra.
II. Các hình thức trao đổi khí với môi trường ở động vật
Câu hỏi trang 46 Sinh học 11
Quan sát hình 7.1, 7.2, 7.3, 7.4, hoàn thành bảng 7.1 trang 46 Sinh học 11. Lời giải:
Bảng 7.1. Các hình thức trao đổi khí ở một số loài động vật và con người Đặc Giun đất Ruồi Cá Người điểm Bề
Bề mặt cơ thể Hệ thống ống Mang Phổi mặt (da) khí trao đổi khí Hoạt O2 từ môi
Không khí giàu Nhờ dòng nước Khi hít vào, không khí động trường
O2 trong không chảy liên tục giữa giàu O2 đi qua đường trao khuếch tán
khí khuếch tán các phiến mỏng dẫn khí vào các phế đổi qua da vào
qua các lỗ thở của mang, O2 nang của phổi, O2 được khí máu rồi đến
vào ống khí rồi hòa tan trong khuếch tán qua màng mọi tế bào
đến mọi tế bào nước được phế nang vào máu trở của cơ thể. của cơ thể. khuếch tán vào thành máu giàu O2 đi Ngược lại,
Ngược lại, CO2 máu ở mang rồi
đến cung cấp cho các tế
CO2 từ các tế từ các tế bào đưa đến các tế bào. Ngược lại, CO2 từ bào khuếch
khuếch tán vào bào; ngược lại, các tế bào khuếch tán tán vào máu
các ống khí và CO2 từ các tế vào máu, máu giàu CO2
rồi qua da để di chuyển ra bào khuếch tán đến phổi, CO2 khuếch
khuếch tán ra ngoài qua các vào máu đến tán qua màng các phế ngoài môi lỗ thở. mạch máu ở nang vào phổi và được trường.
mang rồi khuếch đẩy ra ngoài môi trường tán vào nước ra qua đường dẫn khí ngoài. thông qua động tác thở ra.
Luyện tập trang 48 Sinh học 11
Sắp xếp các loài sau vào nhóm trao đổi khí qua bề mặt cơ thể, ống khí, mang hoặc
phổi: gà, cá heo, ếch, cá mập, mèo, ve sầu, cá sấu, thủy tức. Lời giải:
- Nhóm trao đổi khí qua bề mặt cơ thể: ếch, thủy tức.
- Nhóm trao đổi khí qua ống khí: ve sầu.
- Nhóm trao đổi khí qua mang: cá mập.
- Nhóm trao đổi khí qua phổi: gà, cá heo, ếch, mèo, cá sấu.
III. Bệnh hô hấp và phòng bệnh hô hấp
Câu hỏi trang 48 Sinh học 11
Quan sát hình 7.6, nêu sự khác biệt ở phế nang và phế quản giữa người bình
thường và người mắc bệnh hô hấp Lời giải:
Sự khác biệt ở phế nang và phế quản giữa người bình thường và người mắc bệnh hô hấp: Đối
Người bình thường
Người mắc bệnh hô hấp tượng Bộ phận Phế - Có kích thước nhỏ.
- Thường có kích thước lớn do thành nang
- Không có hiện tượng viêm và phế nang bị phá hủy.
xơ hóa dẫn đến tình trạng ứ đọng - Một số phế nang bị viêm, bị phá hủy không khí.
và xơ hóa dẫn đến tình trạng ứ đọng không khí. Phế
- Đường dẫn khí bình thường,
- Đường dẫn khí có hiện tượng bị thu quản
không có hiện tượng bị thu hẹp.
hẹp và tăng tiết chất nhày.
Vận dụng trang 49 Sinh học 11
Tại sao nuôi ếch cần chú ý giữ môi trường ẩm ướt?
Tại sao nuôi tôm, cá thường cần có máy sục O2? Lời giải:
• Nuôi ếch cần chú ý giữ môi trường ẩm ướt vì: Ếch là động vật lưỡng cư, hô hấp
qua da và phổi nhưng chủ yếu là qua da, do đó, da ếch cần được ẩm để không khí
có thể khuếch tán dễ dàng. Nếu môi trường không đủ ẩm, da ếch sẽ bị khô làm hạn
chế quá trình trao đổi khí của ếch dẫn đến tình trạng ếch bị chết.
• Nuôi tôm, cá thường cần có máy sục O2 vì: Khi nuôi tôm, cá trong ao hồ sẽ dễ xảy
ra tình trạng thiếu oxygen cung cấp cho hô hấp của tôm, cá do nồng độ oxygen tan
trong nước thấp trong khi mật độ tôm, cá nhiều và diện tích ao hồ có hạn. Bởi vậy,
nuôi tôm, cá thường sử dụng máy sục O2 có tác dụng hòa tan O2 vào dòng nước,
giúp tôm, cá hô hấp tốt, nhờ đó, sinh trưởng khỏe mạnh.
Vận dụng trang 49 Sinh học 11
Tìm hiểu thông tin và hoàn thành bảng 7.2.
• Hãy lập một bảng kế hoạch và thực hiện việc tập thể dục, thể thao đều đặn.
• Nêu ý nghĩa của việc cấm hút thuốc lá nơi công cộng và cấm trẻ em dưới 16 tuổi hút thuốc lá. Lời giải:
• Học sinh tìm hiểu thông tin qua sách báo hoặc internet để hoàn thành bảng 7.2.
Tham khảo một số thông tin sau: Bệnh Nguyên nhân Triệu chứng Cách phòng tránh thường gặp Viêm Do nhiều loại virus
Một số triệu chứng phổ Hạn chế tiếp xúc với đường gây nên như virus biến: tắc nghẽn ở các
người bệnh viêm đường hô hấp
SARS-CoV-2, virus xoang mũi hoặc ở hô hấp cấp; rửa tay cấp do MERS-CoV, phổi, chảy nước mũi, thường xuyên với nước virus Rhinovirus, ho, đau cổ họng, đau rửa tay khô hoặc xà Adenovirus,… nhức toàn thân, mệt phòng; súc miệng bằng
mỏi, sốt cao trên 39 oC nước muối hoặc nước
và ớn lạnh, chóng mặt, súc miệng; tránh đưa tay khó thở. lên mắt mũi miệng; báo ngay cho cơ quan y tế nếu có triệu chứng;… Viêm Viêm mũi cấp tính
Một số triệu chứng phổ Đối với viêm mũi dị ứng, mũi
thường là do nhiễm biến: nghẹt mũi; sổ
tìm cách hạn chế tối đa
virus, vi khuẩn hoặc mũi; ngứa mũi, họng,
việc tiếp xúc với các chất
dị ứng,… Viêm mũi mắt và tai; chảy dịch
gây dị ứng và dùng thuốc
mạn tính thường đi mũi sau; hắt hơi; ho;
theo chỉ dẫn của bác sĩ.
kèm với các bệnh lí đau đầu; đau mặt;
Đối với viêm mũi không dị
viêm xoang – họng giảm khứu giác;… ứng, cần tránh xa tác mạn tính. nhân gây bệnh, không lạm dụng thuốc thông mũi, vệ sinh mũi đúng cách,… Viêm Có thể do các loại
Các triệu chứng chung Đeo khẩu trang khi ra họng cấp virus hoặc các
thường bao gồm họng khỏi nhà; tránh tụ tập nơi
chủng vi khuẩn gây sưng, đỏ, ngứa, rát, đông người; tránh tiếp ra nhưng virus là đau, có thể ho, khàn
xúc với người bệnh; giữ nguyên nhân giọng, sốt, khó nuốt, ấm cơ thể tránh uống
thường xuyên hơn. mệt mỏi.
nước đá, hút thuốc, uống rượu gây kích ứng niêm mạc họng; xúc miệng bằng nước muối;… Viêm
Thường là do virus, Các triệu chứng
Hạn chế tiếp xúc với các phế
bệnh còn có thể xảy thường gặp: ho dai
chất kích thích, hóa chất
quản cấp ra do nhiễm trùng vi dẳng, khạc đờm, mệt
gây hại, khói bụi; giữ ấm
khuẩn hoặc tiếp xúc mỏi, sốt, ớn lạnh, khó cơ thể; duy trì thói quen nhiều với các chất thở hoặc tức ngực,… mang khẩu trang; tăng gây kích thích phổi
cường sức đề kháng cá như khói thuốc, bụi, nhân bằng chế độ dinh ô nhiễm không khí.
dưỡng hợp lí và thể dục thể thao thường xuyên;
điều trị các bệnh lí nhiễm
trùng tai, mũi, họng triệt để; tiêm phòng vaccine cúm;… Viêm Có nhiều tác nhân
Đau ngực khi thở hoặc Tiêm phòng; tăng cường phổi gây ra tình trạng
ho; ho, ho có đờm; mệt vệ sinh cá nhân như viêm phổi, nhưng
mỏi; sốt, đổ mồ hôi và thường xuyên vệ sinh tay,
thường do vi khuẩn, ớn lạnh; ở người già đeo khẩu trang, súc virus và nấm. hoặc người suy giảm miệng bằng nước muối miễn dịch; buồn nôn, hoặc dung dịch sát nôn mửa hoặc tiêu khuẩn; không hút thuốc chảy;…
lá; tăng cường hệ miễn
dịch bằng cách ngủ đủ
giấc, tập thể dục thường xuyên, ăn uống lành mạnh;…
Lao phổi Xảy ra khi vi khuẩn Ho khan, ho khạc đờm Tiêm vaccine phòng lao; lao tấn công chủ thường có màu trắng,
hạn chế tiếp xúc với bệnh yếu vào phổi. ho ra máu; khó thở, nhân lao; thường xuyên khám phổi thấy ran mở cửa cho không khí ẩm, ran nổ vùng tổn trong phòng thông thương. thoáng; đeo khẩu trang thường xuyên;…
Ung thư Bất kì ai cũng có thể Các triệu chứng ở giai Không hút thuốc lá và hút phổi mắc bệnh ung thư đoạn đầu: ho lâu kéo thuốc thụ động; giảm phổi và tỉ lệ này sẽ dài, ho lẫn đờm hoặc lượng radon trong nhà gia tăng nếu người máu; thở khò khè, hụt bằng cách tăng cường
đó gặp phải các yếu hơi; đau ngực, cơn thông gió, sử dụng máy
tố sau: hút thuốc lá, đau tăng nặng khi lọc không khí,…; phòng
tiếp xúc với các khí cười, thở sâu hoặc ho; chống phơi nhiễm phóng độc, xạ trị.
mệt mỏi và suy nhược xạ; phòng chống ô nhiễm cơ thể; khàn tiếng;
không khí; tăng cường đề chán ăn, sụt cân. Các kháng bằng cách ăn uống triệu chứng khi khối u lành mạnh, tăng cường lan rộng: nổi hạch
tập luyện thể dục thể bạch huyết ở xương thao; tầm soát ung thư đòn hoặc ở cổ; chóng
định kì để được can thiệp
mặt, nhức đầu, tê dại sớm, giảm nguy cơ ảnh
tay chân, dễ mất thăng hưởng lớn đến sức khỏe bằng; vàng mắt, vàng của bản thân;… da;…
• Học sinh tự lập một bảng kế hoạch và thực hiện việc tập thể dục, thể thao đều đặn.
• Ý nghĩa của việc cấm hút thuốc lá nơi công cộng và cấm trẻ em dưới 16 tuổi hút
thuốc lá: Trong khói thuốc lá có đến 7000 hóa chất độc hại, trong đó, có gần 70 chất
gây ung thư. Khi hút thuốc, các chất độc tích tụ, phá hủy dần các tế bào trong cơ
thể, gây nên những bệnh nguy hiểm không chỉ cho bản thân mà cả những người
xung quanh. Bởi vậy, việc cấm hút thuốc lá nơi công cộng và cấm trẻ em dưới 16
tuổi hút thuốc lá là việc làm cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
-------------------------------