Thông tin
Hỏi đáp

Giáo án môn Sinh học lớp 10 cả năm

Giáo án môn Sinh học lớp 10 cả học kỳ 1 và học kỳ 2 đầy đủ 34 tiết. Giáo án được chia thành 2 cột và viết dưới dạng PDF gồm 61 trang giúp bạn tham khảo. Mời bạn đọc đón xem!

Chủ đề:

Sinh học 10 (538)

Thông tin:

61 trang 10 tháng trước

Tác giả:

Hoa Phượng

Đang cập nhật

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Giáo án môn Sinh học lớp 10 cả năm

101 51 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ

Trang 1

Ngày soạn:........./.........../................... Ngày giảng:......../............/................

Phần một

GIỚI THIỆU CHUNG VỀ THẾ GIỚI SỐNG

Tiết1 Bài 1: CÁC CẤP TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải giải thích được nguyên tắc tổ chức thứ bậc của thế giới sống và có cái nhìn bao quát

về thế giới sống.

- Giải thích được tại sao tế bào lại là đơn vị cơ bản tổ chức nên thế giới sống.

- Trình bày được đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống.

- Rèn luyện tư duy hệ thống và rèn luyện phương pháp tự học.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ Hình 1 SGK và những tranh ảnh có liên quan đến bài học mà giáo viên và học sinh sưu

tầm được.

- Các thiết bị phục vụ giảng dạy( Máy chiếu, đĩa VCD...)

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - Chuẩn bị sách vở học tập bộ môn của học sinh.

LỚP

SĨ SỐ

HỌC SINH NGHỈ HỌC

10A1

10A2

10A3

10A4

10A5

10A6

10A7

2. Kiểm tra bài cũ:

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1:GV Cho hs

Quan sát tranh

Hình 1 sách giáo khoa

* Em hãy nêu các cấp tổ chức của thế

giới sống?

* Giải thích khái niệm tế bào, mô, cơ

quan, hệ cq...

* Các cấp tổ chức cơ bản của thế giới

sống?

*Tại sao nói tế bào là đơn vị cơ bản cấu

tạo nên mọi cơ thể sinh vật

* Trong các cấp của thế giới sống cơ thể

giữ vai trò quan trọng ntn?

Hs nêu được : từ nguyên tử→ sinh

quyển

-Cơ thể sinh vật được cấu tạo từ 1 hay

nhiều tế bào

-mọi hoạt động sống diễn ra ở tế bào

I.Các cấp tổ chức của thế giới sống:

- Để nghiên cứu sự sống các nhà khoa học thường tập

trung nghiên cứu các đặc điểm của cơ thể sống vì chỉ có

cơ thể mới có biểu hiện đầy đủ các đặc tính sống: trao đổi

chất và năng lượng, sinh trưởng – phát triển, sinh sản,

cảm ứng và vận động....

+ Cơ thể đơn bào: Chỉ gồm một tế bào, nhưng có đầy

đủ chức năng của một cơ thể sống.

+ Cơ thể đa bào: Được cấu tạo từ nhiều tế bào.

=> Tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể

sinh vật.

- Thế giới sống được chia thành các cấp độ tổ chức từ

thấp đến cao theo nguyên tắc thứ bậc: Tế bào  Cơ thể 

Quần thể - Loài  Quần xã  Hệ sinh thái - Sinh quyển.

Trang 2

GV nhận xét, đánh giá và giúp hs hoàn

thiện kiến thức

Hoạt động 2: tìm hiểu đặc điểm

chung của các cấp tổ chức sống

Gv: Nguyên tắc thứ bậc là gì?

- Thế nào là đặc tính nổi trội ?

- Đặc tinh nổi trội do đâu mà có ?

- Đặc tính nổi trội đặc trưng cho

cơ thể sống là gì?

Hs: trao đổi nhóm trả lời

+ Giải thích:

-Nguyên tắc thứ bậc: ng tử → phân tử

→ đại phân tử

-Tính nổi trội:từng tế bào thần kinh

không có được đặc điểm của hệ thần

kinh.

*Cơ thể sống muốn tồn tại sinh trưởng,

phát triển..thì phải như thế nào?

*Nếu trao đổi chất không cân đối thì cơ

thể sống làm như thế nào để giữ cân

bằng?(uống rượu nhiều..)

- Hệ thống mở là gì ?

- SV với môi trường có mối quan hệ

như thế nào?

- Vì sao sự sống tiếp diễn liên tục từ thế

hệ này sang thế hệ khác

-Tại sao tất cả sv đều cấu tạo từ tế bào ?

-Vì sao cây xương rồng khi sông trên sa

mạc có nhiều gai nhọn?

-Do đâu sinh vật thích nghi với môi

trường?

II.Đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống:

1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc:

Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc, trong đó tổ chức dưới

làm nền tảng xây dựng nên tổ chức sống cấp trên. Tổ

chức sống cấp cao hơn không chỉ có các đặc điểm của tổ

chức sống cấp thấp mà còn có những đặc tính nổi trội mà

tổ chức dưới không có được.

2. Hệ thống mở tự điều chỉnh.

Mọi cấp tổ chức sống đều có các cơ chế tự điều chỉnh

đảm bảo duy trì và điều hoà sự cân bằng động trong hệ

thống, giúp tổ chức sống có thể tồn tại và phát triển.

3. Thế giới sống liên tục tiến hoá.

- Sự sống được tiếp diễn liên tục nhờ sự truyền thông

tin trên ADN từ tế bào này sang tế bào khác, từ thế hệ này

sang thế hệ khác.

- Do đó, các sinh vật đều có những điểm chung.

Tuy nhiên, sinh vật luôn có những cơ chế phát sinh các

biến dị và chọn lọc tự nhiên không ngừng tác động để giữ

lại các dạng sống thích nghi.

 Dù có chung nguồn gốc nhưng các sinh vật luôn

tiến hoá theo nhiều hướng khác nhau tạo nên 1 thế giới

sống vô cùng đa dạng và phong phú.

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài

5. Rút kinh nghiệm:

.....................................................................................................................................................................

Trang 3

Ngày soạn:....................................... Ngày giảng:....................................

Tiết 2 -Bài 2:

CÁC GIỚI SINH VẬT

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải nêu được khái niệm giới.

-Trình bày được hệ thống phân loại sinh giới ( hệ thống 5 giới).

-Nêu được đặc điểm chính của mỗi giới sinh vật(giới Khởi sinh, giới Nguyên sinh, giới Nấm, giới

Thực vật, giới Động vật).

- Rèn luyện kỹ năng quan sát, thu nhận kiến thức từ sơ đồ, hình vẽ.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ phóng to Hình 2 SGK, máy chiếu.

- Phiếu học tập (các đặc điểm chính của các giới sinh vật) ho ạt

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

LỚP

SĨ SỐ

HỌC SINH NGHỈ HỌC

10A1

10A2

10A3

10A4

10A5

10A6

10A7

2. Kiểm tra bài cũ:

-Thế nào là nguyên tắc thứ bậc, tính nổi trội? Cho ví dụ

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động1 : Tìm hiểu về giới và

hệ thống phân loại 5 giới

Gv : viết sơ đồ: giới - ngành - lớp -

bộ- họ - chi - loài

*Em hiểu thế nào là giới?

- giới là gì ? cho ví dụ

Gv cho học sinh quan sát tranh sơ

đồ hệ thống 5 giới sv

*Hệ thống phân loại 5 giới gồm

những giới nào?

-Giới Khởi sinh (Monera)

-Giới Nguyên sinh(Protista)

-Giới Nấm(Fungi)

-Giới Thực vật(Plantae)

I. Giới và hệ thống phân loại 5 giới:

1) Khái niệm giới:

- Giới sinh vật là đơn vị phân loại lớn nhất, bao gồm các

ngành sinh vật có chung những đặc điểm nhất định.

2)Hệ thống phân loại 5 giới:

- Giới Khởi sinh (Monera)→ Tế bào nhân sơ

- Giới Nguyên sinh(Protista)

- Giới Nấm(Fungi) Tế bào

- Giới Thực vật(Plantae) nhân thực

- Giới Động vật(Animalia)

Trang 4

-Giới Động vật(Animalia)

* Tại sao không biểu thị các giới

trên cùng một hàng?

( vì ngày nay các giới tồn tại song

song )

-Hoạt động2 : tìm hiểu đặc điểm

của mổi giới

*Đặc điểm của giới Khởi sinh?

*Phương thức sống?

* Giới Nguyên sinh gồm những đại

diện nào?

* Đặc điểm cấu tạo chung, hình

thức sống của giới Nguyên sinh?

* Giới Nấm gồm những đại diện

nào?

* Đặc điểm cấu tạo chung, hình

thức sống của giới Nấm?

* Giới Thực vật gồm những đại

diện nào?

* Đặc điểm cấu tạo chung, hình

thức sống của giới Thực vật?

* Giới Động vật gồm những đại

diện nào?

* Đặc điểm cấu tạo chung, hình

thức sống của giới Động vật?

* Học sinh hoàn thành phiếu học

tập

II. Đặc đặc điểm chính của mỗi giới:

1)Giới Khởi sinh:( Monera)

- Gồm những loài vi khuẩn nhân sơ có kích thước nhỏ 1-

5m.

- Phương thức sống đa dạng.

2) Giới Nguyên sinh:(Protista)

( Tảo, Nấm nhày và Động vật nguyên sinh)

- Tảo:S.vật nhân thực,đơn bào, đa bào.Hình thức sống

quang tự dưỡng(cơ thể có diệp lục)

- Nấm nhày:S.vật nhân thực, cơ thể tồn tại 2 pha đơn bào

và hợp bào.Hình thức sống dị dưỡng, hoại sinh.

- ĐVNS:S,vật nhân thực, đơn bào.Hình dạng đa dạng,

sống dị dưỡng.

3) Giới Nấm:(Fungi)

- Gồm những sinh vật nhân thực, đơn bào hoặc đa bào.

Thành tế bào chứa kitin.

- Sinh sản hữu tinh và vô tính(nhờ bào tử).

- Hình thức sống dị dưỡng: Hoại sinh, ký sinh, cộng sinh.

4) Giới Thực vật:( Plantae)

(Rêu, Quyết, Hạt trần, Hạt kín)

- Sinh vật nhân thực, đa bào, thành tế bào cấu tạo bằng

xenlulôzơ.

- Hình thức sống:Sống cố định, có khả năng quang hợp(có

diệp lục) tự dưỡng.

5) Giới Động vật:(Animalia)

(Thân lỗ, Ruột khoang, Giun dẹp, Giun tròn, Giun đốt,

Thân mềm, Chân khớp, Da gai và Động vật có dây sống)

- Sinh vật nhân thực, đa bào, có cấu trúc phức tạp với các

cơ quan và hệ cơ quan chuyên hoá cao.

- Hình thức sống: dị dưỡng và có khả năng di chuyển.

4.Củng cố:

- Bài tập cuối bài

PHIẾU HỌC TẬP

Giới

Sinh vật

đặc

điểm

Nhân

sơ

Nhân

thực

Đơn

bào

Đa bào

Tự

dưỡng

dị

dưỡng

Khởi sinh

Vi khuẩn

Trang 5

Tảo

Nguyên sinh

Nấm nhày

ĐVNS

Nấm

Nấm men

Nấm sợi

Thực vật

Rêu,Quyết

Hạt trần Hạt kín

Động vật

Đ vật có dây sống

Cá,lưỡng cư

5. Rút kinh nghiệm:

.....................................................................................................................................................................

Trang 6

Ngày soạn:......./......./........... Ngày giảng:........./........./...........

Phần hai : SINH HỌC TẾ BÀO

Chương I

THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA TẾ BÀO

Tiết 3 Bài 3: CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC VÀ NƯỚC

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải nêu được các nguyên tố chính cấu tạo nên tế bào.

- Nêu được vai trò của các nguyên tố vi lượng đối với tế bào.

- Phân biệt được nguyên tố vi lượng và nguyên tố đại lượng.

- Giải thích được cấu trúc hoá học của phân tử nước quyết định các đặc tính lý hoá của nước.

- Trình bày được vai trò của nước đối với tế bào.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ cấu trúc hoá học của phân tử nước ở trạng thái lỏng và trạng thái rắn ( hình 3.1 và hình 3.2 SGK )

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

LỚP

SĨ SỐ

HỌC SINH NGHỈ HỌC

10A1

10A2

10A3

10A4

10A5

10A6

10A7

2. Kiểm tra bài cũ:

-Hãy kể tên các giới trong hệ thống phân loại 5 giới và đặc điểm của 3 trong 5 giới.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động1: tìm hiểu các nguyên

tố hoá học

GV nêu câu hỏi, yêu cầu HS thảo

luận nhanh trả lời.

- Sự giống và khác nhau về cấu tạo

ở thế giới sống và không sống?

- Sự sống được hình thành là do

đâu?

- Có bao nhiêu nguyên tố tham gia

cấu tạo cơ thể sống ? Những

nguyên tố nào là nguyên tố chủ

yếu?

- Dựa vào cơ sở nào để phân biệt

nguyên tố đa lượng và nguyên tố vi

I. Các nguyên tố hoá học:

- Thế giới sống và không sống đều được cấu tạo từ các nguyên

tố hóa học.

- Sự sống được hình thành do sự tương tác đặc biệt giữa các

nguyên tử nhất định.

- Có khoảng vài chục nguyên tố vô cơ cần thiết cho sự sống.

Những nguyên tố chủ yếu là : C, H, O, N chiếm khoảng 96% .

- Dựa vào tỉ lệ các nguyên tố có trong cơ thể sống, chia các

nguyên tố thành 2 loại: đại lượng và vi lượng.

Trang 7

lượng?

Học sinh nghiên cứu SGK, thảo

luận trả lời câu hỏi.

Giáo viên nhận xét, kết luận.

Giáo viên cho học sinh hoạt động nhóm và yêu cầu hoàn thành nội dung bảng sau:

Học sinh chia 3 nhóm:

- Nhóm 1: hoàn thành cột 2.

- Nhóm 2: hoàn thành cột 4.

- Nhóm 3: hoàn thành cột 3.

Đại diện nhóm lên trình bày, Giáo viên nhận xét, bổ sung, kết luận.

(Bảng so sánh nhóm nguyên tố Đại lượng và Vi lượng)

Nhóm

nguyên tố

(1)

Đại diện

(2)

Tỉ lệ trong

cơ thể sống

(3)

Đặc điểm

(4)

Đại lượng

C, H, O, N,

S, P, K…

 0,01%

- Chúng tham gia cấu tạo các đại phân tử hữu cơ như

Prôtêin, Cacbonhidrat...

- Là thành phần chính xây dựng nên cấu trúc tế bào.

Vi lượng

F, Cu, Fe,

Mn, Mo, Se,

Zn, Co, B,

Cr…

 0,01%

- Nguyên tố vi lượng chiếm tỉ lệ nhỏ nhưng không thể

thiếu đối với sự sống.

Ví dụ: Iốt thiếu có thể gây bệnh biếu cổ.

- Là thành phần cơ bản của enzim, vitamin…tham gia

điều tiết các quá trình sống.

GV liên hệ thực tế:

- Như vậy để phòng tránh bệnh biếu cổ, chúng ta phải làm gì?

- Thành phần thức ăn hàng ngày cần đáp ứng điều gì?

Hoạt động2 : Nghiên cứu Nước và

vai trò của nước trong tế bào.

Giáo viên yêu cầu học sinh quan

sát Tranh H 3.1 và 3.2, nghiên

cứu SGK trả lời câu hỏi:

- Em hãy nêu cấu trúc của nước?

- Em hãy nêu đặc tính lý hoá của

nước?

- Em nhận xét về mật độ và sự liên

kết giữa các phân tử nước ở trạng

thái lỏng và rắn?

- Theo em nước có vai trò như thế

nào đối với tế bào cơ thể sống?

- Điều gì xảy ra khi các sinh vật

không có nước?)

II.Nước và vai trò của nước trong tế bào:

1. Cấu trúc và đặc tính hóa lí của nước:

- Cấu trúc:

+ Phân tử nước gồm 1 nguyên tử Ôxi kết hợp với 2 nguyên tử

Hiđrô bằng liên kết cộng hóa trị.

+ Phân tử nước có hai đầu điện tích trái dấu, do đôi êlêctron

trong mối liên kết bị kéo lệch về phía Ôxi.

- Đặc tính:

+ Nước có tính phân cực.

+ Phân tử nước này hút các phân tử nước khác.

+ Phân tử nước hút các phân tử phân cực khác.

2. Vai trò của nước đối với tế bào :

- Nước là thành phần cấu tạo tế bào.

- Nước là dung môi hòa tan các chất.

- Nước là môi trường của các phản ứng sinh hóa.

Nước chiếm tỉ lệ lớn trong tế bào, nếu không có nước tế bào sẽ

không thể tiến hành chuyển hóa các chất để duy trì sự sống.

4. Củng cố:

- Các câu hỏi và bài tập cuối bài

Trang 8

- Tại sao cần ăn nhiều loại thức ăn khác nhau, không nên chỉ ăn 1 số các món ăn ưa thích?( Cung cấp

các nguyên tố vi lượng khác nhau cho tế bào, cơ thể )

- Tại sao người ta phải trồng rừng và bảo vệ rừng?( Cây xanh là mắt xích quan trọng trong chu trình

cacbon)

- Tại sao khi phơi hoặc sấy khô thực phẩm lại bảo quản được lâu hơn?(Hạn chế vi sinh vật sinh sản

làm hỏng thực phẩm)

5. Rút kinh nghiệm:

.....................................................................................................................................................................

Trang 9

Ngày soạn Tiết 4 - Bài 4:

CÁCBOHYĐRAT VÀ LIPIT,PRÔTÊIN

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải liệt kê được tên các loại đường đơn, đường đôi và đường đa(đường phức) có trong

các cơ thể sinh vật.

-Trình bày được chức năng của từng loại đường trong cơ thể sinh vật.

-Liệt kê được tên các loại lipit có trong các cơ thể sinh vật và trình bày được chức năng của các loại

lipit trong cơ thể.

- Học sinh phải phân biệt được các mức độ cấu trúc của prôtêin: Cấu trúc bậc 1, bậc 2, bậc 3 và bậc 4.

-Nêu được chức năng của 1 số loại prôtêin và đưa ra được các ví dụ minh hoạ.

-Nêu được các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng của prôtêin và giải thích được ảnh hưởng của

những yếu tố này đến chức năng của prôtêin

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ về cấu trúc hoá học của đường và lipit.

- Tranh ảnh về các loại thực phẩm, hoa quả có nhiều đường và lipit.

- Đường Glucôzơ, Fructôzơ, Saccarôzơ, sữa bột không đường và tinh bột sắn dây.

- Tranh vẽ cấu trúc hoá học của prôtêin.

- Sợi dây đồng hoặc dây điện 1 lõi

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

-Trình bày cấu trúc hoá học của nước và vai trò của nước trong tế bào.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động1:

* Em hãy kể tên các loại đường mà

em biết trong các cơ thể sống?

*Thế nào là đường đơn, đường đôi,

đường đa?

Tranh cấu trúc hoá học của

đường

Liên kết glucôzit

+ Các phân tử đường glucôzơ liên

kết với nhau bằng liên kết glucôzit

tạo xenlulôzơ.

*Cacbohyđrat giữ các chức năng gì

trong tế bào?

Tranh

cấu trúc hoá học của lipit

I. Cacbohyđrat: ( Đường)

1)Cấu trúc hoá học:

a.Đường đơn:(monosaccarit)

- Gồm các loại đường có từ 3-7 nguyên tử C.

- Đường 5 C (Ribôzơ,đeôxyribôzơ), đường 6 C (Glucôzơ,

Fructôzơ, Galactôzơ).

b.Đường đôi: (Disaccarit)

-Gồm 2 phân tử đường đơn liên kết với nhau bằng liên kết

glucôzit.

-Mantôzơ(đường mạch nha) gồm 2 phân tử Glucôzơ,

Saccarôzơ(đường mía) gồm 1 ptử Glucôzơ và 1 ptử

Fructôzơ, Lactôzơ (đường sữa) gồm 1 ptử glucôzơ và 1

ptử galactôzơ.

c. Đường đa: (polisaccarit)

- Gồm nhiều phân tử đường đơn liên kết với nhau bằng

liên kết glucôzit.

- Glicôgen, tinh bột, xenlulôzơ, kitin…

2)Chức năng của Cacbohyđrat:

- Là ngồn cung cấp năng lượng cho tế bào.

-Tham gia cấu tạo nên tế bào và các bộ phận của cơ thể…

Trang 10

Hoạt động2:

*Quan sát hình 4.2 em nhận xét về

thành phần hoá học và cấu trúc của

phân tử mỡ?

* Sự khác nhau giữa dầu thực vật và

mỡ động vật?

* Sự khác nhau giữa lipit đơn giản

và lipit phức tạp?

* Lipit giữ các chức năng gì trong tế

bào và cơ thể?

Hoạt động3:

*Em hãy nêu thành phần cấu tạo

của p tử prôtêin.

Tranh hình 5.1

*quan sát hình 5.1 và đọc sgk em

hãy nêu các bậc cấu trúc của

prôtêin.

* Em hãy nêu các chức năng chính

của prôtêin và cho ví dụ.

( hãy tìm thêm các ví dụ ngoài sách

giáo khoa)

* Có các yếu tố nào ảnh hưởng đến

cấu trúc của prôtêin, ảnh hưởng như

thế nào?

II. Lipit: ( chất béo)

1) Cấu tạo của lipit:

a. Lipit đơn giản: (mỡ, dầu, sáp)

-Gồm 1 phân tử glyxêrol và 3 axit béo

b.Phôtpholipit:(lipit đơn giản)

- Gồm 1 phân tử glyxêrol liên kết với 2 axit béo và 1 nhóm

phôtphat(alcol phức).

c. Stêrôit:

- Là Colesterôn, hoocmôn giới tính ơstrôgen, testostêrôn.

d. Sắc tố và vitamin:

- Carôtenôit, vitamin A, D, E, K…

2) Chức năng:

- Cấu trúc nên hệ thống màng sinh học.

- Nguồn năng lượng dự trữ.

- Tham gia nhiều chức năng sinh học khác.

III. prôtêin

1.Cấu trúc của prôtêin:

Phân tử prôtêin có cấu trúc đa phân mà đơn phân là các

axit amin.

a) Cấu trúc bậc 1:

- Các axit amin liên kết với nhau tạo nên 1 chuỗi axit

amin là chuỗi pôli peptit.

- Chuỗi pôli peptit có dạng mạch thẳng.

b) Cấu trúc bậc 2:

- Chuỗi pôli peptit co xoắn lại(xoắn) hoặc gấp nếp().

c) cấu trúc bậc 3 và bậc 4:

- Cấu trúc bậc 3: Chuỗi pôli peptit cấu trúc bậc 2 tiếp tục

co xoắn tạo không gian 3 chiều đặc trưng được gọi là cấu

trúc bậc 3.

- Cấu trúc bậc 4: Các chuỗi cấu trúc bậc 2 liên kết với

nhau theo 1 cách nào đó tạo cấu trúc bậc 4

2. Chức năng và các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng

của prôtêin:

a) Chức năng của prôtêin:

- Tham gia cấu tạo nên tế bào và cơ thể. (nhân, màng sinh

học, bào quan…)

- Dự trữ các axit amin.

- Vận chuyển các chất.( Hêmôglôbin)

- Bảo vệ cơ thể.( kháng thể)

- Thu nhận thông tin.(các thụ thể)

- Xúc tác cho các phản ứng.( enzim)

- Tham gia trao đổi chất (hoocmôn)

b) Các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng của prôtêin:

- Nhiệt độ cao, độ pH…phá huỷ cấu trúc không gian 3

chiều của prôtêin làm cho chúng mất chức năng( biến

tính).

4.Củng cố:

Trang 11

- Các câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Tại sao người già không nên ăn nhiều mỡ?( ăn nhiều mỡ dẫn đến sơ vữa động mạch, huyết áp cao).

-Nếu ăn quá nhiều đường dẫn tới bệnh gì?( Bệnh tiểu đường, bệnh béo phì).

- Các câu hỏi cuối bài.

- Tại sao khi luộc lòng trắng trứng đông lại?( prôtêin lòng trắng trứng là albumin bị biến tính).

- Tại sao các vi sinh vật sống được ở suối nước nóng gần 10O

(prôtêin có cấu trúc đặc bịêt không

bị biến tính).

5.bài tập về nhà

Ngày soạn Tiết 5 - Bài 6: :

AXIT NUCLÊIC

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải nêu được thành phần 1 nuclêôtit.

-Mô tả được cấu trúc của phân tử ADN và phân tử ARN

-Trình bày được các chức năng của ADN và ARN.

- So sánh được cấu trúc và chức năng của ADN và ARN.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ về cấu trúc hoá học của nuclêôtit, phân tử ADN, ARN. Tranh hình 6.1 và 6.2 SGK

- Mô hình cấu trúc phân tử ADN.

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Nêu các bậc cấu trúc của prôtêin.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1: tìm hiểu axit ADN

Tranh H 6.1

và mô hình ADN

* Quan sát tranh và mô hình hãy

I. Axit đêôxiribônuclêic: (ADN)

1) Cấu trúc của ADN:

a. Thành phần cấu tạo:

- ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân,mỗi đơn phân là 1

Trang 12

trình bày cấu tạo phân tử ADN?

Axit - đường - bazơnitơ

( nuclêôtit )

-phân biệt AND nhân sơ và nh ân

thực?

* Quan sát tranh và mô hình hãy

trình bày cấu trúc phân tử ADN?

* Tại sao chỉ có 4 loại nu nhưng các

sinh vật khác nhau lại có những đặc

điểm và k ích thước khác nhau ?

+ Đường kính vòng xoắn là 20A

và chiều dài mỗi vòng xoắn là 34

và gồm 10 cặp nuclêôtit

+ Ở các tế bào nhân sơ, ptử ADN

thường có dạng vòng còn sinh vật

nhân thực có dạng mạch thẳng.

* cấu trúc không gian của ADN ?

* Chức năng mang thông tin di

truyền của phân tử ADN thể hiện ở

điểm nào?

* Chức năng bảo quản thông tin di

truyền của ptử ADN thể hiện ở

điểm nào?

* Chức năng truyền đạt thông tin di

truyền của ptử ADN thể hiện ở

điểm nào?

* Đặc điểm cấu trúc nào giúp ADN

thực hiện được chức năng đó?

Hoạt động 2: Tìm hiểu axit ARN

* Có bao nhiêu loại ARN?

* phân loại dựa vào tiêu chí nào?

*Hãy nêu thành phần cấu tạo của

phân tử ARN? So sánh với phân tử

ADN?

* Hãy nêu cấu trúc của ptử

ARN?Sự khác nhau về cấu trúc của

phân tử ARN so với phân tử ADN?

nuclêôtit.

- 1 nuclêôtit gồm- 1 phân tử đường 5C

- 1 nhóm phôtphat( H

)

- 1 gốc bazơnitơ(A,T,G,X)

- Lấy tên bazơnitơ làm tên gọi nuclêôtit.

- Các nuclêôtit liên kết với nhau theo 1 chiều xác định tạo

thành chuỗi pôlinuclêôtit.

- Gồm 2 chuỗi pôlinuclêôtit liên kết với nhau bằng liên kết

H giữa các bazơ của các nu theo NTBS

nguyên tắc bổ sung:

( A=T, G=X ) Bazơ có kích thước lớn ( A ,G) liên kết với

bazơ có kích thước bé ( T ,X) → làm cho phân tử AND

khá bền vững và linh hoạt

2. Cấu trúc không gian

- 2 chuỗi polinu của AND xoăn đều quanh trục tao nên

xoắn kép đều và giống 1 cầu thang xoắn

- Mỗi bậc thang là một cặp bazơ, tay thang là đường và

axit phôtpho

- Khoảng cách 2 cặp bazơ là 3,4 A

3) Chức năng của ADN:

- Mang thông tin di truyền là số lượng, thành phần, trình tự

các nuclêôtit trên ADN.

- Bảo quản thông tin di truyền là mọi sai sót trên phân tử

ADN hầu hết đều được các hệ thống enzim sửa sai trong tế

bào sửa chữa.

- Truyền đạt thông tin di truyền(qua nhân đôi ADN) từ tế

bào này sang tế bào khác.

II. Axit Ribônuclêic:

Trang 13

*Kể tên các loại ARN và chức

năng của từng loại?

+ Ở 1 số loại virút thông tin di

truyền không lưu giữ trên ADN mà

trên ARN.

1) Cấu trúc của ARN:

a. Thành phần cấu tạo:

- Cấu tạo theo nguyên tắc da phân mà đơn phân là

nuclêôtit.

- Có 4 loại nuclêôtit A, U, G, X.

b. Cấu trúc:

- Phân tử ARN thường có cấu trúc 1 mạch.

- ARN thông tin(mARN) dạng mạch thẳng.

- ARN vận chuyển ( t ARN) xoắn lại 1 đầu tạo 3 thuỳ.

- ARN ribôxôm(rARN)nhiều xoắn kép cục bộ

2) Chức năng của ARN:

- mARN truyền thông tin di truyền từ ADN đến ribôxôm

đê tổng hợp prôtêin.

- t ARN vận chuyển axit amin đến ribôxôm.

-rARN cùng với prôtêin cấu tạo nên ribôxôm là nơi tổng

hợp nên prôtêin.

4.Củng cố:

- câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Lập bảng so sánh giữa ADN và ARN về cấu trúc và chức năng

ADN

ARN

Cấu tạo

Chức năng

5.bài tập về nhà

Ngày soạn Tiết 6:

Chương: CẤU TRÚC CỦA TẾ BÀO

Bài 7: TẾ BÀO NHÂN SƠ

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải nêu được các đặc điểm của tế bào nhân sơ.

- Giải thích lợi thế của kích thước nhỏ ở tế bào nhân sơ.

- Trình bày được cấu trúc và chức năng của các bộ phận cấu tạo nên tế bào vi khuẩn.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ phóng hình 7.1 và 7.2 SGK. Tế bào động vật,thực vật

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

3. Giảng bài mới:

Trang 14

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1:Tìm hiểu đặc điểm

chung của tế bào nhân sơ

*Gv cho hs quan sát Tranh tế bào vi

khuẩn, động vật, thực vật

* Em có nhận xét gì về cấu tạo tế

bào nhân sơ so với tế bào nhân

thực?

*Em có nhận xét gì về kích thước

giữa các tế bào?

* Kích thước nhỏ có vai trò gì với

các tế bào nhân sơ?

-(diện tích bề mặt)S=4 r

- ( Thể tích)V=4 r

- S/V=4 r

/4 r

/3= 3/r

- Nếu r càng lớn thì tỷ lệ S/V càng

nhỏ

Hoạt động 2 :Tìm hiểu cấu tạo tế

bào nhân sơ

- GV cho hs quan sát Tranh hình

7.2

*Em hãy nêu cấu tạo của tế bào

nhân sơ.

* Th ành tế bào có cấu tạo như thế

nào?

+ Khi nhuộm bằng phương pháp

Gram vi khuẩn Gram dương bắt

màu tím còn vi khuẩn Gram âm bắt

màu đỏ.

-Tại sao cùng là vi khuẩn nhưng

phải sử dụng những loại thuốc

kháng sinh khác nhau?

* Trả lời câu lệnh trong sách giáo

khoa trang 33

* màng sinh chất có cấu trúc như

thế nào? MSC ở tế bào nhân thực

và nhân sơ khác nhau như thế nào

- củng cố: nếu loại bỏ thành tế bào

của các loại vk khác nhau sau đó

cho các tế bào vào dd có nồng độ

I. Đặc điểm chung của tế bào nhân sơ:

1) Cấu tạo:

- Chưa có nhân hoàn chỉnh (nhân chưa có màng nhân bao

bọc)→ Nhân sơ.

- Tế bào chất chưa có hệ thống nội màng và không có các

bào quan có màng bao bọc.

2) Kích thước:

- Khoảng 1- 5m, bằng khoảng 1/10 tế bào nhân thực.

- Lợi thế :Kích thước nhỏ giúp trao đổi chất với môi

trường sống nhanh→ sinh trưởng, sinh sản nhanh( thời

gian sinh sản ngắn).

II. Cấu tạo tế bào nhân sơ:

1) Thành tế bào, màng sinh chất, lông và roi:

a)Thành tế bào

- (peptiđôglican=cacbohyđrat và prôtêin) quy định hình

dạng tế bào.

- Dựa vào cấu trúc và thành phần hoá học của thành tế bào

vi khuẩn chia làm 2 loại là vi khuẩn Gram dương(G

) và

Gram âm(G

- Một số loại vi khuẩn còn có thêm 1 lớp vỏ nhày(vi khuẩn

gây bệnh ở người).

b)Màng sinh chất

- Màng sinh chất gồm 2 lớp phôtpholipit và prôtêin.

- Một số có thêm roi( tiên mao) để di chuyển, lông( nhung

mao) để bám vào vật chủ.

Trang 15

chất tan= trong tế bào → tất cả đều

có hình cầu→ ?

tế bào chất có đặc điểm g?ì

- Tại sao gọi là vùng nhân ở tế bào

nhân sơ ?

- vai trò của vùng nhân đối với vk ?

Hs trả lời dc: do chưa có màng hoàn

chỉnh bao bọc nhân

2) Tế bào chất:

- Gồm bào tương, ribôxôm và hạt dự trữ.

3) Vùng nhân:

- Chỉ chứa 1 phân tử ADN dạng vòng.

- 1 số vi khuẩn có thêm phân tử ADN nhỏ dạng vòng là

plasmit.

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Tỷ lệ S/V ở các động vật vùng nóng và vùng lạnh như thế nào? Tác dụng đối với sinh vật? (tỷ lệ

S/V ở động vật vùng lạnh nhỏ - cơ thể thường tròn để giảm diện tích bề mặt- giảm mất nhiệt của cơ

thể)

5.bài tập về nhà

Trang 16

Ngày soạn: ……/……/……… Ngày dạy: ……/……/………

Tiết 10 - Bài 8 + 9

TẾ BÀO NHÂN THỰC

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải trình bày được các đặc điểm chung của tế bào nhân thực .

- Mô tả được cấu trúc và chức năng của nhân tế bào.

- Mô tả được cấu trúc và chức năng của các bào quan trong tế bào chất:lưới mội chất, bộ máy gôngi,

ty thể, lục lạp, ribôxôm, không bào, lizôxôm…

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ phóng hình 8.1, 8.2, 9.1, 9.2 SGK

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Đặc điểm chung của tế bào nhân sơ.Tế bào vi khuẩn có cấu tạo đơn giản và kích thước nhỏ đem lại

cho chúng ưu thế gì?

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động1: Tìm hiểu đặc điểm chung của

tế bào nhân thực

-Tế bào nhân thực có đặc điểm g ì ?

- Tại sao lại gọi là tế bào nhân thực

Hoạt động1: tìm hiểu cấu trúc tế bào nhân

thực

GV cho hs quan sátTranh tế bào vi khuẩn,

động vật, thực vật

* Em có nhận xét gì về cấu tạo tế bào nhân sơ

so với tế bào nhân thực?

*Trả lời câu lệnh trang 37 (ếch mang đặc điểm

loài B và nhân chứa thông tin di truyền của tế

bào).

*Nghiên cứu SGK nêu cấu tạo và chức năng

của các bào quan.

Tranh hình 8.2

*Trả lời câu lệnh trang 83.

Lưới nội chất hạt → túi tiết→ bộ máy Gông →

túi prôtêin→ Màng tế bào

( Các bào quan phối hợp hoạt động với nhau)

Gv : ở người ế bào bạch cầu có lưới ội c ất

hạt pt mạnh vì bạch cầu có nhiệm ụ tổng hợp

kháng t ể( bản chât là r)

* Đặc điểm chung của tế bào nhân thực

- Có kích thước lớn hơn tế bào nhân sơ

- Có thành tế bào bằng Xenlulôzơ (Ở tế bào thực vật), hoặc

kitin (ở tế bào nấm) hoặc có chất nền ngoại bào (ở tế bào

động vật)

- Tế bào chất: Có khung tế bào, hệ thống nội màng và các

bào quan có màng

- Nhân: Có màng nhân.

* Cấu trúc của tế bào nhân thực

I. Nhân tế bào:

a. Cấu tạo

- Thường có dạng hình cầu, đường kính khoảng 5µm. Có

lớp màng kép bao bọc.

- Dịch nhân chứa chất nhiễm sắc (ADN và prôtêin) và nhân

con.

- Trên màng nhân có nhiều lỗ nhỏ.

b. Chức năng.

- Lưu trữ thông tin di truyền.

- Quy định các đặc điểm của tế bào.

- Điều khiển các hoạt động sống của tế bào.

II. Lưới nội chất:

a. Cấu tạo.

- Là 1 hệ thống ống và xoang dẹp thông với nhau gồm

lưới nội chất trơn và lưới nội chất hạt (có đính các hạt

ribôxôm)

b. Chức năng.

- Là nơi tổng hợp prôtêin (lưới nội chất hạt)

- Tham gia vào quá trình tổng hợp lipit, chuyển hoá đường

và phân huỷ chất độc hại của tế bào, cơ thể (lưới nội chất

Trang 17

bộ máy gôn gi có cấu trúc như thế nào ?

Tranh hình 9.1

- màng trong có diện tích lớn nhờ có nếp gấp

- màng trong có các enzim liên quan đến phản

ứng sinh hoá của tế bào

*Trả lời câu lệnh trang 40

( tế bào cần nhiều năng lượng-hoạt động nhiều-

có nhiều ty thể- tế bào cơ tim)

Tranh hình 9.2

*Trả lời câu lệnh trang 41

(Lá cây không hấp thụ màu xanh→ có màu

xanh và màu xanh của lá không liên quan gì tới

chức năng quang hợp của lá)- lá có màu xanh

do dl

- diệp lục được hình thành ngoài ánh sáng nên

mặt trên dc chiếu nhiều có nhiều diệp lục dc

hình thành

*Trả lời câu lệnh trang 42

(Bạch cầu có chức năng tiêu diệt vi khuẩn, tế

bào già, bệnh lý bằng thực bào nên cần nhiều

lizôxôm)

trơn).

III. Ribôxôm.

a. Cấu tạo:

- Ribôxôm là bào quan không có màng.

- Cấu tạo từ : rARN và prôtêin

b. Chức năng :

- Là nơi tổng hợp prôtêin.

IV. Bộ máy Gôngi:

a. Cấu tạo :

- Có dạng các túi dẹp xếp cạnh nhau nhưng cái nọ tách

biệt với cái kia.

b. Chức năng

- Giữ chức năng lắp ráp, đóng gói và phân phối các sản

phẩm của tế bào.

V. Ti thể:

1. Cấu trúc:

- Có 2 lớp màng bao bọc: màng ngoài không gấp khúc,

màng trong gấp lại tạo thành các mào, trên đó chứa nhiều

loại enzim tham gia vào quá trình hô hấp của tế bào. Bên

trong ti thể là chất nền chứa ADN và Ribôxôm.

2. Chức năng:

- Là nhà máy điện cung cấp nguồn năng lượng chính cho tế

bào hoạt động là các phân tử ATP (vì có nhiều enzim

chuyển hóa đường và các hợp chất hữu cơ khác thành

ATP).

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Em hãy nêu những điểm khác nhau giữa tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực(màng, nhân, tế bào

chất).

- Tại sao các enzim trong lizôxôm không phá vỡ lizôxôm của tế bào?(Bình thường các enzim trong

lizôxôm ở trạng thái bất hoạt khi cần chúng mới được hoạt hoá bằng cách thay đổi độ pH trong

lizôxôm và các enzim chuyển sang trạng thái hoạt động)

Trang 18

Ngày soạn: ……/……/……… Ngày dạy: ……/……/………

Tiết 12 - Bài 10

TẾ BÀO NHÂN THỰC (TT)

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải trình bày được cấu tạo và chức năng của khung xương tế bào.

- Mô tả được cấu trúc và nêu chức năng của màng sinh chất.

- Trình bày được cấu trúc và chức năng của thành tế bào.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ hình 10.1 và 10.2 SGK

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Nêu cấu trúc và chức năng của nhân ở tế bào nhân thực. So sánh với tế bào nhân sơ.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Tranh hình 10.1

* Em hãy nêu cấu tạo và chức năng của

khung xương tế bào?

Tranh hình 10.2

* Em hãy nêu các thành phần cấu tạo nên

màng sinh chất?

* Tại sao mô hình cấu tạo màng sinh chất

được gọi là mô hình khảm động?

* Nếu màng ko có cấu trúc khảm động điều

gì sẽ xảy ra ?

* Tại sao màng tế bào nhân thực và nhân sơ

có cấu trúc tương tự nhau mặc dù tế bào nhân

sơ có cấu tạo rất đơn giản

* Màng sinh chất giữ các ch.năng gì? do các

thành phần nào đảm nhận?

* Trả lời câu lệnh trang 46

(Tại sao khó ghép mô,cơ quan từ người này

sang người kia?Do sự nhận biết cơ quan lạ và

đào thải cơ quan lạ của"dấu chuẩn" là

glicôprôtêin trên màng tế bào)

VI. Lục lạp:

1. Cấu trúc:

- Có hình bầu dục gồm 2 lớp màng bao bọc, bên trong có

chứa chất nền cùng vớicác hệ thống túi dẹp được gọi là

tilacôit. Các tilacôit xếp chồng lên nhau tạo thành cấu trúc

gọi là grana. Các grana trong lục lạp được nối với nhau

bằng hệ thống màng. Trên màng của tilacôit chứa nhiều

chất diệp lục và các enzim quang hợp. Trong chất nền của

lục lạp có ADN và Ribôxôm.

2. Chức năng:

- Là bào quan chỉ có ở tế bào thực vật, có chứa chất diệp

lục có khả năng chuyển đổi ánh sáng thành năng lượng hóa

học tích lũy dưới dạng tinh bột.

VII. Màng sinh chất:

a. Cấu tạo:

Màng sinh chất có cấu trúc khảm động dày 9nm

Gồm một lớp kép phôtpholipit. Có các phân tử prôtêin xen

kẽ (xuyên màng) hoặc ở bề mặt.

Các tế bào động vật có colestêron làm tăng sự ổn định của

màng sinh chất.

Bên ngoài có các sợi của chất nền ngoại bào, prôtêin liên

kết với lipit tạo lipôprôtêin hay liên kết với cacbohyđrat tạo

glicôprôtêin

b. Chức năng:

Trao đổi chất với môi trường một cách có chọn lọc( bán

thấm).

Prôtêin thụ thể thu nhận thông tin cho tế bào.

Glicôprôtêin-"dấu chuẩn" giữ chức năng nhận biết nhau và

các tế bào "lạ" (tế bào của các cơ thể khác).

Trang 19

* Nghiên cứu SGK và hình 10.2 em hãy nêu

cấu trúc bên ngoài màng sinh chất và chức

năng của chúng?

III. Cấu trúc bên ngoài màng sinh chất

a. Thành tế bào

Có ở các tế bào thực vật cấu tạo chủ yếu bằng xenlulôzơ và

ở nấm là kitin.

Thành tế bào giữ chức năng quy định hình dạng tế bào và

bảo vệ tế bào.

b. Chất nền ngoại bào:

Cấu tạo chủ yếu bằng các loại sợi glicôprôtêin

(cacbohyđrat liên kết với prôtêin kết hợp với các chất vô

cơ và hữu cơ khác).

Chức năng giúp các tế bào liên kết với nhau và thu nhận

thông tin.

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài

5.bài tập về nhà

Tiêt 9 kiểm tra 1 tiết

Trang 20

Tiết 13 - Bài 11

VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải hiểu và trình bày được các kiểu vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động.

- Nêu được sự khác biệt giữa vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động

- Mô tả được các hiện tượng nhập bào và xuất bào.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ hình 11.1, 11.2, 11.3 SGK.

- Tranh vẽ về hiện tượng thẩm thấu xảy ra ở tế bào động vật và thực vật

. III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Mô tả cấu trúc và chức năng của màng sinh chất? Tại sao nói màng sinh chất có cấu trúc khảm

động?

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động1: tìm hiểu vận chuyển thụ

động

Gv:

+ Củng cố 1 số khái niệm về chất tan, dung

môi, dung dịch, khuếch tán..các chất vận

chuyển qua màng thường phải được hoà tan

trong nước.

Gv cho hs quan s át h ình sgk h ỏi: c ó m ấy

c ách v ận chuy ển c ác ch ất qua m àng

- giới thiệu 1 số hiện tượng: mở nắp lọ

nước hoa

-nhỏ vài giọt mực vào cốc nước

? quan sát hiện tượng giải thích

? nguyên lý vận chuyển là gì?

? các chất vận chuyển qua những tp nào của

tế bào và có đặc điểm gì

? vì sao những chất hoà tan trong lipit lại dễ

dàng đi qua màng tế bào

? điều kiện để các chất vận chuyển qua lớp

photpho lipit và qua kênh là gì

* Nghiên cứu sách và hình 11.1 vận chuyển

thụ động có các hình thức nào?Nêu đặc

điểm của các hình thức vận chuyển đó và

cho ví dụ.

I. VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG

1. Khái niệm:

Là phương thức vận chuyển các chất mà không tiêu tốn năng

lượng.

2. Cơ sở khoa học:

Dựa theo nguyên lí khuếch tán của các chất từ nơi có nồng

độ cao đến nơi có nồng độ nồng độ thấp. Sự khuếch tán

nước được gọi là sự thẩm thấu.

Có thể khuếch tán bằng 2 cách:

+ Khuếch tán trực tiếp qua lớp phôtpholipit kép.

+ Khuếch tán qua lớp prôtêin xuyên màng.

Khuếch tán phụ thuộc vào sự chênh lệch nồng độ giữa môi

trường bên trong và bên ngoài tế bào và đặc tính lí hóa của

chất khuếch tán.

+ Các chất không phân cực và có kích thước nhỏ như O

… khuếch tán trực tiếp qua lớp phôtpholipit kép.

+ Các chất phân cực, ion hoặc các chất có kích thước lớn

như glucôzơ khuếch tán qua màng nhờ các kênh prôtêin

xuyên màng.

Nước qua màng nhờ kênh aquaporin.

3. Các loại môi trường bên ngoài tế bào

- Môi trường ưu trương: môi trường bên ngoài tế bào có

nồng độ của chất tan cao hơn nồng độ của chất tan trong tế

bào chất tan có thể di chuyển từ môi trường bên ngoài vào

bên trong tế bào hoặc nước có thể di chuyển từ bên trong ra

bên ngoài tế bào.

- Môi trường đẳng trương: môi trường bên ngoài có nồng độ

chất tan bằng nồng độ chất tan trong tế bào.

- Môi trường nhược trương: môi trường bên ngoài tế bào có

nồng độ của chất tan thấp hơn nồng độ của chất tan trong tế

bào chất tan không thể di chuyển từ môi trường bên ngoài

vào bên trong tế bào được hoặc nước có thể di chuyển từ bên

Trang 21

? vậy thế nào là vận chuyển thụ động

* Tại sao da ếch khô ếch sẽ chết?

* Thế nào là môi trường ưu trương, đẳng

trương, nhược trương?

* Em hãy nêu nhận xét về chiều khuếch tán

và vị trí khuếch tán các chất qua màng sinh

chất như thế nào?

Hoạt động2: tìm hiểu vận chuyển chủ

động

* Em hiểu như thế nào là vận chuyển chủ

động?Đặc điểm của hình thức vận chuyển

này như thế nào?

* Đặc điểm các chất được v ận chuyển

* Điều kiện vận chuyển là gì ?

* Vậy thế nào là vận chuyển chủ động ?

* So sánh giữa vận chuyển thụ động với vận

chuyển chủ động?

Tranh hình 11.2, 11.3

*Thế nào là nhập bào,xuất bào. Các hình

thức nhập xuất bào?

ngoài vào trong tế bào.

II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG (VẬN CHUYỂN TÍCH

CỰC)

- Là phương thức vận chuyển các chất từ nơi có nồng độ

thấp đến nơi có nồng độ cao (ngược chiều građien nồng độ)

và tiêu tốn năng lượng.

- Trên màng tế bào có các bơm ứng với các chất cần vận

chuyển, năng lượng được sử dụng là ATP.

VD: Hoạt động của bơm natri-kali: 1 nhóm phôt phat của

ATP được gắn vào bơm làm biến đổi cấu hình của

prôtêin làm cho phân tử prôtêin liên kết và đẩy 3 Na+ ra

ngoài và đưa 2 K+ vào trong tế bào.

III. NHẬP BÀO VÀ XUẤT BÀO

1. Nhập bào

- Là phương thức đưa các chất vào bên trong tế bào bằng

cách làm biến dạng màng sinh chất.

+ Nhập bào gồm 2 loại:

+ Thực bào: là phương thức các tế bào động vật “ăn” các

loại thức ăn có kích thước lớn như vi khuẩn, mảnh vỡ tế

bào…

Diễn biến: Màng tế bào lõm vào bọc lấy thức ăn đưa thức ăn

vào trong tế bào lizôzim và enzim có tác dụng tiêu hóa thức

ăn.

+ Ẩm bào: là phương thức vận chuyển các giọt dịch vào

trong tế bào

2. Xuất bào:

Là phương thức đưa các chất ra bên ngoài tế bào bằng cách

làm biến dạng màng sinh chất.

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Một người hoà nước giải để tưới cây nhưng không hiểu tại sao sau khi tưới cây lại bị héo?( Do hoà

ít nước nên nồng độ các chất tan trong nước giải còn cao ngăn cản sự hút nước của cây mà nước

trong cây lại bị hút ra ngoài nên cây bị héo).

- Sau khi rửa rau sống xong thường ngâm vào nước muối để sát trùng. Nếu nhiều muối rau sẽ bị

nhũn. Giải thích?

Trang 22

Ngày soạn: ……/……/……… Ngày dạy: ……/……/………

Tiết 14 - Bài 12:

THÍ NGHIỆM CO VÀ PHẢN CO NGUYÊN SINH

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải biết cách điều khiển sự đóng, mở của tế bào khí khổng thông qua điều khiển mức độ

thẩm thấu ra vào tế bào.

- Quan sát và vẽ được tế bào đang ở các giai đoạn co nguyên sinh khác nhau.

- Tự mình thực hiện được thí nghiệm theo quy trình đã cho trong sách giáo khoa.

- Rèn luyện kỹ năng sử dụng kính hiển vi và kỹ năng làm tiêu bản hiển vi.

II. Phương tiện dạy học:

a) Mẫu vật:

- Lá thài lài tía (hoặc dong riềng, chuối hoa…)có tế bào với kích thước tương đối lớn và dễ tách lớp

biểu bì ra khỏi lá.

b) Dụng cụ và hoá chất:

- Kính hiển vi quang học với vật kính 10, 40 và thị kính 10 hoặc 15. Phiến kính, lá kính.

- Lưỡi dao cạo râu, nước cất, ống nhỏ giọt, dung dịch muối hoặc đường loãng, giấy thấm.

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Thế nào là dung dịch ưu trương, đẳng trương, nhược trương?Khi cho tế bào vào các dung dịch trên

nước thẩm thấu như thế nào qua màng tế bào và tế bào xảy ra hiện tượng gì?

3. Giảng bài mới:

I. Nội dung và cách tiến hành:

1)Quan sát hiện tượng co và phản co nguyên sinh ở tế bào biểu bì lá cây:

* Chú ý: tách 1 lớp mỏng phía dưới lá. Đưa phiến kính vào giữa vi trường và vật kính ở bội giác bé 10

rồi chọn vùng có lớp tế bào mỏng đưa vào giữa vi trường.

- Chuyển vật kính sang bội giác lớn hơn 40 để quan sát cho rõ. Vẽ các tế bào biểu bì bình thường và

các khí khổng quan sát được vào vở.

- Để nguyên mẫu vật quan sát tế bào rõ nhất sau đó nhỏ dung dịch muối. Chú ý nhỏ ít một cùng với việc

dùng giấy thấm ở phía đối diện lá kính rồi quan sát quan sát tế bào và vẽ vào vở.

2) Thí nghiệm phản co nguyên sinh và việc điều khiển sự đóng mở khí khổng:

*Chú ý: Chuyển mẫu vật trên vào vùng quan sát tế bào, khí khổng rõ nhất( lúc này khí khổng đóng hay

mở?) vẽ khí khổng quan sát được.

- Nhỏ 1 giọt nước cất cùng với việc dùng giấy thấm ở phía đối diện lá kính rồi quan sát tế bào, khí

khổng và vẽ vào vở.

* Trong khi học sinh làm thí nghiệm giáo viên đi từng bàn để kiểm tra, sửa sai, hướng dẫn học

sinh làm thí nghiệm.

II. Thu hoạch:

- Mỗi nhóm học sinh làm 1 bản tường trình thí nghiệm kèm theo hình vẽ các tế bào, khí khổng ở các lần

thí nghiệm khác nhau( ban đầu, khi cho nước muối, khi cho nước cất) và trả lời các lệnh ở sách giáo khoa.

4.Củng cố:

- Gợi ý trả lời các lệnh trong sách giáo khoa.

Trang 23

Ngày soạn: ……/……/……… Ngày dạy: ……/……/………

Chương III

CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT

VÀ NĂNG LƯỢNG TRONG TẾ BÀO

Tiết 15 - Bài 13

KHÁI QUÁT VỀ NĂNG LƯỢNG VÀ CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải phân biệt được thế năng và động năng, đồng thời đưa ra được các ví dụ minh hoạ.

- Mô tả được cấu trúc và nêu được chức năng của ATP.

- Trình bày được khái niệm chuyển hoá vật chất.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ hình 13.1 và 13.2 SGK.

- Tranh minh hoạ cho thế năng và động năng( bắn cung)

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Điều gì xảy ra khi cho tế bào vào dung dịch ưu trương và nhược trương? Giải thích.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1:tìm hiểu về năng lưọng

trong tế bào

* Em hãy nhắc lại định luật bảo toàn vật

chất và năng lượng.

Tranh bắn cung

Cung giương → bắn cung

( thế năng) (động năng)

THẾ NĂNG ĐỘNG NĂNG

- em hiểu thế nào là năng lượng?

- trạng thái tồn tại của năng lượng ?

- các dạng năng lượng?

- hs : thảo luận nhóm trả lời

Tranh hình 13.1

I. Năng lượng và các dạng năng lượng trong tế bào

1) Khái niệm năng lượng

- Năng lượng là đại lượng đặc trưng cho khả năng sinh công.

- Trạng thái của năng lượng:

+ Động năng là dạng năng lượng sẵn sàng sinh ra công. (trạng

thái bộc lộ của năng lượng)

+ Thế năng là loại năng lượng dự trữ, có tiềm năng sinh công.

(trạng thái ẩn dấu của năng lượng).

2) Các dạng năng lượng trong tế bào

- Hoá năng

- Nhiệt năng

- Điện năng

3) ATP - đồng tiền năng lượng của tế bào

a. Cấu tạo của ATP

- ATP gồm bazơnitơ ađênin, đường ribôzơ và 3 nhóm

phôtphat.

- 2 nhóm phôtphat cuối cùng dễ bị phá vỡ để giải phóng ra

năng lượng.

- ATP truyền năng lượng cho các hợp chất khác trở thành

ADP và lại được gắn thêm nhóm phôtphat để trở thành ATP.

ATP = ADP + P

+ năng lượng

b. Chức năng của ATP

- Cung cấp năng lượng cho các quá trình sinh tổng hợp của tế

bào.

Trang 24

* Em hãy nêu cấu tạo phân tử ATP?

* Thế nào là liên kết cao năng?(L.kết giữa 2

nhóm phôtphat cuối là liên kết cao năng →

khi bị phá vỡ sinh ra nhiều năng lượng)

* Em hãy nêu chức năng của ATP trong tế

bào?

Hoạt động2:tìm hiểu chuyển hoá vật chất

Pr thức ăn

enzim

a.a

màng

ruột

máu →

pr tế bào

- Pr tế bào + 0

→ ATP và sản phẩm thải

? Pr được chuyển hoá như thế nào trong cơ

thể và năng lượng sinh ra dùng vào việc gì

- Thế nào là chuyển hoá vật chất ?

- Bản chất của chuyển hoá vật chất ?

* Thế nào là quá trình đồng hoá và dị hoá?

Mối quan hệ giữa 2 quá trình trên.

- Cung cấp năng lượng cho quá trình vận chuyển các chất qua

màng (vận chuyển tích cực).

- Cung cấp năng lượng để sinh công cơ học.

II. Chuyển hoá vật chất

1) Khái niệm

- Chuyển hoá vật chất là tập hợp các phản ứng sinh hoá xảy ra

bên trong tế bào.

- Chuyển hoá vật chất luôn kèm theo chuyển hoá năng lượng.

- Bản chất: đồng hoá, dị hoá.

2) Đồng hoá và dị hoá

- Đồng hoá: là quá trình tổng hợp các chất hữu cơ phức tạp từ

các chất đơn giản, đồng thời tích luỹ năng lượng - dạng hoá

năng.

Chất hữu cơ phức tạp + ADP Chất hữu cơ đơn giản + ATP

- Dị hoá: là quá trình phân giải các chất hữu cơ phức tạp thành

các chất đơn giản hơn, đồng thời giải phóng năng lượng.

Chất hữu cơ đơn giản + ATP Chất hữu cơ phức tạp + ADP

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

Trang 25

Ngày soạn: ……/……/……… Ngày dạy: ……/……/………

Tiết 16 - Bài 14

ENZIM VÀ VAI TRÒ CỦA ENZIM

TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải trình bày được cấu trúc và chức năng của enzim cũng như các cơ chế tác động của

enzim.

- Giải thích được ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đến hoạt tính của enzim

- Giải thíc được cơ chế điều hoà chuyển hoá vật chất của tế bào bằng các enzim.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ phóng to hình 14.1 và 14.2 SGK

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Trình bày cấu trúc hoá học và chức năng của ATP.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1: tìm hiểu về enzim

* Em hãy giải thích tại sao cơ thể người có

thể tiêu hoá được đường tinh bột nhưng lại

không tiêu hoá được xenlulôzơ?

( ở người không có enzim phân giải

xenlulôzơ).

* vậy enzim là gì ? hãy kể 1 vài E mà em biết

* Enzim có cấu trúc như thế nào?

Tranh hình 14.1

+ Các chất thường được biến đổi qua 1 chuỗi

nhiều phản ứng với sự tham gia của nhiều hệ

enzim khác nhau .

- cơ chế tác động của enzim ?

- enzim xúc tác cho cả 2 chiều của phản ứng

theo tỉ lệ tương đối của các chất tham gia

phản ứng với sản phẩm được tạo thành

* Tại sao khi ở nhiệt độ cao thì enzim lại mất

hoạt tính?Nếu nhiệt độ thấp?

(enzim có bản chất là prôtêin nên ở t

cao

làm prôtêin bị biến tính còn khi t

thấp enzim

ngừng hoạt động )

khi chưa tới t

tối ưu thì khi t

tăng thì hoạt

tính của E tăng và ngược lại

- Enzim ptialin trong nước bọt hoạt động ở

pH 6-8

I. ENZIM

1. Khái niệm enzim

Enzim là chất xúc tác sinh học được tổng hợp trong các

tế bào sống. Enzim làm tăng tốc độ phản ứng mà không bị

biến đổi sau phản ứng.

2. Cấu trúc

- Enzim có thể là prôtêin hoặc prôtêin kết hợp với một số

chất khác như các ion kim loại: sắt, đồng, kẽm…

- Enzim có cấu trúc phức tạp. Đặc biệt là vùng trung tâm

hoạt động – là nơi chuyên lên kết với cơ chất.

- Cấu hình không gian của tâm hoạt động tương thích với

cấu hình không gian của cơ chất. Cơ chất liên kết tạm thời

với enzim, nhờ đó phản ứng được xúc tác.

- Tên enzim = tên cơ chất + aza

VD: enzim phân giải tinh bột: amilaza, enzim phân giải

kitin: kitinaza…

3. Cơ chế tác động

- Enzim liên kết với cơ chất tại trung tâm hoạt động phức

hợp enzim cơ chất enzim tương tác với cơ chất sản phẩm.

- Liên kết enzim cơ chất mang tính đặc thù. Mỗi enzim

thường chỉ xúc tác cho một phản ứng.

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim

- Hoạt tính của enzim được xác định bằng lượng sản phẩm

được tạo thành từ một lượng cơ chất trên một đơn vị thời

gian.

- Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim:

Trang 26

- Enzim pepsin ở dạ dày hoạt động ở pH 2

* Tại sao hoạt tính của enzim thường tỷ lệ

thuận với nồng độ enzim và cơ chất?

Hoạt động 1: tìm hiểu về vai trò của E

Tranh hình 14.2

* Hoạt động sống của tế bào sẽ như thế nào

nếu không có các enzim?

- tế bào điều chỉnh quá trình chuyển hoá vật

chất bằng cách nào ?

- chất ức chế và hoạt hoá có tác động đến

enzim như thế nào ?

* hs trả lời dc: phản ứng xảy ra chậm hoạc ko

xảy ra→ hoạt động sống của tế bào ko duy

trì. tế bào điều chỉnh hoạt tính của enzim.

Chât ức chế làm E ko liên kết với cơ chất.

chất hoạt hoá làm tăng hoạt tính của E

* Điểu gì xảy ra khi 1 enzim nào đó được

tổng hợp quá ít hoặc bất hoạt? ( sản phảm

không tạo thành và cơ chất của enzim đó

cũng sẽ tích luỹ gây độc cho tế bào hay gây

các triệu chứng bệnh lí ) yêu cầu hs thực hiện

lệnh mục 5 sgk

- thế nào là ức chế ngược

+ Nhiệt độ: Mỗi enzim phản ứng tối ưu ở một nhiệt độ

nhất định.

+ Độ pH: Mỗi enzim có một độ pH thích hợp. VD: enzim

pepsin cần pH = 2.

+ Nồng độ cơ chất

+ Chất ức chế hoặc hoạt hóa enzim

+ Nồng độ enzim

II. VAI TRÒ CỦA ENZIM TRONG QUÁ TRÌNH

CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT

- Làm tăng tốc độ của các phản ứng trong cơ thể => duy trì

hoạt động sống của cơ thể.

- Sử dụng các chất ức chế hoặc chất hoạt hóa để điều chỉnh

hoạt tính của enzim .

- Ức chế ngược: là kiểu điều hòa trong đó sản phẩm của

con đường chuyển hóa quay lại tác động như một chất ức

chế làm bất hoạt enzim phản ứng ngừng lại.

- Bệnh rối loạn chuyển hóa: là bệnh cho enzim xúc tác cho

một cơ chất nào đó không được tổng hợp hay tổng hợp quá

ít làm cho cơ chất không được chuyển hóa hay chuyển hóa

theo một con đường khác gây bệnh cho cơ thể.

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Tại sao enzim Amylaza chỉ tác động được lên tinh bột mà không tác động được lên prôtêin,

xenlulôzơ...

(Do trung tâm hoạt động của enzim không tương thích cơ chất)

- Khi ăn thịt với nộm đu đủ thì đỡ bị đầy bụng( khó tiêu hoá)

( Trong đu đủ có enzim phân giải prôtêin)

Trang 27

Ngày soạn: ……/……/……… Ngày dạy: ……/……/………

Ngày soạn

Tiết 15 - Bài 16:

HÔ HẤP TẾ BÀO

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải giải thích được hô hấp tế bào là gì, vai trò của hô hấp tế bào đối với các quá trình

chuyển hoá vật chất trong tế bào. Nêu được sản phẩm cuối cụng của hô hấp tế bào là các phân tử

ATP.

- Trình bày được quá trình hô hấp tế bào bao gồm nhiều giai đoạn rất phức tạp, có bản chất là 1 chuỗi

các phản ứng ôxy hoá khử.

-Trình bày được các giai đoạn chính của quá trình hô hấp tế bào.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ hình 16.1, 16.2 và 16.3 SGK.

- ( Máy chiếu projector và giáo án điện tử)

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Nêu sự chuyển hoá vật chất(đồng hoá, dị hoá) trong tế bào.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1: Tìm hiểu hô hâp tế

bào

* Em hiểu thế nào là hô hấp?

+ Phương trình tổng quát

+6O

=6CO

+6O

+ NL

+Năng lượng giải phóng ra qua hô

hấp chủ yếu để tái tổng hợp lại

ATP.

*thực chất của quá trình hô hấp tế

bào là gì?

*Trả lời câu lệnh trang 64

(năng lượng được giải phóng từ từ

chứ không ồ ạt)

* tại sao tế bào ko sử dụng luôn

năng lượng của các pt glucozo thay

vì phải đi vòng qua hoạt động sản

xuất ATP của ti thể ? (nl chứa trong

các pt glucozo qúa lớn so với nhu

cấu nl của các phản ứng đơn lẻ

trong tế bào. Trong khi đó ATP

chứa vùa đủ nl cần thiết. mặt khác

qua qt thích nghi E đã thích nghi

I. Khái niệm hô hấp tế bào:

1) Khái niệm:

Là 1 chuỗi các phản ứng ôxy hoá khử chuyển hoá năng

lượng trong tế bào sống.

- pt tổng quát của qt phân giải hoàn toàn 1 pt glucozơ

+6O

=6CO

+6O

+ NL

2) Đặc điểm:

- Nguồn nguyên liệu là các chất hữu cơ( chủ yếu là

glucôzơ).

- Năng lượng được giải phóng ra từ từ để sử dụng cho hoạt

động sống và tổng hợp ATP.

- Sản phẩm hô hấp cuối cùng là CO

và H

- Tốc độ của quá trinh hô hấp phụ thuộc vào nhu cầu năng

lượng của tế bào và được điều khiển thông qua hệ E hô hấp

Trang 28

với việc dùng nl ATP cung cấp cho

các hoạt động cần nl của tế bào )

cho hs phân biệt hô hấp ngoài và hô

hấp tế bào, hô hấp kị khí và lên men

Hoạt động 2: Tìm hiểu các giai

đoạn của hô hấp tế bào

Cho hs quan sát tranh hình 16.1

*Quá trình hô hấp gồm các giai

đoạn nào và diễn ra ở đâu trong tế

bào?

Tranh hình 16.2

* Vị trí, nguyên liệu và sản phẩm

của giai đoạn đường phân?

Tranh hình 16.3

* Vị trí, nguyên liệu và sản phẩm

của giai đoạn chu trình Crep ?

*Trả lời câu lệnh trang 65

(năng lượng nằm trong các phân tử

NADH, FADH

)

Tranh hình 16.1

* Vị trí, nguyên liệu và sản phẩm

của giai đoạn chuỗi truyền êlectron

hô hấp?

* Tổng sản phẩm tạo ra từ 1 phân tử

đường glucôzơ qua hô hấp?

***nếu ước lượng nhờ hoạt động

của chuỗi truyền e hô hấp .từ 1

phân tử NADP tế bào thu được ~2,5

ATP và từ 1 pt FADH2 thu dc ~ 1,5

ATP tính xem khi oxi hoá hoàn

toàn 1 pt glucozo tế bào thu dc bao

nhiêu ATP ?

I. Các giai đoạn chính của quá trình hô hấp tế bào:

1) Đường phân:

- Xảy ra trong bào tương( chất nguyên sinh).

- Nguyên liệu là đường glucôzơ,ADP,NAD,Pi

- Kết quả: Từ 1 phân tử glucôzơ tạo ra 2 phân tử axit

pyruvic( C

) 2 phân tử NADH và 2 phân tử ATP

(thực chất 4 ATP, trong đó 2 ATP sử dụng hoạt hóa

Glucozo).

2) Chu trìnhCrep:

- Xảy ra trong chất nền của ty thể.

-Nguyên liệu: axit pyruvic → axêtyl-CoA(và tạo ra 2 phân

tử NADH và 2 phân tử CO

)

Axêtyl-CoA đi vào chu trình Crep bị phân giải hoàn toàn

tới CO

- Kết quả: tạo ra 6 NADH, 2 ATP, 2 FADH

, 4 CO

3) Chuỗi truyền êlectron hô hấp:

- Xảy ra ở màng trong ty thể.

- Nguyên liệu: 10 NADH, 2 FADH

( 6O

, 34 Pi, 34 ADP)

- Kết quả: tạo ra 34 ATP

(1NADH= 3 ATP , 1 FADH

= 2 ATP )

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Trong 3 giai đoạn trên giai đoạn nào sinh ra nhiều ATP nhất?

- Tổng số ATP được tạo ra khi ôxy hoá hoàn toàn 1 phân tử đường glucôzơ?

HOÀN THÀNH BẢNG SAU

Đường phân

Chu trình Crep

Chuỗi truyền

êlectron hô hấp

Vị trí

Bào tương

Chất nền ty thể

Màng trong ty thể

Nguyên liệu

1G, 2 ATP,2 NAD,

2ADP, 2Pi

2a.pyruvic,6 NAD

2FAD, 2 ADP, 2Pi

10NAD,2FAD,34Pi

34ADP,6 O

Sản phẩm

2a.pyruvic,2NADH 2

ATP

8NADH,2 FADH

ATP , 6 CO

34 ATP , 6 H

Số ATP

2 ATP

34 ATP

Tổng số ATP

38 ATP

5.bài tập về nhà

Trang 29

Ngày soạn

Tiết 18 - Bài 17:

QUANG HỢP

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải nêu được khái niệm quang hợp và những sinh vật có khả năng quang hợp.

- Nêu được vai trò của ánh với sáng 2 pha của quang hợp và mối liên quan giữa 2 pha.

- Trình bày được tóm tắt diễn biến,các thành phần tham gia, kết quả của mỗi pha.

- Mô tả được một cách tóm tắt các sự kiện chính của chu trình C

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ hình 17.1 và 17.2 SGK.

- (Máy chiếu projector và giáo án điện tử)

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Hãy nêu các giai đoạn chính trong hô hấp tế bào và vị trí diễn ra của các giai đoạn.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1: tìm hiểu về quang

hợp

* Em hãy trình bày khái niệm

quang hợp?

* Quang hợp thường xảy ra ở

những sinh vật nào? ( các sinh vật

th ộc nhóm tự dưỡng là sv quang

hợp và là nhóm sv sản xuất ủa t ái

đất )

* sắc tố QH là gì ? gồm những loại

nào

*sắc tố quang hợp có vai trò gì

trong qt quang hợp

Hoạt động 2: tìm hiểu về các pha

của quang hợp

-người ta thấy rằng ánh sáng ko ảnh

hưởng trực tiêp đén toàn b ộ qt

quang h ợp m à ch ỉ ảnh hưởng trực

tiếp đến giai đoạn đầu của qh

- tính chất 2 pha của qh thể hiện

I. Khái niệm quang hợp:

1) Khái niệm:

- Quang hợp là quá trình sử dụng năng lượng ánh sáng để

tổng hợp chất hữu cơ từ các nguyên liệu vô cơ.

2) Phươnh trình tổng quát:

+ H

O+ NL ánh sáng→(CH

O) + O

3) các sắc tố quang hợp

- 3 nhóm chính:

* clorophin ( chất diệp lục) : hấp phụ quang năng

* carôtennoit

= nhóm sắc tố phụ: bảo vệ DL khỏi bị phân huỷ khi

*phicobilin

I as quá cao

II. Các pha của quá trình quang hợp:

** tính chất 2 pha trong quang hợp:

- pha sáng: chỉ diễn ra khi có ánh sáng. Nl ánh sáng được ~

Trang 30

như thế nào?

Tranh hình 17.1

* Quang hợp gồm mấy pha là các

pha nào?

* Em hãy nêu diễn biến của pha

sáng quang hợp?

* O

giải phóng ra ở pha sáng có

nguồn gốc từ đâu?

Tranh hình 17.2

* Em hãy nêu diễn biến của pha tối

quang hợp?

* Tại sao pha tối gọi là chu trình

(chu trình Canvin)

* Hoàn thành phiếu học tập số 1

* mối liên hệ giữa 2 pha?

thành nl trong các pt ATP

- Pha tối : diễn ra cả khi có ánh sáng và trong bóng tối .

nhờ ATP và NADPH mà CO2 được ~ thành cacbonhidrat

1)Pha sáng:

- Diễn ra ở màng tilacôit( hạt grana trong lục lạp) cần ánh

sáng.

- NLAS được các sắc tố quang hợp hấp thu qua chuỗi

truyền êlectron quang hợp để tổng hợp ATP, NADPH

đồng thời giải phóng O

(có nguồn gốc từ nước).

2) Pha tối:

- Diễn ra tại chất nền của lục lạp(Strôma) và không cần ánh

sáng.

- Sử dụng ATP và NADPH của pha sáng để khử CO

(cố

định) thành cacbohyđrat.

- Cố định CO

qua chu trình Canvin ( C

)

Chất nhận CO

là RiDP và sản phẩm tạo thành đầu tiên là

APG (hợp chất có 3C)

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

PHA SÁNG

PHA TỐI

Ánh sáng

Cần ánh sáng

Không cần ánh sáng

Vị trí

Tilacôit( hạt grana)

Chất nền ( Strôma)

Nguyên liệu

Sắc tố quang hợp, AS H

NADP, ADP, P i

Các enzim, RiDP,CO

ATP,

NADPH

Sản phẩm

ATP, NADPH, O

Glucôzơ, ADP, NADP

. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

HÔ HẤP

QUANG HỢP

Phương trình tổng

quát

+6O

→

6CO

+6H

O+Q(ATP+t

)

6CO

+6H

O ⎯→ C

+6O



Nơi thực hiện

Tế bào chấtvà ty thể

Lục lạp

Năng lượng

Giải phóng

Tích luỹ

Sắc tố

Không có sắc tố tham gia

Có sự tham gia của sắc tố

Đặc điểm khác

Xảy ra ở mọi tế bào sống và

suốt ngày đêm

Xảy ra ở tế bào quang hợp(lục lạp)

khi đủ AS

Tiết 19 - Bài 15:

Thực hành: MỘT SỐ THÍ NGHIỆM VỀ ENZIM

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải biết cách bố trí thí nghiệm và tự đánh giá được mức độ ảnh hưởng của các yểu tố môi

trường lên hoạt tính của enzim catalaza.

- Tự tiến hành được thí nghiệm theo quy trình đã cho trong sách giáo khoa.

II. Phương tiện dạy học:

a. Mẫu vật: 1 vài củ khoai tây sống và khoai tây đã luộc chín.

b.Dụng cụ và hoá chất:

- Dao, ống nhỏ giọt, dung dịch H

, nước đá.

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

Trang 31

- Hãy nêu các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim.

3. Giảng bài mới:

1) Nội dung và cách tiến hành:

- Chia thành nhóm (mỗi nhóm tương ứng với 1 bàn)

- Mỗi nhóm làm cả 3 thí nghiệm với khoai tây như sách giáo khoa hướng dẫn.

2)Thu hoạch:

- Mỗi nhóm viết tường trình thí nghiệm và trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa.

*Chú ý: - Trong khoai tây sống có enzim catalaza. Cơ chất tác động của enzim catalaza là H

và phân

huỷ nó thành H

O và O

4.Củng cố:

- Yếu tố nào ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim trong các thí nghiệm trên làm kết quả các thí nghiệm

khác nhau.

5.Rút kinh nghiệm giờ dạy:

- Có thể làm thí nghiệm về vai trò của enzim Ptialin trong nước bột với tinh bột.

Tiết 20

Bài 18:CHU KỲ TẾ BÀO VÀ QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải nêu được chu kỳ tế bào, mô tả được các giai đoạn khác nhau của chu kỳ tế bào.

- Trình bày được các kỳ của nguyên phân và ý nghĩa của quá trình nguyên phân.

- Nêu dược quá trình phân bào được điều khiển như thế nào và những rối loạn trong quá trình điều

hoà phân bào sẽ gây nên những hậu quả gì?

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ hình 18.1 và 18.2 SGK.

- Phiếu học tập.(Máy chiếu projector và giáo án điện tử)

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Quang hợp gồm mấy pha?Nêu đặc điểm của mỗi pha.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động1:Tìm hiểu về chu kì tế

bào

Cho hs quan sát tranh hình sgk

* Em hãy nêu khái niệm về chu kỳ

tế bào?

* Chu kỳ tế bào được chia thành

các giai đoạn nào?

* Em hãy nêu đặc điểm các pha

trong kỳ trung gian.

I. Chu kỳ tế bào:

1) Khái niệm:

- Chu kỳ tế bào là khoảng thời gian giữa 2 lần phân bào(

gồm kỳ trung gian và quá trình nguyên phân ).

2) đặc điểm của chu kì tế bào

Kỳ trung gian

nguyên phân

Trang 32

* Hoàn thành phiếu học tập

* thời gian chu kì tế bào khác nhau

ở từng loại tế bào và loài:

- tế bào phôi sớm: 20 ph út / lần

-tế bào ruột : 6 giờ/lần

- tế bào gan : 6 tháng /lần

* điều hoà chu kì tế bào có vai trò

gì

* điêu gì sẽ xảy ra nếu điều hoà chu

kì tế bào bị trục trặc

Hoạt động2Tìm hiểu về quá t ình

nguyênphân

Tranh hình 18.2

* Em hãy nêu cá giai đoạn trong

nguyên phân và đặc điểm của mỗi

giai đoạn.

* Hoàn thành phiếu học tập

*NST sau khi nhân đôi ko tách

nhau ra mà dính nhau ở t âm đông

có lợi ích gì ? giúp phân chia đồng

đếu vcdt)

*tại sao NST phai co xoắn tới mức

cực đại rồi mới phân chia các nhiễm

sắc tử ( tránh bị rối

* do đâu NP tạo 2 tế bào con có bộ

NST giống hệt tế bào mẹ

* Sự phân chia tế bào chất diễn ra

như thế nào? So sánh giữa tế bào

động vật và tế bào thực vật?

Hoạt động3 : tìm hiểu ý nghĩa của

thời gian

Dài,chiếm gần

hết thời gian chu

kì

- ngắn

đặc điểm

* 3 pha

-Pha G

tế bào

tổng hợp các

chất cho sinh

trưởng của tế

bào.

- Pha S ADN và

trung tử nhân

đôi.

- Pha G

tổng

hợp các yếu tố

cho phân bào.

*2 giai đoạn

- phân chia nhân

gồm 4 kì:

- phân chia tế

bào chất

2) Điều hoà chu kỳ tế bào:

- Trên 1 cơ thể thời gian và tốc độ phân chia tế bào ở các

bộ phận khác nhau là khác nhau đảm bảo sự sinh trưởng,

phát triển bình thường của cơ thể .

- Nếu các cơ chế điều khiển sự phân bào bị hư hỏng trục

trặc cơ thể có thể bị lâm bệnh.

II. Quá trình nguyên phân:

1) Phân chia nhân:

- Kỳ đầu: các NST kép sau khi nhân đôi ở kỳ trung gian

dần được co xoắn. Màng nhân dần tiêu biến, thoi phân bào

xuất hiện.

- Kỳ giữa: các NST kép co xoắn cực đại và tập trung thành

1 hàng ở mặt phẳng xích đạo. Thoi phân bào được đính ở 2

phía của NST tại tâm động.

- Kỳ sau: Các NST tách nhau và di chuyển trên thoi phân

bào về 2 cực của tế bào.

- Kỳ cuối: NST dãn xoắn dần và màng nhân xuất hiện.

2) Phân chia tế bào chất:

- phân chia tế bào chất diễn ra ở đầu kì cuối

- tế bào chât phân chia dần, tách tế bào mẹ thành 2 tế bào

con

- Ở động vật phần giữa tế bào thắt lại chia thành 2 tế bào.

- Ở thực vật hình thành vách ngăn phân chia tế bào thành

2 tế bào mới.

III.ý nghĩa của nguyên phân:

1) ý nghĩa sinh học

- Sinh vật nhân thực đơn bào,SV sinh sản sinh dưỡng

Trang 33

nguyên phân

* Nguyên phân có ý nghĩa như thế

nào đối với sinh vật?

* Nếu quá trình phân chia không

bình thường gây nên những hậu quả

gì?

nguyên phân là cơ chế sinh sản.

- Sinh vật nhân thực đa bào nguyên phân giúp cơ thể sinh

trưởng và phát triển.

2) ý nghĩa thực tiễn

- dựa trên cỏ sở của np tiến hành giâm chiết ghép

- ứng dụng nuôi cấy mô đạt hiệu quả

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Khối u do ung thư phát triển rất nhanh có phải bệnh về điều hoà phân bào?( tế bào ung thư phân bào

liên tục, thời gian phân bào ngắn và có khả năng phát tán tế bào đến các nơi khác.

5.bài tập về nhà

Trang 34

Ngày soạn ......../......../.............. Ngày giảng:......../......../.............

Tiết 23 -Bài 19: GIẢM PHÂN

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải mô tả được đặc điểm các kỳ trong quá trình giảm phân và ý nghĩa của quá trình giảm

phân.

- Trình bày được diễn biến chính ở kỳ đầu của giảm phân I.

- Nêu được sự khác biệt giữa quá trình giảm phân và nguyên phân.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ hình 19.1 và 19.2 SGK.

- Phiếu học tập.(Máy chiếu projector và giáo án điện tử)

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Chu kỳ tế bào gồm những giai đoạn nào? Đặc điểm của mỗi giai đoạn.Ý nghĩa của sự điều hoà chu

kỳ tế bào.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động1: tìm hiểu giảm phân

* Em hiểu như thế nào là (sự phân

bào giảm nhiễm) giảm phân?

Tranh hình 19.1

* Em hãy nêu đặc điểm các kỳ của

giảm phân 1 và những điểm khác so

với nguyên phân.

Tranh hình 19.1, 19.2

* Trả lời câu lệnh trang 78

(Kỳ giữa của GP1 các NST kép

không tách mà trượt về mỗi cực nên

cuối GP1 tế bào chứa bộ NST đơn

kép và kỳ trung gian GP2 các NST

không nhân đôi và tách nhau thành

NST đơn về mỗi tế bào).

I. Giảm phân 1:

Gồm kì trung gian và 4 kì phân bào chính thức

* Kì trung gian 1:

- ADN và NST nhân đôi

- NST nhân đôi thành NST kép gồm 2 Crômatit dính với nhau ở tâm

động

1. Kì đầu 1:

- Các NST kép bắt đôi với nhau theo từng cặp tương đồng, có thể

xảy ra trao đổi đoạn NST dẫn đến hoán vị gen

- NST kép bắt đầu đóng xoắn

- Màng nhân và nhân con tiêu biến

2. Kì giữa 1:

- NST kép đóng xoắn tối đa và xếp thành 2 hàng trên mặt phẳng xích

đạo của thoi vô sắc, đính với thoi vô sắc ở tâm động

3. Kì sau 1:

- Mỗi NST kép trong cặp NST kép tương đồng di chuyển về 2 cực

của tế bào trên thoi vô sắc

4. Kì cuối 1:

- Thoi vô sắc tiêu biến

- Màng nhân và nhân con xuất hiện

- Số NST trong mỗi tế bào con là n kép

II. Giảm phân 2: Diễn biến giống nguyên phân

1-Kỳ trước II - NST vẫn ở trạng thái n NST kép

2-Giữa II - Các NST kép xếp 1 hàng trên mặt phẳng xích đạo

3-Sau II - Các NST kép tách ra thành NST đơn, phân li về 2 cực

4-Kỳ cuối - Kết quả tạo 4 tế bào có bộ NST n đơn

3. Kết quả:

- Từ 1 tế bào mẹ tạo thành 4 tế bào con có số NST = ½ số NST của

tế bào mẹ (n NST đơn)

- Ở động vật:

+ Con đực: 4 tế bào con tạo thành 4 tinh trùng

Trang 35

* Tại sao sau khi nhân đôi các NST

lại dính nhau ở tâm động không

tách nhau (giúp phân chia đồng đều

vật chất di truyền cho tế bào con)

* Tại sao các NST phải co xoắn cực

đại rồi mới phân chia?(NST dễ

phân ly và không bị rối).

+ Con cái: 1 tế bào lớn tạo thành trứng, 3 tế bào nhỏ bị tiêu biến

- Ở thực vật: tế bào tạo thành sau giảm phân lại tiếp tục phân bào để

tạo thành hạt phấn hay túi phôi

II. Ý NGHĨA CỦA QUÁ TRÌNH GIẢM PHÂN

- Giảm phân kết hợp với thụ tinh và nguyên phân là cơ chế duy trì bộ

NST đặc trưng và ổn định của loài qua các thế hệ Sự phân li độc lập

và tổ hợp tự do của các cặp NST trong giảm phân đã tạo ra nhiều

biến dị tổ hợp giúp giới sinh vật đa dạng, phong phú → là nguyên

liệu của chọn giống và tiến hoá → Sinh sản hữu tính có ưu thế hơn

sinh sản vô tính.

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Các loài sinh vật có bộ NST đơn bội n có giảm phân không? (không co quá trình giảm phâm).

- Nếu số lượng NST không phải là 2n mà là 3n thì quá trình giảm phân có gì trục trặc?( Khi có 3 NST

tương đồng thì sự bắt đôi và phân ly của các NST sẽ dẫn đến sự phân chia không đồng đều các NST

cho các tế bào con-gây ra đột biến giao tử).

BẢNG SO SÁNH NGUYÊN PHÂN VÀ GIẢM PHÂN

Nguyên phân

Giảm phân

Giảm phân 1

Giảm phân 2

Trung

gian

-Các NST nhân đôi tạo ra NST

kép dính nhau ở tâm động.

-Bộ NST 2n→ 2n kép

-Các NST nhân đôi tạo ra

NST kép dính nhau ở tâm

động.

-Bộ NST 2n→ 2n kép

-Các NST không nhân đôi

dạng kép dính nhau ở tâm

động.

-Bộ NST dạng n kép

Kỳ đầu

-Không xảy ra tiếp hợp giữa

các NST kép trong cặp NST

tương đồng.

-Tơ vô sắc đính 2 bên NST tại

tâm động

-Xảy ra tiếp hợp dẫn đến

trao đổi đoạn giữa các NST

kép trong cặp tương đồng.

-Tơ vô sắc đính 1 bên NST

tại tâm động

-Không xảy ra tiếp hợp giữa

các NST kép trong cặp tương

đồng.

-Tơ vô sắc đính 2 bên NST

tại tâm động

Kỳ giữa

- Các NST kép dàn thành 1

hàng trên mặt phẳng xích đạo

tế bào

- Các NST kép dàn 2 hàng

(đối diện) trên mặt fẳng xích

đạo TB

- Các NST kép dàn thành 1

hàng trên mặt phẳng xích

đạo tế bào

Kỳ sau

-Các NST kép tách nhau thành

dạng đơn tháo xoắn và duỗi

dần ra

-Các NST kép không tách

nhau và không tháo xoắn

-Các NST tách nhau thành

dạng đơn tháo xoắn và duỗi

dần ra

Kỳ cuối

- Các nhiễm sắc thể phân ly đồng đều về 2 cực tế bào và tế bào phân chia thành 2 tế bào mới

Kết quả

-Từ 1 tế bào 2n NST thành 2 tế

bào 2n NST

-Từ 1TB 2n NST thành 2

TB n NST kép

-Từ 1 tế bào n NST kép

thành 2 tế bào n NST

Đặc điểm

-Từ 1 TB 2n→ 2 TB 2n

-Các TB tạo ra có thể tiếp tục

nguyên phân

-Từ 1 TB 2n→ 4 TB n

-Các TB tạo ra không tiếp tục nguyên phân mà biệt hoá

thành giao tử

 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:

...............................................................................................................................................................................

Trang 36

Ngày soạn........./........./.................. Ngày giảng:........../............./..................

Tiết 24 - Bài 20:

Thực hành: QUAN SÁT CÁC KỲ :

CỦA NGUYÊN PHÂN TRÊN TIÊU BẢN RỄ HÀNH

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải xác định được các kỳ khác nhau của nguyên phân dưới kính hiển vi.

- Vẽ được các tế bào ở các kỳ của nguyên phân quan sát được dưới kính hiển vi.

- Rèn luyện kỹ năng quan sát tiêu bản trên kính hiển vi.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ các kỳ của nguyên phân và tranh hình 20 SGK.

- Kính hiển vi quang học có vật kính10, 40 và thị kính 10 hoặc 15.

- Tiêu bản cố định lát cắt dọc rễ hành hoặc các tiêu bản tạm thời

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Hãy nêu các kỳ của phân bào nguyên phân? đặc điểm mỗi kỳ?

3. Giảng bài mới:

I.Nội dung thực hành:

- Học sinh quan sát tranh về nguyên phân

- Tiến hành như hướng dẫn của sách giáo khoa.

II. Thu hoạch:

- Yêu cầu vẽ các tế bào quan sát được thấy rõ nhất ở các kỳ khác nhau có chú thích các kỳ tương ứng

với hình vẽ tế bào.

- Giải thích tại sao cùng 1 kỳ nào đó của nguyên phân trên tiêu bản lại trông khác nhau?

4.Củng cố:

Trong quá trình học sinh quan sát và vẽ giáo viên đi từng bàn kiểm tra, hướng dẫn và hỏi học sinh.

 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:

...............................................................................................................................................................................

Trang 37

Ngày soạn......../......./............ Ngày giảng:........./......../..............

Phần ba. SINH HỌC VI SINH VẬT

Chương I: CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở VI SINH VẬT

Tiết 25 Bài 22: DINH DƯỠNG, CHUYỂN HOÁ

VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở VI SINH VẬT

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải trình bày được các kiểu dinh dưỡng ở vi sinh vật dựa theo nguồn cácbon và năng

lượng .

- Phân biệt được các kiểu hô hấp và lên men ở vi sinh vật.

-Nêu được 3 loại môi trường nuôi cấy cơ bản của vi sinh vật.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh các kiểu chuyển hoá vật chất và năng lượng.

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Hãy nêu khái niệm về chuyển hoá vật chất và năng lượng.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động1: tìm hiểu dinh

dưỡng ở vsv

* Em hiểu như thế nào? là vi

sinh vật?

* Từ kích thước của chúng em

có thể suy ra cơ thể chúng là

đơn bào hay đa bào?

* Em có nhận xét gì về khả

năng sinh trưởng, sinh sản

phân bố của chúng?

* Có các loại môi trường cơ

bản nào? Đặc điểm của mỗi

loại môi trường đó như thế

nào?

+ Các môi trường nuôi cấy vi

sinh vật có thể ở dạng đặc( có

thạch) hoặc lỏng.

* Trả lời câu lệnh trang 89

Hoạt động 2: Tìm hiểu

chuyển hoá vật chất ở vi sinh

vật

* Thế nào là hô hấp tế bào ở

I. KHÁI NIỆM VI SINH VẬT

Vi sinh vật là những cơ thể nhỏ bé, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi.

* Đặc điểm:

- Cơ thể đơn bào nhân sơ hoặc nhân thực, một số là tập hợp đơn bào.

- Hấp thụ và chuyển hóa chất dinh dưỡng nhanh.

- Sinh trưởng và sinh sản rất nhanh.

- Phân bố rộng.

II. MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC KIỂU DINH DƯỠNG

1. Các loại môi trường cơ bản

a. Khái niệm:

Môi trường là nơi sinh vật sống và sinh sản. Gồm có: môi trường tự nhiên

và môi trường phòng thí nghiệm.

b. Các loại môi trường:

Trong phòng thí nghiệm, căn cứ vào các chất dinh dưỡng, môi trường nuôi

cấy được chia làm 3 loại cơ bản:

- Môi trường dùng chất tự nhiên (gồm các hợp chất tự nhiên)

- Môi trường tổng hợp (gồm các chất có thành phần và số lượng đã biết)

- Môi trường bán tổng hợp (gồm các hợp chất tự nhiên và các hợp chất đã

biết thành phần)

Chúng có thể ở dạng đặc hoặc dạng lỏng.

2. Các kiểu dinh dưỡng

a. Khái niệm kiểu dinh dưỡng

Kiểu dinh dưỡng là cách thức vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng và

cacbon để tổng hợp các chất sống.

b. Các kiểu dinh dưỡng

Dựa vào nhu cầu của vi sinh vật về nguồn năng lượng và nguồn cacbon,

người ta chia các hình thức dinh dưỡng thành 4 kiểu:

Trang 38

sinh vật nhân thực xảy ra ở

đâu? sinh vật nhân sơ xảy ra ở

đâu?

( sinh vật nhân sơ không có ty

thể nên ở xảy ra ở màng sinh

chất)

*Emhiểu thế nào là hô hấp kỵ

khí?(không cần ôxy)

* Phân biệt hô hấp hiếu khí, kỵ

khí và lên men?

- Quang tự dưỡng: vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng là ánh sáng và

nguồn cacbon là CO

- Hóa tự dưỡng: vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng là chất vô cơ và

nguồn cacbon là CO

- Quang dị dưỡng: vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng là ánh sáng và

nguồn cacbon là chất hữu cơ.

- Hóa dị dưỡng: vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng là chất hữu cơ và

nguồn cacbon là chất hữu cơ.

VSV có kiểu dinh dưỡng tương đối phong phú khác với các sinh vật

khác.

II. HÔ HẤP VÀ LÊN MEN (Chuyển sang bài thực hành)

Khi môi trường có O

: vi sinh vật tiến hành hô hấp hiếu khí.

Khi môi trường không có O

: vi sinh vật tiến hành lên men hoặc hô hấp kị

khí.

1. Hô hấp:

a. Hô hấp hiếu khí

Hô hấp hiếu khí là quá trình ôxi hóa các phân tử hữu cơ mà chất nhận

electrôn cuối cùng là ôxi phân tử tạo sản phẩm là 36 (hay 38) ATP, CO

và

+ 6CO

6CO

+ 6H

O + 36 (hay 38) ATP

* Nơi xảy ra:

- Ở sinh vật nhân sơ: diễn ra trên màng sinh chất.

- Ở sinh vật nhân thực: diễn ra ở màng trong ti thể.

Hô hấp không hoàn toàn: Xảy ra khi môi trường thiếu một số nguyên tố vi

lượng làm rối loạn trao đổi chất ở giai đoạn kế tiếp với chu trình Crep thu

được những sản phẩm ngoài mong đợi…

b. Hô hấp kị khí

Hô hấp kị khí là quá trình phân giải cacbohiđrat để thu năng lượng cho tế

bào, chất nhận electrôn cuối cùng là một phân tử vô cơ không phải là ôxi.

VD: Chất nhận electrôn cuối cùng trong hô hấp nitrat là NO

. VD: vi

khuẩn phản nitrat hóa.

Trong hô hấp sunphat là SO

. VD: vi khuẩn phản sunphat hóa.

2. Lên men

Lên men là quá trình chuyển hóa kị khí diễn ra trên tế bào chất, chất cho và

chất nhận electrôn là những phân tử hữu cơ. VD: lên men rượu, lên men

lactic…

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Phân biệt hô hấp hiếu khí, kỵ khí và lên men?

5.bài tập về nhà

 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:

...............................................................................................................................................................................

Trang 39

Ngày soạn: ....../…./........ Ngày dạy:....../..…/..........

TiÕt 26 – Bài 24: THỰC HÀNH: L£N MEN £TILIC VÀ LACTIC

A. MôC TI£U: Sau khi häc xong bµi nµy häc sinh cÇn ph¶i:

1. KiÕn thøc: . Qua tiÕt nµy häc sinh ph¶i :

- Lµm ®-îc thÝ nghiÖm vµ quan s¸t vµ gi¶i thÝch ®-îc hiÖn t-îng lªn men.

- BiÕt c¸ch lµm s÷a chua, muèi chua rau qu¶.

2. KÜ n¨ng :

RÌn luyÖn häc sinh c¸c kÜ n¨ng : Bè trÝ thÝ nghiÖm, quan s¸t, ph©n tÝch,…

3.Th¸i ®é :

Gi¸o dôc häc sinh ý thøc häc tËp bé m«n vµ vËn dông kiÕn thøc vµo cuéc sèng.

B. TRäNG T¢M BµI D¹Y:

- Lµm ®-îc thÝ nghiÖm vµ quan s¸t vµ gi¶i thÝch ®-îc hiÖn t-îng lªn men.

C. TIÕN TR×NH L£N LíP

1. æn ®Þnh tæ chøc:

- KiÓm tra trËt tù néi vô líp häc

- KiÓm tra sÜ sè Hs:………………………………………………………

2. KiÓm tra bµi cò:

Nªu c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm lªn men ªtilic vµ lªn men lactic ?

3. Bµi míi:

a. Ph-¬ng ph¸p: - Ph-¬ng ph¸p thùc hµnh t×m tßi.

b. Ph-¬ng tiÖn ,thiÕt bÞ d¹y häc:

ThÇy: So¹n gi¸o ¸n. ChuÈn bÞ dông cô thÝ nghiÖm,mÉu vËt thÝ nghiÖm

Trß : Häc bµi cò, ®äc tr-íc bµi míi, chuÈn bÞ: nguyªn liÖu muèi cµ, lµm s÷a chua

c. Néi dung bµi d¹y:

Ho¹t ®éng 1: Thùc hµnh lªn men ªtilic

Ho¹t ®éng cña Gv vµ Hs

Néi dung

GV. Nªu môc tiªu bµi thùc hµnh

Gv:

+ Nªu nguyªn liÖu, dông cô cÇn

chuÈn bÞ cho bµi thùc hµnh?

Hs: (….)

Gv: KÕt luËn, bæ sung

GV. Yªu cÇu häc sinh ®äc SGK vµ

tiÕn hµnh thÝ nghiÖm.

HS. §äc SGK vµ tiÕn hµnh thÝ

nghiÖm

GV. Quan s¸t vµ h-íng dÉn häc sinh.

I. L£N MEN £TILIC.

1. Môc tiªu :

§Æc ®-îc thÝ nghiÖm vµ quan s¸t hiÖn t-îng lªn men.

2. ChuÈn bÞ :

Dông cô vµ vËt liÖu thÝ nghiÖm cho 1 nhãm thÝ nghiÖm :

- 3 èng nghiÖm

- B¸nh men ®-îc gi¶ nhá hoÆc nÊm men thuÇn khiÕt.

- Dung dÞch d-îng kÝnh 10%

- N-íc l· ®un s«i ®Ó nguéi.

3. Néi dung vµ c¸ch tiÕn hµnh

- Cho vµo ®¸y èng nghiÖm 2 vµ 3 : 1g bét b¸nh men.

- §æ nhÑ 10 ml dung dÞch ®-êng vµo èng nghiÖm 1 vµ 2.

- §æ nhÑ 10 ml n-íc l· ®un s«i vµo èng nghiÖm 3. Bµi míi

- Sau ®ã ®Ó c¸c èng nghiÖm trªn ë nhiÖt ®é 30 – 30

C, quan s¸t

hiÖn t-îng x¶y ra trong c¸c èng nghiÖm.

4. Thu ho¹ch

Hoµn thµnh c¸c yªu cÇu ë SGK vµo vë bµi tËp.

Ho¹t ®éng 2: Thùc hµnh lªn men lactic

Ho¹t ®éng cña Gv vµ Hs

Néi dung

GV. Nªu môc tiªu, chuÈn bÞ thÝ

nghiÖm vµ c¸ch tiÕn hµnh thÝ

II. L£N MEN LACTIC

1. Môc tiªu

BiÕt lµm s÷a chua, muèi chua rau qu¶

Trang 40

nghiÖm lµm s÷a chua vµ muèi chua

rau qu¶.

HS. L¾ng nghe

GV. Yªu cÇu c¸c nhãm vÒ nhµ tiÕn

hµnh vµ nép s¶n phÈm vµo tiÕt kÕ

tiÕp.

2. ChuÈn bÞ

- 1 hép s÷a chua.

- 1 hép s÷a ®Æc cã ®-êng.

- C¶i bÑ, th×a, cèc, b×nh ®ùng,…

3. Bµi míi Néi dung vµ c¸ch tiÕn hµnh

a. Lµm s÷a chua.

- Pha s÷a víi n-íc Êm 40

C vµo b×nh ®ùng vµ cho thªm vµo mét

th×a s÷a chua. Sau ®ã trén ®Òu vµ ®Ó n¬i cã nhiÖt ®é 40

®Ëy kÝn.

- Sau 3-5 giê sÎ thµnh s÷a chua.

b. Muèi chua rau

- Röa s¹ch c¶i bÑ. C¾t rau thµnh c¸c ®o¹n ng¾n kho¶ng 3 cm vµ

®Ó r¸o n-íc.

- Cho rau vµo v¹i hoÆc b«can nhùa, ®æ ngËp n-íc NaCl (5-6%),

nÐn chÆt, ®Ëy kÝn, råi ®Ó n¬i kho¶ng 28-30

4. Thu ho¹ch.

- KiÓm tra c¸c s¶n phÈm vµ gi¶i thÝch kÕt qu¶.

- Tr¶ lêi c¸c c©u hái vµo vë bµi tËp.

4. Cñng cè

Quá trình phân giải:

*) Phân giải prôtêin và ứng dụng:

- Các vi sinh vật tiết enzim prôtêaza ra môi trường phân giải prôtêin ở môi trường thành axit amin rồi hấp

thụ.

- Ứng dụng làm tương, nước mắm…

*) Phân giải polisaccarit và ứng dụng:

- Vi sinh vật tiết enzim phân giải ngoại bào polisaccarit( tinh bột, xenlulôzơ..) thnành các đường đơn(

monosaccarit) rồi hấp thụ.

+ Ứng dụng:

- Lên men rượu êtilic từ tinh bột(làm rượu)

( Tinh bột→ Glucôzơ → Êtanol + CO

)

- Lên men lactic từ đường (muối dưa, cà..)

( Glucôzơ→ Axit lactic(vi khuẩn dị hình có thêm CO

,Êtanol, axit Axêtic…)

- Phân giải xenlulôzơ nhờ vi sinh vật tiết enzim xenlulaza xử lý rác thực vật…

*) Tác hại:

- Do quá trình phân giải tinh bột, prôtêin, xenlulôzơ mà vi sinh vật làm hỏng thực phẩm, đồ ăn uống, thiết bị

có xenlulôzơ…

5. DÆn dß

§äc bµi 25 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau :

- Sinh tr-ëng ë vi sinh vËt lµ g× ? §Æc ®iÓm ?

- §Æc ®iÓm sinh tr-ëng cña quÇn thÓ vi sinh vËt trong ®iÒu kiÖn nu«i cÊy kh«ng liªn tôc ?

 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:

...............................................................................................................................................................................

Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............

KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM

Trang 41

LÊ THỊ THANH HƯƠNG

Ngày soạn: ...../......./......... Ngày giảng:...../....../......

Chương II

SỰ SINH TRƯỞNG VÀ

SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT

Tiết 27 - Bài 25: SINH TRƯỞNG CỦA VI SINH VẬT

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải nêu được 4 pha sinh trưởng cơ bản của quần thể vi khuẩn trong nuôi cấy không liên

tục và ý nghĩa của từng pha.

- Trình bày được ý nghĩa của thời gian thế hệ tế bào (g).

-Nêu được nguyên tắc và ý nghĩa của phương pháp nuôi cấy liên tục

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ hình 25 SGK

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Hãy nêu sự phân giải prôtêin(polisaccarit) và ứng dụng, tác hại

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động1:tìm hiếu sự sinh

trưởng

* Em hiểu thế nào là sự sinh trưởng

của quần thể vi sinh vật? khác với

sinh trưởng ở động vật bậc cao như

thế nào.

( do sinh sản bằng cách phân đôi

nên vk dc dùng làm mô hình n/c

sinh trưởng của vsv. Kích thước tế

bào nhỏ nên khi n/c đẻ thuận tiện

người ta theo dõi sự thay đổi của cả

quần thể)

* thời gian thế hệ là gì ? cho ví dụ.

* Trả lời câu lệnh trang 99

-Sau thời gian thế hệ số tế bào quần

thể tăng gấp 2.

N=N

 2

-Số lần phân chia trong 2h

là2h=120';120':20'=6 (n=6)

N=10



=512.10

I. KHÁI NIỆM VỀ SINH TRƯỞNG

1. Khái niệm sinh trưởng của quần thể vi sinh vật:

Sinh trưởng của quần thể vi sinh vật là sự tăng số lượng tế bào của

quần thể.

2. Thời gian thế hệ (g)

Thời gian thế hệ là thời gian tính từ khi 1 tế bào sinh ra đến khi tế

bào đó phân chia hoặc số tế bào trong quần thể tăng gấp đôi.

Công thức tính thời gian thế hệ: g = t/n

với: t: thời gian

n: số lần phân chia trong thời gian t

3. Công thức tính số lượng tế bào

Sau n lần phân chia từ N

tế bào ban đầu trong thời gian t:

= N

x 2

Với:

: số tế bào sau n lần phân chia trong thời gian t

: số tế bào ban đầu

n : số lần phân chia

II. SINH TRƯỞNG CỦA QUẦN THỂ VI SINH VẬT

1. Nuôi cấy không liên tục

Sự sinh trưởng của vi sinh vật trong nuôi cấy không liên tục bao gồm

4 pha cơ bản; pha tiềm phát, pha cấp số, pha cân bằng và pha suy

Trang 42

Hoạt động 2:tìm hiểu sinh trưởng

của quần thể vi khuẩn

gv cho hs quan s át tranh hình 25

- thế nào là nuôi cấy không liên tục

*Quan sát đường cong sinh trưởng

của quần thể vi sinh vật trong nuôi

cấy không liên tục em có nhận xét

gì?(Các pha,số lượng tế bào.)

*Trả lời câu lệnh trang101

*Quan sát trên đường cong sinh

trưởng ở pha nào số lượng tế bào

lớn nhất?

(Để thu được số lượng tế bào vi

sinh vật tối đa thì nên dừng ở pha

cân bằng)

*Trả lời câu lệnh trang101

(Dùng phương pháp nuôi cấy liên

tục)

* vì sao trong nuôi cấy ko liên tục

cần có pha tiền phát còn trong nuôi

cấy liên tục ko cần có pha này ( do

mt ở nuôi cấy liên tục luôn đủ dinh

dưỡng nên vsv ko phải làm quen

với mt )

*vì sao trong nuôi cấy liên tục ko

xảy ra pha suy vong (do luôn dc

cung cấp dinh dưỡng ko bị cạn kiệt)

* để ko xảy ra pha suy vong →

thường xuyên cung cấp chất dinh

dưỡng

vong.

µ là tốc độ sinh trưởng riêng của VSV, chỉ số lần phân chia trong

một đơn vị thời gian.

- Pha tiềm phát (pha lag): tính từ khi vi sinh vật được cấy vào bình

cho đến khi chúng bắt đầu sinh trưởng. Đây là giai đoạn thích nghi

của VSV, chúng tiến hành tổng hợp mạnh ADN và các enzyme

chuẩn bị cho sự phân bào.

- Pha lũy thừa (pha log-pha cấp số): vi sinh vật phân chia mạnh mẽ,

số lượng tế bào tăng theo lũy thừa và đạt đến cực đai. Thời gian thế

hệ đạt tới hằng số, quá trình trao đổi chất diễn ra mạnh mẽ nhất.

- Pha cân bằng: tốc độ sinh trưởng và trao đổi chất của vi sinh vật

giảm dần. Do chất dinh dưỡng bắt đầu cạn kiệt, chất độc hại tăng

trong môi trường nuôi cấy, số lượng tế bào đạt cực đại và không đổi

theo thời gian.

- Pha suy vong: số lượng tế bào trong quần thể giảm do bị phân huỷ

ngày càng nhiều, chất dinh dưỡng cạn kiệt, chất độc hại tăng

Ý nghĩa: nghiên cứu sự sinh trưởng của quần thể vi sinh vật,

Một số hạn chế của nuôi cấy không liên tục:

+ Chất dinh dưỡng cạn dần

+ Các chất độc hại tích lũy ngày càng nhiều

Ức chế sự sinh trưởng của vi sinh vật

2. Nuôi cấy liên tục:

Trong nuôi cấy liên tục không có sự bổ sung chất dinh dưỡng mới

cũng không lấy ra các chất độc hại do đó quá trình nuôi cấy sẽ nhanh

chóng dẫn đến suy vong.

Trong nuôi cấy liên tục chất dinh dưỡng mới thường xuyên được bổ

sung đồng thời không ngừng loại bỏ các chất thải, nhờ vậy quá trình

nuôi cấy đạt hiệu quả cao và thu được nhiều sinh khối hơn.

Nuôi cấy liên tục được dùng để sản xuất sinh khối vi sinh vật như

các enzyme, vitamim, etanol…

4.Củng cố:

SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT NHÂN SƠ

1. Phân đôi

Phân đôi là hình thức sinh sản mà từ 1 tế bào mẹ tách thành 2 tế bào con.

2. Nảy chồi và tạo thành bào tử:

a. Phân nhánh và nảy chồi: Một phần cơ thể mẹ lớn nhanh hơn các phần khác để tạo chồi. Chồi có thể sống

bám vào cơ thể mẹ tạo thành nhánh hoặc sống độc lập.

b. Bào tử: Ngoại bào tử, Bào tử đốt, Nội bào tử:

SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT NHÂN THỰC

1. Sinh sản bằng bào tử

2. Sinh sản bằng cách nảy chồi và phân đôi

 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:

...............................................................................................................................................................................

Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............

KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM

Trang 43

LÊ THỊ THANH HƯƠNG

Ngày soạn: ...../....../....... Ngày giảng:...../....../......

TiÕt 28

KIÓM TRA 1 TIÕT

A/. MA TRËN §Ò:

Møc ®é

Tªn bµi

Nhí

HiÓu

VËn dông

TNKQ

TNTL

TNKQ

TNTL

TNKQ

TNTL

TiÕt 23

TiÕt 26

TiÕt 25

- Dinh d-ìng, chuyÓn ho¸

vËt chÊt vµ n¨ng l-îng ë vi

sinh vËt

- Sinh tr-áng cña vi sinh vËt

- Thùc hµnh: Quan s¸t 1 sè

vi sinh vËt

1 c©u

B/. §Ò KIÓM TRA:

kh«ng liªn tôc ?

- Bµi tËp: H·y tÝnh sè l-îng tÕ bµo E.coli sau 1 giê nu«i cÊy? BiÕt sè tÕ bµo ban ®Çu ®em nu«i

cÊy lµ 2.10

, thêi gian thÕ hÖ cña E.coli lµ 20 phót.

- M«i tr-êng nu«i cÊy liªn tôc lµ m«i tr-êng ntn?

d-ìng? LÊy vÝ dô loµi VSV ë mçi kiÓu dinh d-ìng ®ã?

c/. ®¸p ¸n vµ thang ®iÓm:

C©u

Néi dung

§iÓm

C©u 1

- MÉu vËt: N-íc ao cã mµu xanh, vá cam , c¬m nguéi ®· mäc nÊm mèc

- Dông cô: KÝnh hiÓn vi, lam kÝnh, lamen, kim mòi m¸c

B«ng y tÕ

1®

C©u 2

- DiÔn biÕn 2 pha ®Çu tiªn cña VSV trong MT nu«i cÊy KLT:

Pha tiÒm ph¸t:( pha lag)

- Vi khuÈn thÝch nghi víi m«i tr-êng

- H×nh thµnh c¸c enzim c¶m øng.

- Sè l-îng c¸ thÓ tÕ bµo ch-a t¨ng.

Pha luü thõa:

- Vi khuÈn sinh tr-ëng víi tèc ®é lín nhÊt vµ kh«ng ®æi.

- Sè l-îng tÕ bµo t¨ng lªn rÊt nhanh.

- Bµi tËp:

1®

Trang 44

= 3 (lÇn)

+ Sè l-îng VK E.coli sau 1h nu«i cÊy lµ:

ADCT: N

= N

. 2

= 2. 10

. 2

= 16.10

(tÕ bµo)

- M«i tr-êng nu«i cÊy liªn tôc:

+ Kh«ng bæ sung thªm chÊt dinh d-ìng

+ Kh«ng lÊy ®i c¸c s¶n phÈm chuyÓn hãa vËt chÊt

1®

C©u 3

- Ph©n biÖt:

Nguån C

Nguån NL

ChÊt h÷u c¬

¸nh s¸ng

Quang tù d-ìng

ChÊt h÷u c¬

Hãa dÞ d-ìng

- VÝ dô :

+ VSV quang tù d-ìng: Trïng roi, VK lam…

+ VSV hãa dÞ d-ìng: VK E.coli, nÊm men….

2®

0.5®

D. ®¸nh gi¸ vµ dÆn dß:

- NhËn xÐt th¸i ®é HS trong giê kiÓm tra

- H-íng dÉn HS chuÈn bÞ bµi cho tiÕt 28

 Rót kinh nghiÖm:

...............................................................................................................................................................................

Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............

KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM

LÊ THỊ THANH HƯƠNG

Trang 45

Ngày soạn: ...../....../....... Ngày giảng:...../....../......

Tiết 29 -Bài 27:

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG :

ĐẾN SINH TRƯỞNG CỦA VI SINH VẬT

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải nêu được đặc điểm của 1 số chất hoá học ảnh hưởng đến sinh trưởng của vi sinh vật.

- Trình bày được ảnh hưởng của các yếu tố vật lý đến sinh trưởng của vi sinh vật.

- Nêu được 1 số ứng dụng mà con người đã sử dụng các yểu tố hoá học và vật lý để khống chế vi sinh

vật có hại.

II. Phương tiện dạy học:

- Bảng so sánh 1 số tính chất của bào tử vi khuẩn.

- Tranh vẽ phóng bảng trang 106 SGK.Tranh,tư liệu nói về các chất hoá học là chất dinh dưỡng, nhân

tố sinh trưởng và là chất ức chế vi sinh vật.

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

-Hãy nêu đặc điểm 4 pha sinh trưởng của quần thể vi sinh vật?

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng

đến sinh trưởng của vsv

Trả lời câu lệnh trang106

(Dùng E.coli khuyết dưỡng

triptôphan âm đưa vào thực phẩm

nếu vi khuẩn mọc được( sinh

trưởng) tức là trong thực phẩm có

triptôphan)

+ Các chủng vi sinh vật sống trong

môi trường tự nhiên thường là vi

sinh vật nguyên dưỡng

*Trả lời câu lệnh trang107

(cồn, nước Giaven, thuốc tím, nước

ôxy già...)

*Trả lời câu lệnh trang107

+ Ngăn giữ thực phẩm trong tủ lạnh

thường có t

C1

C nên các vi

khuẩn gây bệnh bị ức chế không

sinh trưởng được.

+ Vi sinh vật ký sinh trên động vật

thường là vi sinh vật ưa ấm( 30

C-

I. CHẤT HOÁ HỌC

1. Chất dinh dưỡng

- Các chất hữu cơ như cacbonhiđrat, prôtêin, lipit … là các chất dinh

dưỡng.

- Các nguyên tố vi lượng như Zn, Mn, Mo, … có tác dụng điều hoà

áp suất thẩm thấu và hoạt hoá các enzyme.

- Các chất hữu cơ như axít amin, vitamin, … với hàm lượng rất ít

nhưng rất cần thiết cho vi sinh vật song chúng không có khả năng tự

tổng hợp được gọi là nhân tố sinh trưởng

- vi sinh vật không tự tổng hợp được nhân tố dinh dưỡng gọi là vi

sinh vật khuyết dưỡng, vi sinh vật tự tổng hợp được gọi là vi sinh vật

nguyên dưỡng.

2. Chất ức chế sự sinh trưởng

- Sinh trưởng của vi sinh vật có thể bị ức chế bởi nhiều loại hoá chất

tự nhiên cũng như nhân tạo, con người đã lợi dụng các hoá chất này

để bảo quản thực phẩm cũng như các vật phẩm khác và để phòng trừ

các vi sinh vật gây bệnh.

- Một số chất diệt khuẩn thường gặp như các halogen: flo, clo, brom,

iod; các chất oxy hoá: perocid, ozon, formalin…

II. CÁC YẾU TỐ VẬT LÍ

1. Nhiệt độ

- Nhiệt độ ảnh hưởng đến tốc độ các phản ứng sinh hoá bên trong tế

bào do đó cũng ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng của VSV.

- Căn cứ vào khả năng chịu nhiệt chia thành 4 nhóm VSV: ưa lạnh (<

C), ưa ấm (20 - 40

C), ưa nhiệt (55 - 65

C), ưa siêu nhiệt (85 -

Trang 46

+ Các loại thức ăn nhiều nước rất

dễ nhiễm khuẩn vì vi khuẩn sinh

trưởng tốt ở môi trường có độ ẩm

cao.

+ Trong sữa chua hầu như không có

vi sinh vật gây bệnh vì sữa chua có

pH thấp ức chế sự sinh trưởng của

vi khuẩn gây bệnh.

*Tại sao các đồ phơi được nắng

không bị hôi?

*Tại sao quả sấu, mơ..nếu ngâm

muối, đường để được lâu không bị

hỏng?

110

C).

2. Độ ẩm

- Nước cần thiết cho sinh trửơng và chuyển hoá vật chất của VSV.

Nước là dung môi hòa tan các enzyme, các chất dinh dưỡng và tham

gia trong nhiều phản ứng chuyển hoá vật chất quan trọng.

3. Độ pH

- Độ pH ảnh hưởng đến tính thấm của màng, hoạt động chuyển hoá

vật chất, hoạt tính enzyme, sự hình thành ATP.

- Dựa vào pH thích hợp chia vi sinh vật thành 3 nhóm: nhóm ưa axít

(pH = 4 - 6), nhóm ưa trung tính (pH = 6 - 8), nhóm ưa kiềm (pH >

9).

4. Ánh sáng

- Ánh sáng có tác dụng chuyển hoá vật chất trong tế bào và ảnh

hưởng đến các hoạt động sinh trưởng của VSV.

- Các bức xạ ánh sáng có thể tiêu diệt hoặc ức chế vi sinh vật như: tia

tử ngoại, tia gamma, tia X.

5. Áp suất thẩm thấu

- Sự chênh lệch nồng độ của một chất giữa 2 bên màng sinh chất gây

nên áp suất thẩm thấu. Vì vậy khi đưa vi sinh vật vào trong môi

trường có nồng độ cao thì vi sinh vật sẽ bị mất nước dẫn đến hiện

tượng co nguyên sinh làm chúng không phân chia được.

4.Củng cố:

- Khi rửa rau sống xong ngâm vào nước muối loãng→ sát trùng?

- Tại sao người ta thường rửa vết thương bằng nước ôxy già?

- Tại sao với mỗi bệnh nhiễm khuẩn người ta lại phải sử dụng các loại thuốc kháng sinh khác nhau?(

Các thuốc kháng sinh diệt khuẩn có tính chọn lọc nếu không sử dụng đúng→ kháng thuốc.

 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:

...............................................................................................................................................................................

Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............

KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM

LÊ THỊ THANH HƯƠNG

Trang 47

Ngày soạn: ...../....../....... Ngày giảng:...../....../......

TiÕt 30 - Bài 28 : thùc hµnh : Quan s¸t mét sè vi sinh vËt

I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i

1. Kiến thức :

- Häc sinh tiÕn hµnh nhuém ®¬n tÕ bµo vµ quan s¸t ®-îc h×nh d¹ng cña mét sè lo¹i ,nÊm men,vi

khuÈn, nÊm mçc vµ bµo tö cña nÊm mèc.

hay nÊm men r-îu.

- VÏ s¬ ®å h×nh d¹ng TB VK.

- VÏ s¬ ®å h×nh d¹ng TB nÊm men hoÆc nÊm d¹i trong v¸ng d-a.

2. Kỹ năng : Rèn luyện kỹ năng thực hành cho các em nh- tÝnh cÈn thËn vµ tØ mØ

3. Giáo dục : Häc sinh biÕt c¸ch muèi d-a ë ®Þa ph-¬ng

II. Kiểm tra kiến thức cơ sở và sự chuẩn bị :

1. Kiểm tra kiến thức cơ sở :

- V× sao s÷a cã vÞ chua khi lµm s÷a chua? ViÕt ph-¬ng tr×nh ph¶n øn vµ gi¶i thÝch.

- Khi muèi d-a ng-êi ta th-êng thªm mét Ýt n-íc d-a cò, 1-2 th×a ®-êng ®Ó lµm g×? T¹i sao

khi muèi d-a, ng-êi ta th-êng ph¶i ®æ ngËp n-íc vµ nÐn chÆt rau, qu¶?

2. Chuẩn bị :

a. Dông cô, ho¸ chÊt

- Que cÊy v« trïng, phiÕn kÝnh s¹ch, ®Ìn cån, kÝnh hiÓn vi, chËu ®ùng n-íc röa, pipet, giÊy läc c¾t

nhá, èng nghiÖm.

- Dung dÞch fucsin 1% hoÆc thuèc kiÒm kh¸c mµu ®á nh- safranin, pironin, n-íc cÊt.

b. Nguyªn vËt liÖu

- NÊm men: dïng bét b¸nh men t¸n nhá hoµ víi n-íc ®-êng 10% tr-íc 24 giê.

- N-íc v¸ng d-a chua.

- NÊm mèc cã thÓ dïng vá cam, vá quýt hay b¸nh m× bÞ mèc xanh

- Mét sè tiªu b¶n lµm s½n cña mét sè loµi vi sinh vËt vµ bµo tö nÊm mèc.

III. Nội dung thực hành :

- Nhuém ®¬n vµ quan s¸t tÕ bµo nÊm men

- Nhuém ®¬n ph¸t hiÖn vsv trong khoang miÖng

- Quan s¸t nÊm sîi trªn thùc phÈm bÞ mèc

IV. Tiến hành các hoạt động thực hành :

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

GV : Chia HS thµnh 4 nhãm, mçi nhãm 10 hs

- DÆn HS ®äc bµi tr-íc ë nhµ.

- GV chuÈn bÞ tr-íc dông cô,hãa chÊt,mÉu vËt

®Ó chia cho c¸c tæ,mçi tæ cö ra 1 nhãm tr-ëng.

- Ph¸t dông cô, hãa chÊt vµ mÉu vËt cho tõng

nghiÖm vµ chó ý sù an toµn trong qu¸ tr×nh

thùc hµnh.

- GV h-íng dÉn lµm tiªu b¶n tr-íc, HS quan s¸t,

sau ®ã tiÕn hµnh thùc hiÖn sau.

1. Nhuém ®¬n vµ quan s¸t tÕ bµo nÊm men

- LÊy 1 Ýt nÊm men thuÇn khiÕt hoÆc Ýt v¸ng d-a,

v¸ng cµ, hoÆc bãp b¸nh men th¶ vµo dd ®-êng 10%

tr-íc 2- 3 giê.

- Lµm tiªu b¶n theo c¸c b-íc nh- thÝ nghiÖm 1 & soi

kÝnh

2. Nhuém ®¬n ph¸t hiÖn vi sinh vËt trong khoang

miÖng

- Nhuém ®¬n lµ PP nhuém chØ sd 1 lo¹i thuèc nhuém

mµu. VSV sau khi nhuém ®¬n sÏ tr«ng thÊy râ h¬n khi

®Ó t-¬i.

Trang 48

- GV quan s¸t hs thùc hµnh,chØnh söa,nh¾c nhë

- HS viÕt bµi thu ho¹ch theo yªu cÇu.

- GV ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hµnh cña c¸c nhãm

- GV nhËn xÐt th¸i ®é häc tËp cña hs ,biÓu

nhë nh÷ng ®iÒu cßn tån t¹i ë häc sinh trong giê

häc.

TiÕn hµnh nh- sau:

- Nhá 1 giät n-íc cÊt lªn phiÕn kÝnh.

- Dïng t¨m tre lÊy 1 Ýt bùa r¨ng ë trong miÖng.

- §Æt bùa r¨ng vµo c¹nh giät n-íc, lµm thµnh dÞch

huyÒn phï, dµn máng.

- Hong kh« tù nhiªn hoÆc h¬ nhÑ vµi l-ît ph¸i trªn cao

cña ngän löa ®Ìn cån.

- §Æt miÕng giÊy läc lªn tiªu b¶n & nhá 1 giät dÞch

giÊy läc ra.

- Röa nhÑ tiªu b¶n b»ng n-íc cÊt, hong kh« & soi

kÝnh.

Quan s¸t vµ vÏ h×nh d¹ng tÕ bµo

3. Quan s¸t nÊm sîi trªn thùc phÈm bÞ mèc

* C¸ch tiÕn hµnh : SGK

* Quan s¸t vµ vÏ h×nh d¹ng tÕ bµo :

4. Quan s¸t tiªu b¶n mét sè vi sinh vËt vµ bµo tö

nÊm

* C¸ch tiÕn hµnh : SGK

* Quan s¸t vµ vÏ h×nh d¹ng tÕ bµo :

V. Giải thích kết quả và rút ra kết luận :

* Bản tường trình thực hành : bài thực hành số 42

1 . Mục tiêu thực hành :

2 . Các hoạt động thực hành :

3 . Đánh giá của giáo viên : §¸nh gi¸ c¸c nhãm trong giê thùc hµnh vµ cho ®iÓm

 Rót kinh nghiÖm giê d¹y

Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............

KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM

LÊ THỊ THANH HƯƠNG

Trang 49

Ngày soạn: ...../....../....... Ngày giảng:...../....../......

Chương III

VIRÚT VÀ BỆNH TRUYỀN NHIỄM

Tiết 31 - Bài 29: CẤU TRÚC CÁC LOÀI VIRÚT .

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải mô tả được hình thái, cấu tạo chung của virút.

- Nêu được 3 đặc điểm của virút.

-Trình bày được quá trình nhân lên của virút.

- Nêu được đặc điểm của virút HIV, các con đường lây truyền bệnh và biện pháp phòng ngừa.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ vẽ phóng hình 29.1, 29.2, 29.3 và 30 SGK.

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Hãy nêu ảnh hưởng của các yếu tố lý học(hoá học) lên sự sinh trưởng của vi sinh vật.

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1: tìm hiểu cấu tạo của

virut

*Em hãy kể tên các loại virút mà

em biết.

Tranh hình 29.1

*Em hãy nêu cấu tạo của virút?

*Tại sao virút chưa được gọi là 1 cơ

thể sống?(chưa có cấu tạo tế bào)

Lõi A.nuclêic

Vỏ prôtêin nuclêocapsip

* Em có nhận xét gì về đặc điểm

sống của virút?

Hoạt động 2: tìm hiểu hình thái

của vi rut

Tranh hình 29. 2

* Em hãy nêu đặc điểm hình thái,

I. KHÁI NIỆM

1. Khái niệm virut

Virut là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu nhỏ (kích

thước từ vài chục đến vài trăm nm).

* Đặc điểm cơ bản của virut:

- Kích thước siêu nhỏ, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi điện tử.

- Cấu tạo rất đơn giản, chỉ chứa một loại axit nuclêic là ADN hay

ARN.

- Kí sinh nội bào bắt buộc.

2. Phân loại

- Cơ sở phân loại:

+ Axit nucleic

+ Cấu trúc vỏ capsit

+ Vỏ ngoài (có hay không có)

- Có 2 nhóm lớn:

+ Virut ADN. VD: virut đậu mùa, virut viêm gan B, virut Hecpet...

+ Virut ARN. VD: virut cúm, virut viêm não Nhật Bản, HIV…

II. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA CÁC THÀNH PHẦN

Cấu tạo đơn giản gồm 2 thành phần:

- Hệ gen:

+ Cấu tạo: Chỉ gồm 1 ADN hoặc 1 ARN chuỗi đơn hoặc chuỗi kép.

+ Chức năng: Hệ gen giúp virut nhân lên, tổng hợp thành phần cấu

tạo đặc trưng của nó trong tế bào chủ.

- Vỏ bọc prôtêin (capsit):

+ Cấu tạo từ các đơn vị prôtein gọi là capsôme.

+ Chức năng: Bảo vệ virut.

- Một số virut có thêm vỏ ngoài.

Trang 50

cấu trúc của virút?

*Trả lời câu lệnh trang117

-Virút lai mang hệ gen của virút

chủng A→tổng hợp ADN, prôtêin

của chủng A

-Khi ở ngoài tế bào chủ virút biểu

hiện như thể vô sinh nhưng khi

nhiễm vào tế bào sống chúng lại

biểu hiện như là thể sống.

- Virút không thể nuôi cấy được

như vi khuẩn vì chúng sống ký sinh

nội bào bắt buộc.

+ Cấu tạo vỏ ngoài là lớp kép lipit và prôtêin.

+ Mặt vỏ ngoài có các gai glicôprôtein làm nhiệm vụ kháng nguyên

và giúp virut bám lên bề mặt tế bào.

+ Virut không có vỏ ngoài gọi là virut trần.

III. HÌNH THÁI

1. Cấu trúc xoắn:

- Capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic. Có hình que,

hình sợi, hình cầu…

VD: Virut khảm thuốc lá, virut bệnh dại, virut cúm, sởi…

2. Cấu trúc khối:

- Capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện. Gồm 20 mặt tam giác

đều.

VD: Virut bại liệt…

3. Cấu trúc hỗn hợp:

- Đầu có cấu trúc khối chứa axit nuclêic gắn với đuôi có cấu trúc

xoắn.

VD: Phagơ…

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

- Câu 2: 3 đặc điểm của virút là: Có kích thước siêu nhỏ, có cấu tạo đơn giản và sống ký sinh nội bào

bắt buộc.

- Tại sao nói virút là dạng ký sinh nội bào bắt buộc?

- Trên da luôn có các tế bào chếtHIV bám lên da có lây nhiễm được không?(không).Trường hợp nào

có thể lây được?(khi da bị thương)

- Câu 3: Virút lai có dạng lõi của chủng B còn vỏ vừa A và B xen nhau. Nhiễm và phân lập sẽ được

virút chủng B vì mọi tính trạng của virút là do hệ gen của virút quyết định.

PHIẾU HỌC TẬP

Bảng so sánh virút và vi khuẩn

Tính chất

Virút

Vi khuẩn

Có cấu tạo tế bào

Không

Có

Chỉ chứa ADN hoặc ARN

Có

Không

Chứa cả ADN và ARN

Không

Có

Chứa ribôxôm

Không

Có

Sinh sản độc lập

Không

Có

Rút kinh nghiệm giờ dạy:

...............................................................................................................................................................................

Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............

KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM

Trang 51

LÊ THỊ THANH HƯƠNG

Trang 52

Ngày soạn: ...../....../....... Ngày giảng:...../....../......

Tiết 32 – Bài 30 : SỰ NHÂN LÊN CỦA VIRÚT TRONG TẾ BÀO CHỦ

I. Mục tiêu bài dạy:

-Trình bày được quá trình nhân lên của virút.

- Nêu được đặc điểm của virút HIV, các con đường lây truyền bệnh và biện pháp phòng ngừa.

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ vẽ phóng hình 29.1, 29.2, 29.3 và 30 SGK

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Hãy nêu cấu tạo và 3 đặc điểm của virút?

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1 tìm hiểu chu trình

nhân lên của virut

Tranh hình 30

* Chu trình nhân lên của virút gồm

các giai đoạn nào? đặc điểm của mỗi

giai đoạn?

+Virút có thể phá vỡ tế bào chủ chui

ra ồ ạt và tế bào chết ngay hoặc tạo

lỗ nhỏ chui ra từ từ rồi sau đó 1 thời

gian tế bào cũng chết.

*Trả lời câu lệnh trang120

- Mỗi loại virút có các thụ thể mang

tính đặc hiệu đối với1 loại tế bào

tương ứng.

Hoạt động 2 tim hiêu HIV/AIDS

* Em hiểu thế nào là HIV, AIDS?

* Có các con đường nào lây truyền

Virut không có cấu tạo tế bào nên người ta thường dùng thuật ngữ

nhân lên thay cho thuật ngữ sinh sản.

I. CHU TRÌNH NHÂN LÊN CỦA VIRUT

Chu trình nhân lên của virut động vật

1. Sự hấp phụ

- Gai glicôprôtêin của virut đặc hiệu với thụ thể bề mặt tế

bào virut bám vào tế bào.

2. Xâm nhập

- Đối với virut động vật: virut đưa cả nuclêôcapsit vào tế bào chất

sau đó “cởi vỏ” để giải phóng axit nuclêic.

- Đối với phagơ: enzim lizôzim phá huỷ thành tế bào để bơm axit

nuclêic vào, vỏ nằm bên ngoài.

3. Sinh tổng hợp

- Virut sử dụng nguyên liệu và enzim của tế bào chủ để tổng hợp

axit nuclêic và các loại prôtêin cho mình.

4. Lắp ráp

- Lắp ráp axit nuclêic vào prôtêin vỏ để tạo thành virut hoàn chỉnh.

5. Giải phóng

- Virut phá vỡ tế bào vật chủ để ồ ạt chui ra ngoài.

- Khi virut nhân lên nhưng không làm tan tế bào gọi là chu trình

tiềm tan

- Khi virut nhân lên làm tan tế bào gọi là chu trình sinh tan.

II. HIV/AIDS

1. Khái niệm về HIV

- HIV (Human Immunodeficiency Virus) là virut gây suy giảm miễn

dịch ở người. HIV do Robert Gallo và Luc Montagnie phân lập ở

Pháp năm 1983.

- HIV gây nhiễm và phá hủy 1 số tế bào của hệ thống miễn dịch cơ

Trang 53

HIV?

Trả lời câu lệnh trang 120

-Tiêm chích ma tuý và gái mại dâm

thuộc nhóm có nguy cơ lây nhiễm

cao.

-Thời gian ủ bệnh của HIV rất lâu và

hầu như không biểu hiện triệu chứng

bệnh nên không biết và dễ lây nhiễm

sang người khác.

thể (Limphô T- CD4) cơ thể mất khả năng miễn dịch vi sinh vật cơ

hội tấn công gây bệnh cơ hội.

2. Ba con đường lây truyền HIV

- Qua đường máu.

- Qua đường tình dục.

- Từ mẹ sang con.

3. Ba giai đoạn phát triển của bệnh

- Giai đoạn sơ nhiễm hay giai đoạn cửa sổ: 2 tuần - 3 tháng, không

có triệu chứng.

- Giai đoạn không triệu chứng: 1-10 năm. Số lượng tế bào T -

giảm dần.

- Giai đoạn biểu hiện triệu chứng AIDS: Xuất hiện các bệnh cơ hội:

sốt, tiêu chảy, viêm da, ung thư… chết.

4. Biện pháp phòng ngừa

Cho đến nay chưa có thuốc phòng và chữa HIV. Hiện nay có nhiều

thuốc như AZT, DDC, DDI... có tác dụng làm chậm sự phát triển

của HIV nhưng chưa hữu hiệu và có nhiều phản ứng phụ. Phương

pháp điều trị kết hợp các loại thuốc tuy có hiệu quả bước đầu nhưng

rất tốn kém.

- Hiểu biết về HIV/AIDS.

- Sống lành mạnh.

- Vệ sinh y tế.

- Loại trừ tệ nạn xã hội.

4.Củng cố

Trên da luôn có các tế bào chết HIV bám lên da có lây nhiễm được không?

(không).Trường hợp nào có thể lây được? (khi da bị thương)

5.bài tập về nhà

Rút kinh nghiệm giờ dạy:

...............................................................................................................................................................................

Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............

KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM

LÊ THỊ THANH HƯƠNG

Trang 54

Trang 55

Ngày soạn: ...../....../....... Ngày giảng:...../....../......

Tiết 33 -Bài 31:

VIRÚT GÂY BỆNH.

ỨNG DỤNG CỦA VIRÚT TRONG THỰC TIỄN

BỆNH TRUYỀN NHIỄM VÀ MIỄN DỊCH

I. Mục tiêu bài dạy:

- Học sinh phải nêu được tác hại của virút đối với vi sinh vật, thực vật và côn trùng.

- Nêu được nguyên lý và ứng dụng thực tiễn của kỹ thuật di truyền có sử dụng phagơ.

- Học sinh phải nêu được khái niệm bệnh truyền nhiễm, cách lan truyền của các tác nhân gây bệnh để

qua đó nâng cao ý thức phòng tránh, giữ gìn vệ sinh cá nhân và cộng đồng.

- Trình bày được khái niệm về miễn dịch. Phân biệt được miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc

hiệu, miễn dịch tế bào và miễn dịch thể dịch

II. Phương tiện dạy học:

- Tranh vẽ hình 31 SGK và ảnh chụp 1 số bệnh do virút.

- (Máy chiếu projector và giáo án điện tử kỹ thuật di truyền))

III. Tiến trình tổ chức dạy học

1. Ổn định tổ chức:

- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Hãy nêu cấu tạo và 3 đặc điểm của virút?

- Hãy trình bày chu trình nhân lên của virút?

3. Giảng bài mới:

Hoạt động của thầy & trò

Nội dung

Hoạt động 1:tìm hiểu các VR

+Virút ký sinh trên VK (gọi phagơ-

thể thực khuẩn) được ứng dụng

nhiều trong kỹ thuật di truyền.

*Trả lời câu lệnh trang121

-Do bị nhiễm phagơ.Pha gơ nhiễm

vào tế bào và phá vỡ tế bào→ chết

lắng xuống làm nước trong.

+ Thành tế bào thực vật dày và

không có thụ thể nên đa số virút

xâm nhiễm vào cây nhờ côn

trùng(ăn lá, hút nhựa..)

*Trả lời câu lệnh trang122

- Sốt xuất huyết do virút Dengue.

Viêm não Nhật bản do virút Polio.

Bệnh sốt rét do động vật nguyên

sinh Plasmodium.

VIRÚT GÂY BỆNH.

ỨNG DỤNG CỦA VIRÚT TRONG THỰC TIỄN

I. CÁC VIRUT KÍ SINH Ở VI SINH VẬT, THỰC VẬT VÀ CÔN

TRÙNG

1. Virut kí sinh ở vi sinh vật (phagơ)

- Có khoảng 3000 loài.

- Virut kí sinh hầu hết ở vi sinh vật nhân sơ (xạ khuẩn, vi khuẩn,…)

hoặc vi sinh vật nhân chuẩn (nấm men, nấm sợi,..)

- Virut gây thiệt hại cho ngành công nghiệp vi sinh như sản xuất

kháng sinh, sinh khối, thuốc trừ sâu sinh học, mì chính…

2. Virut kí sinh ở thực vật:

- Có khoảng 1000 loài. Đa số các virut có bộ gen là ARN mạch đơn.

- Quá trình xâm nhập của virut vào thực vật:

+ Virut không tự xâm nhập được vào tế bào thực vật.

+ Đa số virut xâm nhập vào tế bào thực vật nhờ côn trùng.

+ Một số virut xâm nhập qua vết xây sát, qua hạt phấn hoặc phấn hoa,

giun ăn rễ hoặc nấm kí sinh.

- Đặc điểm cây bị nhiễm virut:

+ Sau khi nhân lên trong tế bào, virut lan sang các tế bào khác qua cầu

sinh chất.

+ Lá cây bị đốm vàng, đốm nâu, sọc hay vằn, lá xoăn, héo, vàng và

Trang 56

Hoạt động 2: tìm hiểu ứng dụng

của VR trong thực tiễn

Tranh hình 31

(kỹ thuật cấy gen dùng phagơ làm

thể truyền)

*Trả lời câu lệnh trang124

-Đa số các loại hoá chất bảo vệ thực

vật đều gây hại ở mức độ khác nhau

đối với sức khoẻ của con người và

môi trường sống.

Hoạt động 3: tìm hiểu về bệnh

truyền nhiễm

*Em hiểu thế nào là bệnh truyền

nhiễm?

*Bệnh truyền nhiễm có thể lây

truyền bằng các con đường nào?

Cho ví dụ.

+Bệnh truyền nhiễm muốn gây

bệnh phải có đủ 3 điều kiện: độc lực

đủ mạnh, đủ số lượng và con đường

xâm nhập phải phù hợp.

*Theo em các bệnh truyền nhiễm

thường gặp do virút là những bệnh

nào?

Tiến trình nhiễm bệnh gồm các

giai đoạn:

rụng.

+ Thân bị lùn hoặc còi cọc.

- Cách phòng bệnh do vi sinh vật:

+ Chọn giống cây sạch bệnh

+ Vệ sinh đồng ruộng.

+ Tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh.

3. Virut kí sinh ở côn trùng:

- Xâm nhập qua đường tiêu hóa.

- Virut xâm nhập vào tế bào ruột giữa hoặc theo dịch bạch huyết lan ra

khắp cơ thể.

- Gây bệnh cho côn trùng hoặc dùng côn trùng làm ổ chứa rồi thông

qua côn trùng gây bệnh cho đ.vật và người.

II. ỨNG DỤNG CỦA VIRUT TRONG THỰC TIỄN

1. Trong sản xuất các chế phẩm sinh học:

Sản xuất interferon – IFN, sản xuất insulin…

* Cơ sở khoa học:

- Phagơ có chứa đoạn gen không quan trọng có thể cắt bỏ mà không

liên đến quá trình nhân lên của chúng.

- Cắt bỏ gen của phagơ thay bằng gen mong muốn.

- Dùng phagơ làm vật chuyển gen.

* Quy trình:

- Tách gen IFN ở người nhờ enzim.

- Gắn gen IFN vào ADN của phagơ tạo nên phagơ tái tổ hợp.

- Nhiễm phagơ tái tở hợp vào E.coli.

- Nuôi E.coli nhiễm phagơ tái tổ hợp trong nồi lên men để tổng hợp

IFN

* IFN có tác dụng: Chống virut, chống tế bào ung thư và tăng cường

khả năng miễn dịch.

2. Trong nông nghiệp:

- Sản xuất thuốc trừ sâu từ virut.

- Tính ưu việt của thuốc trừ sâu từ virut:

+ Thuốc trừ sâu từ virut có tính đặc hiệu cao, không gây độc cho

người, động vật và côn trùng có ích.

+ Dễ sản xuất, hiệu quả trừ sâu cao, giá thành hạ.

BỆNH TRUYỀN NHIỄM VÀ MIỄN DỊCH

I. BỆNH TRUYỀN NHIỄM

1. Bệnh truyền nhiễm

- Khái niệm: Là bệnh lây lan từ cá thể này sang cá thể khác.

- Nguyên nhân: Do vi khuẩn, virut, vi nấm, động vật nguyên sinh…..

- Điều kiện gây bệnh: độc lực, số lượng, con đường xâm nhập thích

hợp.

2. Phương thức lây truyền:

a. Truyền ngang:

- Qua đường hô hấp: sol khí bắn ra hoặc do hắt hơi.

- Qua đường tiêu hóa: vi sinh vật từ phân vào cơ thể qua thức ăn, nước

uống bị nhiễm.

- Qua tiếp xúc trực tiếp: qua vết thương, quan hệ tình dục, qua động

vật cắn hoặc côn trùng đốt…

- Qua động vật cắn hoặc côn trùng đốt.

b. Truyền dọc: Là phương thức truyền từ mẹ sang con qua nhau thai,

Trang 57

- Giai đoạn 1: (phơi nhiễm) cơ thể

tiếp xúc với tác nhân gây bệnh.

- Giai đoạn 2: ( ủ bệnh) tác nhân

gây bệnh xâm nhập và phát triển

trong cơ thể.

- Giai đoạn 3: (ốm) biểu hiện các

triệu chứng của bệnh.

- Giai đoạn 4: Triệu chứng giảm

dần và cơ thể bình phục.

*Trả lời câu lệnh trang126

- Muốn phòng bệnh do virút cần

tiêm phòng va soát vật trung giản

truyền bệnh và giữ vệ sinh cá nhân

và môi trường sống.

*Trả lời câu lệnh trang127

- Chúng ta vẫn sống khoẻ mạnh

không bị bệnh do cơ thể có nhiều

hàng rào bảo vệ nên ngăn cản và

tiêu diệt trước khi chúng phát triển

mạnh trong cơ thể và hệ thống miễn

dịch đặc hiệu có thời gian hình

thành bảo vệ cơ thể.cxin, kiểm

khi sinh nở hay qua sữa mẹ.

3. Các bệnh truyền nhiễm thường gặp do virut

- Bệnh đường hô hấp: Các loại virut như SARS, H5N1, H1N1…gây

các bệnh viêm phổi, cảm lạnh, viêm đường hô hấp..

- Bệnh đường tiêu hóa: quai bị, tiêu chảy, viêm gan…

- Bệnh đường thần kinh: bệnh dại, viêm màng não, bại liệt….

- Bệnh lây qua đường sinh dục: mụn cơm sinh dục, ung thư cổ tử

cung….

II. MIỄN DỊCH

1. Khái niệm miễn dịch: là khả năng của cơ thể chống lại các tác

nhân gây bệnh.

2. Phân loại miễn dịch

a. Miễn dịch không đặc hiệu

* Khái niệm: miễn dịch không đặc hiệu là miễn dịch tự nhiên mang

tính bẩm sinh.

* Đặc điểm: Miễn dịch không đặc hiệu không đòi hỏi phải có sự tiếp

xúc với các kháng nguyên.

b. Miễn dịch đặc hiệu

* Khái niệm: miễn dịch đặc hiệu là miễn dịch xảy ra khi có kháng

nguyên xâm nhập.

* Miễn dịch thể dịch:

* Miễn dịch tế bào:

3. Phòng chống bệnh truyền nhiễm :

- Sử dụng thuốc kháng sinh đúng liều lượng. - Tiêm vacxin. - Kiểm

soát vật trung gian có nguy cơ truyền bệnh.

- Giữ gìn vệ sinh cá nhân và cộng đồng.

4.Củng cố:

- Câu hỏi và bài tập cuối bài.

Rút kinh nghiệm giờ dạy:

...............................................................................................................................................................................

Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............

KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM

LÊ THỊ THANH HƯƠNG

Trang 58

Ngày soạn:......../........../.......... Ngày giảng:......../........./.........

ÔN TẬP HỌC KÌ II

Tiết: 34: PPCT

I. Mục tiêu:

- Học sinh phải nêu và khái quát hoá được các kiểu dinh dưỡng của vi sinh vật thấy được tính đa dạng về

dinh dưỡng của chúng.

- Nêu được tính đa dạng về chuyển hoá của vi sinh vật. Nhiều loại vi sinh vật có vài kiểu chuyển hoá vật chất

cùng tồn tại trong tế bào.

- Thấy được sự sinh trưởng rất nhanh chóng của vi sinh vật khi gặp điều kiện thuận lợi cũng như các tác nhân

lý hoá ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của vi sinh vật. Con người chủ động điều khiển nó.

- Nêu được sự sinh sản của vi khuẩn bằng các hình thức ngoại bào tử, bào tử đốt và nảy chồi.

- Trình bày được 3 loại cấu trúc cơ bản của virút, sự xâm nhiễm của virút và hệ thống miễn dịch của cơ thể

chống vi sinh vật.

- Nêu được ví dụ minh hoạ từng khái niệm, những ví dụ rất phong phú trong đời sống minh hoạ cho bài học.

-Rèn luyện kĩ năng khái quát hoá cho học sinh

II.Chuẩn bị:

- Các bảng sơ đồ ở sách giáo khoa

III.Tiến trình:

1.Ổn định tổ chức:

2. Kiểm tra bài cũ:

- Tình hình tự ôn tập của học sinh.

3. Giảng bài mới:

I.Chuyển hoá vật chất và năng lượng:

1) Các kiểu dinh dưỡng của vi sinh vật:

Năng lượng ánh sáng

Chất hữu cơ 2 Kiểu dinh dưỡng 1 CO

4 3

Năng lượng hoá học

- 1 Quang tự dưỡng:vi khuẩn lam,vi tảo…

- 2 Quang dị dưỡng:vi khuẩn tía, lục…

- 3 Hoá tự dưỡng: vi khuẩn nitrat,lưu huỳnh

- 4 Hoá dị dưỡng:vi khuẩn ký sinh,hoại sinh

2) Nhân tố sinh trưởng:

- Phân biệt vi sinh vật nguyên dưỡng và khuyết dưỡng.

3)Hãy điền những ví dụ dại diện vào cột 4 trong bảng:

Kiểu hô hấp

hay lên men

Chất nhận êlectron

Sản phẩm khử

Ví dụ nhóm vi sinh vật

Trang 59

Hiếu khí

Nấm, ĐVNS, vi tảo, vi khuẩn

hiếu khí

Kỵ khí

–

O,N

Vi khuẩn đường ruột

Pseudomonas, Baccillus

2–

Vi sinh vật khử lưu huỳnh

Vi sinh vật sinh mêtan

Lên men

Chất hữu cơ ví dụ

-Axêtanđêhit

-Axit piruvic

-Êtanol

- Axit lactic

-Nấm men rượu

- vi khuẩn lactic

II. Sinh trưởng của vi sinh vật:

1)Đường cong sinh trưởng:

- Giải thích các pha sinh trưởng của quần thể vi sinh vật trong môi trường nuôi cấy không liên tục?

2)Độ pH và sinh trưởng của vi sinh vật:

- pH trung tính: nhiều loại vi sinh vật ký sinh, họai sinh

- pH hơi axit: Nấm men

- pH axit: Vi khuẩn Lactic, vi khuẩn gây viêm dạ dày Helicobacter

III. Sinh sản và sinh trưởng của vi sinh vật:

- Các chất hữu cơ cacbon như đường có thể là nguồn dinh dưỡng cho vi khuẩn nhưng nếu nồng độ quá cao sẽ

gây co nguyên sinh tế bào.

IV. Virút:

* Virút nằm ở ranh giới giữa cơ thể sống và vật không sống?

- Đặc điểm vô sinh: không có cấu tạo tế bào, có thể biến thành dạng tinh thể, không có trao đổi chất riêng,

cảm ứng...

-Đặc điểm của cơ thể sống có tính di truyền đặc trưng, 1 số virút còn có enzim riêng, nhân lên trong cơ thể

vật chủ phát triển...

* Điền nội dung phù hợp vào bảng sau:

Virút

Loại axit

nuclêic

Vỏ Capsit có

đối xứng

Có vỏ bọc

ngoài vỏ

capsit

Vật chủ

Phương thức lan

truyền

HIV

ARN1 mạch 2

phân tử

Khối

Có

Người

Qua máu..

Virút

khảm

thuốc lá

ARN 1 mạch

Xoắn

Không

Cây thuốc

lá

Chủ yểu do ĐV

chích đốt

Phagơ T

ADN 2 mạch

Hỗn hợp

Không

E.coli

Qua nhiễm dịch

phagơ

Virút cúm

ARN 1 mạch

Xoắn

Có

Người

Chủ yếu qua sol

khí

IV. Bài tập:

Bài tập phần Vi sinh vật:

Công thức tổng quát: N

= N

Bài tập 1:

Một loài vi sinh vật có thời gian thế hệ là 20 phút, hỏi phải nuôi cấy 4000 tế bào vi khuẩn này trong bao lâu

để thu được 512000 tế bào mới?

Bầi tập 2:

Trang 60

Người ta nuôi cấy 1000 tế bào vi khuẩn trong 2h thu được 1024 tế bào mới, vậy thời gian thế hệ của loài này

là bao nhiêu phút?

4. Củng cố:

Giáo viên yêu cầu học sinh hoàn thành các bảng thống kê kiến thức theo mẫu sau:

STT

C¸c kiÓu

dinh d-ìng

Nguån n¨ng l-îng

Nguån C¸cbon

C¸c vi sinh vËt

Quang tù

d-ìng

¸nh s¸ng

T¶o, vi khuÈn l-u huúnh mµu tÝm,

mµu lôc

Quang dÞ

d-ìng

¸nh s¸ng

ChÊt h÷u c¬

Mét sè vi khuÈn kh«ng l-u huúnh

mµu tÝa, mµu lôc

Ho¸ tù d-ìng

Ho¸ n¨ng

Vi khuÈn hi®r«, vi khuÈn nitrat ho¸,

vi khuÈn «xi ho¸

Ho¸ dÞ d-ìng

Ho¸ n¨ng

ChÊt h÷u c¬

§éng vËt nguyªn sinh, nÊm vµ ®a sè

vi khuÈn kh«ng quang hîp

STT

KiÓu h« hÊp

hay lªn men

ChÊt nhËn

ªlectron

S¶n phÈm khö

Sè

ATP/gluc«z¬

VÝ dô nhãm vi sinh vËt

HiÕu khÝ

NÊm, ®éng vËt nguyªn

sinh, vi t¶o, vi khuÈn hiÕu

khÝ

KÞ khÝ

O, N

Vi khuÈn ®uêng ruét,

Pseumonas, Baccillus

Vi sinh vËt khö S

<25

Vi sinh vËt sinh mªtan

Lªn men

ChÊt h÷u c¬

vÝ dô

-Axªtal ®ªhit

-Axit piruvic

- £tanol

- Axit lactic

NÊm men r-îu vi khuÈn

lactic

STT

Ph©n gi¶i

Tæng hîp

§Æc ®iÓm

ChÊt h÷u c¬ phøc t¹p d-íi t¸c ®éng cña

c¬ ®¬n gi¶n vµ gi¶i phãng ATP

ChÊt h÷u c¬ phøc t¹p ®-îc tæng hîp

tõ c¸c chÊt h÷u c¬ ®¬n gi¶n nhê xóc

t¸c cña enzim vµ sö dông ATP

øng dông trong

s¶n xuÊt vµ

®êi sèng

- S¶n xuÊt thùc phÈm, chÊt dinh d-ìng

sinh häc, c¶i thiÖn c«ng nghiÖp thuéc

- S¶n xuÊt sinh khèi (pr«tªin ®¬n

bµo), c¸c axit amin kh«ng thay thÕ

- S¶n xuÊt c¸c chÊt xóc t¸c sinh häc,

g«m sinh häc

Trang 61

STT

§èi t-îng

§Æc ®iÓm c¸c h×nh thøc sinh s¶n

Vi khuÈn

- X¹ khuÈn (nhãm vi khuÈn h×nh sîi) sinh s¶n b»ng bµä tö .

- Mét sè vi khuÈn sèng trong n-íc sinh s¶n b»ng c¸ch n¶y chåi .

NÊm

bµo tö ®¬n béi, sù dung hîp cña 2 bµo tö ®¬n béi kh¸c giíi tÝnh cho tÕ bµo l-ìng

béi)

- NÊm sîi (nÊm mèc) sinh s¶n b»ng bµo tö v« tÝnh vµ h÷u tÝnh.

STT

Nu«i theo ®ît (hÖ thèng ®ãng)

Nu«i liªn tôc (hÖ thèng më)

§Æc ®iÓm

- Kh«ng bæ sung chÊt dinh d-ìng míi

- Kh«ng rót bá c¸c chÊt th¶i vµ sinh

khèi cña c¸c tÕ bµo d- thõa

- Bæ sung th-êng xuyªn chÊt dinh d-ìng

- Rót bá kh«ng ngõng c¸c chÊt th¶i

øng dông

Nghiªn cøu ®-êng cong sinh tr-ëng

cña vi khuÈn qua 4 pha: pha lag , pha

§Ó thu ®-îc nhiÒu sinh khèi hay s¶n

phÈm vi sinh vËt trong c«ng nghÖ

C¸c pha

Lag

Log

C©n b»ng

Tö vong

§Æc ®iÓm

Tæng hîp ADN vµ

enzim

Ph©n bµo diÔn

ra, sè l-îng tÕ bµo

t¨ng theo luü thõa,

trao ®æi chÊt

diÔn ra m¹nh mÏ

Tèc ®é sinh tr-ëng

vµ trao ®æi chÊt

gi¶m dÇn, sè tÕ

bµo sèng vµ chÕt

b»ng nhau

Sè tÕ bµo chÕt >

sè tÕ bµo sèng

Rút kinh nghiệm giờ dạy:

...............................................................................................................................................................................

, ngày ......tháng.....năm 201....

KÍ DUYỆT CỦA TỔ CM

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/61

| | Tải xuống

Preview text:

Ngày soạn:........./.........../...................
Ngày giảng:......../............/................ Phần một
GIỚI THIỆU CHUNG VỀ THẾ GIỚI SỐNG Tiết1
Bài 1: CÁC CẤP TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải giải thích được nguyên tắc tổ chức thứ bậc của thế giới sống và có cái nhìn bao quát về thế giới sống.
- Giải thích được tại sao tế bào lại là đơn vị cơ bản tổ chức nên thế giới sống.
- Trình bày được đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống.
- Rèn luyện tư duy hệ thống và rèn luyện phương pháp tự học.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ Hình 1 SGK và những tranh ảnh có liên quan đến bài học mà giáo viên và học sinh sưu tầm được.
- Các thiết bị phục vụ giảng dạy( Máy chiếu, đĩa VCD...)
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - Chuẩn bị sách vở học tập bộ môn của học sinh. LỚP SĨ SỐ
HỌC SINH NGHỈ HỌC 10A1 10A2 10A3 10A4 10A5 10A6 10A7
2. Kiểm tra bài cũ: 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động 1:GV Cho hs
I.Các cấp tổ chức của thế giới sống: Quan sát tranh
Hình 1 sách giáo khoa
- Để nghiên cứu sự sống các nhà khoa học thường tập
* Em hãy nêu các cấp tổ chức của thế trung nghiên cứu các đặc điểm của cơ thể sống vì chỉ có giới sống?
cơ thể mới có biểu hiện đầy đủ các đặc tính sống: trao đổi
* Giải thích khái niệm tế bào, mô, cơ chất và năng lượng, sinh trưởng – phát triển, sinh sản, quan, hệ cq...
cảm ứng và vận động....
* Các cấp tổ chức cơ bản của thế giới sống?
+ Cơ thể đơn bào: Chỉ gồm một tế bào, nhưng có đầy
*Tại sao nói tế bào là đơn vị cơ bản cấu đủ chức năng của một cơ thể sống.
tạo nên mọi cơ thể sinh vật
+ Cơ thể đa bào: Được cấu tạo từ nhiều tế bào.
* Trong các cấp của thế giới sống cơ thể
giữ vai trò quan trọng ntn?
=> Tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật.
Hs nêu được : từ nguyên tử→ sinh quyển
- Thế giới sống được chia thành các cấp độ tổ chức từ
-Cơ thể sinh vật được cấu tạo từ 1 hay thấp đến cao theo nguyên tắc thứ bậc: Tế bào  Cơ thể  nhiều tế bào
Quần thể - Loài  Quần xã  Hệ sinh thái - Sinh quyển.
-mọi hoạt động sống diễn ra ở tế bào . Trang 1
GV nhận xét, đánh giá và giúp hs hoàn thiện kiến thức
Hoạt động 2: tìm hiểu đặc điểm
chung của các cấp tổ chức sống
II.Đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống:
Gv: Nguyên tắc thứ bậc là gì?
1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc:
- Thế nào là đặc tính nổi trội ?
Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc, trong đó tổ chức dưới
- Đặc tinh nổi trội do đâu mà có ?
làm nền tảng xây dựng nên tổ chức sống cấp trên. Tổ
- Đặc tính nổi trội đặc trưng cho chức sống cấp cao hơn không chỉ có các đặc điểm của tổ
cơ thể sống là gì?
chức sống cấp thấp mà còn có những đặc tính nổi trội mà
Hs: trao đổi nhóm trả lời
tổ chức dưới không có được. + Giải thích:
-Nguyên tắc thứ bậc: ng tử → phân tử → đại phân tử
-Tính nổi trội:từng tế bào thần kinh
không có được đặc điểm của hệ thần kinh.
2. Hệ thống mở tự điều chỉnh.
*Cơ thể sống muốn tồn tại sinh trưởng,
Mọi cấp tổ chức sống đều có các cơ chế tự điều chỉnh
phát triển..thì phải như thế nào?
đảm bảo duy trì và điều hoà sự cân bằng động trong hệ
*Nếu trao đổi chất không cân đối thì cơ thống, giúp tổ chức sống có thể tồn tại và phát triển.
thể sống làm như thế nào để giữ cân
bằng?(uống rượu nhiều..) - Hệ thống mở là gì ?
- SV với môi trường có mối quan hệ
3. Thế giới sống liên tục tiến hoá. như thế nào?
- Sự sống được tiếp diễn liên tục nhờ sự truyền thông
tin trên ADN từ tế bào này sang tế bào khác, từ thế hệ này
- Vì sao sự sống tiếp diễn liên tục từ thế sang thế hệ khác.
hệ này sang thế hệ khác
- Do đó, các sinh vật đều có những điểm chung.
-Tại sao tất cả sv đều cấu tạo từ tế bào ?
Tuy nhiên, sinh vật luôn có những cơ chế phát sinh các
-Vì sao cây xương rồng khi sông trên sa biến dị và chọn lọc tự nhiên không ngừng tác động để giữ mạc có nhiều gai nhọn?
lại các dạng sống thích nghi.
-Do đâu sinh vật thích nghi với môi
 Dù có chung nguồn gốc nhưng các sinh vật luôn trường?
tiến hoá theo nhiều hướng khác nhau tạo nên 1 thế giới
sống vô cùng đa dạng và phong phú. 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài 5. Rút kinh nghiệm:
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................... Trang 2
Ngày soạn:.......................................
Ngày giảng:.................................... Tiết 2 -Bài 2: CÁC GIỚI SINH VẬT I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải nêu được khái niệm giới.
-Trình bày được hệ thống phân loại sinh giới ( hệ thống 5 giới).
-Nêu được đặc điểm chính của mỗi giới sinh vật(giới Khởi sinh, giới Nguyên sinh, giới Nấm, giới
Thực vật, giới Động vật).
- Rèn luyện kỹ năng quan sát, thu nhận kiến thức từ sơ đồ, hình vẽ.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ phóng to Hình 2 SGK, máy chiếu.
- Phiếu học tập (các đặc điểm chính của các giới sinh vật) ho ạt
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. LỚP SĨ SỐ
HỌC SINH NGHỈ HỌC 10A1 10A2 10A3 10A4 10A5 10A6 10A7 2. Kiểm tra bài cũ:
-Thế nào là nguyên tắc thứ bậc, tính nổi trội? Cho ví dụ 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động1 : Tìm hiểu về giới và I. Giới và hệ thống phân loại 5 giới:
hệ thống phân loại 5 giới
Gv : viết sơ đồ: giới - ngành - lớp - bộ- họ - chi - loài
*Em hiểu thế nào là giới?
- giới là gì ? cho ví dụ
1) Khái niệm giới:
- Giới sinh vật là đơn vị phân loại lớn nhất, bao gồm các
ngành sinh vật có chung những đặc điểm nhất định.
Gv cho học sinh quan sát tranh sơ 2)Hệ thống phân loại 5 giới:
đồ hệ thống 5 giới sv
- Giới Khởi sinh (Monera)→ Tế bào nhân sơ
*Hệ thống phân loại 5 giới gồm - Giới Nguyên sinh(Protista) những giới nào?
- Giới Nấm(Fungi) Tế bào
- Giới Thực vật(Plantae) nhân thực -Giới Khởi sinh (Monera)
- Giới Động vật(Animalia)
-Giới Nguyên sinh(Protista) -Giới Nấm(Fungi) -Giới Thực vật(Plantae) Trang 3
-Giới Động vật(Animalia)
* Tại sao không biểu thị các giới
trên cùng một hàng?
( vì ngày nay các giới tồn tại song song )
-Hoạt động2 : tìm hiểu đặc điểm của mổi giới
II. Đặc đặc điểm chính của mỗi giới:
1)Giới Khởi sinh:( Monera)
*Đặc điểm của giới Khởi sinh?
- Gồm những loài vi khuẩn nhân sơ có kích thước nhỏ 1-
*Phương thức sống? 5m.
- Phương thức sống đa dạng.
* Giới Nguyên sinh gồm những đại 2) Giới Nguyên sinh:(Protista) diện nào?
( Tảo, Nấm nhày và Động vật nguyên sinh)
- Tảo:S.vật nhân thực,đơn bào, đa bào.Hình thức sống
* Đặc điểm cấu tạo chung, hình quang tự dưỡng(cơ thể có diệp lục)
thức sống của giới Nguyên sinh?
- Nấm nhày:S.vật nhân thực, cơ thể tồn tại 2 pha đơn bào
và hợp bào.Hình thức sống dị dưỡng, hoại sinh.
- ĐVNS:S,vật nhân thực, đơn bào.Hình dạng đa dạng, sống dị dưỡng.
* Giới Nấm gồm những đại diện nào?
3) Giới Nấm:(Fungi)
- Gồm những sinh vật nhân thực, đơn bào hoặc đa bào.
* Đặc điểm cấu tạo chung, hình Thành tế bào chứa kitin.
thức sống của giới Nấm?
- Sinh sản hữu tinh và vô tính(nhờ bào tử).
- Hình thức sống dị dưỡng: Hoại sinh, ký sinh, cộng sinh.
* Giới Thực vật gồm những đại diện nào?
4) Giới Thực vật:( Plantae)
(Rêu, Quyết, Hạt trần, Hạt kín)
* Đặc điểm cấu tạo chung, hình - Sinh vật nhân thực, đa bào, thành tế bào cấu tạo bằng
thức sống của giới Thực vật? xenlulôzơ.
- Hình thức sống:Sống cố định, có khả năng quang hợp(có
* Giới Động vật gồm những đại diệp lục) tự dưỡng. diện nào?
5) Giới Động vật:(Animalia)
* Đặc điểm cấu tạo chung, hình (Thân lỗ, Ruột khoang, Giun dẹp, Giun tròn, Giun đốt,
thức sống của giới Động vật?
Thân mềm, Chân khớp, Da gai và Động vật có dây sống)
- Sinh vật nhân thực, đa bào, có cấu trúc phức tạp với các
* Học sinh hoàn thành phiếu học cơ quan và hệ cơ quan chuyên hoá cao. tập
- Hình thức sống: dị dưỡng và có khả năng di chuyển. 4.Củng cố: - Bài tập cuối bài PHIẾU HỌC TẬP đặc Đơn Đa bào dị Giới Nhân Nhân Tự Sinh vật điểm sơ thực bào dưỡng dưỡng Khởi sinh Vi khuẩn + + + + Trang 4 Tảo + + + + Nguyên sinh Nấm nhày + + + ĐVNS + + + + Nấm Nấm men + + + Nấm sợi + + + Rêu,Quyết Thực vật Hạt trần Hạt kín + + + + Đ vật có dây sống Động vật Cá,lưỡng cư + + + 5. Rút kinh nghiệm:
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................... . Trang 5
Ngày soạn:......./......./...........
Ngày giảng:........./........./...........
Phần hai : SINH HỌC TẾ BÀO Chương I
THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA TẾ BÀO
Tiết 3 Bài 3: CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC VÀ NƯỚC I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải nêu được các nguyên tố chính cấu tạo nên tế bào.
- Nêu được vai trò của các nguyên tố vi lượng đối với tế bào.
- Phân biệt được nguyên tố vi lượng và nguyên tố đại lượng.
- Giải thích được cấu trúc hoá học của phân tử nước quyết định các đặc tính lý hoá của nước.
- Trình bày được vai trò của nước đối với tế bào.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ cấu trúc hoá học của phân tử nước ở trạng thái lỏng và trạng thái rắn ( hình 3.1 và hình 3.2 SGK )
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. LỚP SĨ SỐ
HỌC SINH NGHỈ HỌC 10A1 10A2 10A3 10A4 10A5 10A6 10A7 2. Kiểm tra bài cũ:
-Hãy kể tên các giới trong hệ thống phân loại 5 giới và đặc điểm của 3 trong 5 giới. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động1: tìm hiểu các nguyên
I. Các nguyên tố hoá học: tố hoá học
GV nêu câu hỏi, yêu cầu HS thảo
luận nhanh trả lời.
- Sự giống và khác nhau về cấu tạo - Thế giới sống và không sống đều được cấu tạo từ các nguyên
ở thế giới sống và không sống? tố hóa học.
- Sự sống được hình thành là do - Sự sống được hình thành do sự tương tác đặc biệt giữa các đâu? nguyên tử nhất định.
- Có bao nhiêu nguyên tố tham gia - Có khoảng vài chục nguyên tố vô cơ cần thiết cho sự sống.
cấu tạo cơ thể sống ? Những Những nguyên tố chủ yếu là : C, H, O, N chiếm khoảng 96% .
nguyên tố nào là nguyên tố chủ yếu?
- Dựa vào cơ sở nào để phân biệt - Dựa vào tỉ lệ các nguyên tố có trong cơ thể sống, chia các
nguyên tố đa lượng và nguyên tố vi nguyên tố thành 2 loại: đại lượng và vi lượng. Trang 6 lượng?
Học sinh nghiên cứu SGK, thảo
luận trả lời câu hỏi.
Giáo viên nhận xét, kết luận.
Giáo viên cho học sinh hoạt động nhóm và yêu cầu hoàn thành nội dung bảng sau: Học sinh chia 3 nhóm:
- Nhóm 1: hoàn thành cột 2.
- Nhóm 2: hoàn thành cột 4.
- Nhóm 3: hoàn thành cột 3.
Đại diện nhóm lên trình bày, Giáo viên nhận xét, bổ sung, kết luận.
(Bảng so sánh nhóm nguyên tố Đại lượng và Vi lượng) Nhóm Tỉ lệ trong Đại diện Đặc điểm nguyên tố cơ thể sống (2) (4) (1) (3) C, H, O, N,  0,01%
- Chúng tham gia cấu tạo các đại phân tử hữu cơ như
Đại lượng S, P, K… Prôtêin, Cacbonhidrat...
- Là thành phần chính xây dựng nên cấu trúc tế bào. F, Cu, Fe,  0,01%
- Nguyên tố vi lượng chiếm tỉ lệ nhỏ nhưng không thể Mn, Mo, Se,
thiếu đối với sự sống. Vi lượng Zn, Co, B,
Ví dụ: Iốt thiếu có thể gây bệnh biếu cổ. Cr…
- Là thành phần cơ bản của enzim, vitamin…tham gia
điều tiết các quá trình sống. GV liên hệ thực tế:
- Như vậy để phòng tránh bệnh biếu cổ, chúng ta phải làm gì?
- Thành phần thức ăn hàng ngày cần đáp ứng điều gì?
Hoạt động2 : Nghiên cứu Nước và II.Nước và vai trò của nước trong tế bào:
vai trò của nước trong tế bào.
Giáo viên yêu cầu học sinh quan
sát Tranh H 3.1 và 3.2, nghiên
cứu SGK trả lời câu hỏi:
1. Cấu trúc và đặc tính hóa lí của nước:
- Em hãy nêu cấu trúc của nước? - Cấu trúc:
+ Phân tử nước gồm 1 nguyên tử Ôxi kết hợp với 2 nguyên tử
Hiđrô bằng liên kết cộng hóa trị.
+ Phân tử nước có hai đầu điện tích trái dấu, do đôi êlêctron
trong mối liên kết bị kéo lệch về phía Ôxi.
- Em hãy nêu đặc tính lý hoá của - Đặc tính: nước?
+ Nước có tính phân cực.
- Em nhận xét về mật độ và sự liên
+ Phân tử nước này hút các phân tử nước khác.
kết giữa các phân tử nước ở trạng
+ Phân tử nước hút các phân tử phân cực khác.
thái lỏng và rắn?
- Theo em nước có vai trò như thế
2. Vai trò của nước đối với tế bào :
nào đối với tế bào cơ thể sống?
- Nước là thành phần cấu tạo tế bào.
- Nước là dung môi hòa tan các chất.
- Điều gì xảy ra khi các sinh vật
- Nước là môi trường của các phản ứng sinh hóa. không có nước?)
Nước chiếm tỉ lệ lớn trong tế bào, nếu không có nước tế bào sẽ
không thể tiến hành chuyển hóa các chất để duy trì sự sống. 4. Củng cố:
- Các câu hỏi và bài tập cuối bài Trang 7
- Tại sao cần ăn nhiều loại thức ăn khác nhau, không nên chỉ ăn 1 số các món ăn ưa thích?( Cung cấp
các nguyên tố vi lượng khác nhau cho tế bào, cơ thể )
- Tại sao người ta phải trồng rừng và bảo vệ rừng?( Cây xanh là mắt xích quan trọng trong chu trình cacbon)
- Tại sao khi phơi hoặc sấy khô thực phẩm lại bảo quản được lâu hơn?(Hạn chế vi sinh vật sinh sản làm hỏng thực phẩm) 5. Rút kinh nghiệm:
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................... . Trang 8
Ngày soạn Tiết 4 - Bài 4:
CÁCBOHYĐRAT VÀ LIPIT,PRÔTÊIN
I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải liệt kê được tên các loại đường đơn, đường đôi và đường đa(đường phức) có trong các cơ thể sinh vật.
-Trình bày được chức năng của từng loại đường trong cơ thể sinh vật.
-Liệt kê được tên các loại lipit có trong các cơ thể sinh vật và trình bày được chức năng của các loại lipit trong cơ thể.
- Học sinh phải phân biệt được các mức độ cấu trúc của prôtêin: Cấu trúc bậc 1, bậc 2, bậc 3 và bậc 4.
-Nêu được chức năng của 1 số loại prôtêin và đưa ra được các ví dụ minh hoạ.
-Nêu được các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng của prôtêin và giải thích được ảnh hưởng của
những yếu tố này đến chức năng của prôtêin
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ về cấu trúc hoá học của đường và lipit.
- Tranh ảnh về các loại thực phẩm, hoa quả có nhiều đường và lipit.
- Đường Glucôzơ, Fructôzơ, Saccarôzơ, sữa bột không đường và tinh bột sắn dây.
- Tranh vẽ cấu trúc hoá học của prôtêin.
- Sợi dây đồng hoặc dây điện 1 lõi
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
-Trình bày cấu trúc hoá học của nước và vai trò của nước trong tế bào. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động1:
I. Cacbohyđrat: ( Đường)
* Em hãy kể tên các loại đường mà
em biết trong các cơ thể sống?
1)Cấu trúc hoá học:
*Thế nào là đường đơn, đường đôi, a.Đường đơn:(monosaccarit) đường đa?
- Gồm các loại đường có từ 3-7 nguyên tử C.
Tranh cấu trúc hoá học của - Đường 5 C (Ribôzơ,đeôxyribôzơ), đường 6 C (Glucôzơ, đường Fructôzơ, Galactôzơ).
b.Đường đôi: (Disaccarit) CH
-Gồm 2 phân tử đường đơn liên kết với nhau bằng liên kết 2 OH CH2 OH glucôzit. 1 2
-Mantôzơ(đường mạch nha) gồm 2 phân tử Glucôzơ,
Saccarôzơ(đường mía) gồm 1 ptử Glucôzơ và 1 ptử
CH2 OH Fructôzơ, Lactôzơ (đường sữa) gồm 1 ptử glucôzơ và 1 Liên kết glucôzit ptử galactôzơ.
+ Các phân tử đường glucôzơ liên c. Đường đa: (polisaccarit)
kết với nhau bằng liên kết glucôzit - Gồm nhiều phân tử đường đơn liên kết với nhau bằng tạo xenlulôzơ. liên kết glucôzit.
- Glicôgen, tinh bột, xenlulôzơ, kitin…
*Cacbohyđrat giữ các chức năng gì 2)Chức năng của Cacbohyđrat: trong tế bào?
- Là ngồn cung cấp năng lượng cho tế bào.
-Tham gia cấu tạo nên tế bào và các bộ phận của cơ thể… Tranh
cấu trúc hoá học của lipit Trang 9
II. Lipit: ( chất béo)
Hoạt động2:
1) Cấu tạo của lipit:
*Quan sát hình 4.2 em nhận xét về a. Lipit đơn giản: (mỡ, dầu, sáp)
thành phần hoá học và cấu trúc của -Gồm 1 phân tử glyxêrol và 3 axit béo phân tử mỡ?
b.Phôtpholipit:(lipit đơn giản)
- Gồm 1 phân tử glyxêrol liên kết với 2 axit béo và 1 nhóm
* Sự khác nhau giữa dầu thực vật và phôtphat(alcol phức). mỡ động vật? c. Stêrôit:
- Là Colesterôn, hoocmôn giới tính ơstrôgen, testostêrôn.
* Sự khác nhau giữa lipit đơn giản d. Sắc tố và vitamin: và lipit phức tạp?
- Carôtenôit, vitamin A, D, E, K… 2) Chức năng:
* Lipit giữ các chức năng gì trong tế - Cấu trúc nên hệ thống màng sinh học. bào và cơ thể?
- Nguồn năng lượng dự trữ.
- Tham gia nhiều chức năng sinh học khác. III. prôtêin
1.Cấu trúc của prôtêin:
Hoạt động3:
Phân tử prôtêin có cấu trúc đa phân mà đơn phân là các axit amin.
a) Cấu trúc bậc 1:
*Em hãy nêu thành phần cấu tạo - Các axit amin liên kết với nhau tạo nên 1 chuỗi axit của p tử prôtêin.
amin là chuỗi pôli peptit.
- Chuỗi pôli peptit có dạng mạch thẳng. Tranh hình 5.1
b) Cấu trúc bậc 2:
*quan sát hình 5.1 và đọc sgk em - Chuỗi pôli peptit co xoắn lại(xoắn) hoặc gấp nếp().
hãy nêu các bậc cấu trúc của c) cấu trúc bậc 3 và bậc 4: prôtêin.
- Cấu trúc bậc 3: Chuỗi pôli peptit cấu trúc bậc 2 tiếp tục
co xoắn tạo không gian 3 chiều đặc trưng được gọi là cấu
* Em hãy nêu các chức năng chính trúc bậc 3.
của prôtêin và cho ví dụ.
- Cấu trúc bậc 4: Các chuỗi cấu trúc bậc 2 liên kết với
( hãy tìm thêm các ví dụ ngoài sách nhau theo 1 cách nào đó tạo cấu trúc bậc 4 giáo khoa)
2. Chức năng và các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng của prôtêin:
* Có các yếu tố nào ảnh hưởng đến a) Chức năng của prôtêin:
cấu trúc của prôtêin, ảnh hưởng như - Tham gia cấu tạo nên tế bào và cơ thể. (nhân, màng sinh thế nào? học, bào quan…) - Dự trữ các axit amin.
- Vận chuyển các chất.( Hêmôglôbin)
- Bảo vệ cơ thể.( kháng thể)
- Thu nhận thông tin.(các thụ thể)
- Xúc tác cho các phản ứng.( enzim)
- Tham gia trao đổi chất (hoocmôn)
b) Các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng của prôtêin:
- Nhiệt độ cao, độ pH…phá huỷ cấu trúc không gian 3
chiều của prôtêin làm cho chúng mất chức năng( biến tính). 4.Củng cố: Trang 10
- Các câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Tại sao người già không nên ăn nhiều mỡ?( ăn nhiều mỡ dẫn đến sơ vữa động mạch, huyết áp cao).
-Nếu ăn quá nhiều đường dẫn tới bệnh gì?( Bệnh tiểu đường, bệnh béo phì).
- Các câu hỏi cuối bài.
- Tại sao khi luộc lòng trắng trứng đông lại?( prôtêin lòng trắng trứng là albumin bị biến tính).
- Tại sao các vi sinh vật sống được ở suối nước nóng gần 10O 0C (prôtêin có cấu trúc đặc bịêt không bị biến tính). 5.bài tập về nhà Ngày soạn Tiết 5 - Bài 6: : AXIT NUCLÊIC I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải nêu được thành phần 1 nuclêôtit.
-Mô tả được cấu trúc của phân tử ADN và phân tử ARN
-Trình bày được các chức năng của ADN và ARN.
- So sánh được cấu trúc và chức năng của ADN và ARN.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ về cấu trúc hoá học của nuclêôtit, phân tử ADN, ARN. Tranh hình 6.1 và 6.2 SGK
- Mô hình cấu trúc phân tử ADN.
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Nêu các bậc cấu trúc của prôtêin. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động 1: tìm hiểu axit ADN
I. Axit đêôxiribônuclêic: (ADN) Tranh H 6.1
1) Cấu trúc của ADN: và mô hình ADN
a. Thành phần cấu tạo:
* Quan sát tranh và mô hình hãy - ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân,mỗi đơn phân là 1 Trang 11
trình bày cấu tạo phân tử ADN? nuclêôtit.
- 1 nuclêôtit gồm- 1 phân tử đường 5C
Axit - đường - bazơnitơ - 1 nhóm phôtphat( H3PO4)
- 1 gốc bazơnitơ(A,T,G,X)
- Lấy tên bazơnitơ làm tên gọi nuclêôtit. ( nuclêôtit )
- Các nuclêôtit liên kết với nhau theo 1 chiều xác định tạo *
thành chuỗi pôlinuclêôtit.
-phân biệt AND nhân sơ và nh ân thực?
- Gồm 2 chuỗi pôlinuclêôtit liên kết với nhau bằng liên kết
* Quan sát tranh và mô hình hãy H giữa các bazơ của các nu theo NTBS
trình bày cấu trúc phân tử ADN?
* Tại sao chỉ có 4 loại nu nhưng các nguyên tắc bổ sung:
sinh vật khác nhau lại có những đặc ( A=T, G=X ) Bazơ có kích thước lớn ( A ,G) liên kết với
điểm và k ích thước khác nhau ?
bazơ có kích thước bé ( T ,X) → làm cho phân tử AND
+ Đường kính vòng xoắn là 20AO khá bền vững và linh hoạt
và chiều dài mỗi vòng xoắn là 34
AO và gồm 10 cặp nuclêôtit
+ Ở các tế bào nhân sơ, ptử ADN
thường có dạng vòng còn sinh vật
nhân thực có dạng mạch thẳng.
* cấu trúc không gian của ADN ?
2. Cấu trúc không gian
- 2 chuỗi polinu của AND xoăn đều quanh trục tao nên
* Chức năng mang thông tin di xoắn kép đều và giống 1 cầu thang xoắn
truyền của phân tử ADN thể hiện ở - Mỗi bậc thang là một cặp bazơ, tay thang là đường và điểm nào? axit phôtpho
* Chức năng bảo quản thông tin di - Khoảng cách 2 cặp bazơ là 3,4 A0
truyền của ptử ADN thể hiện ở điểm nào?
* Chức năng truyền đạt thông tin di
truyền của ptử ADN thể hiện ở 3) Chức năng của ADN: điểm nào?
* Đặc điểm cấu trúc nào giúp ADN - Mang thông tin di truyền là số lượng, thành phần, trình tự
thực hiện được chức năng đó? các nuclêôtit trên ADN.
- Bảo quản thông tin di truyền là mọi sai sót trên phân tử
Hoạt động 2: Tìm hiểu axit ARN
ADN hầu hết đều được các hệ thống enzim sửa sai trong tế bào sửa chữa. * Có bao nhiêu loại ARN?
- Truyền đạt thông tin di truyền(qua nhân đôi ADN) từ tế
* phân loại dựa vào tiêu chí nào?
bào này sang tế bào khác.
*Hãy nêu thành phần cấu tạo của
phân tử ARN? So sánh với phân tử ADN?
* Hãy nêu cấu trúc của ptử II. Axit Ribônuclêic:
ARN?Sự khác nhau về cấu trúc của
phân tử ARN so với phân tử ADN? Trang 12
*Kể tên các loại ARN và chức
năng của từng loại?
1) Cấu trúc của ARN:
+ Ở 1 số loại virút thông tin di a. Thành phần cấu tạo:
truyền không lưu giữ trên ADN mà - Cấu tạo theo nguyên tắc da phân mà đơn phân là trên ARN. nuclêôtit.
- Có 4 loại nuclêôtit A, U, G, X. b. Cấu trúc:
- Phân tử ARN thường có cấu trúc 1 mạch.
- ARN thông tin(mARN) dạng mạch thẳng.
- ARN vận chuyển ( t ARN) xoắn lại 1 đầu tạo 3 thuỳ.
- ARN ribôxôm(rARN)nhiều xoắn kép cục bộ 2) Chức năng của ARN:
- mARN truyền thông tin di truyền từ ADN đến ribôxôm đê tổng hợp prôtêin.
- t ARN vận chuyển axit amin đến ribôxôm.
-rARN cùng với prôtêin cấu tạo nên ribôxôm là nơi tổng hợp nên prôtêin. 4.Củng cố:
- câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Lập bảng so sánh giữa ADN và ARN về cấu trúc và chức năng ADN ARN Cấu tạo Chức năng 5.bài tập về nhà Ngày soạn Tiết 6:
Chương: CẤU TRÚC CỦA TẾ BÀO
Bài 7: TẾ BÀO NHÂN SƠ I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải nêu được các đặc điểm của tế bào nhân sơ.
- Giải thích lợi thế của kích thước nhỏ ở tế bào nhân sơ.
- Trình bày được cấu trúc và chức năng của các bộ phận cấu tạo nên tế bào vi khuẩn.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ phóng hình 7.1 và 7.2 SGK. Tế bào động vật,thực vật
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.
2. Kiểm tra bài cũ: 3. Giảng bài mới: Trang 13
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động 1:Tìm hiểu đặc điểm I. Đặc điểm chung của tế bào nhân sơ:
chung của tế bào nhân sơ
*Gv cho hs quan sát Tranh tế bào vi
khuẩn, động vật, thực vật
* Em có nhận xét gì về cấu tạo tế
bào nhân sơ so với tế bào nhân thực? 1) Cấu tạo:
*Em có nhận xét gì về kích thước - Chưa có nhân hoàn chỉnh (nhân chưa có màng nhân bao giữa các tế bào? bọc)→ Nhân sơ.
* Kích thước nhỏ có vai trò gì với - Tế bào chất chưa có hệ thống nội màng và không có các các tế bào nhân sơ?
bào quan có màng bao bọc. 2) Kích thước:
-(diện tích bề mặt)S=4 r 2
- Khoảng 1- 5m, bằng khoảng 1/10 tế bào nhân thực.
- ( Thể tích)V=4 r 3/3
- S/V=4 r 2/4 r 3/3= 3/r
- Nếu r càng lớn thì tỷ lệ S/V càng nhỏ
- Lợi thế :Kích thước nhỏ giúp trao đổi chất với môi
trường sống nhanh→ sinh trưởng, sinh sản nhanh( thời gian sinh sản ngắn).
Hoạt động 2 :Tìm hiểu cấu tạo tế bào nhân sơ
II. Cấu tạo tế bào nhân sơ:
- GV cho hs quan sát Tranh hình 7.2
*Em hãy nêu cấu tạo của tế bào nhân sơ.
1) Thành tế bào, màng sinh chất, lông và roi:
* Th ành tế bào có cấu tạo như thế a)Thành tế bào nào?
- (peptiđôglican=cacbohyđrat và prôtêin) quy định hình dạng tế bào.
+ Khi nhuộm bằng phương pháp - Dựa vào cấu trúc và thành phần hoá học của thành tế bào
Gram vi khuẩn Gram dương bắt vi khuẩn chia làm 2 loại là vi khuẩn Gram dương(G+) và
màu tím còn vi khuẩn Gram âm bắt Gram âm(G-). màu đỏ.
- Một số loại vi khuẩn còn có thêm 1 lớp vỏ nhày(vi khuẩn
-Tại sao cùng là vi khuẩn nhưng gây bệnh ở người).
phải sử dụng những loại thuốc kháng sinh khác nhau?
* Trả lời câu lệnh trong sách giáo khoa trang 33
* màng sinh chất có cấu trúc như
thế nào? MSC ở tế bào nhân thực b)Màng sinh chất
và nhân sơ khác nhau như thế nào
- Màng sinh chất gồm 2 lớp phôtpholipit và prôtêin.
- củng cố: nếu loại bỏ thành tế bào - Một số có thêm roi( tiên mao) để di chuyển, lông( nhung
của các loại vk khác nhau sau đó mao) để bám vào vật chủ.
cho các tế bào vào dd có nồng độ Trang 14
chất tan= trong tế bào → tất cả đều có hình cầu→ ?
tế bào chất có đặc điểm g?ì
- Tại sao gọi là vùng nhân ở tế bào nhân sơ ? 2) Tế bào chất:
- vai trò của vùng nhân đối với vk ?
- Gồm bào tương, ribôxôm và hạt dự trữ.
Hs trả lời dc: do chưa có màng hoàn chỉnh bao bọc nhân 3) Vùng nhân:
- Chỉ chứa 1 phân tử ADN dạng vòng.
- 1 số vi khuẩn có thêm phân tử ADN nhỏ dạng vòng là plasmit. 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Tỷ lệ S/V ở các động vật vùng nóng và vùng lạnh như thế nào? Tác dụng đối với sinh vật? (tỷ lệ
S/V ở động vật vùng lạnh nhỏ - cơ thể thường tròn để giảm diện tích bề mặt- giảm mất nhiệt của cơ thể) 5.bài tập về nhà Trang 15
Ngày soạn: ……/……/………
Ngày dạy: ……/……/……… Tiết 10 - Bài 8 + 9 TẾ BÀO NHÂN THỰC I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải trình bày được các đặc điểm chung của tế bào nhân thực .
- Mô tả được cấu trúc và chức năng của nhân tế bào.
- Mô tả được cấu trúc và chức năng của các bào quan trong tế bào chất:lưới mội chất, bộ máy gôngi,
ty thể, lục lạp, ribôxôm, không bào, lizôxôm…
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ phóng hình 8.1, 8.2, 9.1, 9.2 SGK
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Đặc điểm chung của tế bào nhân sơ.Tế bào vi khuẩn có cấu tạo đơn giản và kích thước nhỏ đem lại cho chúng ưu thế gì? 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
* Đặc điểm chung của tế bào nhân thực
Hoạt động1: Tìm hiểu đặc điểm chung của - Có kích thước lớn hơn tế bào nhân sơ tế bào nhân thực
- Có thành tế bào bằng Xenlulôzơ (Ở tế bào thực vật), hoặc
-Tế bào nhân thực có đặc điểm g ì ?
kitin (ở tế bào nấm) hoặc có chất nền ngoại bào (ở tế bào
- Tại sao lại gọi là tế bào nhân thực động vật)
- Tế bào chất: Có khung tế bào, hệ thống nội màng và các
Hoạt động1: tìm hiểu cấu trúc tế bào nhân bào quan có màng thực - Nhân: Có màng nhân.
GV cho hs quan sátTranh tế bào vi khuẩn, động vật, thực vật
* Cấu trúc của tế bào nhân thực
* Em có nhận xét gì về cấu tạo tế bào nhân sơ I. Nhân tế bào:
so với tế bào nhân thực? a. Cấu tạo
*Trả lời câu lệnh trang 37 (ếch mang đặc điểm - Thường có dạng hình cầu, đường kính khoảng 5µm. Có
loài B và nhân chứa thông tin di truyền của tế lớp màng kép bao bọc. bào).
- Dịch nhân chứa chất nhiễm sắc (ADN và prôtêin) và nhân
*Nghiên cứu SGK nêu cấu tạo và chức năng con. của các bào quan.
- Trên màng nhân có nhiều lỗ nhỏ. b. Chức năng. Tranh hình 8.2
- Lưu trữ thông tin di truyền.
*Trả lời câu lệnh trang 83.
- Quy định các đặc điểm của tế bào.
Lưới nội chất hạt → túi tiết→ bộ máy Gông → - Điều khiển các hoạt động sống của tế bào.
túi prôtêin→ Màng tế bào
II. Lưới nội chất:
( Các bào quan phối hợp hoạt động với nhau) a. Cấu tạo.
- Là 1 hệ thống ống và xoang dẹp thông với nhau gồm
Gv : ở người ế bào bạch cầu có lưới ội c ất lưới nội chất trơn và lưới nội chất hạt (có đính các hạt
hạt pt mạnh vì bạch cầu có nhiệm ụ tổng hợp ribôxôm)
kháng t ể( bản chât là r) b. Chức năng.
- Là nơi tổng hợp prôtêin (lưới nội chất hạt)
- Tham gia vào quá trình tổng hợp lipit, chuyển hoá đường
và phân huỷ chất độc hại của tế bào, cơ thể (lưới nội chất Trang 16 trơn).
bộ máy gôn gi có cấu trúc như thế nào ?
III. Ribôxôm. a. Cấu tạo:
- Ribôxôm là bào quan không có màng.
- Cấu tạo từ : rARN và prôtêin b. Chức năng : Tranh hình 9.1
- Là nơi tổng hợp prôtêin.
- màng trong có diện tích lớn nhờ có nếp gấp
IV. Bộ máy Gôngi:
- màng trong có các enzim liên quan đến phản a. Cấu tạo :
ứng sinh hoá của tế bào
- Có dạng các túi dẹp xếp cạnh nhau nhưng cái nọ tách
*Trả lời câu lệnh trang 40 biệt với cái kia.
( tế bào cần nhiều năng lượng-hoạt động nhiều- b. Chức năng
có nhiều ty thể- tế bào cơ tim)
- Giữ chức năng lắp ráp, đóng gói và phân phối các sản phẩm của tế bào. Tranh hình 9.2 V. Ti thể:
*Trả lời câu lệnh trang 41 1. Cấu trúc:
(Lá cây không hấp thụ màu xanh→ có màu - Có 2 lớp màng bao bọc: màng ngoài không gấp khúc,
xanh và màu xanh của lá không liên quan gì tới màng trong gấp lại tạo thành các mào, trên đó chứa nhiều
chức năng quang hợp của lá)- lá có màu xanh loại enzim tham gia vào quá trình hô hấp của tế bào. Bên do dl
trong ti thể là chất nền chứa ADN và Ribôxôm.
- diệp lục được hình thành ngoài ánh sáng nên 2. Chức năng:
mặt trên dc chiếu nhiều có nhiều diệp lục dc - Là nhà máy điện cung cấp nguồn năng lượng chính cho tế hình thành
bào hoạt động là các phân tử ATP (vì có nhiều enzim
chuyển hóa đường và các hợp chất hữu cơ khác thành
*Trả lời câu lệnh trang 42 ATP).
(Bạch cầu có chức năng tiêu diệt vi khuẩn, tế
bào già, bệnh lý bằng thực bào nên cần nhiều lizôxôm) 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Em hãy nêu những điểm khác nhau giữa tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực(màng, nhân, tế bào chất).
- Tại sao các enzim trong lizôxôm không phá vỡ lizôxôm của tế bào?(Bình thường các enzim trong
lizôxôm ở trạng thái bất hoạt khi cần chúng mới được hoạt hoá bằng cách thay đổi độ pH trong
lizôxôm và các enzim chuyển sang trạng thái hoạt động) Trang 17
Ngày soạn: ……/……/………
Ngày dạy: ……/……/……… Tiết 12 - Bài 10
TẾ BÀO NHÂN THỰC (TT) I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải trình bày được cấu tạo và chức năng của khung xương tế bào.
- Mô tả được cấu trúc và nêu chức năng của màng sinh chất.
- Trình bày được cấu trúc và chức năng của thành tế bào.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ hình 10.1 và 10.2 SGK
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Nêu cấu trúc và chức năng của nhân ở tế bào nhân thực. So sánh với tế bào nhân sơ. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
VI. Lục lạp: Tranh hình 10.1 1. Cấu trúc:
* Em hãy nêu cấu tạo và chức năng của - Có hình bầu dục gồm 2 lớp màng bao bọc, bên trong có khung xương tế bào?
chứa chất nền cùng vớicác hệ thống túi dẹp được gọi là
tilacôit. Các tilacôit xếp chồng lên nhau tạo thành cấu trúc Tranh hình 10.2
gọi là grana. Các grana trong lục lạp được nối với nhau
bằng hệ thống màng. Trên màng của tilacôit chứa nhiều
* Em hãy nêu các thành phần cấu tạo nên chất diệp lục và các enzim quang hợp. Trong chất nền của màng sinh chất?
lục lạp có ADN và Ribôxôm.
* Tại sao mô hình cấu tạo màng sinh chất 2. Chức năng:
được gọi là mô hình khảm động?
- Là bào quan chỉ có ở tế bào thực vật, có chứa chất diệp
* Nếu màng ko có cấu trúc khảm động điều lục có khả năng chuyển đổi ánh sáng thành năng lượng hóa gì sẽ xảy ra ?
học tích lũy dưới dạng tinh bột.
* Tại sao màng tế bào nhân thực và nhân sơ
có cấu trúc tương tự nhau mặc dù tế bào nhân
sơ có cấu tạo rất đơn giản
* Màng sinh chất giữ các ch.năng gì? do các VII. Màng sinh chất:
thành phần nào đảm nhận? a. Cấu tạo:
* Trả lời câu lệnh trang 46
Màng sinh chất có cấu trúc khảm động dày 9nm
(Tại sao khó ghép mô,cơ quan từ người này Gồm một lớp kép phôtpholipit. Có các phân tử prôtêin xen
sang người kia?Do sự nhận biết cơ quan lạ và kẽ (xuyên màng) hoặc ở bề mặt.
đào thải cơ quan lạ của"dấu chuẩn" là Các tế bào động vật có colestêron làm tăng sự ổn định của
glicôprôtêin trên màng tế bào) màng sinh chất.
Bên ngoài có các sợi của chất nền ngoại bào, prôtêin liên
kết với lipit tạo lipôprôtêin hay liên kết với cacbohyđrat tạo glicôprôtêin b. Chức năng:
Trao đổi chất với môi trường một cách có chọn lọc( bán thấm).
Prôtêin thụ thể thu nhận thông tin cho tế bào.
Glicôprôtêin-"dấu chuẩn" giữ chức năng nhận biết nhau và
các tế bào "lạ" (tế bào của các cơ thể khác). Trang 18
* Nghiên cứu SGK và hình 10.2 em hãy nêu III. Cấu trúc bên ngoài màng sinh chất
cấu trúc bên ngoài màng sinh chất và chức a. Thành tế bào năng của chúng?
Có ở các tế bào thực vật cấu tạo chủ yếu bằng xenlulôzơ và ở nấm là kitin.
Thành tế bào giữ chức năng quy định hình dạng tế bào và bảo vệ tế bào. b. Chất nền ngoại bào:
Cấu tạo chủ yếu bằng các loại sợi glicôprôtêin
(cacbohyđrat liên kết với prôtêin kết hợp với các chất vô cơ và hữu cơ khác).
Chức năng giúp các tế bào liên kết với nhau và thu nhận thông tin. 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài 5.bài tập về nhà Tiêt 9 kiểm tra 1 tiết Trang 19 Tiết 13 - Bài 11
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải hiểu và trình bày được các kiểu vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động.
- Nêu được sự khác biệt giữa vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động
- Mô tả được các hiện tượng nhập bào và xuất bào.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ hình 11.1, 11.2, 11.3 SGK.
- Tranh vẽ về hiện tượng thẩm thấu xảy ra ở tế bào động vật và thực vật
. III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Mô tả cấu trúc và chức năng của màng sinh chất? Tại sao nói màng sinh chất có cấu trúc khảm động? 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động1: tìm hiểu vận chuyển thụ I. VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG động
1. Khái niệm: Gv:
Là phương thức vận chuyển các chất mà không tiêu tốn năng
+ Củng cố 1 số khái niệm về chất tan, dung lượng.
môi, dung dịch, khuếch tán..các chất vận 2. Cơ sở khoa học:
chuyển qua màng thường phải được hoà tan Dựa theo nguyên lí khuếch tán của các chất từ nơi có nồng trong nước.
độ cao đến nơi có nồng độ nồng độ thấp. Sự khuếch tán
Gv cho hs quan s át h ình sgk h ỏi: c ó m ấy nước được gọi là sự thẩm thấu.
c ách v ận chuy ển c ác ch ất qua m àng
Có thể khuếch tán bằng 2 cách:
- giới thiệu 1 số hiện tượng: mở nắp lọ + Khuếch tán trực tiếp qua lớp phôtpholipit kép. nước hoa
+ Khuếch tán qua lớp prôtêin xuyên màng.
-nhỏ vài giọt mực vào cốc nước
Khuếch tán phụ thuộc vào sự chênh lệch nồng độ giữa môi
? quan sát hiện tượng giải thích
trường bên trong và bên ngoài tế bào và đặc tính lí hóa của
? nguyên lý vận chuyển là gì? chất khuếch tán.
? các chất vận chuyển qua những tp nào của + Các chất không phân cực và có kích thước nhỏ như O2,
tế bào và có đặc điểm gì
CO2… khuếch tán trực tiếp qua lớp phôtpholipit kép.
? vì sao những chất hoà tan trong lipit lại dễ + Các chất phân cực, ion hoặc các chất có kích thước lớn dàng đi qua màng tế bào
như glucôzơ khuếch tán qua màng nhờ các kênh prôtêin xuyên màng.
Nước qua màng nhờ kênh aquaporin.
3. Các loại môi trường bên ngoài tế bào
? điều kiện để các chất vận chuyển qua lớp - Môi trường ưu trương: môi trường bên ngoài tế bào có
photpho lipit và qua kênh là gì
nồng độ của chất tan cao hơn nồng độ của chất tan trong tế
bào chất tan có thể di chuyển từ môi trường bên ngoài vào
* Nghiên cứu sách và hình 11.1 vận chuyển bên trong tế bào hoặc nước có thể di chuyển từ bên trong ra
thụ động có các hình thức nào?Nêu đặc bên ngoài tế bào.
điểm của các hình thức vận chuyển đó và - Môi trường đẳng trương: môi trường bên ngoài có nồng độ cho ví dụ.
chất tan bằng nồng độ chất tan trong tế bào.
- Môi trường nhược trương: môi trường bên ngoài tế bào có
nồng độ của chất tan thấp hơn nồng độ của chất tan trong tế
bào chất tan không thể di chuyển từ môi trường bên ngoài
vào bên trong tế bào được hoặc nước có thể di chuyển từ bên Trang 20
? vậy thế nào là vận chuyển thụ động ngoài vào trong tế bào.
* Tại sao da ếch khô ếch sẽ chết?
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG (VẬN CHUYỂN TÍCH
* Thế nào là môi trường ưu trương, đẳng CỰC) trương, nhược trương?
- Là phương thức vận chuyển các chất từ nơi có nồng độ
* Em hãy nêu nhận xét về chiều khuếch tán thấp đến nơi có nồng độ cao (ngược chiều građien nồng độ)
và vị trí khuếch tán các chất qua màng sinh và tiêu tốn năng lượng. chất như thế nào?
- Trên màng tế bào có các bơm ứng với các chất cần vận
chuyển, năng lượng được sử dụng là ATP.
Hoạt động2: tìm hiểu vận chuyển chủ VD: Hoạt động của bơm natri-kali: 1 nhóm phôt phat của động
ATP được gắn vào bơm làm biến đổi cấu hình của
prôtêin làm cho phân tử prôtêin liên kết và đẩy 3 Na+ ra
* Em hiểu như thế nào là vận chuyển chủ ngoài và đưa 2 K+ vào trong tế bào.
động?Đặc điểm của hình thức vận chuyển III. NHẬP BÀO VÀ XUẤT BÀO này như thế nào? 1. Nhập bào
* Đặc điểm các chất được v ận chuyển
- Là phương thức đưa các chất vào bên trong tế bào bằng
* Điều kiện vận chuyển là gì ?
cách làm biến dạng màng sinh chất.
+ Nhập bào gồm 2 loại:
+ Thực bào: là phương thức các tế bào động vật “ăn” các
* Vậy thế nào là vận chuyển chủ động ?
loại thức ăn có kích thước lớn như vi khuẩn, mảnh vỡ tế
* So sánh giữa vận chuyển thụ động với vận bào… chuyển chủ động?
Diễn biến: Màng tế bào lõm vào bọc lấy thức ăn đưa thức ăn
vào trong tế bào lizôzim và enzim có tác dụng tiêu hóa thức Tranh hình 11.2, 11.3 ăn.
*Thế nào là nhập bào,xuất bào. Các hình + Ẩm bào: là phương thức vận chuyển các giọt dịch vào thức nhập xuất bào? trong tế bào 2. Xuất bào:
Là phương thức đưa các chất ra bên ngoài tế bào bằng cách
làm biến dạng màng sinh chất. 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Một người hoà nước giải để tưới cây nhưng không hiểu tại sao sau khi tưới cây lại bị héo?( Do hoà
ít nước nên nồng độ các chất tan trong nước giải còn cao ngăn cản sự hút nước của cây mà nước
trong cây lại bị hút ra ngoài nên cây bị héo).
- Sau khi rửa rau sống xong thường ngâm vào nước muối để sát trùng. Nếu nhiều muối rau sẽ bị nhũn. Giải thích? Trang 21
Ngày soạn: ……/……/………
Ngày dạy: ……/……/……… Tiết 14 - Bài 12:
THÍ NGHIỆM CO VÀ PHẢN CO NGUYÊN SINH I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải biết cách điều khiển sự đóng, mở của tế bào khí khổng thông qua điều khiển mức độ
thẩm thấu ra vào tế bào.
- Quan sát và vẽ được tế bào đang ở các giai đoạn co nguyên sinh khác nhau.
- Tự mình thực hiện được thí nghiệm theo quy trình đã cho trong sách giáo khoa.
- Rèn luyện kỹ năng sử dụng kính hiển vi và kỹ năng làm tiêu bản hiển vi.
II. Phương tiện dạy học: a) Mẫu vật:
- Lá thài lài tía (hoặc dong riềng, chuối hoa…)có tế bào với kích thước tương đối lớn và dễ tách lớp biểu bì ra khỏi lá.
b) Dụng cụ và hoá chất:
- Kính hiển vi quang học với vật kính 10, 40 và thị kính 10 hoặc 15. Phiến kính, lá kính.
- Lưỡi dao cạo râu, nước cất, ống nhỏ giọt, dung dịch muối hoặc đường loãng, giấy thấm.
III. Tiến trình tổ chức dạy học 1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Thế nào là dung dịch ưu trương, đẳng trương, nhược trương?Khi cho tế bào vào các dung dịch trên
nước thẩm thấu như thế nào qua màng tế bào và tế bào xảy ra hiện tượng gì? 3. Giảng bài mới:
I. Nội dung và cách tiến hành:
1)Quan sát hiện tượng co và phản co nguyên sinh ở tế bào biểu bì lá cây:
* Chú ý: tách 1 lớp mỏng phía dưới lá. Đưa phiến kính vào giữa vi trường và vật kính ở bội giác bé 10
rồi chọn vùng có lớp tế bào mỏng đưa vào giữa vi trường.
- Chuyển vật kính sang bội giác lớn hơn 40 để quan sát cho rõ. Vẽ các tế bào biểu bì bình thường và
các khí khổng quan sát được vào vở.
- Để nguyên mẫu vật quan sát tế bào rõ nhất sau đó nhỏ dung dịch muối. Chú ý nhỏ ít một cùng với việc
dùng giấy thấm ở phía đối diện lá kính rồi quan sát quan sát tế bào và vẽ vào vở.
2) Thí nghiệm phản co nguyên sinh và việc điều khiển sự đóng mở khí khổng:
*Chú ý: Chuyển mẫu vật trên vào vùng quan sát tế bào, khí khổng rõ nhất( lúc này khí khổng đóng hay
mở?) vẽ khí khổng quan sát được.
- Nhỏ 1 giọt nước cất cùng với việc dùng giấy thấm ở phía đối diện lá kính rồi quan sát tế bào, khí khổng và vẽ vào vở.
* Trong khi học sinh làm thí nghiệm giáo viên đi từng bàn để kiểm tra, sửa sai, hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm. II. Thu hoạch:
- Mỗi nhóm học sinh làm 1 bản tường trình thí nghiệm kèm theo hình vẽ các tế bào, khí khổng ở các lần
thí nghiệm khác nhau( ban đầu, khi cho nước muối, khi cho nước cất) và trả lời các lệnh ở sách giáo khoa. 4.Củng cố:
- Gợi ý trả lời các lệnh trong sách giáo khoa. Trang 22
Ngày soạn: ……/……/………
Ngày dạy: ……/……/……… Chương III
CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT
VÀ NĂNG LƯỢNG TRONG TẾ BÀO Tiết 15 - Bài 13
KHÁI QUÁT VỀ NĂNG LƯỢNG VÀ CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải phân biệt được thế năng và động năng, đồng thời đưa ra được các ví dụ minh hoạ.
- Mô tả được cấu trúc và nêu được chức năng của ATP.
- Trình bày được khái niệm chuyển hoá vật chất.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ hình 13.1 và 13.2 SGK.
- Tranh minh hoạ cho thế năng và động năng( bắn cung)
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Điều gì xảy ra khi cho tế bào vào dung dịch ưu trương và nhược trương? Giải thích. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động 1:tìm hiểu về năng lưọng I. Năng lượng và các dạng năng lượng trong tế bào trong tế bào
1) Khái niệm năng lượng
* Em hãy nhắc lại định luật bảo toàn vật - Năng lượng là đại lượng đặc trưng cho khả năng sinh công. chất và năng lượng.
- Trạng thái của năng lượng:
+ Động năng là dạng năng lượng sẵn sàng sinh ra công. (trạng
thái bộc lộ của năng lượng)
+ Thế năng là loại năng lượng dự trữ, có tiềm năng sinh công.
(trạng thái ẩn dấu của năng lượng). Tranh bắn cung
2) Các dạng năng lượng trong tế bào Cung giương → bắn cung - Hoá năng
( thế năng) (động năng) - Nhiệt năng THẾ NĂNG ĐỘNG NĂNG - Điện năng
- em hiểu thế nào là năng lượng?
3) ATP - đồng tiền năng lượng của tế bào
- trạng thái tồn tại của năng lượng ?
a. Cấu tạo của ATP - các dạng năng lượng?
- ATP gồm bazơnitơ ađênin, đường ribôzơ và 3 nhóm
- hs : thảo luận nhóm trả lời phôtphat.
- 2 nhóm phôtphat cuối cùng dễ bị phá vỡ để giải phóng ra năng lượng.
- ATP truyền năng lượng cho các hợp chất khác trở thành
ADP và lại được gắn thêm nhóm phôtphat để trở thành ATP.
ATP = ADP + P i + năng lượng
b. Chức năng của ATP Tranh hình 13.1
- Cung cấp năng lượng cho các quá trình sinh tổng hợp của tế bào. Trang 23
* Em hãy nêu cấu tạo phân tử ATP?
- Cung cấp năng lượng cho quá trình vận chuyển các chất qua
* Thế nào là liên kết cao năng?(L.kết giữa 2 màng (vận chuyển tích cực).
nhóm phôtphat cuối là liên kết cao năng → - Cung cấp năng lượng để sinh công cơ học.
khi bị phá vỡ sinh ra nhiều năng lượng)
II. Chuyển hoá vật chất
* Em hãy nêu chức năng của ATP trong tế bào? 1) Khái niệm
- Chuyển hoá vật chất là tập hợp các phản ứng sinh hoá xảy ra bên trong tế bào.
Hoạt động2:tìm hiểu chuyển hoá vật chất - Chuyển hoá vật chất luôn kèm theo chuyển hoá năng lượng. Pr thức ăn enzim a.a màng ruột máu →
- Bản chất: đồng hoá, dị hoá. pr tế bào - Pr tế bào + 0
2) Đồng hoá và dị hoá
2 → ATP và sản phẩm thải
? Pr được chuyển hoá như thế nào trong cơ - Đồng hoá: là quá trình tổng hợp các chất hữu cơ phức tạp từ
thể và năng lượng sinh ra dùng vào việc gì
các chất đơn giản, đồng thời tích luỹ năng lượng - dạng hoá
- Thế nào là chuyển hoá vật chất ? năng.
- Bản chất của chuyển hoá vật chất ?
Chất hữu cơ phức tạp + ADP Chất hữu cơ đơn giản + ATP
- Dị hoá: là quá trình phân giải các chất hữu cơ phức tạp thành
* Thế nào là quá trình đồng hoá và dị hoá? các chất đơn giản hơn, đồng thời giải phóng năng lượng.
Mối quan hệ giữa 2 quá trình trên.
Chất hữu cơ đơn giản + ATP Chất hữu cơ phức tạp + ADP 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài. Trang 24
Ngày soạn: ……/……/………
Ngày dạy: ……/……/………
Tiết 16 - Bài 14
ENZIM VÀ VAI TRÒ CỦA ENZIM
TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải trình bày được cấu trúc và chức năng của enzim cũng như các cơ chế tác động của enzim.
- Giải thích được ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đến hoạt tính của enzim
- Giải thíc được cơ chế điều hoà chuyển hoá vật chất của tế bào bằng các enzim.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ phóng to hình 14.1 và 14.2 SGK
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Trình bày cấu trúc hoá học và chức năng của ATP. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động 1: tìm hiểu về enzim I. ENZIM
* Em hãy giải thích tại sao cơ thể người có
thể tiêu hoá được đường tinh bột nhưng lại 1. Khái niệm enzim
không tiêu hoá được xenlulôzơ?
Enzim là chất xúc tác sinh học được tổng hợp trong các
( ở người không có enzim phân giải tế bào sống. Enzim làm tăng tốc độ phản ứng mà không bị xenlulôzơ).
biến đổi sau phản ứng.
* vậy enzim là gì ? hãy kể 1 vài E mà em biết ? 2. Cấu trúc
* Enzim có cấu trúc như thế nào?
- Enzim có thể là prôtêin hoặc prôtêin kết hợp với một số
chất khác như các ion kim loại: sắt, đồng, kẽm… Tranh hình 14.1
- Enzim có cấu trúc phức tạp. Đặc biệt là vùng trung tâm
+ Các chất thường được biến đổi qua 1 chuỗi hoạt động – là nơi chuyên lên kết với cơ chất.
nhiều phản ứng với sự tham gia của nhiều hệ - Cấu hình không gian của tâm hoạt động tương thích với enzim khác nhau .
cấu hình không gian của cơ chất. Cơ chất liên kết tạm thời
- cơ chế tác động của enzim ?
với enzim, nhờ đó phản ứng được xúc tác.
- enzim xúc tác cho cả 2 chiều của phản ứng - Tên enzim = tên cơ chất + aza
theo tỉ lệ tương đối của các chất tham gia VD: enzim phân giải tinh bột: amilaza, enzim phân giải
phản ứng với sản phẩm được tạo thành kitin: kitinaza…
3. Cơ chế tác động
- Enzim liên kết với cơ chất tại trung tâm hoạt động phức
* Tại sao khi ở nhiệt độ cao thì enzim lại mất hợp enzim cơ chất enzim tương tác với cơ chất sản phẩm.
hoạt tính?Nếu nhiệt độ thấp?
- Liên kết enzim cơ chất mang tính đặc thù. Mỗi enzim
(enzim có bản chất là prôtêin nên ở tO cao thường chỉ xúc tác cho một phản ứng.
làm prôtêin bị biến tính còn khi tO thấp enzim ngừng hoạt động )
4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim
khi chưa tới t0 tối ưu thì khi t0 tăng thì hoạt - Hoạt tính của enzim được xác định bằng lượng sản phẩm
tính của E tăng và ngược lại
được tạo thành từ một lượng cơ chất trên một đơn vị thời
- Enzim ptialin trong nước bọt hoạt động ở gian. pH 6-8
- Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim: Trang 25
- Enzim pepsin ở dạ dày hoạt động ở pH 2
+ Nhiệt độ: Mỗi enzim phản ứng tối ưu ở một nhiệt độ
* Tại sao hoạt tính của enzim thường tỷ lệ nhất định.
thuận với nồng độ enzim và cơ chất?
+ Độ pH: Mỗi enzim có một độ pH thích hợp. VD: enzim pepsin cần pH = 2. + Nồng độ cơ chất
Hoạt động 1: tìm hiểu về vai trò của E
+ Chất ức chế hoặc hoạt hóa enzim Tranh hình 14.2 + Nồng độ enzim
* Hoạt động sống của tế bào sẽ như thế nào
nếu không có các enzim?
II. VAI TRÒ CỦA ENZIM TRONG QUÁ TRÌNH
- tế bào điều chỉnh quá trình chuyển hoá vật CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT chất bằng cách nào ?
- chất ức chế và hoạt hoá có tác động đến - Làm tăng tốc độ của các phản ứng trong cơ thể => duy trì enzim như thế nào ?
hoạt động sống của cơ thể.
* hs trả lời dc: phản ứng xảy ra chậm hoạc ko
xảy ra→ hoạt động sống của tế bào ko duy - Sử dụng các chất ức chế hoặc chất hoạt hóa để điều chỉnh
trì. tế bào điều chỉnh hoạt tính của enzim. hoạt tính của enzim .
Chât ức chế làm E ko liên kết với cơ chất.
chất hoạt hoá làm tăng hoạt tính của E
- Ức chế ngược: là kiểu điều hòa trong đó sản phẩm của
* Điểu gì xảy ra khi 1 enzim nào đó được con đường chuyển hóa quay lại tác động như một chất ức
tổng hợp quá ít hoặc bất hoạt? ( sản phảm chế làm bất hoạt enzim phản ứng ngừng lại.
không tạo thành và cơ chất của enzim đó
cũng sẽ tích luỹ gây độc cho tế bào hay gây - Bệnh rối loạn chuyển hóa: là bệnh cho enzim xúc tác cho
các triệu chứng bệnh lí ) yêu cầu hs thực hiện một cơ chất nào đó không được tổng hợp hay tổng hợp quá lệnh mục 5 sgk
ít làm cho cơ chất không được chuyển hóa hay chuyển hóa
- thế nào là ức chế ngược
theo một con đường khác gây bệnh cho cơ thể. 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Tại sao enzim Amylaza chỉ tác động được lên tinh bột mà không tác động được lên prôtêin, xenlulôzơ...
(Do trung tâm hoạt động của enzim không tương thích cơ chất)
- Khi ăn thịt với nộm đu đủ thì đỡ bị đầy bụng( khó tiêu hoá)
( Trong đu đủ có enzim phân giải prôtêin) Trang 26
Ngày soạn: ……/……/………
Ngày dạy: ……/……/……… Ngày soạn Tiết 15 - Bài 16: HÔ HẤP TẾ BÀO I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải giải thích được hô hấp tế bào là gì, vai trò của hô hấp tế bào đối với các quá trình
chuyển hoá vật chất trong tế bào. Nêu được sản phẩm cuối cụng của hô hấp tế bào là các phân tử ATP.
- Trình bày được quá trình hô hấp tế bào bao gồm nhiều giai đoạn rất phức tạp, có bản chất là 1 chuỗi
các phản ứng ôxy hoá khử.
-Trình bày được các giai đoạn chính của quá trình hô hấp tế bào.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ hình 16.1, 16.2 và 16.3 SGK.
- ( Máy chiếu projector và giáo án điện tử)
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Nêu sự chuyển hoá vật chất(đồng hoá, dị hoá) trong tế bào. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động 1: Tìm hiểu hô hâp tế I. Khái niệm hô hấp tế bào: bào 1) Khái niệm:
* Em hiểu thế nào là hô hấp?
Là 1 chuỗi các phản ứng ôxy hoá khử chuyển hoá năng
+ Phương trình tổng quát
lượng trong tế bào sống.
C6H12O6+6O2=6CO2+6O2 + NL
- pt tổng quát của qt phân giải hoàn toàn 1 pt glucozơ
+Năng lượng giải phóng ra qua hô C6H12O6+6O2=6CO2+6O2 + NL
hấp chủ yếu để tái tổng hợp lại ATP. 2) Đặc điểm:
*thực chất của quá trình hô hấp tế - Nguồn nguyên liệu là các chất hữu cơ( chủ yếu là bào là gì? glucôzơ).
*Trả lời câu lệnh trang 64
- Năng lượng được giải phóng ra từ từ để sử dụng cho hoạt
(năng lượng được giải phóng từ từ động sống và tổng hợp ATP. chứ không ồ ạt)
- Sản phẩm hô hấp cuối cùng là CO2 và H2O
* tại sao tế bào ko sử dụng luôn - Tốc độ của quá trinh hô hấp phụ thuộc vào nhu cầu năng
năng lượng của các pt glucozo thay lượng của tế bào và được điều khiển thông qua hệ E hô hấp
vì phải đi vòng qua hoạt động sản
xuất ATP của ti thể ? (nl chứa trong
các pt glucozo qúa lớn so với nhu
cấu nl của các phản ứng đơn lẻ
trong tế bào. Trong khi đó ATP
chứa vùa đủ nl cần thiết. mặt khác
qua qt thích nghi E đã thích nghi Trang 27
với việc dùng nl ATP cung cấp cho
các hoạt động cần nl của tế bào )
cho hs phân biệt hô hấp ngoài và hô
hấp tế bào, hô hấp kị khí và lên men
Hoạt động 2: Tìm hiểu các giai
đoạn của hô hấp tế bào
I. Các giai đoạn chính của quá trình hô hấp tế bào:
Cho hs quan sát tranh hình 16.1 1) Đường phân:
*Quá trình hô hấp gồm các giai - Xảy ra trong bào tương( chất nguyên sinh).
đoạn nào và diễn ra ở đâu trong tế - Nguyên liệu là đường glucôzơ,ADP,NAD,Pi bào?
- Kết quả: Từ 1 phân tử glucôzơ tạo ra 2 phân tử axit
pyruvic( C3H4O3 ) 2 phân tử NADH và 2 phân tử ATP Tranh hình 16.2
(thực chất 4 ATP, trong đó 2 ATP sử dụng hoạt hóa
* Vị trí, nguyên liệu và sản phẩm Glucozo).
của giai đoạn đường phân? 2) Chu trìnhCrep: Tranh hình 16.3
- Xảy ra trong chất nền của ty thể.
* Vị trí, nguyên liệu và sản phẩm -Nguyên liệu: axit pyruvic → axêtyl-CoA(và tạo ra 2 phân
của giai đoạn chu trình Crep ?
tử NADH và 2 phân tử CO2 )
*Trả lời câu lệnh trang 65
Axêtyl-CoA đi vào chu trình Crep bị phân giải hoàn toàn
(năng lượng nằm trong các phân tử tới CO2 NADH, FADH2 )
- Kết quả: tạo ra 6 NADH, 2 ATP, 2 FADH2 , 4 CO2 Tranh hình 16.1
3) Chuỗi truyền êlectron hô hấp:
* Vị trí, nguyên liệu và sản phẩm - Xảy ra ở màng trong ty thể.
của giai đoạn chuỗi truyền êlectron - Nguyên liệu: 10 NADH, 2 FADH2 ( 6O2 , 34 Pi, 34 ADP) hô hấp?
- Kết quả: tạo ra 34 ATP
* Tổng sản phẩm tạo ra từ 1 phân tử (1NADH= 3 ATP , 1 FADH2 = 2 ATP )
đường glucôzơ qua hô hấp?
***nếu ước lượng nhờ hoạt động
của chuỗi truyền e hô hấp .từ 1
phân tử NADP tế bào thu được ~2,5
ATP và từ 1 pt FADH2 thu dc ~ 1,5
ATP tính xem khi oxi hoá hoàn
toàn 1 pt glucozo tế bào thu dc bao nhiêu ATP ? 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Trong 3 giai đoạn trên giai đoạn nào sinh ra nhiều ATP nhất?
- Tổng số ATP được tạo ra khi ôxy hoá hoàn toàn 1 phân tử đường glucôzơ? HOÀN THÀNH BẢNG SAU Chuỗi truyền Đường phân Chu trình Crep êlectron hô hấp Vị trí Bào tương Chất nền ty thể Màng trong ty thể Nguyên liệu 1G, 2 ATP,2 NAD, 2a.pyruvic,6 NAD 10NAD,2FAD,34Pi 2ADP, 2Pi 2FAD, 2 ADP, 2Pi 34ADP,6 O2 Sản phẩm 2a.pyruvic,2NADH 2 8NADH,2 FADH 34 ATP , 6 H 2 2 2O ATP ATP , 6 CO2 Số ATP 2 ATP 2 ATP 34 ATP Tổng số ATP 38 ATP 5.bài tập về nhà Trang 28 Ngày soạn Tiết 18 - Bài 17: QUANG HỢP I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải nêu được khái niệm quang hợp và những sinh vật có khả năng quang hợp.
- Nêu được vai trò của ánh với sáng 2 pha của quang hợp và mối liên quan giữa 2 pha.
- Trình bày được tóm tắt diễn biến,các thành phần tham gia, kết quả của mỗi pha.
- Mô tả được một cách tóm tắt các sự kiện chính của chu trình C3
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ hình 17.1 và 17.2 SGK.
- (Máy chiếu projector và giáo án điện tử)
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Hãy nêu các giai đoạn chính trong hô hấp tế bào và vị trí diễn ra của các giai đoạn. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động 1: tìm hiểu về quang I. Khái niệm quang hợp: hợp 1) Khái niệm:
* Em hãy trình bày khái niệm - Quang hợp là quá trình sử dụng năng lượng ánh sáng để quang hợp?
tổng hợp chất hữu cơ từ các nguyên liệu vô cơ.
2) Phươnh trình tổng quát:
* Quang hợp thường xảy ra ở CO2 + H2O+ NL ánh sáng→(CH2O) + O
những sinh vật nào? ( các sinh vật 3) các sắc tố quang hợp
th ộc nhóm tự dưỡng là sv quang - 3 nhóm chính:
hợp và là nhóm sv sản xuất ủa t ái * clorophin ( chất diệp lục) : hấp phụ quang năng đất )
* sắc tố QH là gì ? gồm những loại * carôtennoit = nhóm sắc tố phụ: bảo vệ DL khỏi bị phân huỷ khi nào *phicobilin I as quá cao
*sắc tố quang hợp có vai trò gì trong qt quang hợp
II. Các pha của quá trình quang hợp:
Hoạt động 2: tìm hiểu về các pha
của quang hợp
-người ta thấy rằng ánh sáng ko ảnh
hưởng trực tiêp đén toàn b ộ qt
quang h ợp m à ch ỉ ảnh hưởng trực
tiếp đến giai đoạn đầu của qh
** tính chất 2 pha trong quang hợp:
- tính chất 2 pha của qh thể hiện - pha sáng: chỉ diễn ra khi có ánh sáng. Nl ánh sáng được ~ Trang 29 như thế nào? thành nl trong các pt ATP Tranh hình 17.1
- Pha tối : diễn ra cả khi có ánh sáng và trong bóng tối .
* Quang hợp gồm mấy pha là các nhờ ATP và NADPH mà CO2 được ~ thành cacbonhidrat pha nào? 1)Pha sáng:
* Em hãy nêu diễn biến của pha - Diễn ra ở màng tilacôit( hạt grana trong lục lạp) cần ánh sáng quang hợp? sáng.
* O2 giải phóng ra ở pha sáng có - NLAS được các sắc tố quang hợp hấp thu qua chuỗi nguồn gốc từ đâu?
truyền êlectron quang hợp để tổng hợp ATP, NADPH Tranh hình 17.2
đồng thời giải phóng O2 (có nguồn gốc từ nước).
* Em hãy nêu diễn biến của pha tối 2) Pha tối: quang hợp?
- Diễn ra tại chất nền của lục lạp(Strôma) và không cần ánh
* Tại sao pha tối gọi là chu trình sáng. C3(chu trình Canvin)
- Sử dụng ATP và NADPH của pha sáng để khử CO2 (cố định) thành cacbohyđrat.
* Hoàn thành phiếu học tập số 1
- Cố định CO2 qua chu trình Canvin ( C3)
* mối liên hệ giữa 2 pha?
Chất nhận CO2 là RiDP và sản phẩm tạo thành đầu tiên là APG (hợp chất có 3C)
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 PHA SÁNG PHA TỐI Ánh sáng Cần ánh sáng Không cần ánh sáng Vị trí Tilacôit( hạt grana) Chất nền ( Strôma) Sắc tố quang hợp, AS H Nguyên liệu Các enzim, RiDP,CO 2O, 2 ATP, NADP, ADP, P i NADPH Sản phẩm ATP, NADPH, O2 Glucôzơ, ADP, NADP
. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 HÔ HẤP QUANG HỢP
Phương trình tổng AS C  6 H12O6+6O2 → 6CO2+6H2O ⎯→ C6H12O6+6O2 quát DL 6CO2+6H2O+Q(ATP+tO) Nơi thực hiện Tế bào chấtvà ty thể Lục lạp Năng lượng Giải phóng Tích luỹ Sắc tố
Không có sắc tố tham gia
Có sự tham gia của sắc tố
Xảy ra ở mọi tế bào sống và Xảy ra ở tế bào quang hợp(lục lạp) Đặc điểm khác suốt ngày đêm khi đủ AS Tiết 19 - Bài 15:
Thực hành: MỘT SỐ THÍ NGHIỆM VỀ ENZIM
I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải biết cách bố trí thí nghiệm và tự đánh giá được mức độ ảnh hưởng của các yểu tố môi
trường lên hoạt tính của enzim catalaza.
- Tự tiến hành được thí nghiệm theo quy trình đã cho trong sách giáo khoa.
II. Phương tiện dạy học:
a. Mẫu vật: 1 vài củ khoai tây sống và khoai tây đã luộc chín.
b.Dụng cụ và hoá chất:
- Dao, ống nhỏ giọt, dung dịch H2O2 , nước đá.
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh.
2. Kiểm tra bài cũ: Trang 30
- Hãy nêu các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim. 3. Giảng bài mới:
1) Nội dung và cách tiến hành:
- Chia thành nhóm (mỗi nhóm tương ứng với 1 bàn)
- Mỗi nhóm làm cả 3 thí nghiệm với khoai tây như sách giáo khoa hướng dẫn. 2)Thu hoạch:
- Mỗi nhóm viết tường trình thí nghiệm và trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa.
*Chú ý: - Trong khoai tây sống có enzim catalaza. Cơ chất tác động của enzim catalaza là H2O2 và phân
huỷ nó thành H2O và O2 . 4.Củng cố:
- Yếu tố nào ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim trong các thí nghiệm trên làm kết quả các thí nghiệm khác nhau.
5.Rút kinh nghiệm giờ dạy:
- Có thể làm thí nghiệm về vai trò của enzim Ptialin trong nước bột với tinh bột. Tiết 20
Bài 18:CHU KỲ TẾ BÀO VÀ QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải nêu được chu kỳ tế bào, mô tả được các giai đoạn khác nhau của chu kỳ tế bào.
- Trình bày được các kỳ của nguyên phân và ý nghĩa của quá trình nguyên phân.
- Nêu dược quá trình phân bào được điều khiển như thế nào và những rối loạn trong quá trình điều
hoà phân bào sẽ gây nên những hậu quả gì?
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ hình 18.1 và 18.2 SGK.
- Phiếu học tập.(Máy chiếu projector và giáo án điện tử)
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Quang hợp gồm mấy pha?Nêu đặc điểm của mỗi pha. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động1:Tìm hiểu về chu kì tế I. Chu kỳ tế bào: bào 1) Khái niệm:
Cho hs quan sát tranh hình sgk
- Chu kỳ tế bào là khoảng thời gian giữa 2 lần phân bào(
* Em hãy nêu khái niệm về chu kỳ gồm kỳ trung gian và quá trình nguyên phân ). tế bào?
* Chu kỳ tế bào được chia thành các giai đoạn nào?
* Em hãy nêu đặc điểm các pha 2) đặc điểm của chu kì tế bào trong kỳ trung gian. Kỳ trung gian nguyên phân Trang 31
* Hoàn thành phiếu học tập thời gian Dài,chiếm gần - ngắn
* thời gian chu kì tế bào khác nhau hết thời gian chu
ở từng loại tế bào và loài: kì
- tế bào phôi sớm: 20 ph út / lần đặc điểm * 3 pha *2 giai đoạn
-tế bào ruột : 6 giờ/lần
-Pha G1 tế bào - phân chia nhân
- tế bào gan : 6 tháng /lần
tổng hợp các gồm 4 kì:
chất cho sinh - phân chia tế
trưởng của tế bào chất bào. - Pha S ADN và trung tử nhân đôi. - Pha G2 tổng
* điều hoà chu kì tế bào có vai trò hợp các yếu tố gì cho phân bào.
* điêu gì sẽ xảy ra nếu điều hoà chu
kì tế bào bị trục trặc
2) Điều hoà chu kỳ tế bào:
- Trên 1 cơ thể thời gian và tốc độ phân chia tế bào ở các
bộ phận khác nhau là khác nhau đảm bảo sự sinh trưởng,
phát triển bình thường của cơ thể .
- Nếu các cơ chế điều khiển sự phân bào bị hư hỏng trục
trặc cơ thể có thể bị lâm bệnh.
Hoạt động2Tìm hiểu về quá t ình II. Quá trình nguyên phân: nguyênphân 1) Phân chia nhân:
- Kỳ đầu: các NST kép sau khi nhân đôi ở kỳ trung gian Tranh hình 18.2
dần được co xoắn. Màng nhân dần tiêu biến, thoi phân bào
* Em hãy nêu cá giai đoạn trong xuất hiện.
nguyên phân và đặc điểm của mỗi giai đoạn.
- Kỳ giữa: các NST kép co xoắn cực đại và tập trung thành
* Hoàn thành phiếu học tập
1 hàng ở mặt phẳng xích đạo. Thoi phân bào được đính ở 2
*NST sau khi nhân đôi ko tách
phía của NST tại tâm động.
nhau ra mà dính nhau ở t âm đông
có lợi ích gì ? giúp phân chia đồng
- Kỳ sau: Các NST tách nhau và di chuyển trên thoi phân đếu vcdt)
bào về 2 cực của tế bào.
*tại sao NST phai co xoắn tới mức
cực đại rồi mới phân chia các nhiễm - Kỳ cuối: NST dãn xoắn dần và màng nhân xuất hiện.
sắc tử ( tránh bị rối
* do đâu NP tạo 2 tế bào con có bộ
NST giống hệt tế bào mẹ
* Sự phân chia tế bào chất diễn ra 2) Phân chia tế bào chất:
như thế nào? So sánh giữa tế bào - phân chia tế bào chất diễn ra ở đầu kì cuối
động vật và tế bào thực vật?
- tế bào chât phân chia dần, tách tế bào mẹ thành 2 tế bào con
- Ở động vật phần giữa tế bào thắt lại chia thành 2 tế bào.
- Ở thực vật hình thành vách ngăn phân chia tế bào thành 2 tế bào mới.
III.ý nghĩa của nguyên phân: 1) ý nghĩa sinh học
Hoạt động3 : tìm hiểu ý nghĩa của - Sinh vật nhân thực đơn bào,SV sinh sản sinh dưỡng Trang 32 nguyên phân
nguyên phân là cơ chế sinh sản.
- Sinh vật nhân thực đa bào nguyên phân giúp cơ thể sinh trưởng và phát triển.
* Nguyên phân có ý nghĩa như thế 2) ý nghĩa thực tiễn nào đối với sinh vật?
- dựa trên cỏ sở của np tiến hành giâm chiết ghép
* Nếu quá trình phân chia không - ứng dụng nuôi cấy mô đạt hiệu quả
bình thường gây nên những hậu quả gì? 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Khối u do ung thư phát triển rất nhanh có phải bệnh về điều hoà phân bào?( tế bào ung thư phân bào
liên tục, thời gian phân bào ngắn và có khả năng phát tán tế bào đến các nơi khác. 5.bài tập về nhà Trang 33
Ngày soạn ......../......../..............
Ngày giảng:......../......../.............
Tiết 23 -Bài 19: GIẢM PHÂN
I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải mô tả được đặc điểm các kỳ trong quá trình giảm phân và ý nghĩa của quá trình giảm phân.
- Trình bày được diễn biến chính ở kỳ đầu của giảm phân I.
- Nêu được sự khác biệt giữa quá trình giảm phân và nguyên phân.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ hình 19.1 và 19.2 SGK.
- Phiếu học tập.(Máy chiếu projector và giáo án điện tử)
III. Tiến trình tổ chức dạy học 1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Chu kỳ tế bào gồm những giai đoạn nào? Đặc điểm của mỗi giai đoạn.Ý nghĩa của sự điều hoà chu kỳ tế bào. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động1: tìm hiểu giảm phân I. Giảm phân 1: 1
Gồm kì trung gian và 4 kì phân bào chính thức
* Em hiểu như thế nào là (sự phân * Kì trung gian 1:
bào giảm nhiễm) giảm phân? - ADN và NST nhân đôi
- NST nhân đôi thành NST kép gồm 2 Crômatit dính với nhau ở tâm động 1. Kì đầu 1: Tranh hình 19.1
- Các NST kép bắt đôi với nhau theo từng cặp tương đồng, có thể
* Em hãy nêu đặc điểm các kỳ của xảy ra trao đổi đoạn NST dẫn đến hoán vị gen
giảm phân 1 và những điểm khác so - NST kép bắt đầu đóng xoắn với nguyên phân.
- Màng nhân và nhân con tiêu biến 2. Kì giữa 1:
- NST kép đóng xoắn tối đa và xếp thành 2 hàng trên mặt phẳng xích
đạo của thoi vô sắc, đính với thoi vô sắc ở tâm động 3. Kì sau 1:
- Mỗi NST kép trong cặp NST kép tương đồng di chuyển về 2 cực Tranh hình 19.1, 19.2
của tế bào trên thoi vô sắc 4. Kì cuối 1: - Thoi vô sắc tiêu biến
- Màng nhân và nhân con xuất hiện
* Trả lời câu lệnh trang 78
- Số NST trong mỗi tế bào con là n kép
(Kỳ giữa của GP1 các NST kép II. Giảm phân 2: Diễn biến giống nguyên phân
không tách mà trượt về mỗi cực nên 1-Kỳ trước II - NST vẫn ở trạng thái n NST kép
cuối GP1 tế bào chứa bộ NST đơn 2-Giữa II - Các NST kép xếp 1 hàng trên mặt phẳng xích đạo
kép và kỳ trung gian GP2 các NST 3-Sau II - Các NST kép tách ra thành NST đơn, phân li về 2 cực
không nhân đôi và tách nhau thành 4-Kỳ cuối - Kết quả tạo 4 tế bào có bộ NST n đơn
NST đơn về mỗi tế bào). 3. Kết quả:
- Từ 1 tế bào mẹ tạo thành 4 tế bào con có số NST = ½ số NST của tế bào mẹ (n NST đơn) - Ở động vật:
+ Con đực: 4 tế bào con tạo thành 4 tinh trùng Trang 34
* Tại sao sau khi nhân đôi các NST + Con cái: 1 tế bào lớn tạo thành trứng, 3 tế bào nhỏ bị tiêu biến
lại dính nhau ở tâm động không - Ở thực vật: tế bào tạo thành sau giảm phân lại tiếp tục phân bào để
tách nhau (giúp phân chia đồng đều tạo thành hạt phấn hay túi phôi
vật chất di truyền cho tế bào con)
II. Ý NGHĨA CỦA QUÁ TRÌNH GIẢM PHÂN
- Giảm phân kết hợp với thụ tinh và nguyên phân là cơ chế duy trì bộ
NST đặc trưng và ổn định của loài qua các thế hệ Sự phân li độc lập
* Tại sao các NST phải co xoắn cực và tổ hợp tự do của các cặp NST trong giảm phân đã tạo ra nhiều
đại rồi mới phân chia?(NST dễ biến dị tổ hợp giúp giới sinh vật đa dạng, phong phú → là nguyên
phân ly và không bị rối).
liệu của chọn giống và tiến hoá → Sinh sản hữu tính có ưu thế hơn sinh sản vô tính. 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Các loài sinh vật có bộ NST đơn bội n có giảm phân không? (không co quá trình giảm phâm).
- Nếu số lượng NST không phải là 2n mà là 3n thì quá trình giảm phân có gì trục trặc?( Khi có 3 NST
tương đồng thì sự bắt đôi và phân ly của các NST sẽ dẫn đến sự phân chia không đồng đều các NST
cho các tế bào con-gây ra đột biến giao tử).
BẢNG SO SÁNH NGUYÊN PHÂN VÀ GIẢM PHÂN Giảm phân Nguyên phân Giảm phân 1 Giảm phân 2 Trung
-Các NST nhân đôi tạo ra NST -Các NST nhân đôi tạo ra -Các NST không nhân đôi gian
kép dính nhau ở tâm động.
NST kép dính nhau ở tâm dạng kép dính nhau ở tâm -Bộ NST 2n→ 2n kép động. động. -Bộ NST 2n→ 2n kép -Bộ NST dạng n kép
-Không xảy ra tiếp hợp giữa -Xảy ra tiếp hợp dẫn đến -Không xảy ra tiếp hợp giữa
các NST kép trong cặp NST trao đổi đoạn giữa các NST các NST kép trong cặp tương Kỳ đầu tương đồng.
kép trong cặp tương đồng. đồng.
-Tơ vô sắc đính 2 bên NST tại -Tơ vô sắc đính 1 bên NST -Tơ vô sắc đính 2 bên NST tâm động tại tâm động tại tâm động
Kỳ giữa - Các NST kép dàn thành 1 - Các NST kép dàn 2 hàng - Các NST kép dàn thành 1
hàng trên mặt phẳng xích đạo (đối diện) trên mặt fẳng xích hàng trên mặt phẳng xích tế bào đạo TB đạo tế bào Kỳ sau
-Các NST kép tách nhau thành -Các NST kép không tách -Các NST tách nhau thành
dạng đơn tháo xoắn và duỗi nhau và không tháo xoắn
dạng đơn tháo xoắn và duỗi dần ra dần ra Kỳ cuối
- Các nhiễm sắc thể phân ly đồng đều về 2 cực tế bào và tế bào phân chia thành 2 tế bào mới
Kết quả -Từ 1 tế bào 2n NST thành 2 tế -Từ 1TB 2n NST thành 2 -Từ 1 tế bào n NST kép bào 2n NST TB n NST kép thành 2 tế bào n NST
Đặc điểm -Từ 1 TB 2n→ 2 TB 2n -Từ 1 TB 2n→ 4 TB n
-Các TB tạo ra có thể tiếp tục -Các TB tạo ra không tiếp tục nguyên phân mà biệt hoá nguyên phân thành giao tử
 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................... Trang 35
Ngày soạn........./........./..................
Ngày giảng:........../............./.................. Tiết 24 - Bài 20:
Thực hành: QUAN SÁT CÁC KỲ :
CỦA NGUYÊN PHÂN TRÊN TIÊU BẢN RỄ HÀNH I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải xác định được các kỳ khác nhau của nguyên phân dưới kính hiển vi.
- Vẽ được các tế bào ở các kỳ của nguyên phân quan sát được dưới kính hiển vi.
- Rèn luyện kỹ năng quan sát tiêu bản trên kính hiển vi.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ các kỳ của nguyên phân và tranh hình 20 SGK.
- Kính hiển vi quang học có vật kính10, 40 và thị kính 10 hoặc 15.
- Tiêu bản cố định lát cắt dọc rễ hành hoặc các tiêu bản tạm thời
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Hãy nêu các kỳ của phân bào nguyên phân? đặc điểm mỗi kỳ? 3. Giảng bài mới:
I.Nội dung thực hành:
- Học sinh quan sát tranh về nguyên phân
- Tiến hành như hướng dẫn của sách giáo khoa. II. Thu hoạch:
- Yêu cầu vẽ các tế bào quan sát được thấy rõ nhất ở các kỳ khác nhau có chú thích các kỳ tương ứng với hình vẽ tế bào.
- Giải thích tại sao cùng 1 kỳ nào đó của nguyên phân trên tiêu bản lại trông khác nhau? 4.Củng cố:
Trong quá trình học sinh quan sát và vẽ giáo viên đi từng bàn kiểm tra, hướng dẫn và hỏi học sinh.
 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................... Trang 36
Ngày soạn......../......./............
Ngày giảng:........./......../..............
Phần ba. SINH HỌC VI SINH VẬT
Chương I: CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở VI SINH VẬT Tiết 25
Bài 22: DINH DƯỠNG, CHUYỂN HOÁ
VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở VI SINH VẬT
I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải trình bày được các kiểu dinh dưỡng ở vi sinh vật dựa theo nguồn cácbon và năng lượng .
- Phân biệt được các kiểu hô hấp và lên men ở vi sinh vật.
-Nêu được 3 loại môi trường nuôi cấy cơ bản của vi sinh vật.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh các kiểu chuyển hoá vật chất và năng lượng.
III. Tiến trình tổ chức dạy học 1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Hãy nêu khái niệm về chuyển hoá vật chất và năng lượng. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động1: tìm hiểu dinh I. KHÁI NIỆM VI SINH VẬT dưỡng ở vsv
Vi sinh vật là những cơ thể nhỏ bé, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi.
* Em hiểu như thế nào? là vi * Đặc điểm: sinh vật?
- Cơ thể đơn bào nhân sơ hoặc nhân thực, một số là tập hợp đơn bào.
- Hấp thụ và chuyển hóa chất dinh dưỡng nhanh.
* Từ kích thước của chúng em - Sinh trưởng và sinh sản rất nhanh.
có thể suy ra cơ thể chúng là - Phân bố rộng. đơn bào hay đa bào?
II. MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC KIỂU DINH DƯỠNG
* Em có nhận xét gì về khả 1. Các loại môi trường cơ bản
năng sinh trưởng, sinh sản a. Khái niệm: phân bố của chúng?
Môi trường là nơi sinh vật sống và sinh sản. Gồm có: môi trường tự nhiên
và môi trường phòng thí nghiệm.
* Có các loại môi trường cơ b. Các loại môi trường:
bản nào? Đặc điểm của mỗi Trong phòng thí nghiệm, căn cứ vào các chất dinh dưỡng, môi trường nuôi
loại môi trường đó như thế cấy được chia làm 3 loại cơ bản: nào?
- Môi trường dùng chất tự nhiên (gồm các hợp chất tự nhiên)
+ Các môi trường nuôi cấy vi - Môi trường tổng hợp (gồm các chất có thành phần và số lượng đã biết)
sinh vật có thể ở dạng đặc( có - Môi trường bán tổng hợp (gồm các hợp chất tự nhiên và các hợp chất đã thạch) hoặc lỏng. biết thành phần)
* Trả lời câu lệnh trang 89
Chúng có thể ở dạng đặc hoặc dạng lỏng.
2. Các kiểu dinh dưỡng
a. Khái niệm kiểu dinh dưỡng
Kiểu dinh dưỡng là cách thức vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng và
Hoạt động 2: Tìm hiểu cacbon để tổng hợp các chất sống.
chuyển hoá vật chất ở vi sinh b. Các kiểu dinh dưỡng vật
Dựa vào nhu cầu của vi sinh vật về nguồn năng lượng và nguồn cacbon,
* Thế nào là hô hấp tế bào ở người ta chia các hình thức dinh dưỡng thành 4 kiểu: Trang 37
sinh vật nhân thực xảy ra ở - Quang tự dưỡng: vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng là ánh sáng và
đâu? sinh vật nhân sơ xảy ra ở nguồn cacbon là CO2. đâu?
- Hóa tự dưỡng: vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng là chất vô cơ và
( sinh vật nhân sơ không có ty nguồn cacbon là CO2.
thể nên ở xảy ra ở màng sinh - Quang dị dưỡng: vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng là ánh sáng và chất)
nguồn cacbon là chất hữu cơ.
- Hóa dị dưỡng: vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng là chất hữu cơ và
*Emhiểu thế nào là hô hấp kỵ nguồn cacbon là chất hữu cơ. khí?(không cần ôxy)
VSV có kiểu dinh dưỡng tương đối phong phú khác với các sinh vật khác.
* Phân biệt hô hấp hiếu khí, kỵ II. HÔ HẤP VÀ LÊN MEN (Chuyển sang bài thực hành) khí và lên men?
Khi môi trường có O2: vi sinh vật tiến hành hô hấp hiếu khí.
Khi môi trường không có O2: vi sinh vật tiến hành lên men hoặc hô hấp kị khí. 1. Hô hấp: a. Hô hấp hiếu khí
Hô hấp hiếu khí là quá trình ôxi hóa các phân tử hữu cơ mà chất nhận
electrôn cuối cùng là ôxi phân tử tạo sản phẩm là 36 (hay 38) ATP, CO2 và H2O.
C6H12O6 + 6CO2 6CO2 + 6H2O + 36 (hay 38) ATP * Nơi xảy ra:
- Ở sinh vật nhân sơ: diễn ra trên màng sinh chất.
- Ở sinh vật nhân thực: diễn ra ở màng trong ti thể.
Hô hấp không hoàn toàn: Xảy ra khi môi trường thiếu một số nguyên tố vi
lượng làm rối loạn trao đổi chất ở giai đoạn kế tiếp với chu trình Crep thu
được những sản phẩm ngoài mong đợi… b. Hô hấp kị khí
Hô hấp kị khí là quá trình phân giải cacbohiđrat để thu năng lượng cho tế
bào, chất nhận electrôn cuối cùng là một phân tử vô cơ không phải là ôxi.
VD: Chất nhận electrôn cuối cùng trong hô hấp nitrat là NO - 3 . VD: vi khuẩn phản nitrat hóa.
Trong hô hấp sunphat là SO 2-
4 . VD: vi khuẩn phản sunphat hóa. 2. Lên men
Lên men là quá trình chuyển hóa kị khí diễn ra trên tế bào chất, chất cho và
chất nhận electrôn là những phân tử hữu cơ. VD: lên men rượu, lên men lactic… 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Phân biệt hô hấp hiếu khí, kỵ khí và lên men? 5.bài tập về nhà
 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................... Trang 38
Ngày soạn: ....../…./........
Ngày dạy:....../..…/..........
TiÕt 26 – Bài 24: THỰC HÀNH: L£N MEN £TILIC VÀ LACTIC
A. MôC TI£U: Sau khi häc xong bµi nµy häc sinh cÇn ph¶i:
1. KiÕn thøc: . Qua tiÕt nµy häc sinh ph¶i :
- Lµm ®-îc thÝ nghiÖm vµ quan s¸t vµ gi¶i thÝch ®-îc hiÖn t-îng lªn men.
- BiÕt c¸ch lµm s÷a chua, muèi chua rau qu¶. 2. KÜ n¨ng :
RÌn luyÖn häc sinh c¸c kÜ n¨ng : Bè trÝ thÝ nghiÖm, quan s¸t, ph©n tÝch,…
3.Th¸i ®é :
Gi¸o dôc häc sinh ý thøc häc tËp bé m«n vµ vËn dông kiÕn thøc vµo cuéc sèng. B. TRäNG T¢M BµI D¹Y:
- Lµm ®-îc thÝ nghiÖm vµ quan s¸t vµ gi¶i thÝch ®-îc hiÖn t-îng lªn men. C. TIÕN TR×NH L£N LíP 1. æn ®Þnh tæ chøc:
- KiÓm tra trËt tù néi vô líp häc
- KiÓm tra sÜ sè Hs:……………………………………………………… 2. KiÓm tra bµi cò:
Nªu c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm lªn men ªtilic vµ lªn men lactic ? 3. Bµi míi:
a. Ph-¬ng ph¸p: - Ph-¬ng ph¸p thùc hµnh t×m tßi.
b. Ph-¬ng tiÖn ,thiÕt bÞ d¹y häc:
ThÇy: So¹n gi¸o ¸n. ChuÈn bÞ dông cô thÝ nghiÖm,mÉu vËt thÝ nghiÖm
Trß : Häc bµi cò, ®äc tr-íc bµi míi, chuÈn bÞ: nguyªn liÖu muèi cµ, lµm s÷a chua
c. Néi dung bµi d¹y:
Ho¹t ®éng 1: Thùc hµnh lªn men ªtilic
Ho¹t ®éng cña Gv vµ Hs Néi dung I. L£N MEN £TILIC. 1. Môc tiªu :
GV. Nªu môc tiªu bµi thùc hµnh
§Æc ®-îc thÝ nghiÖm vµ quan s¸t hiÖn t-îng lªn men. Gv: 2. ChuÈn bÞ :
+ Nªu nguyªn liÖu, dông cô cÇn Dông cô vµ vËt liÖu thÝ nghiÖm cho 1 nhãm thÝ nghiÖm :
chuÈn bÞ cho bµi thùc hµnh? - 3 èng nghiÖm Hs: (….)
- B¸nh men ®-îc gi¶ nhá hoÆc nÊm men thuÇn khiÕt.
Gv: KÕt luËn, bæ sung - Dung dÞch d-îng kÝnh 10%
GV. Yªu cÇu häc sinh ®äc SGK vµ - N-íc l· ®un s«i ®Ó nguéi. tiÕn hµnh thÝ nghiÖm.
3. Néi dung vµ c¸ch tiÕn hµnh
HS. §äc SGK vµ tiÕn hµnh thÝ - Cho vµo ®¸y èng nghiÖm 2 vµ 3 : 1g bét b¸nh men. nghiÖm
- §æ nhÑ 10 ml dung dÞch ®-êng vµo èng nghiÖm 1 vµ 2.
GV. Quan s¸t vµ h-íng dÉn häc sinh.
- §æ nhÑ 10 ml n-íc l· ®un s«i vµo èng nghiÖm 3. Bµi míi
- Sau ®ã ®Ó c¸c èng nghiÖm trªn ë nhiÖt ®é 30 – 30OC, quan s¸t
hiÖn t-îng x¶y ra trong c¸c èng nghiÖm. 4. Thu ho¹ch
Hoµn thµnh c¸c yªu cÇu ë SGK vµo vë bµi tËp.
Ho¹t ®éng 2: Thùc hµnh lªn men lactic
Ho¹t ®éng cña Gv vµ Hs Néi dung II. L£N MEN LACTIC
GV. Nªu môc tiªu, chuÈn bÞ thÝ 1. Môc tiªu
nghiÖm vµ c¸ch tiÕn hµnh thÝ BiÕt lµm s÷a chua, muèi chua rau qu¶ Trang 39
nghiÖm lµm s÷a chua vµ muèi chua 2. ChuÈn bÞ rau qu¶. - 1 hép s÷a chua. HS. L¾ng nghe
- 1 hép s÷a ®Æc cã ®-êng.
GV. Yªu cÇu c¸c nhãm vÒ nhµ tiÕn - C¶i bÑ, th×a, cèc, b×nh ®ùng,…
hµnh vµ nép s¶n phÈm vµo tiÕt kÕ 3. Bµi míi Néi dung vµ c¸ch tiÕn hµnh tiÕp.
a. Lµm s÷a chua.
- Pha s÷a víi n-íc Êm 40OC vµo b×nh ®ùng vµ cho thªm vµo mét
th×a s÷a chua. Sau ®ã trén ®Òu vµ ®Ó n¬i cã nhiÖt ®é 40OC, ®Ëy kÝn.
- Sau 3-5 giê sÎ thµnh s÷a chua.
b. Muèi chua rau
- Röa s¹ch c¶i bÑ. C¾t rau thµnh c¸c ®o¹n ng¾n kho¶ng 3 cm vµ ®Ó r¸o n-íc.
- Cho rau vµo v¹i hoÆc b«can nhùa, ®æ ngËp n-íc NaCl (5-6%),
nÐn chÆt, ®Ëy kÝn, råi ®Ó n¬i kho¶ng 28-30OC. 4. Thu ho¹ch.
- KiÓm tra c¸c s¶n phÈm vµ gi¶i thÝch kÕt qu¶.
- Tr¶ lêi c¸c c©u hái vµo vë bµi tËp. 4. Cñng cè Quá trình phân giải:
*) Phân giải prôtêin và ứng dụng:
- Các vi sinh vật tiết enzim prôtêaza ra môi trường phân giải prôtêin ở môi trường thành axit amin rồi hấp thụ.
- Ứng dụng làm tương, nước mắm…
*) Phân giải polisaccarit và ứng dụng:
- Vi sinh vật tiết enzim phân giải ngoại bào polisaccarit( tinh bột, xenlulôzơ..) thnành các đường đơn(
monosaccarit) rồi hấp thụ. + Ứng dụng:
- Lên men rượu êtilic từ tinh bột(làm rượu)
( Tinh bột→ Glucôzơ → Êtanol + CO2 )
- Lên men lactic từ đường (muối dưa, cà..)
( Glucôzơ→ Axit lactic(vi khuẩn dị hình có thêm CO2 ,Êtanol, axit Axêtic…)
- Phân giải xenlulôzơ nhờ vi sinh vật tiết enzim xenlulaza xử lý rác thực vật… *) Tác hại:
- Do quá trình phân giải tinh bột, prôtêin, xenlulôzơ mà vi sinh vật làm hỏng thực phẩm, đồ ăn uống, thiết bị có xenlulôzơ… 5. DÆn dß
§äc bµi 25 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau :
- Sinh tr-ëng ë vi sinh vËt lµ g× ? §Æc ®iÓm ?
- §Æc ®iÓm sinh tr-ëng cña quÇn thÓ vi sinh vËt trong ®iÒu kiÖn nu«i cÊy kh«ng liªn tôc ?
 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............
KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM Trang 40
LÊ THỊ THANH HƯƠNG
Ngày soạn: ...../......./.........
Ngày giảng:...../....../...... Chương II
SỰ SINH TRƯỞNG VÀ
SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT
Tiết 27 - Bài 25: SINH TRƯỞNG CỦA VI SINH VẬT I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải nêu được 4 pha sinh trưởng cơ bản của quần thể vi khuẩn trong nuôi cấy không liên
tục và ý nghĩa của từng pha.
- Trình bày được ý nghĩa của thời gian thế hệ tế bào (g).
-Nêu được nguyên tắc và ý nghĩa của phương pháp nuôi cấy liên tục
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ hình 25 SGK
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Hãy nêu sự phân giải prôtêin(polisaccarit) và ứng dụng, tác hại 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động1:tìm hiếu sự sinh I. KHÁI NIỆM VỀ SINH TRƯỞNG trưởng
1. Khái niệm sinh trưởng của quần thể vi sinh vật:
* Em hiểu thế nào là sự sinh trưởng Sinh trưởng của quần thể vi sinh vật là sự tăng số lượng tế bào của
của quần thể vi sinh vật? khác với quần thể.
sinh trưởng ở động vật bậc cao như 2. Thời gian thế hệ (g) thế nào.
Thời gian thế hệ là thời gian tính từ khi 1 tế bào sinh ra đến khi tế
( do sinh sản bằng cách phân đôi bào đó phân chia hoặc số tế bào trong quần thể tăng gấp đôi.
nên vk dc dùng làm mô hình n/c Công thức tính thời gian thế hệ: g = t/n
sinh trưởng của vsv. Kích thước tế với: t: thời gian
bào nhỏ nên khi n/c đẻ thuận tiện n: số lần phân chia trong thời gian t
người ta theo dõi sự thay đổi của cả 3. Công thức tính số lượng tế bào quần thể)
Sau n lần phân chia từ N0 tế bào ban đầu trong thời gian t:
* thời gian thế hệ là gì ? cho ví dụ. Nt = N0 x 2n 3. Với:
Nt : số tế bào sau n lần phân chia trong thời gian t
* Trả lời câu lệnh trang 99
N0 : số tế bào ban đầu
-Sau thời gian thế hệ số tế bào quần n : số lần phân chia thể tăng gấp 2. N=NO 2n
II. SINH TRƯỞNG CỦA QUẦN THỂ VI SINH VẬT
-Số lần phân chia trong 2h 1. Nuôi cấy không liên tục
là2h=120';120':20'=6 (n=6)
Sự sinh trưởng của vi sinh vật trong nuôi cấy không liên tục bao gồm N=105 2 6=512.105
4 pha cơ bản; pha tiềm phát, pha cấp số, pha cân bằng và pha suy Trang 41
Hoạt động 2:tìm hiểu sinh trưởng vong.
của quần thể vi khuẩn
µ là tốc độ sinh trưởng riêng của VSV, chỉ số lần phân chia trong
gv cho hs quan s át tranh hình 25 một đơn vị thời gian.
- thế nào là nuôi cấy không liên tục - Pha tiềm phát (pha lag): tính từ khi vi sinh vật được cấy vào bình ?
cho đến khi chúng bắt đầu sinh trưởng. Đây là giai đoạn thích nghi
*Quan sát đường cong sinh trưởng của VSV, chúng tiến hành tổng hợp mạnh ADN và các enzyme
của quần thể vi sinh vật trong nuôi chuẩn bị cho sự phân bào.
cấy không liên tục em có nhận xét - Pha lũy thừa (pha log-pha cấp số): vi sinh vật phân chia mạnh mẽ,
gì?(Các pha,số lượng tế bào.)
số lượng tế bào tăng theo lũy thừa và đạt đến cực đai. Thời gian thế
*Trả lời câu lệnh trang101
hệ đạt tới hằng số, quá trình trao đổi chất diễn ra mạnh mẽ nhất.
*Quan sát trên đường cong sinh - Pha cân bằng: tốc độ sinh trưởng và trao đổi chất của vi sinh vật
trưởng ở pha nào số lượng tế bào giảm dần. Do chất dinh dưỡng bắt đầu cạn kiệt, chất độc hại tăng lớn nhất?
trong môi trường nuôi cấy, số lượng tế bào đạt cực đại và không đổi
(Để thu được số lượng tế bào vi theo thời gian.
sinh vật tối đa thì nên dừng ở pha - Pha suy vong: số lượng tế bào trong quần thể giảm do bị phân huỷ cân bằng)
ngày càng nhiều, chất dinh dưỡng cạn kiệt, chất độc hại tăng
*Trả lời câu lệnh trang101
Ý nghĩa: nghiên cứu sự sinh trưởng của quần thể vi sinh vật,
(Dùng phương pháp nuôi cấy liên Một số hạn chế của nuôi cấy không liên tục: tục)
+ Chất dinh dưỡng cạn dần
* vì sao trong nuôi cấy ko liên tục + Các chất độc hại tích lũy ngày càng nhiều
cần có pha tiền phát còn trong nuôi
Ức chế sự sinh trưởng của vi sinh vật
cấy liên tục ko cần có pha này ( do 2. Nuôi cấy liên tục:
mt ở nuôi cấy liên tục luôn đủ dinh Trong nuôi cấy liên tục không có sự bổ sung chất dinh dưỡng mới
dưỡng nên vsv ko phải làm quen cũng không lấy ra các chất độc hại do đó quá trình nuôi cấy sẽ nhanh với mt ) chóng dẫn đến suy vong.
*vì sao trong nuôi cấy liên tục ko Trong nuôi cấy liên tục chất dinh dưỡng mới thường xuyên được bổ
xảy ra pha suy vong (do luôn dc sung đồng thời không ngừng loại bỏ các chất thải, nhờ vậy quá trình
cung cấp dinh dưỡng ko bị cạn kiệt) nuôi cấy đạt hiệu quả cao và thu được nhiều sinh khối hơn.
* để ko xảy ra pha suy vong → Nuôi cấy liên tục được dùng để sản xuất sinh khối vi sinh vật như
thường xuyên cung cấp chất dinh các enzyme, vitamim, etanol… dưỡng 4.Củng cố:
SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT NHÂN SƠ 1. Phân đôi
Phân đôi là hình thức sinh sản mà từ 1 tế bào mẹ tách thành 2 tế bào con.
2. Nảy chồi và tạo thành bào tử:
a. Phân nhánh và nảy chồi: Một phần cơ thể mẹ lớn nhanh hơn các phần khác để tạo chồi. Chồi có thể sống
bám vào cơ thể mẹ tạo thành nhánh hoặc sống độc lập.
b. Bào tử: Ngoại bào tử, Bào tử đốt, Nội bào tử:
SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT NHÂN THỰC
1. Sinh sản bằng bào tử
2. Sinh sản bằng cách nảy chồi và phân đôi
 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............
KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM Trang 42
LÊ THỊ THANH HƯƠNG
Ngày soạn: ...../....../.......
Ngày giảng:...../....../...... TiÕt 28 KIÓM TRA 1 TIÕT A/. MA TRËN §Ò: Møc ®é Nhí HiÓu VËn dông Tªn bµi TNKQ TNTL TNKQ TNTL TNKQ TNTL TiÕt 23 - Dinh d-ìng, chuyÓn ho¸
vËt chÊt vµ n¨ng l-îng ë vi 1 c©u sinh vËt TiÕt 26
- Sinh tr-áng cña vi sinh vËt 1 c©u 1 c©u 1 c©u
- Thùc hµnh: Quan s¸t 1 sè TiÕt 25 vi sinh vËt 1 c©u B/. §Ò KIÓM TRA:
C©u 1 (2®) Tr×nh bµy mÉu vËt, dông cô cÇn chuÈn bÞ trong bµi thùc hµnh : Quan s¸t mét sè vi sinh vËt ?
C©u 2 (5®): - H·y tr×nh bµy diÔn biÕn 2 pha sinh tr-ëng ®Çu tiªn cña VK trong m«i tr-êng nu«i cÊy kh«ng liªn tôc ?
- Bµi tËp: H·y tÝnh sè l-îng tÕ bµo E.coli sau 1 giê nu«i cÊy? BiÕt sè tÕ bµo ban ®Çu ®em nu«i
cÊy lµ 2.104 , thêi gian thÕ hÖ cña E.coli lµ 20 phót.
- M«i tr-êng nu«i cÊy liªn tôc lµ m«i tr-êng ntn?
C©u 3 (3®): C¨n cø vµo nguån cacbon, n¨ng l-îng h·y ph©n biÖt VSV quang tù d-ìng vµ VSV hãa dÞ
d-ìng? LÊy vÝ dô loµi VSV ë mçi kiÓu dinh d-ìng ®ã?
c/. ®¸p ¸n vµ thang ®iÓm: C©u Néi dung §iÓm
- MÉu vËt: N-íc ao cã mµu xanh, vá cam , c¬m nguéi ®· mäc nÊm mèc 1®
- Dông cô: KÝnh hiÓn vi, lam kÝnh, lamen, kim mòi m¸c C©u 1 B«ng y tÕ 1®
- DiÔn biÕn 2 pha ®Çu tiªn cña VSV trong MT nu«i cÊy KLT:
Pha tiÒm ph¸t:( pha lag) 1®
- Vi khuÈn thÝch nghi víi m«i tr-êng
- H×nh thµnh c¸c enzim c¶m øng.
- Sè l-îng c¸ thÓ tÕ bµo ch-a t¨ng. Pha luü thõa: 1® C©u 2
- Vi khuÈn sinh tr-ëng víi tèc ®é lín nhÊt vµ kh«ng ®æi.
- Sè l-îng tÕ bµo t¨ng lªn rÊt nhanh. - Bµi tËp:
+ Trong 20’ VK ®· ph©n chia sè lÇn: 1® Trang 43 t 60 1® N= = = 3 (lÇn) 20 20
+ Sè l-îng VK E.coli sau 1h nu«i cÊy lµ: ADCT: Nt = No . 2n
= 2. 104 . 23 = 16.104 (tÕ bµo)
- M«i tr-êng nu«i cÊy liªn tôc:
+ Kh«ng bæ sung thªm chÊt dinh d-ìng
+ Kh«ng lÊy ®i c¸c s¶n phÈm chuyÓn hãa vËt chÊt - Ph©n biÖt: Nguån C CO2 ChÊt h÷u c¬ Nguån NL 2® ¸nh s¸ng Quang tù d-ìng C©u 3 ChÊt h÷u c¬ Hãa dÞ d-ìng - VÝ dô : 0.5®
+ VSV quang tù d-ìng: Trïng roi, VK lam… 0.5®
+ VSV hãa dÞ d-ìng: VK E.coli, nÊm men…. D. ®¸nh gi¸ vµ dÆn dß:
- NhËn xÐt th¸i ®é HS trong giê kiÓm tra
- H-íng dÉn HS chuÈn bÞ bµi cho tiÕt 28
 Rót kinh nghiÖm:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............
KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM
LÊ THỊ THANH HƯƠNG Trang 44
Ngày soạn: ...../....../.......
Ngày giảng:...../....../...... Tiết 29 -Bài 27:
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG :
ĐẾN SINH TRƯỞNG CỦA VI SINH VẬT I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải nêu được đặc điểm của 1 số chất hoá học ảnh hưởng đến sinh trưởng của vi sinh vật.
- Trình bày được ảnh hưởng của các yếu tố vật lý đến sinh trưởng của vi sinh vật.
- Nêu được 1 số ứng dụng mà con người đã sử dụng các yểu tố hoá học và vật lý để khống chế vi sinh vật có hại.
II. Phương tiện dạy học:
- Bảng so sánh 1 số tính chất của bào tử vi khuẩn.
- Tranh vẽ phóng bảng trang 106 SGK.Tranh,tư liệu nói về các chất hoá học là chất dinh dưỡng, nhân
tố sinh trưởng và là chất ức chế vi sinh vật.
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
-Hãy nêu đặc điểm 4 pha sinh trưởng của quần thể vi sinh vật? 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng I. CHẤT HOÁ HỌC
đến sinh trưởng của vsv
1. Chất dinh dưỡng
- Các chất hữu cơ như cacbonhiđrat, prôtêin, lipit … là các chất dinh dưỡng.
Trả lời câu lệnh trang106
- Các nguyên tố vi lượng như Zn, Mn, Mo, … có tác dụng điều hoà (Dùng E.coli khuyết
dưỡng áp suất thẩm thấu và hoạt hoá các enzyme.
triptôphan âm đưa vào thực phẩm - Các chất hữu cơ như axít amin, vitamin, … với hàm lượng rất ít
nếu vi khuẩn mọc được( sinh nhưng rất cần thiết cho vi sinh vật song chúng không có khả năng tự
trưởng) tức là trong thực phẩm có tổng hợp được gọi là nhân tố sinh trưởng triptôphan)
- vi sinh vật không tự tổng hợp được nhân tố dinh dưỡng gọi là vi
+ Các chủng vi sinh vật sống trong sinh vật khuyết dưỡng, vi sinh vật tự tổng hợp được gọi là vi sinh vật
môi trường tự nhiên thường là vi nguyên dưỡng. sinh vật nguyên dưỡng
2. Chất ức chế sự sinh trưởng
*Trả lời câu lệnh trang107
- Sinh trưởng của vi sinh vật có thể bị ức chế bởi nhiều loại hoá chất
(cồn, nước Giaven, thuốc tím, nước tự nhiên cũng như nhân tạo, con người đã lợi dụng các hoá chất này ôxy già...)
để bảo quản thực phẩm cũng như các vật phẩm khác và để phòng trừ
*Trả lời câu lệnh trang107
các vi sinh vật gây bệnh.
+ Ngăn giữ thực phẩm trong tủ lạnh - Một số chất diệt khuẩn thường gặp như các halogen: flo, clo, brom,
thường có tO 4OC1OC nên các vi iod; các chất oxy hoá: perocid, ozon, formalin…
khuẩn gây bệnh bị ức chế không II. CÁC YẾU TỐ VẬT LÍ sinh trưởng được. 1. Nhiệt độ
+ Vi sinh vật ký sinh trên động vật - Nhiệt độ ảnh hưởng đến tốc độ các phản ứng sinh hoá bên trong tế
thường là vi sinh vật ưa ấm( 30OC- bào do đó cũng ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng của VSV. 40OC)
- Căn cứ vào khả năng chịu nhiệt chia thành 4 nhóm VSV: ưa lạnh (<
15oC), ưa ấm (20 - 40oC), ưa nhiệt (55 - 65oC), ưa siêu nhiệt (85 - Trang 45
+ Các loại thức ăn nhiều nước rất 110oC).
dễ nhiễm khuẩn vì vi khuẩn sinh 2. Độ ẩm
trưởng tốt ở môi trường có độ ẩm - Nước cần thiết cho sinh trửơng và chuyển hoá vật chất của VSV. cao.
Nước là dung môi hòa tan các enzyme, các chất dinh dưỡng và tham
+ Trong sữa chua hầu như không có gia trong nhiều phản ứng chuyển hoá vật chất quan trọng.
vi sinh vật gây bệnh vì sữa chua có 3. Độ pH
pH thấp ức chế sự sinh trưởng của - Độ pH ảnh hưởng đến tính thấm của màng, hoạt động chuyển hoá vi khuẩn gây bệnh.
vật chất, hoạt tính enzyme, sự hình thành ATP.
- Dựa vào pH thích hợp chia vi sinh vật thành 3 nhóm: nhóm ưa axít
*Tại sao các đồ phơi được nắng (pH = 4 - 6), nhóm ưa trung tính (pH = 6 - 8), nhóm ưa kiềm (pH > không bị hôi? 9).
*Tại sao quả sấu, mơ..nếu ngâm 4. Ánh sáng
muối, đường để được lâu không bị - Ánh sáng có tác dụng chuyển hoá vật chất trong tế bào và ảnh hỏng?
hưởng đến các hoạt động sinh trưởng của VSV.
- Các bức xạ ánh sáng có thể tiêu diệt hoặc ức chế vi sinh vật như: tia
tử ngoại, tia gamma, tia X.
5. Áp suất thẩm thấu
- Sự chênh lệch nồng độ của một chất giữa 2 bên màng sinh chất gây
nên áp suất thẩm thấu. Vì vậy khi đưa vi sinh vật vào trong môi
trường có nồng độ cao thì vi sinh vật sẽ bị mất nước dẫn đến hiện
tượng co nguyên sinh làm chúng không phân chia được. 4.Củng cố:
- Khi rửa rau sống xong ngâm vào nước muối loãng→ sát trùng?
- Tại sao người ta thường rửa vết thương bằng nước ôxy già?
- Tại sao với mỗi bệnh nhiễm khuẩn người ta lại phải sử dụng các loại thuốc kháng sinh khác nhau?(
Các thuốc kháng sinh diệt khuẩn có tính chọn lọc nếu không sử dụng đúng→ kháng thuốc.
 Rót kinh nghiÖm giê d¹y:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............
KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM
LÊ THỊ THANH HƯƠNG Trang 46
Ngày soạn: ...../....../.......
Ngày giảng:...../....../......
TiÕt 30 - Bài 28 : thùc hµnh : Quan s¸t mét sè vi sinh vËt
I. Môc tiªu : Sau khi häc song bµi nµy häc sinh ph¶i 1. Kiến thức :
- Häc sinh tiÕn hµnh nhuém ®¬n tÕ bµo vµ quan s¸t ®-îc h×nh d¹ng cña mét sè lo¹i ,nÊm men,vi
khuÈn, nÊm mçc vµ bµo tö cña nÊm mèc.
- Quan s¸t ®c h×nh dang 1 sè lo¹i VK trong khoang miÖng & nÊm trong v¸ng d-a chua ®Ó l©u ngµy hay nÊm men r-îu.
- VÏ s¬ ®å h×nh d¹ng TB VK.
- VÏ s¬ ®å h×nh d¹ng TB nÊm men hoÆc nÊm d¹i trong v¸ng d-a.
2. Kỹ năng : Rèn luyện kỹ năng thực hành cho các em nh- tÝnh cÈn thËn vµ tØ mØ
3. Giáo dục : Häc sinh biÕt c¸ch muèi d-a ë ®Þa ph-¬ng
II. Kiểm tra kiến thức cơ sở và sự chuẩn bị :
1. Kiểm tra kiến thức cơ sở :
- V× sao s÷a cã vÞ chua khi lµm s÷a chua? ViÕt ph-¬ng tr×nh ph¶n øn vµ gi¶i thÝch.
- Khi muèi d-a ng-êi ta th-êng thªm mét Ýt n-íc d-a cò, 1-2 th×a ®-êng ®Ó lµm g×? T¹i sao
khi muèi d-a, ng-êi ta th-êng ph¶i ®æ ngËp n-íc vµ nÐn chÆt rau, qu¶? 2. Chuẩn bị : a. Dông cô, ho¸ chÊt
- Que cÊy v« trïng, phiÕn kÝnh s¹ch, ®Ìn cån, kÝnh hiÓn vi, chËu ®ùng n-íc röa, pipet, giÊy läc c¾t nhá, èng nghiÖm.
- Dung dÞch fucsin 1% hoÆc thuèc kiÒm kh¸c mµu ®á nh- safranin, pironin, n-íc cÊt. b. Nguyªn vËt liÖu
- NÊm men: dïng bét b¸nh men t¸n nhá hoµ víi n-íc ®-êng 10% tr-íc 24 giê. - N-íc v¸ng d-a chua.
- NÊm mèc cã thÓ dïng vá cam, vá quýt hay b¸nh m× bÞ mèc xanh
- Mét sè tiªu b¶n lµm s½n cña mét sè loµi vi sinh vËt vµ bµo tö nÊm mèc.
III. Nội dung thực hành :
- Nhuém ®¬n vµ quan s¸t tÕ bµo nÊm men
- Nhuém ®¬n ph¸t hiÖn vsv trong khoang miÖng
- Quan s¸t nÊm sîi trªn thùc phÈm bÞ mèc
IV. Tiến hành các hoạt động thực hành :
Hoạt động của thầy và trò Nội dung
GV : Chia HS thµnh 4 nhãm, mçi nhãm 10 hs
1. Nhuém ®¬n vµ quan s¸t tÕ bµo nÊm men
- DÆn HS ®äc bµi tr-íc ë nhµ.
- LÊy 1 Ýt nÊm men thuÇn khiÕt hoÆc Ýt v¸ng d-a,
v¸ng cµ, hoÆc bãp b¸nh men th¶ vµo dd ®-êng 10%
- GV chuÈn bÞ tr-íc dông cô,hãa chÊt,mÉu vËt tr-íc 2- 3 giê.
®Ó chia cho c¸c tæ,mçi tæ cö ra 1 nhãm tr-ëng. - Lµm tiªu b¶n theo c¸c b-íc nh- thÝ nghiÖm 1 & soi kÝnh
- Ph¸t dông cô, hãa chÊt vµ mÉu vËt cho tõng
nhãm, l-u ý tu©n thñ néi quy phßng thÝ
2. Nhuém ®¬n ph¸t hiÖn vi sinh vËt trong khoang
nghiÖm vµ chó ý sù an toµn trong qu¸ tr×nh miÖng thùc hµnh.
- Nhuém ®¬n lµ PP nhuém chØ sd 1 lo¹i thuèc nhuém
- GV h-íng dÉn lµm tiªu b¶n tr-íc, HS quan s¸t,
mµu. VSV sau khi nhuém ®¬n sÏ tr«ng thÊy râ h¬n khi
sau ®ã tiÕn hµnh thùc hiÖn sau. ®Ó t-¬i. Trang 47 TiÕn hµnh nh- sau:
- GV quan s¸t hs thùc hµnh,chØnh söa,nh¾c nhë - Nhá 1 giät n-íc cÊt lªn phiÕn kÝnh.
- Dïng t¨m tre lÊy 1 Ýt bùa r¨ng ë trong miÖng.
- HS viÕt bµi thu ho¹ch theo yªu cÇu.
- §Æt bùa r¨ng vµo c¹nh giät n-íc, lµm thµnh dÞch huyÒn phï, dµn máng.
- GV ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hµnh cña c¸c nhãm
- Hong kh« tù nhiªn hoÆc h¬ nhÑ vµi l-ît ph¸i trªn cao cña ngän löa ®Ìn cån.
- GV nhËn xÐt th¸i ®é häc tËp cña hs ,biÓu
- §Æt miÕng giÊy läc lªn tiªu b¶n & nhá 1 giät dÞch
d-¬ng c¸c nhãm vµ c¸ nh©n ®iÓn h×nh, nh¾c
thuèc nhuém lªn trª giÊy läc, ®Ó 15- 20 gi©y, råi bá
nhë nh÷ng ®iÒu cßn tån t¹i ë häc sinh trong giê giÊy läc ra. häc.
- Röa nhÑ tiªu b¶n b»ng n-íc cÊt, hong kh« & soi kÝnh.
Quan s¸t vµ vÏ h×nh d¹ng tÕ bµo
3. Quan s¸t nÊm sîi trªn thùc phÈm bÞ mèc * C¸ch tiÕn hµnh : SGK
* Quan s¸t vµ vÏ h×nh d¹ng tÕ bµo :
4. Quan s¸t tiªu b¶n mét sè vi sinh vËt vµ bµo tö nÊm * C¸ch tiÕn hµnh : SGK
* Quan s¸t vµ vÏ h×nh d¹ng tÕ bµo :
V. Giải thích kết quả và rút ra kết luận :
* Bản tường trình thực hành : bài thực hành số 42
1 . Mục tiêu thực hành :
2 . Các hoạt động thực hành :
3 . Đánh giá của giáo viên : §¸nh gi¸ c¸c nhãm trong giê thùc hµnh vµ cho ®iÓm
 Rót kinh nghiÖm giê d¹y
Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............
KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM
LÊ THỊ THANH HƯƠNG Trang 48
Ngày soạn: ...../....../.......
Ngày giảng:...../....../...... Chương III
VIRÚT VÀ BỆNH TRUYỀN NHIỄM
Tiết 31 - Bài 29: CẤU TRÚC CÁC LOÀI VIRÚT . I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải mô tả được hình thái, cấu tạo chung của virút.
- Nêu được 3 đặc điểm của virút.
-Trình bày được quá trình nhân lên của virút.
- Nêu được đặc điểm của virút HIV, các con đường lây truyền bệnh và biện pháp phòng ngừa.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ vẽ phóng hình 29.1, 29.2, 29.3 và 30 SGK.
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Hãy nêu ảnh hưởng của các yếu tố lý học(hoá học) lên sự sinh trưởng của vi sinh vật. 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung I. KHÁI NIỆM
1. Khái niệm virut
Virut là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu nhỏ (kích
thước từ vài chục đến vài trăm nm).
* Đặc điểm cơ bản của virut:
Hoạt động 1: tìm hiểu cấu tạo của - Kích thước siêu nhỏ, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi điện tử. virut
- Cấu tạo rất đơn giản, chỉ chứa một loại axit nuclêic là ADN hay
*Em hãy kể tên các loại virút mà ARN. em biết.
- Kí sinh nội bào bắt buộc. 2. Phân loại - Cơ sở phân loại: Tranh hình 29.1 + Axit nucleic
*Em hãy nêu cấu tạo của virút? + Cấu trúc vỏ capsit
*Tại sao virút chưa được gọi là 1 cơ + Vỏ ngoài (có hay không có)
thể sống?(chưa có cấu tạo tế bào) - Có 2 nhóm lớn: Lõi A.nuclêic
+ Virut ADN. VD: virut đậu mùa, virut viêm gan B, virut Hecpet... Vỏ prôtêin nuclêocapsip
+ Virut ARN. VD: virut cúm, virut viêm não Nhật Bản, HIV…
II. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA CÁC THÀNH PHẦN
* Em có nhận xét gì về đặc điểm Cấu tạo đơn giản gồm 2 thành phần: sống của virút? - Hệ gen:
+ Cấu tạo: Chỉ gồm 1 ADN hoặc 1 ARN chuỗi đơn hoặc chuỗi kép.
+ Chức năng: Hệ gen giúp virut nhân lên, tổng hợp thành phần cấu
Hoạt động 2: tìm hiểu hình thái tạo đặc trưng của nó trong tế bào chủ. của vi rut
- Vỏ bọc prôtêin (capsit):
+ Cấu tạo từ các đơn vị prôtein gọi là capsôme. Tranh hình 29. 2
+ Chức năng: Bảo vệ virut.
* Em hãy nêu đặc điểm hình thái, - Một số virut có thêm vỏ ngoài. Trang 49 cấu trúc của virút?
+ Cấu tạo vỏ ngoài là lớp kép lipit và prôtêin.
*Trả lời câu lệnh trang117
+ Mặt vỏ ngoài có các gai glicôprôtein làm nhiệm vụ kháng nguyên
-Virút lai mang hệ gen của virút và giúp virut bám lên bề mặt tế bào.
chủng A→tổng hợp ADN, prôtêin + Virut không có vỏ ngoài gọi là virut trần. của chủng A
III. HÌNH THÁI
-Khi ở ngoài tế bào chủ virút biểu 1. Cấu trúc xoắn:
hiện như thể vô sinh nhưng khi - Capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic. Có hình que,
nhiễm vào tế bào sống chúng lại hình sợi, hình cầu…
biểu hiện như là thể sống.
VD: Virut khảm thuốc lá, virut bệnh dại, virut cúm, sởi…
- Virút không thể nuôi cấy được 2. Cấu trúc khối:
như vi khuẩn vì chúng sống ký sinh - Capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện. Gồm 20 mặt tam giác nội bào bắt buộc. đều. VD: Virut bại liệt…
3. Cấu trúc hỗn hợp:
- Đầu có cấu trúc khối chứa axit nuclêic gắn với đuôi có cấu trúc xoắn. VD: Phagơ… 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Câu 2: 3 đặc điểm của virút là: Có kích thước siêu nhỏ, có cấu tạo đơn giản và sống ký sinh nội bào bắt buộc.
- Tại sao nói virút là dạng ký sinh nội bào bắt buộc?
- Trên da luôn có các tế bào chếtHIV bám lên da có lây nhiễm được không?(không).Trường hợp nào
có thể lây được?(khi da bị thương)
- Câu 3: Virút lai có dạng lõi của chủng B còn vỏ vừa A và B xen nhau. Nhiễm và phân lập sẽ được
virút chủng B vì mọi tính trạng của virút là do hệ gen của virút quyết định. PHIẾU HỌC TẬP
Bảng so sánh virút và vi khuẩn Tính chất Virút Vi khuẩn Có cấu tạo tế bào Không Có Chỉ chứa ADN hoặc ARN Có Không Chứa cả ADN và ARN Không Có Chứa ribôxôm Không Có Sinh sản độc lập Không Có
Rút kinh nghiệm giờ dạy:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............
KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM Trang 50
LÊ THỊ THANH HƯƠNG Trang 51
Ngày soạn: ...../....../.......
Ngày giảng:...../....../......
Tiết 32 – Bài 30 : SỰ NHÂN LÊN CỦA VIRÚT TRONG TẾ BÀO CHỦ I. Mục tiêu bài dạy:
-Trình bày được quá trình nhân lên của virút.
- Nêu được đặc điểm của virút HIV, các con đường lây truyền bệnh và biện pháp phòng ngừa.
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ vẽ phóng hình 29.1, 29.2, 29.3 và 30 SGK
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Hãy nêu cấu tạo và 3 đặc điểm của virút? 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung
Hoạt động 1 tìm hiểu chu trình Virut không có cấu tạo tế bào nên người ta thường dùng thuật ngữ nhân lên của virut
nhân lên thay cho thuật ngữ sinh sản. Tranh hình 30
I. CHU TRÌNH NHÂN LÊN CỦA VIRUT
* Chu trình nhân lên của virút gồm Chu trình nhân lên của virut động vật
các giai đoạn nào? đặc điểm của mỗi 1. Sự hấp phụ giai đoạn?
- Gai glicôprôtêin của virut đặc hiệu với thụ thể bề mặt tế
+Virút có thể phá vỡ tế bào chủ chui bào virut bám vào tế bào.
ra ồ ạt và tế bào chết ngay hoặc tạo 2. Xâm nhập
lỗ nhỏ chui ra từ từ rồi sau đó 1 thời - Đối với virut động vật: virut đưa cả nuclêôcapsit vào tế bào chất gian tế bào cũng chết.
sau đó “cởi vỏ” để giải phóng axit nuclêic.
*Trả lời câu lệnh trang120
- Đối với phagơ: enzim lizôzim phá huỷ thành tế bào để bơm axit
- Mỗi loại virút có các thụ thể mang nuclêic vào, vỏ nằm bên ngoài.
tính đặc hiệu đối với1 loại tế bào 3. Sinh tổng hợp tương ứng.
- Virut sử dụng nguyên liệu và enzim của tế bào chủ để tổng hợp
axit nuclêic và các loại prôtêin cho mình. 4. Lắp ráp
- Lắp ráp axit nuclêic vào prôtêin vỏ để tạo thành virut hoàn chỉnh.
5. Giải phóng
- Virut phá vỡ tế bào vật chủ để ồ ạt chui ra ngoài.
- Khi virut nhân lên nhưng không làm tan tế bào gọi là chu trình tiềm tan
- Khi virut nhân lên làm tan tế bào gọi là chu trình sinh tan.
Hoạt động 2 tim hiêu HIV/AIDS II. HIV/AIDS
* Em hiểu thế nào là HIV, AIDS?
1. Khái niệm về HIV
- HIV (Human Immunodeficiency Virus) là virut gây suy giảm miễn
dịch ở người. HIV do Robert Gallo và Luc Montagnie phân lập ở Pháp năm 1983.
* Có các con đường nào lây truyền - HIV gây nhiễm và phá hủy 1 số tế bào của hệ thống miễn dịch cơ Trang 52 HIV?
thể (Limphô T- CD4) cơ thể mất khả năng miễn dịch vi sinh vật cơ
hội tấn công gây bệnh cơ hội.
2. Ba con đường lây truyền HIV
Trả lời câu lệnh trang 120 - Qua đường máu. - Qua đường tình dục. - Từ mẹ sang con.
3. Ba giai đoạn phát triển của bệnh
- Giai đoạn sơ nhiễm hay giai đoạn cửa sổ: 2 tuần - 3 tháng, không có triệu chứng.
- Giai đoạn không triệu chứng: 1-10 năm. Số lượng tế bào T - CD4 giảm dần.
- Giai đoạn biểu hiện triệu chứng AIDS: Xuất hiện các bệnh cơ hội:
sốt, tiêu chảy, viêm da, ung thư… chết.
-Tiêm chích ma tuý và gái mại dâm 4. Biện pháp phòng ngừa
thuộc nhóm có nguy cơ lây nhiễm Cho đến nay chưa có thuốc phòng và chữa HIV. Hiện nay có nhiều cao.
thuốc như AZT, DDC, DDI... có tác dụng làm chậm sự phát triển
của HIV nhưng chưa hữu hiệu và có nhiều phản ứng phụ. Phương
-Thời gian ủ bệnh của HIV rất lâu và pháp điều trị kết hợp các loại thuốc tuy có hiệu quả bước đầu nhưng
hầu như không biểu hiện triệu chứng rất tốn kém.
bệnh nên không biết và dễ lây nhiễm - Hiểu biết về HIV/AIDS. sang người khác. - Sống lành mạnh. - Vệ sinh y tế.
- Loại trừ tệ nạn xã hội. 4.Củng cố
Trên da luôn có các tế bào chết HIV bám lên da có lây nhiễm được không?
(không).Trường hợp nào có thể lây được? (khi da bị thương) 5.bài tập về nhà
Rút kinh nghiệm giờ dạy:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............
KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM
LÊ THỊ THANH HƯƠNG Trang 53 Trang 54
Ngày soạn: ...../....../.......
Ngày giảng:...../....../...... Tiết 33 -Bài 31: VIRÚT GÂY BỆNH.
ỨNG DỤNG CỦA VIRÚT TRONG THỰC TIỄN
BỆNH TRUYỀN NHIỄM VÀ MIỄN DỊCH I. Mục tiêu bài dạy:
- Học sinh phải nêu được tác hại của virút đối với vi sinh vật, thực vật và côn trùng.
- Nêu được nguyên lý và ứng dụng thực tiễn của kỹ thuật di truyền có sử dụng phagơ.
- Học sinh phải nêu được khái niệm bệnh truyền nhiễm, cách lan truyền của các tác nhân gây bệnh để
qua đó nâng cao ý thức phòng tránh, giữ gìn vệ sinh cá nhân và cộng đồng.
- Trình bày được khái niệm về miễn dịch. Phân biệt được miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc
hiệu, miễn dịch tế bào và miễn dịch thể dịch
II. Phương tiện dạy học:
- Tranh vẽ hình 31 SGK và ảnh chụp 1 số bệnh do virút.
- (Máy chiếu projector và giáo án điện tử kỹ thuật di truyền))
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức:
- Kiểm tra sĩ số - chuẩn bị bài của học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ:
- Hãy nêu cấu tạo và 3 đặc điểm của virút?
- Hãy trình bày chu trình nhân lên của virút? 3. Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung VIRÚT GÂY BỆNH.
ỨNG DỤNG CỦA VIRÚT TRONG THỰC TIỄN
Hoạt động 1:tìm hiểu các VR
I. CÁC VIRUT KÍ SINH Ở VI SINH VẬT, THỰC VẬT VÀ CÔN
+Virút ký sinh trên VK (gọi phagơ- TRÙNG
thể thực khuẩn) được ứng dụng 1. Virut kí sinh ở vi sinh vật (phagơ)
nhiều trong kỹ thuật di truyền. - Có khoảng 3000 loài.
*Trả lời câu lệnh trang121
- Virut kí sinh hầu hết ở vi sinh vật nhân sơ (xạ khuẩn, vi khuẩn,…)
-Do bị nhiễm phagơ.Pha gơ nhiễm hoặc vi sinh vật nhân chuẩn (nấm men, nấm sợi,..)
vào tế bào và phá vỡ tế bào→ chết - Virut gây thiệt hại cho ngành công nghiệp vi sinh như sản xuất
lắng xuống làm nước trong.
kháng sinh, sinh khối, thuốc trừ sâu sinh học, mì chính…
+ Thành tế bào thực vật dày và 2. Virut kí sinh ở thực vật:
không có thụ thể nên đa số virút - Có khoảng 1000 loài. Đa số các virut có bộ gen là ARN mạch đơn.
xâm nhiễm vào cây nhờ côn - Quá trình xâm nhập của virut vào thực vật:
trùng(ăn lá, hút nhựa..)
+ Virut không tự xâm nhập được vào tế bào thực vật.
+ Đa số virut xâm nhập vào tế bào thực vật nhờ côn trùng.
*Trả lời câu lệnh trang122
+ Một số virut xâm nhập qua vết xây sát, qua hạt phấn hoặc phấn hoa,
- Sốt xuất huyết do virút Dengue. giun ăn rễ hoặc nấm kí sinh.
Viêm não Nhật bản do virút Polio. - Đặc điểm cây bị nhiễm virut:
Bệnh sốt rét do động vật nguyên + Sau khi nhân lên trong tế bào, virut lan sang các tế bào khác qua cầu sinh Plasmodium. sinh chất.
+ Lá cây bị đốm vàng, đốm nâu, sọc hay vằn, lá xoăn, héo, vàng và Trang 55 rụng.
+ Thân bị lùn hoặc còi cọc.
- Cách phòng bệnh do vi sinh vật:
+ Chọn giống cây sạch bệnh + Vệ sinh đồng ruộng.
+ Tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh.
3. Virut kí sinh ở côn trùng:
- Xâm nhập qua đường tiêu hóa.
- Virut xâm nhập vào tế bào ruột giữa hoặc theo dịch bạch huyết lan ra khắp cơ thể.
- Gây bệnh cho côn trùng hoặc dùng côn trùng làm ổ chứa rồi thông
qua côn trùng gây bệnh cho đ.vật và người.
Hoạt động 2: tìm hiểu ứng dụng II. ỨNG DỤNG CỦA VIRUT TRONG THỰC TIỄN
của VR trong thực tiễn
1. Trong sản xuất các chế phẩm sinh học: Tranh hình 31
Sản xuất interferon – IFN, sản xuất insulin…
(kỹ thuật cấy gen dùng phagơ làm * Cơ sở khoa học: thể truyền)
- Phagơ có chứa đoạn gen không quan trọng có thể cắt bỏ mà không
*Trả lời câu lệnh trang124
liên đến quá trình nhân lên của chúng.
-Đa số các loại hoá chất bảo vệ thực - Cắt bỏ gen của phagơ thay bằng gen mong muốn.
vật đều gây hại ở mức độ khác nhau - Dùng phagơ làm vật chuyển gen.
đối với sức khoẻ của con người và * Quy trình: môi trường sống.
- Tách gen IFN ở người nhờ enzim.
- Gắn gen IFN vào ADN của phagơ tạo nên phagơ tái tổ hợp.
- Nhiễm phagơ tái tở hợp vào E.coli.
- Nuôi E.coli nhiễm phagơ tái tổ hợp trong nồi lên men để tổng hợp IFN
* IFN có tác dụng: Chống virut, chống tế bào ung thư và tăng cường khả năng miễn dịch.
2. Trong nông nghiệp:
- Sản xuất thuốc trừ sâu từ virut.
- Tính ưu việt của thuốc trừ sâu từ virut:
+ Thuốc trừ sâu từ virut có tính đặc hiệu cao, không gây độc cho
người, động vật và côn trùng có ích.
+ Dễ sản xuất, hiệu quả trừ sâu cao, giá thành hạ.
Hoạt động 3: tìm hiểu về bệnh
truyền nhiễm
BỆNH TRUYỀN NHIỄM VÀ MIỄN DỊCH
I. BỆNH TRUYỀN NHIỄM
*Em hiểu thế nào là bệnh truyền 1. Bệnh truyền nhiễm nhiễm?
- Khái niệm: Là bệnh lây lan từ cá thể này sang cá thể khác.
*Bệnh truyền nhiễm có thể lây - Nguyên nhân: Do vi khuẩn, virut, vi nấm, động vật nguyên sinh…..
truyền bằng các con đường nào? - Điều kiện gây bệnh: độc lực, số lượng, con đường xâm nhập thích Cho ví dụ. hợp.
+Bệnh truyền nhiễm muốn gây 2. Phương thức lây truyền:
bệnh phải có đủ 3 điều kiện: độc lực a. Truyền ngang:
đủ mạnh, đủ số lượng và con đường - Qua đường hô hấp: sol khí bắn ra hoặc do hắt hơi.
xâm nhập phải phù hợp.
- Qua đường tiêu hóa: vi sinh vật từ phân vào cơ thể qua thức ăn, nước
*Theo em các bệnh truyền nhiễm uống bị nhiễm.
thường gặp do virút là những bệnh - Qua tiếp xúc trực tiếp: qua vết thương, quan hệ tình dục, qua động nào?
vật cắn hoặc côn trùng đốt…
Tiến trình nhiễm bệnh gồm các - Qua động vật cắn hoặc côn trùng đốt. giai đoạn:
b. Truyền dọc: Là phương thức truyền từ mẹ sang con qua nhau thai, Trang 56
- Giai đoạn 1: (phơi nhiễm) cơ thể khi sinh nở hay qua sữa mẹ.
tiếp xúc với tác nhân gây bệnh.
3. Các bệnh truyền nhiễm thường gặp do virut
- Giai đoạn 2: ( ủ bệnh) tác nhân - Bệnh đường hô hấp: Các loại virut như SARS, H5N1, H1N1…gây
gây bệnh xâm nhập và phát triển các bệnh viêm phổi, cảm lạnh, viêm đường hô hấp.. trong cơ thể.
- Bệnh đường tiêu hóa: quai bị, tiêu chảy, viêm gan…
- Giai đoạn 3: (ốm) biểu hiện các - Bệnh đường thần kinh: bệnh dại, viêm màng não, bại liệt…. triệu chứng của bệnh.
- Bệnh lây qua đường sinh dục: mụn cơm sinh dục, ung thư cổ tử
- Giai đoạn 4: Triệu chứng giảm cung….
dần và cơ thể bình phục.
II. MIỄN DỊCH
*Trả lời câu lệnh trang126
1. Khái niệm miễn dịch: là khả năng của cơ thể chống lại các tác
- Muốn phòng bệnh do virút cần nhân gây bệnh.
tiêm phòng va soát vật trung giản 2. Phân loại miễn dịch
truyền bệnh và giữ vệ sinh cá nhân a. Miễn dịch không đặc hiệu và môi trường sống.
* Khái niệm: miễn dịch không đặc hiệu là miễn dịch tự nhiên mang tính bẩm sinh.
* Đặc điểm: Miễn dịch không đặc hiệu không đòi hỏi phải có sự tiếp
xúc với các kháng nguyên.
*Trả lời câu lệnh trang127
b. Miễn dịch đặc hiệu
- Chúng ta vẫn sống khoẻ mạnh * Khái niệm: miễn dịch đặc hiệu là miễn dịch xảy ra khi có kháng
không bị bệnh do cơ thể có nhiều nguyên xâm nhập.
hàng rào bảo vệ nên ngăn cản và * Miễn dịch thể dịch:
tiêu diệt trước khi chúng phát triển * Miễn dịch tế bào:
mạnh trong cơ thể và hệ thống miễn 3. Phòng chống bệnh truyền nhiễm :
dịch đặc hiệu có thời gian hình - Sử dụng thuốc kháng sinh đúng liều lượng. - Tiêm vacxin. - Kiểm
thành bảo vệ cơ thể.cxin, kiểm
soát vật trung gian có nguy cơ truyền bệnh.
- Giữ gìn vệ sinh cá nhân và cộng đồng. 4.Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
Rút kinh nghiệm giờ dạy:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Lập Thạch, ngày ....tháng.....năm.............
KÝ DUYỆT CỦA TỔ CM
LÊ THỊ THANH HƯƠNG Trang 57
Ngày soạn:......../........../..........
Ngày giảng:......../........./......... ÔN TẬP HỌC KÌ II Tiết: 34: PPCT I. Mục tiêu:
- Học sinh phải nêu và khái quát hoá được các kiểu dinh dưỡng của vi sinh vật thấy được tính đa dạng về dinh dưỡng của chúng.
- Nêu được tính đa dạng về chuyển hoá của vi sinh vật. Nhiều loại vi sinh vật có vài kiểu chuyển hoá vật chất
cùng tồn tại trong tế bào.
- Thấy được sự sinh trưởng rất nhanh chóng của vi sinh vật khi gặp điều kiện thuận lợi cũng như các tác nhân
lý hoá ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của vi sinh vật. Con người chủ động điều khiển nó.
- Nêu được sự sinh sản của vi khuẩn bằng các hình thức ngoại bào tử, bào tử đốt và nảy chồi.
- Trình bày được 3 loại cấu trúc cơ bản của virút, sự xâm nhiễm của virút và hệ thống miễn dịch của cơ thể chống vi sinh vật.
- Nêu được ví dụ minh hoạ từng khái niệm, những ví dụ rất phong phú trong đời sống minh hoạ cho bài học.
-Rèn luyện kĩ năng khái quát hoá cho học sinh II.Chuẩn bị:
- Các bảng sơ đồ ở sách giáo khoa III.Tiến trình: 1.Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ:
- Tình hình tự ôn tập của học sinh. 3. Giảng bài mới:
I.Chuyển hoá vật chất và năng lượng:
1) Các kiểu dinh dưỡng của vi sinh vật:
Năng lượng ánh sáng
Chất hữu cơ 2 Kiểu dinh dưỡng 1 CO2 4 3
Năng lượng hoá học
- 1 Quang tự dưỡng:vi khuẩn lam,vi tảo…
- 2 Quang dị dưỡng:vi khuẩn tía, lục…
- 3 Hoá tự dưỡng: vi khuẩn nitrat,lưu huỳnh
- 4 Hoá dị dưỡng:vi khuẩn ký sinh,hoại sinh 2) Nhân tố sinh trưởng:
- Phân biệt vi sinh vật nguyên dưỡng và khuyết dưỡng.
3)Hãy điền những ví dụ dại diện vào cột 4 trong bảng: Kiểu hô hấp Chất nhận êlectron Sản phẩm khử hay lên men Ví dụ nhóm vi sinh vật Trang 58
Nấm, ĐVNS, vi tảo, vi khuẩn Hiếu khí O2 H2O hiếu khí
Vi khuẩn đường ruột NO – – 3 NO2 ,N2O,N2 Kỵ khí Pseudomonas, Baccillus SO 2– 4 H2S
Vi sinh vật khử lưu huỳnh CO2 CH4
Vi sinh vật sinh mêtan Chất hữu cơ ví dụ -Êtanol -Nấm men rượu Lên men -Axêtanđêhit - Axit lactic - vi khuẩn lactic -Axit piruvic
II. Sinh trưởng của vi sinh vật:
1)Đường cong sinh trưởng:
- Giải thích các pha sinh trưởng của quần thể vi sinh vật trong môi trường nuôi cấy không liên tục?
2)Độ pH và sinh trưởng của vi sinh vật:
- pH trung tính: nhiều loại vi sinh vật ký sinh, họai sinh - pH hơi axit: Nấm men
- pH axit: Vi khuẩn Lactic, vi khuẩn gây viêm dạ dày Helicobacter
III. Sinh sản và sinh trưởng của vi sinh vật:
- Các chất hữu cơ cacbon như đường có thể là nguồn dinh dưỡng cho vi khuẩn nhưng nếu nồng độ quá cao sẽ
gây co nguyên sinh tế bào. IV. Virút:
* Virút nằm ở ranh giới giữa cơ thể sống và vật không sống?
- Đặc điểm vô sinh: không có cấu tạo tế bào, có thể biến thành dạng tinh thể, không có trao đổi chất riêng, cảm ứng...
-Đặc điểm của cơ thể sống có tính di truyền đặc trưng, 1 số virút còn có enzim riêng, nhân lên trong cơ thể vật chủ phát triển...
* Điền nội dung phù hợp vào bảng sau: S Có vỏ bọc Loại axit Vỏ Capsit có Phương thức lan T Virút ngoài vỏ Vật chủ nuclêic đối xứng truyền T capsit ARN1 mạch 2 1 HIV Khối phân tử Có Người Qua máu.. Virút Cây thuốc Chủ yểu do ĐV 2 khảm ARN 1 mạch Xoắn Không chích đốt thuốc lá lá Qua nhiễm dịch 3 Phagơ T2 ADN 2 mạch Hỗn hợp Không E.coli phagơ Chủ yếu qua sol 4 Virút cúm ARN 1 mạch Xoắn Có Người khí IV. Bài tập:
Bài tập phần Vi sinh vật:
Công thức tổng quát: Nt = No 2k Bài tập 1:
Một loài vi sinh vật có thời gian thế hệ là 20 phút, hỏi phải nuôi cấy 4000 tế bào vi khuẩn này trong bao lâu
để thu được 512000 tế bào mới? Bầi tập 2: Trang 59
Người ta nuôi cấy 1000 tế bào vi khuẩn trong 2h thu được 1024 tế bào mới, vậy thời gian thế hệ của loài này là bao nhiêu phút? 4. Củng cố:
Giáo viên yêu cầu học sinh hoàn thành các bảng thống kê kiến thức theo mẫu sau:
C©u 1. T×m c¸c néi dung thÝch hîp ®iÒn vµo « trèng hoµn thµnh b¶ng sau: STT C¸c kiÓu Nguån n¨ng l-îng Nguån C¸cbon C¸c vi sinh vËt dinh d-ìng 1 Quang tù ¸nh s¸ng CO
T¶o, vi khuÈn l-u huúnh mµu tÝm, d-ìng mµu lôc 2 Quang dÞ ¸nh s¸ng ChÊt h÷u c¬
Mét sè vi khuÈn kh«ng l-u huúnh d-ìng mµu tÝa, mµu lôc 3 Ho¸ tù d-ìng Ho¸ n¨ng CO
Vi khuÈn hi®r«, vi khuÈn nitrat ho¸, vi khuÈn «xi ho¸ 4 Ho¸ dÞ d-ìng Ho¸ n¨ng ChÊt h÷u c¬
§éng vËt nguyªn sinh, nÊm vµ ®a sè
vi khuÈn kh«ng quang hîp
C©u 2. T×m c¸c néi dung thÝch hîp ®iÒn vµo « trèng hoµn thµnh b¶ng sau: STT KiÓu h« hÊp ChÊt nhËn S¶n phÈm khö Sè VÝ dô nhãm vi sinh vËt hay lªn men ªlectron ATP/gluc«z¬ 1 HiÕu khÝ O2 H2O 38 NÊm, ®éng vËt nguyªn
sinh, vi t¶o, vi khuÈn hiÕu khÝ 2 KÞ khÝ NO - - 3 NO2 ,N2O, N2 25 Vi khuÈn ®uêng ruét, Pseumonas, Baccillus SO 2- 4 H2S 22 Vi sinh vËt khö S CO2 CH4 <25 Vi sinh vËt sinh mªtan 3 Lªn men ChÊt h÷u c¬ 2 NÊm men r-îu vi khuÈn vÝ dô lactic - £tanol -Axªtal ®ªhit - Axit lactic -Axit piruvic
C©u 3. T×m néi dung thÝch hîp ®iÒn vµo « trèng hoµn thµnh b¶ng sau: STT Ph©n gi¶i Tæng hîp 1 §Æc ®iÓm
ChÊt h÷u c¬ phøc t¹p d-íi t¸c ®éng cña ChÊt h÷u c¬ phøc t¹p ®-îc tæng hîp
enzinl ®-îc ph©n gi¶i thµnh chÊt h÷u tõ c¸c chÊt h÷u c¬ ®¬n gi¶n nhê xóc
c¬ ®¬n gi¶n vµ gi¶i phãng ATP
t¸c cña enzim vµ sö dông ATP 2
øng dông trong - S¶n xuÊt thùc phÈm, chÊt dinh d-ìng - S¶n xuÊt sinh khèi (pr«tªin ®¬n
s¶n xuÊt vµ cho ng-êi, vËt nu«i, c©y trång
bµo), c¸c axit amin kh«ng thay thÕ ®êi sèng
- Ph©n gi¶i c¸c chÊt ®éc l¹, t¹o bét giÆt - S¶n xuÊt c¸c chÊt xóc t¸c sinh häc,
sinh häc, c¶i thiÖn c«ng nghiÖp thuéc g«m sinh häc da
C©u 4. T×m néi dung thÝch hîp ®iÒn vµo « trèng, hoµn chØnh b¶ng sau: Trang 60 STT §èi t-îng
§Æc ®iÓm c¸c h×nh thøc sinh s¶n 1 Vi khuÈn
- Vi khuÈn sinh s¶n b»ng c¸ch ph©n ®«i (trùc ph©n)
- X¹ khuÈn (nhãm vi khuÈn h×nh sîi) sinh s¶n b»ng bµä tö .
- Mét sè vi khuÈn sèng trong n-íc sinh s¶n b»ng c¸ch n¶y chåi . 2 NÊm
- Mét sè nÊm men sinh s¶n b»ng c¸ch ph©n ®«i, cßn ®a sè nÊm men sinh s¶n theo
kiÓu n¶y chåi. NÊm men cßn sinh s¶n h÷u tÝnh (tÕ bµo l-ìng béi gi¶m ph©n cho
bµo tö ®¬n béi, sù dung hîp cña 2 bµo tö ®¬n béi kh¸c giíi tÝnh cho tÕ bµo l-ìng béi)
- NÊm sîi (nÊm mèc) sinh s¶n b»ng bµo tö v« tÝnh vµ h÷u tÝnh.
C©u 5. T×m néi dung thÝch hîp ®×Òn vµo « trèng hoµn chØnh b¶ng sau: STT
Nu«i theo ®ît (hÖ thèng ®ãng)
Nu«i liªn tôc (hÖ thèng më) 1 §Æc ®iÓm
- Kh«ng bæ sung chÊt dinh d-ìng míi
- Bæ sung th-êng xuyªn chÊt dinh d-ìng
- Kh«ng rót bá c¸c chÊt th¶i vµ sinh - Rót bá kh«ng ngõng c¸c chÊt th¶i
khèi cña c¸c tÕ bµo d- thõa 2 øng dông
Nghiªn cøu ®-êng cong sinh tr-ëng §Ó thu ®-îc nhiÒu sinh khèi hay s¶n
cña vi khuÈn qua 4 pha: pha lag , pha phÈm vi sinh vËt trong c«ng nghÖ
log. pha c©n b»ng vµ pha tö vong
C©u 6. T×m néi dung thÝch hîp ®iÒn vµo « trèng hoµn chØnh b¶ng sau: C¸c pha Lag Log C©n b»ng Tö vong §Æc ®iÓm
Tæng hîp ADN vµ Ph©n bµo diÔn Tèc ®é sinh tr-ëng Sè tÕ bµo chÕt > enzim
ra, sè l-îng tÕ bµo vµ trao ®æi chÊt sè tÕ bµo sèng
t¨ng theo luü thõa, gi¶m dÇn, sè tÕ trao ®æi chÊt bµo sèng vµ chÕt diÔn ra m¹nh mÏ b»ng nhau
Rút kinh nghiệm giờ dạy:
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
, ngày ......tháng.....năm 201....
KÍ DUYỆT CỦA TỔ CM Trang 61

Giáo án môn Sinh học lớp 10 cả năm

Giáo án Sinh Học 10 (60)

Sinh học 10 (538)

Bình luận

Giáo án môn Sinh học lớp 10 cả năm