Giới thiệu về thể loại truyện ngắn Môn Văn học Việt Nam | Đại học Sư Phạm Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61527594 Truyện ngắn Khái niệm
- Truyện ngắn là thể loại văn xuôi tự sự có dung lượng ngắn, là một thể loại văn
học dân chủ, gần gũi với người đọc, dễ tiếp nhận và quảng bá, có tác dụng và
ảnh hưởng kịp thời nên có điều kiện sinh tồn và phát triển ở mọi nơi, mọi lúc. Nguồn gốc
- Truyện ngắn Việt Nam cổ điển thường có dung lượng khoảng 3000 đến 5000
chữ hoặc cá biệt có thể dài hơn như Chí Phèo, AQ chính truyện, Rừng xà nu…
Chịu sự chi phối của môi sinh văn hóa mới, hiện nay truyện ngắn càng ngày
càng có xu hướng ngắn dần lại
- Truyện ngắn Việt Nam được phôi thai từ thế kỷ XVI với sự hiện diện của
Truyền kỳ mạn lục (Nguyễn Dữ) và ngày càng phát triển mạnh mẽ kể từ khi
có chữ Quốc ngữ. Các tác giả nổi bật
- Vị thế truyện ngắn Việt Nam đã được khẳng định qua sự góp mặt của những
cây bút truyện ngắn tài hoa như Nam Cao, Nguyễn Công Hoan, Thạch Lam,
Vũ Trọng Phụng, Ma Văn Kháng, Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Khải...
Các thể loại cơ bản
- Truyện ngắn tập hợp những hình thức thể hiện rất đa dạng nhưng có thể kể ra
một số loại cơ bản như:
+ Truyện ngắn truyền thống (có cốt truyện, có phong cách trần thuật khách quan)
+ Truyện ngắn trữ tình (cốt truyện mờ nhạt, có khi phi cốt truyện, thiên về phân
tích nội tâm nhân vật, giàu chất thơ);
+ Truyện ngắn kỳ áo (cốt truyện kỳ lạ, chi tiết, tình tiết kinh dị);
+ Truyện ngắn mini (hinh thức ngắn tối đa, giàu kịch tính và hay ở dư vị); Truyện
ngắn liên hoàn (có truyện trong truyện).
- Ngoài các loại cơ bản trên, truyện ngắn hiện đại còn có nhiều biến thể khác
thường được các nhà văn khai thác như
+ Hình thức truyện ngắn - nhật ký; lOMoAR cPSD| 61527594 + Truyện ngắn - thơ;
+ Truyện ngắn gia cổ tích hay giá ngụ ngôn (còn gọi là truyện nhại cổ tích, nhại
ngụ ngôn mà Nguyễn Huy Thiệp, Hoa Vang... thường hay khai thác. Đặc trưng
Nói đến đặc trưng thể loại truyện ngắn trước hết cần ghi nhận tính chất đặc thủ của
truyện ngắn ở sự ngắn gọn về dung lượng, về thủ pháp trần thuật, về cấu trúc nhân vật... - Dung lượng
+ Dù kể về cả quỹ thời gian trọn vẹn của một kiếp người hay chỉ một khoảnh
khắc, một "lát cắt" của cuộc đời một con người, truyện ngắn đều đòi hỏi phải
vượt qua sự kể lể dài dòng, chi tiết như trong tiểu thuyết hoặc truyện vừa.
- Bút pháp nghệ thuật
+ Bút pháp kể tả, trần thuật"trong truyện ngắn bất luận viết về cái gi cũng cần
phải được dồn nén lại "để đúc đến đặc sệt và nhọn hoắt".
+ Nhà văn thường hướng tới khắc họa một hiện tượng nhằm phát hiện một nét
bản chất trong tâm hồn con người hoặc cõi nhân sinh. Vì thế truyện ngắn
thường ít nhân vật (có khi chỉ có một hai nhân vật chính hiện diện) và ít sự kiện phức tạp.
- Cấu trúc nhân vật
+ Cấu trúc nhân vật truyện ngắn cũng thường hàm xúc và giản lược hơn so với
tiểu thuyết hoặc truyện vừa.
+ Mọi ý thức tạo dựng nhân vật về chân dung hình hài thể chất cũng như tinh
thần đều theo lối lược thuật chấm phá, hết sức ngắn gọn. Cà đoạn đời lúc mới
khai sinh của Chí Phèo chi được Nam Cao phác qua một câu: "Một buổi sáng
tinh mơ người đi thả ống lươn nhặt được một cậu bé xám ngoắt... trong cái lò gạch bỏ trồng.
+ Nếu như nhân vật chính trong tiểu thuyết là cà một thế giới sinh động, chi tiết
thì nhân vật trong truyện ngắn chỉ là một mảnh nhỏ của thế giới, nghĩa là lOMoAR cPSD| 61527594
truyện ngắn không cần đạt tới yêu cầu chạm khắc trọn vẹn những số phận có
cá tính đầy đặn, phong phú trong các mối quan hệ giao tiếp đa diện với hoàn cảnh.
+ Nhân vật truyện ngắn hiện lên trong tư cách là hiện thân cho một trạng thái
quan hệ xã hội hay một trạng thái tồn tại cụ thể của con người. - Cốt truyện
+ Khác với cốt truyện của tiểu thuyết có thể kể lễ dài hơi các biến cố sự kiện đa
tuyến... Cốt truyện truyện ngắn thường rất nổi bật, tạo sự hấp dẫn để thu hút độc giả.
+ Cốt truyện truyện ngắn thưởng khai thác các tình huống bất ngờ, giàu kịch tính,
tạo nên những ấn tượng sâu đậm về cuộc đời và tình người.
+ Trong truyện ngắn, các chi tiết được lựa chọn và tinh lọc kỹ lưỡng lại gắn với
cách hành văn hàm chứa ẩn ý nên tạo được những chiều sâu chưa nói hết nhằm
giúp bạn đọc có cơ hội tự mình suy ngẫm, chiêm nghiệm cùng tác phẩm.
+ Khả năng gợi mở sâu xa những ý nghĩa nhân sinh thường được dồn nén lại
trong các hình thức kết thúc truyện ngắn.
+ Thay vi lối kết cấu có hậu trong truyện ngắn xưa kia, truyện ngắn hiện đại
thường tạo được những độ mở rộng rãi và bất ngờ cho người đọc đồng sáng tạo với tác giả.
Muối của rừng - Nguyễn Huy Thiệp
1. Truyện Muối của rừng có thể chia làm mấy phần? Hãy mô hình hoá câu
chuyện bằng một sơ đồ thích hợp. - Truyện chia làm 4 phần
+ Phần 1 : “Sau tết Nguyên Đán...hang động đá vôi” : Bối cảnh cuộc đi săn của ông Diểu
+ Phần 2 : “Nhặt đất đá ném...Bết bên vai nó” : Hành trình ông Diểu đuổi theo và săn đuổi chú khỉ lOMoAR cPSD| 61527594
+ Phần 3: “Ông Diểu đặt tay lên...chỗ con khỉ đực nằm” : Quá trình ông Diểu băng
bó, chữa bệnh và quyết định phóng sinh chú khỉ
+ Phần 4 : Đoạn còn lại : Cảnh ông Diểu ra về gặp hoa tử huyền trong làn mưa xuân
- Mô hình hóa câu chuyện :
2. Truyện được kể từ điểm nhìn nào? Mối quan hệ giữa điểm nhìn của người
kể chuyện và điểm nhìn của nhân vật
- Truyện được kể từ điểm nhìn ngôi thứ ba
- Mối quan hệ : Câu chuyện được kể từ điểm nhìn của ngôi thứ ba nhưng trầnthuật
câu chuyện theo điểm nhìn của nhân vật, đưa ra những suy nghĩ, quan sát của nhân
vật về sự kiện mà cụ thể là điểm nhìn của ông Diểu về những chú khỉ và cuộc đi săn.
3. Nguyên nhân nào khiến ông Diều muốn đi săn? Hoạt động đi săn của ông
Diểu được miêu tả như thế nào trong truyện?
- Nguyên nhân khiến ông Diểu muốn đi săn : Tiết trời đẹp đẽ của mùa xuân khimuôn
vật căng tràn sức sống và khí trời trong lành, mát mẻ. Thêm nữa là đứa con học ở lOMoAR cPSD| 61527594
nước ngoài gửi về biếu ông khẩu súng hai nòng. Chính điều đó tác động đến ông Diểu ý nghĩ đi săn.
- Hoạt động đi săn của ông Diểu được miêu tả một cách sinh động, cụ thể. Từ lúcông
kĩ lưỡng chuẩn bị mọi thứ cho đến lúc ông đi săn, đuổi theo khỉ bố, khỉ con. Từng
cảm xúc và khung cảnh được miêu tả kĩ càng, cụ thể.
+ Đi săn khỉ con : Khi khỉ con rơi xuống vực:“ông Diểu tái mặt, mồ hôi toát ra như tắm”
+ Đi săn khỉ bố : miêu tả lúc ông Diểu leo lên mỏm đá để bắt khỉ đực : “núi đá
dốc và trơn”;”ông Diểu thấy nóng bừng người...ông leo thoăn thoắt”
4. Tìm và phân tích những nguyên nhân khiến ông Diểu đi đến quyết định
phóng sinh cho con khỉ đực?
Nguyên nhân khiến ông Diểu đi đến quyết định phóng sinh cho con khỉ đực : - Chi
tiết “Con khỉ run bắn, đưa đôi mắt đờ dại nhìn ông cầu khẩn....viên đạn phá vỡ bả
vai nó, làm trồi hẳn đoạn xương dài đến bốn phần. Ánh mắt khẩn cầu của chú khỉ
khiến trái tim ông lay động, đứng trước một sinh mệnh hấp hối và quằn quại trong
đau đớn do mình trực tiếp gây nên, ông bắt đầu cảm thấy tội lỗi bủa vây, đến mức
né tránh ánh mắt của chú khỉ.
- Chi tiết “ông Diểu giật mình quay lại và nhận ra con khỉ cái” ông mới biết hóa ra
khỉ cái đã theo ông từ lúc xuống núi đến giờ vẫn không rời bước. Ông đi được một
quãng vẫn thấy nó lẽo đẽo theo sau, trước hành động yêu thương của hai chú khỉ,
trái tim ông lần nữa rung động “ Con khỉ cái cũng thật kiên trì”.Trước hành động
của hai chú khỉ, ông Diểu dẫu thấy buồn tê tái nhưng ông cũng nhận ra tình yêu
của chúng và quyết định trả chú khỉ đực về cho khỉ cái.
5. Thống kê và phân tích ý nghĩa của những yếu tố kì ảo trong truyện Muối
của rừng. Những chi tiết này thể hiện chủ đề nào trong tác phẩm?
- Những yếu tố kì ảo trong truyện Muối của rừng :
+ Chi tiết sương mù dâng lên cuồn cuộn sau khi chú khỉ con rơi xuống vách đá và
cất lên những tiếng kêu thảm thiết. Chi tiết sương mù vừa gợi lên không khí lạnh lOMoAR cPSD| 61527594
lẽo của màn sương vừa thể hiện nội tâm nhân vật cũng mờ mịt, bối rối và lạnh lẽo như vậy.
+ Hình ảnh hoa tử huyền cuối câu chuyện hiện thân cho điều tốt lành, cho sự may
mắn, ấm no. Đặc biệt loại hoa này thể hiện niềm tin chiến thắng của cái thiện, tạo
nên một không khí huyền thoại.
- Những chi tiết này thể hiện chủ đề về nhân sinh. Khi con người đang ngày càngbị
tha hóa, những giá trị đạo đức bị phá hủy. Câu chuyện như là một hành trình đi tìm
cái thiện của con người. Qua đó khơi dậy lòng trắc ẩn, yêu mến thiên nhiên trong mỗi con người.
6. Theo Ha-ra-ri (Harari), có một quan niệm cho rằng: "Các sinh vật không
phải người không có giá trị tự thân nào cả, chúng chỉ tồn tại vì lợi ích của
chúng ta mà thôi.” Đọc truyện ngắn Muối của rừng, em có tán thành với
quan niệm đó không? Vì sao?
Em không tán thành với quan niệm đó, bởi lẽ, em tin rằng mỗi loài sinh vật đều có
những giá trị riêng và góp phần vào việc cân bằng giới tự nhiên. Không chỉ riêng
con người mà các loài sinh vật cũng có suy nghĩ và làm những công việc của chúng.
Qua truyện ngắn “Muối của rừng”, em nhận thấy điều đó, như ông Điểu cũng vậy,
để rồi ông phải thốt lên “trách nhiệm đè lên lưng mỗi sinh vật quả thật nặng nề”.
Nguyễn Huy Thiệp đã nhận ra điều đó, đó chính là giá trị tự thân của mỗi loài sinh
vật, không chỉ ở con người. Động vật cũng biết nhận thức, biết đau thương. Vì vậy,
mỗi con người chúng ta cần phải trân quý và bảo vệ các loài động thực vật, chúng
có đóng góp rất lớn trong việc cân bằng hệ sinh thái.