Hệ sinh thái là gì? Ví dụ và bài tập về hệ sinh thái Sinh 9
Hệ sinh thái là một khái niệm rất quan trọng trong môn sinh học 9. Hãy cùng tìm hiểu về Hệ sinh thái ở
bài viết dưới đây của Luật Minh Khuê nhé:
Mục lục bài viết
1. Lý thuyết về hệ sinh thái
Căn cứ vào Sách Giáo khoa Sinh học 9, NXB Giáo dục Việt Nam
1.1 Hệ sinh thái là gì?
Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và khu vực sống của quần xã (sinh cảnh). Trong hệ sinh thái, các
sinh vật luôn luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo
thành một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
Ví dụ: Trong một khu rừng có nhiều cây lớn nhỏ khác nhau, các cây lớn đóng vai trò quan trọng là bảo
vệ các cây nhỏ và động vật sống trong rừng. Động vật rừng ăn thực vật hoặc ăn thịt các loài động vật
khác. Các sinh vật trong rừng phụ thuộc lẫn nhau và tác động với môi trường sống của chúng rất chặt
chẽ tạo thành hệ sinh thái.
- Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu sau:
+ Các thành phần vô sinh như đất đá, nước, thảm mục...
+ Sinh vật sản xuất là thực vật.
+ Sinh vật tiêu thụ gồm có động vật ăn thực vật và động vật ăn thịt.
+ Sinh vật phân giải như vi khuẩn, nấm...
- Các hệ sinh thái:
Hệ sinh thái trên cạn, hệ sinh thái nước mặn và hệ sinh thái nước ngọt là ba nhóm hệ sinh thái chính.
Tuy nhiên, các nhóm này lại được chia ra nhiều hệ sinh thái nhỏ hơn:
+ Hệ sinh thái trên cạn gồm các hệ sinh thái rừng nhiệt đới, savan, sa mạc, hoang mạc, thảo nguyên,…
+ Hệ sinh thái nước mặn gồm các hệ sinh thái ven bờ biển, rừng ngập mặn, cỏ biển, san hô, vùng khơi,…
+ Hệ sinh thái nước ngọt gồm hệ sinh thái nước đứng (ao, hồ), hệ sinh thái nước chảy (sông, suối),…
1.2 Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn
Chuỗi và lưới thức ăn biểu hiện mối quan hệ dinh dưỡng giữa các loài sinh vật trong quần xã
a) Thế nào là một chuỗi thức ăn?
Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi
thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía trước, vừa là sinh vật bị mắt xích phía sau tiêu thụ.
b) Thế nào là một lưới thức ăn?
Trong tự nhiên, một loài sinh vật không phải chỉ tham gia vào một chuỗi thức ăn mà đồng thời còn
tham gia vào các chuỗi thức ăn khác. Các chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung tạo thành một lưới thức ăn.
Kiến thức cần nhớ:
Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh). Hệ sinh thái là
một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
Các sinh vật trong quần xã gắn bó với nhau bởi nhiều mối quan hệ, trong đó quan hệ dinh dưỡng có
vai trò quan trọng được thể hiện qua chuỗi và lưới thức ăn. Một lưới thức ăn hoàn chỉnh bao gồm 3
thành phần chủ yếu là sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ và sinh vật phân giải.
2. Ví dụ và bài tập về hệ sinh tái
2.1 Ví dụ về hệ sinh tái
Ví dụ về hệ sinh thái: Hệ sinh thái rừng, hệ sinh thái biển...
Ví dụ cụ thể: Xét trong hệ sinh thái ao, có nhiều động vật và thực vật khác nhau, thực vật vai trò quan
trọng là nơi ẩn náu của động vật và là thức ăn của một số động vật như cá... Động vật ao ăn thực vật
hoặc ăn động vật bé hơn (cá). Hệ sinh thái ao nghĩa là các sinh vật trong ao phụ thuộc lẫn nhau và tác
động với môi trường sống của chúng rất chặt chẽ. Trong đó:
- Sinh vật sản xuất: Cỏ, bèo....
- Sinh vật tiêu thụ: cá, tôm, ốc....
- Sinh vật phân giải: Vi sinh vật
2.2 Bài tập về hệ sinh tái
Câu 1: Trả lời những câu hỏi sau:
- Những thành phần vô sinh và hữu sinh có thể có trong hệ sinh thái rừng.
- Lá và cành cây mục là thức ăn của những sinh vật nào?
- Cây rừng có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống động vật rừng?
- Động vật rừng có ảnh hưởng như thế nào tới thực vật?
- Nếu như rừng bị cháy mất hầu hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì điểu gì sẽ xảy ra đối với các loài động? Tại sao?
Đáp án gợi ý:
- Những thành phần vô sinh và hữu sinh có thể có trong hệ sinh thái rừng là:
+ Thành phần vô sinh: Ánh sáng, Không khí, đất
+ Thành phần hữu sinh: Cây, cỏ, chim, thú
- Lá và cành cây mục là thức ăn của những sinh vật: Nấm, vi khuẩn
- Cây rừng có ý nghĩa quan trọng đối với đời sống động vật rừng: Cung cấp không khí (Khí oxi) cho các
động vật sống trong rừng, ngoài ra còn cung cấp thức ăn, nơi ở
- Động vật rừng có ảnh hưởng quan trọng tới thực vật như: Cung cấp phân bón cho thực vật, giúp
thực vật phán tán hạt phấn và thụ phấn...
- Nếu như rừng bị cháy mất hầu hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì động vật sẽ bị suy giảm do thiếu chỗ
ở, thiếu hụt thức ăn và không khí. Câu 2:
Thực hiện các bài tập sau:
- Thức ăn của chuột là gì?
- Động vật nào ăn thịt chuột?
Hãy điền nội dung phù hợp vào chỗ trống của chuỗi thức ăn sau: (Thức ăn của chuột) → Chuột →
(Động vật ăn thịt chuột)
Tương tự hãy điền nội dung phù hợp vào chỗ trống của chuỗi thức ăn sau: …….. → Bọ ngựa → ……..
…….. → Sâu → …….. …….. → ……. → ……..
- Trong chuỗi thức ăn, mỗi loài sinh vật là một mắt xích. Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa một
mắt xích với mắt xích đứng trước và mắt xích đứng sau trong chuỗi thức ăn?
- Hãy điền tiếp các từ phù hợp vào những chỗ trống trong câu sau: Chuỗi thức ăn là một dãy gồm
nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn là sinh vật tiêu thụ
mắt xích …… vừa là sinh vật bị mắt xích …… tiêu thụ.
Đáp án gợi ý:
- Thức ăn của chuột là sâu ăn lá cây
- Động vật nào ăn thịt chuột là rắn
Chuỗi thức ăn:
Côn trùng → Chuột → Rắn
Côn trùng → Bọ ngựa → Rắn
Lá cây → Sâu → Chim
Chim → Rắn → Đại bàng
Chuỗi thức ăn là một dãy gồm nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong
chuỗi thức ăn là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía trước vừa là sinh vật bị mắt xích phía sau tiêu thụ.
Câu 3: Thực hiện các yêu cầu sau:
- Cho biết sâu ăn lá cây tham gia vào những chuỗi thức ăn nào.
- Hãy sắp xếp các sinh vật theo từng thành phần chủ yếu của hệ sinh thái.
Đáp án gợi ý:
- Sâu ăn lá cây giam gia vào những chuỗi thức ăn như:
+ Lá cây -> Sâu ăn lá cây -> Chim
+ Sâu ăn lá cây -> Chuột -> Mèo -> Vi sinh vật
+ Lá cây -> Sâu ăn lá cây -> Chuột -> Mèo -> Đại bàng -> Vi sinh vật ....
- Trong chuỗi thức ăn trên:
+ Sinh vật sản xuất: Lá cây
+ Sinh vật tiêu thụ: Sâu ăn lá cây, Chuột
+ Sinh vật phân giải: Vi sinh vật
Câu 4: Hãy cho ví dụ về một hệ sinh thái, phân tích các thành phần chính trong hệ sinh thái đó.
Đáp án gợi ý:
Hệ sinh thái trong ao gồm có các thành phần:
- Bèo, rong...: Sinh vật sản xuất
- Cá, ốc ăn bèo...: Sinh vật tiêu thụ cấp 1
- Cá vừa: Sinh vật tiêu thụ cấp 2
- Cá to: Sinh vật tiêu thụ cấp 3
- Vi sinh vật: Sinh vật phân giải
Câu 5: Các hệ sinh thái bao gồm những nhóm chính nào? (chọn phương án trả lời đúng nhất)
A. Nhóm các hệ sinh thái trên cạn, nhóm các hệ sinh thái nước mặn
B. Nhóm các hệ sinh thái nước mặn, nhóm các hệ sinh thái nước ngọt
C. Nhóm các hệ sinh thái nước ngọt, nhóm các hệ sinh thái trên cạn D. Cả A, B và C
Đáp án gợi ý: Đáp án D