Khóa học 2: Khám Phá Bộ Luật Hồng Đức và Vai Trò Phụ Nữ

1/Khái quát sơ về bộ luật hồng đức
Bộ Luật Hồng Đức (hay còn gọi Quốc triều hình luật; Lê Triều hình luật) được Bộ luật Hồng
Đức được tìm thấy trên hai bản in ván khắc và một bản chép tay với tiêu đề Lê triều hình sự. Các
tài liệu này đều không ghi tên tác giả, niên đại, không có lời tựa. . Bộ luật này được ban bố lần
đầu tiên dưới thời vua Lê Thánh Tông . Tuy nhiên, đã có một số nhà nghiên cứu qua quá trình
nghiên cứu lịch sử cho rằng Bộ luật này được biên soạn và ban hành từ thời vua Lê Thái Tổ
(1428) và không ngừng được hoàn chỉnh, trong quá trình hoàn chỉnh các điều khoản của Bộ luật
thì có sự đóng góp to lớn của vua Lê Thánh Tông. Công lao của triều vua Lê Thánh Tông là đã
san định các luật lệ của những triều vua trước để hoàn thành bước xây dựng bộ pháp điển ấy. Bộ
Luật Hồng Đức gồm 13 chương, 722 Điều, chia làm 6 quyển:
-Quyển 1 có 2 chương:
+Chương Danh lệ 49 Điều: Quy định những vấn đề cơ bản có tính chất chi phối nội dung khác.
+ Chương cấm vệ 47 điều: quy định về bảo vệ cung cấm, kinh thành và các tội về cấm vệ. -Quyển 2 có 2 chương:
+ Chương vi chế 144 điều: quy định các hình phạt khi quan lại có hành vi sai trái, các tội về chức vụ.
+Chương quân chính 43 điều: quy định về sự trừng phạt dành cho các tướng, sĩ khi có hành vi
sai trái, các tội quân sự. -Quyển 3 có 3 chương:
+Chương Hộ hôn 58 điều: quy định về hộ tịch, hộ khẩu, hôn nhân gia đình và các tội phạm các lĩnh vực này.
+Chương Điền sản 59 điều: quy định về ruộng đất, thừa kế, hương hoả và các tội phạm liên quan.
+ Chương Thông gian 10 điều: quy định về tội phạm tình dục. -Quyển 4 có 2 chương:
+Chương đạo tặc 54 điều: quy định về tội trộm cướp, giết người và một số tội chính trị.
+ Chương đấu tụng 50 điều: quy định gồm các tội đánh nhau, tội vu cáo, lăng mạ,… -Quyển 5 có 2 chương:
+ Chương trá nguỵ 38 điều: quy định tội giả mạo, lừa dối.
+Chương tạp luật 92 điều: quy định các tội không thuộc những chương trên -Quyển 6 có 2 chương:
+Chương Bộ vong 13 điều: quy định về bắt tội phạm chạy trốn và các tội liên quan.
+ Chương Đoán ngục 65 điều: quy định về xử án, giam giữ can phạm và các tội phạm trong lĩnh vực này.
Bộ luật chứng minh trình độ văn minh, văn hóa pháp lý của dân tộc Việt trong quá khứ mà còn
để lại nhiều giá trị, kinh nghiệm có thể nghiên cứu tiếp thu và kế thừa trong hoạt động lập pháp,
làm cho các nhà nghiên cứu đã đi từ sự ngạc nhiên này đến sự ngạc nhiên khác. Một trong những
điểm nổi bật và khác biệt nhất của Bộ luật Hồng Đức chính là việc bảo vệ quyền lợi của người
phụ nữ. Song đó, khẳng định vị thế, vai trò của người phụ nữ trong gia đình và xã hội. Đây chính
là pháp luật tiến bộ, đậm tính nhân văn, vượt lên trên những quan niệm, xã hội đương thời, vượt
qua các bộ luật phong kiến trước đó, cùng thời và kể cả sau này.
2/ Tại sao mà ở thời phong kiến cổ hủ thì bộ luật hồng đức này lại có những quy định bảo
vệ cho lợi ích của người phụ nữ
Những yếu tố thăng trầm suốt thời thơ ấu của vị vua anh minh lỗi lạc Lê Thánh Tông. Cuộc đời
trầm luân của ông gắn liền và chịu công ơn rất nhiều đối với phu nữ. Đầu tiên với người mẹ của
ông- Hoàng Thái hậu Ngô Thị Ngọc Dao - một bậc Mẫu nghi thiên hạ có công lao to lớn với cả 3
triều vua Lê Sơ. Bà đã vất vả trông chạy trước sự hãm hại của Hoàng hậu Nguyễn Thị Anh để
sinh thành, nuôi dưỡng và cưu mang Vua Lê Thánh Tông , đặc biệt khi là người gần gũi với vua
Lê Thánh Tông nên đã có ảnh hưởng lớn đến cuộc sống, nhân cách, công đức và sự nghiệp của
Lê Thánh Tông làm cho truyền thống nhân đạo, truyền thống tôn trọng phụ nữ, tư tưởng “lấy dân
làm gốc” đã thấm nhuần vào tư tưởng của vị vua này trong những năm tháng ấy.Hơn nữa, chính
bà Ngô Thị Ngọc Dao là nạn nhân của tư tưởng trọng nam khinh nữ, bà nhiều lần bị hãm hại
cũng chỉ vì là phụ nữ và không có được tiếng nói riêng cho chính mình. Thứ hai, khi ông và mẹ
bị hãm hại thì bà Nguyễn Thị Lộ Trãi đã bất chấp đứng ra bảo vệ. Sau đó, cùng chồng là Nguyễn
Trãi đã đứng ra bảo lãnh, xin Vua Lê Thái Tông ngăn chặn âm mưu bức hại hai mẹ con ông của
Hoàng Hậu Nguyễn Thị Anh.Tiếp đó lại giúp ông và mẹ trốn khỏi kinh thành còn cử người dạy
dỗ ông từ khi còn nhỏ. Đó là cũng một trong những nguyên cớ mà Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị
Lộ rơi vào thảm án (vụ án Lệ Chi Viên). Chuyện vợ chồng bà Nguyễn Thị Lộ cứu giúp đã khắc
ghi vào lòng ông nên khi lên ngôi ông đã giải oan cho họ.
Mặt khác, ngay từ khi dựng nước và giữ nước thì người phụ đã có vai trò quan trọng không kém
gì nam giới trong cả hai mặt trận là sản xuất và chiến đầu. Trong sản xuất, hình ảnh gần gũi nhất
duy trì suốt hàng ngàn năm nay “chồng cày, vợ cấy, trâu cày”. Bức tranh hiện thực cho sự bình
đẳng giới giữa nam và nữ , sự phân công công việc hợp lý. Về chiến đấu, trong công cuộc bảo vệ
quyền sống và phát triển độc, lập của đất nước thì vai trò của người phụ nữ quan trọng không
kém “giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh”. Câu nói này thể hiện sự mạnh mẽ của người phụ nữ cho
thấy được những việc nam giới làm được phụ nữ cũng làm được. Cụ thể là người ở cương vị
lãnh đạo cao nhất bà Năng Thị Tiêu trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tần, Hai Bà
Trưng trong cuộc chiến chống quân xâm lược Hán. Do đó, những tình tiết nêu trên là nguyên
nhân khiến cho vua Lê Thánh Tông có những cách tân táo bạo, sâu sắc đối với việc bảo vệ phụ
nữ trước những hành vi chà đạp, coi khinh của hệ tư tưởng phong kiến để Vua Lê Thánh Tông
ban hành Bộ Luật Hồng Đức với những quy định bảo vệ phụ nữ. Đây cũng là bước tiến mới cho
vai trò và địa vị của người phụ nữ.
Quyển 2 46 câu cúi ko có bảo vệ phụ nữ.