Lặng lẽ Sa Pa - Tóm tắt & Phân tích tác phẩm Nguyễn Thành Long

Lặng lẽ Sa Pa I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả: Nguyễn Thành Long (1925 - 1991) •
Phong cách sáng tác: Ông là một cây bút chuyên viết về truyện ngắn và kí. Đặc sắc trong truyện
ngắn của ông là luôn tạo ra những hình tượng đẹp đẽ, ngôn ngữ rất giàu chất thơ trong trẻo và nhẹ nhàng. •
Quan niệm sáng tác: “Lao động nghệ thuật là một con đường gian khổ, đòi hỏi người cầm bút phải có cá tính sáng tạo” •
Các tác phẩm tiêu biểu: “Bát cơm Cụ Hồ”, “Giữa trong xanh”, “Gió bấc gió nồm”…
2. Tác phẩm "Lặng lẽ Sa Pa” •
Hoàn cảnh sáng tác: mùa hè năm 1970, trong chuyến đi thực tế lên Lào Cai của tác giả Nguyễn
Thành Long, in trong tập “Giữa trong xanh”. • Bố cục: •
Đoạn 1: Từ đầu đến “Kìa, anh ta kia”: Anh thanh niên qua lời giới thiệu của bác lái xe. •
Đoạn 2: Tiếp theo đến “không có vật gì như thế”: Cuộc gặp gỡ, trò chuyện giữa anh thanh
niên với ông họa sĩ và cô kĩ sư. •
Đoạn 3: Còn lại: Cuộc chia tay cảm động. •
Ý nghĩa nhan đề: Nói Sa Pa lặng lẽ vì đó là vẻ ngoài của một nơi vắng vẻ, thanh bình, ít người lui tới
nhưng kì thực lại chẳng hề lặng lẽ. Bởi vì nó có sự cống hiến đẹp đẽ của những con người đầy trách
nhiệm với công việc và đất nước. Họ sôi nổi và nhiệt huyết, tiêu biểu là anh thanh niên với phẩm
chất tốt đẹp của mình đã làm nên sức sống của Sa Pa, khiến nó trở nên giàu sức sống và đầy lãng
mạn. Sự hi sinh âm thầm của những con người vô danh trở thành biểu tượng khái quát cho một thế hệ lao động mới. II.
Đọc - hiểu văn bản
1. Tình huống truyện •
Tình huống truyện khá đơn giản xoay quanh cuộc gặp gỡ bất ngờ giữa anh thanh niên, ông họa sĩ, cô kĩ sư và bác lái xe. •
Tác dụng của tính huống •
Giúp nhân vật xuất hiện một cách tự nhiên •
Khắc họa nhân vật thông qua nhận xét của các nhân vật khác → khách quan •
Góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm là sự cống hiến âm thầm, lặng lẽ.
2. Bức tranh thiên nhiên Sa Pa •
Vẻ đẹp kì thú, rực rỡ nắng lạ thường •
Cảnh sắc thơ mộng, hư ảo, giàu chất thơ •
Miêu tả bức tranh thiên nhiên bằng ngôn ngữ trong sáng, mỗi chữ, mỗi câu như có đường nét, hình
khối, sắc màu. Văn xuôi truyện ngắn mà giàu nhịp điệu mang âm hưởng một bài thơ về thiên nhiên đất nước.
3. Nhân vật anh thanh niên
Nhân vật chính xuất hiện thông qua lời kể của bác lái xe: đó là một trong những người cô độc nhất thế gian, thèm người.
• Hoàn cảnh sống và làm việc
• Anh thanh niên 27 tuổi, nét mặt rạng rỡ sống và làm việc một mình trên đỉnh núi cao 2600m, quanh
năm làm bạn với mây mù và cây cỏ. Anh làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu. Công việc của
anh là “đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây và đo chấn động mặt đất, dự báo thời tiết hằng ngày để
phục vụ sản xuất và phục vụ chiến đấu”. Một công việc gian khó nhưng đòi hỏi sự chính xác, tỉ mỉ
và tinh thần trách nhiệm cao.
• Hoàn cảnh sống khắc nghiệt vô cùng bởi sự heo hút, vắng vẻ; cuộc sống và công việc có phần đơn
điệu, giản đơn… Nhưng cái gian khổ nhất đối với chàng trai trẻ ấy có lẽ là phải vượt qua sự cô đơn,
vắng vẻ quanh năm suốt tháng ở nơi núi cao không một bóng người. Cô đơn đến mức “thèm người”,
phải lăn cây chặn đường dừng xe khách qua núi để được gặp gỡ, trò chuyện.
• Vẻ đẹp trong phẩm chất
a. Một người yêu nghề, có trách nhiệm với công việc •
Anh hiểu rằng, công việc mình làm tuy nhỏ bé nhưng liên quan đến công việc chung của đất nước, của mọi người. •
Sống một mình giữa đỉnh núi cao, không có ai theo dõi, quản lí nhưng anh vẫn luôn hoàn thành công
việc đúng giờ quy định. •
Anh rất yêu công việc của mình, xem nó như mạng sống •
Anh quan niệm “khi ta làm việc, ta với công việc là một, sao lại gọi là một mình được” •
Anh nói về công việc với tất cả tình yêu và hào hứng.
b. Một người lạc quan, yêu cuộc sống •
Sắp xếp cuộc sống ngăn nắp •
Ngoài công việc, anh còn trồng hoa, nuôi gà, tự học, đọc sách làm cuộc sống của mình vơi đi sự
nhàm chán và trở nên thi vị hơn. •
Anh coi sách như một người bạn để trò chuyện, để thanh lọc tâm hồn. Sách là nhịp cầu kết nối với
thế giới nhộn nhịp bên ngoài.
c. Một người chân thành, cởi mở, hiếu khách •
Anh thanh niên đáng yêu ở nỗi “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt và sự quan tâm đến
người khác một cách chu đáo. Anh không thu mình trong sự cô đơn mà luôn mong muốn kết nối với mọi người. • Biểu hiện: •
Tình thân với bác lái xe, thái độ ân cần chu đáo, tặng củ tam thất cho vợ bác vừa mới ốm dậy. •
Vui sướng cuống cuồng khi có khách đến thăm nhà. •
Tiếp đón những người khách bằng tấm lòng nhiệt thành, ấm áp. •
Trò chuyện cởi mở về cuộc sống, công việc của mình. •
Đếm từng phút vì sợ hết mất ba mươi phút gặp gỡ vô cùng quý báu. •
Lưu luyến với khách khi chia tay, xúc động đến nỗi phải “quay mặt đi” và ấn vào tay ông hoạ
sĩ già cái làn trứng làm quà, không dám tiễn khách ra xe.
d. Một người khiêm tốn, thành thật •
Cho rằng công việc của mình cũng như bao công việc khác •
Anh thanh niên từ chối để nhà họa sĩ vẽ vì anh cho rằng còn nhiều người xứng đáng hơn và giới
thiệu họ cho ông họa sĩ.
Đánh giá nhân vật:
Tóm lại, chỉ bằng một số chi tiết và anh thanh niên chỉ xuất hiện trong khoảnh khắc của truyện, nhưng tác
giả đã phác hoạ được chân dung nhân vật chính với những nét đẹp về tinh thần, tình cảm, cách sống và
những suy nghĩ về cuộc sống, về ý nghĩa của công việc. Anh thanh niên là hình ảnh tiêu biểu cho những con
người ở Sa Pa, là chân dung con người lao động mới trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.
4. Tuyến nhân vật phụ
4.1. Nhân vật ông họa sĩ •
Người kể chuyện đã nhập vào cái nhìn và suy nghĩ của nhân vật ông họa sĩ để quan sát và miêu tả từ
cảnh thiên nhiên đến nhân vật chính của chuyện. Từ đó, gửi gắm suy nghĩ về con người, về nghệ thuật •
Nhân vật mang điểm nhìn trần thuật. Những xúc cảm và suy tư của nhân vật ông họa sĩ về người
thanh niên và về những điều khác nữa được gợi lên từ câu chuyện của anh khiến anh thanh niên hiện
ra rõ nét và đẹp hơn, có thêm chiều sâu tư tưởng. •
Vẻ đẹp phẩm chất: •
Là một người nghệ sĩ chân chính, nghiêm túc, say mê đi tìm cái đẹp: “Hơn bao nhiêu người
khác, ông cũng biết rõ sự bất lực của nghệ thuật … nặng nhọc gian nan” •
Có trái tim giàu xúc cảm, rung động trước thiên nhiên Sa Pa thơ mộng và con người hăng say lao động. •
Xúc động, bối rối, cảm hứng sáng tác được khơi dậy khi gặp anh thanh niên: “Vị họa sĩ đã
bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước được biết … một ý sáng tác”. •
Cảm thấy khó khăn khi ghi lại hình ảnh anh thanh niên bằng nét bút kí họa: “người con trai
ấy đáng yêu thật nhưng làm cho ông nhọc quá”. → Luôn băn khoăn trăn trở trong sáng tác.
4.2. Nhân vật cô kỹ sư •
Cô gái dám rời Hà Nội, bỏ lại sau lưng “mối tình đầu nhạt nhẽo” để lên công tác ở miền cao Tây
Bắc. Đây là một người có khát khao cống hiến, sẵn sàng xung phong. •
Trong cuộc gặp gỡ, cô “bàng hoàng” nhận ra mối tình bấy lâu của mình nhỏ bé, cuộc sống bấy lâu
tẻ nhạt, nhỏ bé. Khoảnh khắc “bàng hoàng” ấy chính là sự bừng dậy của những tình cảm lớn lao,
cao đẹp khi người ta bắt gặp được những ánh sáng đẹp đẽ toả ra từ cuộc sống, từ tâm hồn người khác. •
Qua cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên, trong cô bừng dậy một tình cảm lớn khi thấy được ánh
sáng đẹp tỏa ra từ cuộc sống có ích: “cô hiểu thêm cuộc sống một mình dũng cảm tuyệt đẹp của
người thanh niên, về cái thế giới những con người như anh mà anh kể, và về con đường cô đang đi
tới”. → Càng thêm tin tưởng vào con đường mình đã chọn. •
Cô ấn tượng, hàm ơn về bó hoa được tặng, đó không chỉ là bó hoa bình thường mà còn là lời trao gửi
những háo hức và mơ mộng, là bó hoa tinh thần: “một ấn tượng hàm ơn khó tả dạt lên trong lòng cô
gái. Không phải chỉ vì bó hoa rất to sẽ đi theo cô trong chuyến đi thứ nhất ra đời. Mà vì một bó hoa
nào khác nữa, bó hoa của những háo hức và mơ mộng ngẫu nhiên anh cho thêm cô” → Lí tưởng
được khơi dậy, sẵn sàng đi bất cứ nơi đâu khi Tổ quốc cần.
⇒ Qua nhân vật cô kỹ sư ta thấy được vẻ đẹp và sức ảnh hưởng của anh thanh niên.
4.3 Nhân vật bác lái xe •
Yêu công việc, suốt 30 năm vẫn luôn cởi mở, niềm nở, có trách nhiệm với công việc, là cầu nối giữa
anh thanh niên và cuộc đời. •
Bác lái xe là người dẫn dắt truyện, kích thích sự tò mò của ông họa sĩ và cô kĩ sư về anh thanh niên –
người cô độc nhất thế gian, người rất “thèm người”.
5. Chất thơ (chất trữ tình) trong văn bản •
Vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa •
Vẻ đẹp của người lao động ở Sa Pa (suy nghĩ, việc làm, lối sống của các nhân vật) III. Tổng kết 1. Nội dung •
Bức tranh nên thơ về cảnh đẹp Sa Pa •
Chân dung người lao động bình thường nhưng phẩm chất rất cao đẹp, tiêu biểu là người thanh niên làm công tác khí tượng •
Lòng yêu mến, cảm phục với những con người đang cống hiến quên mình cho nhân dân, Tổ quốc. 2. Nghệ thuật •
Xây dựng cốt truyện đơn giản, tạo tình huống truyện tự nhiên, tình cờ, hấp dẫn. Thời gian gặp gỡ rất
ngắn ngủi nhưng gợi ra cho độc giả nhiều suy nghĩ sâu sắc •
Xây dựng đoạn đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm •
Tả cảnh đặc sắc, tả nhân vật với nhiều điểm nhìn → Tạo nên tính khách quan, tinh tế. không hề nhạt nhòa •
Kết hợp giữa kể tả và nghị luận •
Tạo tính chất trữ tình trong tác phẩm truyện •
Ngôn ngữ giàu nhạc điệu, giàu chất thơ IV. So sánh liên hệ •
Chân dung người lao động trong “Đoàn thuyền đánh cá”.
-Những con người lao động vô danh, đủ mọi thành phần lứa tuổi
-Công việc, điều kiện làm việc của đầy gian khó, thử thách thế nhưng họ luôn mang trong Giống
mình nguồn năng lượng tích cực, lòng nhiệt thành, say mê. nhau
-Sống có lý tưởng và tràn đầy lạc quan, tìm thấy niềm hạnh phúc trong công việc, trong lao động
-Chân dung được khắc họa qua sự kết hợp các yếu tố tự sự, trữ tình và bình luận ĐTĐC: •
Môi trường sống: vùng biển •
Vẻ đẹp hài hòa giữa con người và thiên nhiên trong sự hoành tráng, rực rỡ, rộn ràng Khác •
Giọng điệu khỏe khoắn hào hùng kết hợp tài tình các biện pháp tu từ nhau LLSP: •
Môi trường sống: vùng rừng núi cao •
Vẻ đẹp thầm lặng, nên thơ, yên ả •
Ngôn ngữ truyện giàu chất thơ, trong trẻo, nhẹ nhàng; cách kể chuyện tự nhiên
- Lẽ sống cao đẹp của những người lạc quan, làm việc hăng say, cống hiến hết mình cho đất nước trong “Mùa lạc”
Trong quá trình xây dungự nhất nước, nhất là những vùng kinh tế mới (cụ thể trong tác phẩ là Điện
Biên) còn nhiều khó khăn, thử thách có lúc làm cho con người nhụt chí, bi quan, muốn bỏ cuộc, mất niềm
tin vào lí tưởng đã lựa chọn. Nhà văn Nguyễn Khải sáng tác “Mùa lạc” như một lời khích lệ, động viên tinh
thần chúng ta sống lạc quan hơn, tin tưởng vào tương lai tươi sáng hơn.
Những con người trong tác phẩm không chỉ lạc quan trong sản xuất mà còn lạc quan trong tình yêu,
trong cuộc sống, họ tin vào việc tương lai nhất định sẽ tươi sáng hơn hôm nay. Tất cả đèu có thể hồi sinh,
như mảnh đất Điện Biên từng bị tàn phá nặng nề bởi chiến tranh, đầy rẫy dây thép gai, bom mìn đã đổi khác
với những sắc màu rực rỡ, căng tràn sức sống. Con người cũng sẽ như thế, dẫu chịu nhiều đau thương vất vả,
nhưng trong trái tim ấy vẫn tồn tại một sức sống mãnh liệt, một hy vọng, một ánh sáng của niềm lạc quan và
tràn trề sự hồi sinh mạnh mẽ sau những đổi thay.
- “ Chỉ có cuộc sống vì người khác mới là cuộc sống đáng quý” (Albert Einstein)
Document Outline

• I.Tìm hiểu chung
• 1.Tình huống truyện
• 2.Bức tranh thiên nhiên Sa Pa
• 3.Nhân vật anh thanh niên
• •Hoàn cảnh sống và làm việc
• •Vẻ đẹp trong phẩm chất
  • a.Một người yêu nghề, có trách nhiệm với công việc
  • b.Một người lạc quan, yêu cuộc sống
  • c.Một người chân thành, cởi mở, hiếu khách
  • d.Một người khiêm tốn, thành thật
• Đánh giá nhân vật:
  • 4.Tuyến nhân vật phụ
• 5.Chất thơ (chất trữ tình) trong văn bản
• III.Tổng kết
• 2.Nghệ thuật
• IV.So sánh liên hệ