Mạch cảm xúc của bài thơ Sang thu là gì? Ngữ văn 9
1. Mạch cảm xúc của bài thơ Sang Thu
- Mạch cảm xúc trong thơ là sự sắp xếp, tổ chức, thể hiện những cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ và
trạng thái tâm lý của người viết trong bài thơ. Đây là yếu tố quan trọng tạo nên sức hấp dẫn và tác
động của bài thơ đối với người đọc. Mạch cảm xúc là một phần quan trọng của thơ vì nó giúp người viết truyền tải và tạo cảm xúc cho người đọc.
- Mạch cảm xúc trong bài thơ Sang thu được hữu thỉnh khắc họa qua nhiều hình ảnh mang đặc
trưng của mùa thu cùng ngôn ngữ giản dị, mang đậm chất thôn quê tạo nên một nét rất riêng trong của thơ thu Hữu Thỉnh.
- Mạch cảm xúc sang thu là một bức thông điệp chớm thu với những tín hiệu báo thu tới, khoảnh
khắc ấy được diễn tả bằng sự rung cảm tinh tế, sự trải nghiệm sâu sắc của nhà thơ. Mạch cảm xúc
xuyên suốt với hai nội dung nổi bật: cảm xúc trước thiên nhiên mùa thu và những triết lý nhân
sinh, suy ngẫm về cuộc đời mà tác gải gửi đến bạn đọc.
+ Ở khổ 1, tác giả mở đầu bài thơ bằng cảm xúc bất ngờ, bừng tỉnh, một cảm giác mà khi tất cả cả
các giác quan được đánh thức bằng các dấu hiệu của chớm thu: hương ổi, gió se, sương sớm.
+ Ở khổ 2, sau cảm giác bỡ ngỡ, bồi hồi khi nhận ra thu đã về là cảm xúc buâng khuâng, xao xuyến
cùng chút luyến tiếc khi chứng kiến dòng chảy thời gian đang lặng lẽ trôi. Cảnh vật mùa hạ còn
lưu luyến, còn đọng lại chút ít trên bầu trên qua hình ảnh đám mây "vắt nửa mình sang thu", cũng
như lòng người còn lưu luyến, còn vấn vương về quang thời gian vừa trôi qua
+ kết bài ở khổ cuối, tác giả gửi gắm đến bạn đọc những suy ngẫm về cuộc đời. Những triết lý
sống về thời gian và tuổi trẻ để ta thêm ý thức về lẽ sống đời mình, thêm yêu và trân trọng cuộc đời.
Mạch cảm xúc vủa bài thơ là mạch cảm xúc chuyển động qua nhiều tầng, gắn liền với bức tranh
thu của Hữu Thỉnh, bức tranh giao mùa chứ không phải bức tranh thu tĩnh. Mạch cảm xúc đưa ta
nhẹ xuôi theo dòng cảm xúc của nhà thơ, từ những cung bậc cảm xúc nhẹ nhàng đến những suy
ngẫm triết lý sâu xa. Với cung bậc cảm xúc nhiều tầng, nhưng được khắc hoạ bằng những hình
ảnh đậm chất quê hương, bình dị giúp người đọc không chỉ được phả vào hương sắc mùa thu, như
cảm nhận được con người nhà thơ tinh tế, sâu sắc mà lại rất đỗi gần gũi thân thương.
2. Bài cảm nhận về mạch cảm xúc trong bài Sang thu của nhà thơ Hữu Thỉnh
Mùa thu quê hương luôn là đề tài nhiều cảm xúc đối với thi nhân, với mỗi người thì thu la ̣i mang
mô ̣t dáng vẻ riêng. Thu của Xuâ ̣n Diê ̣u là thu dáng buồn lá liễu, là màu áo mư phai, thu của Lưu
Tro ̣ng Lưu là thu với âm thanh đầy tinh tế trong "Tiếng thu",.. Với Hữu Thỉnh, thu là mô ̣t cái gì
đó đâ ̣m hồn quê hương, dân dã, gần gũi trong "Sang thu". Hữu thỉnh góp thêm sắc riêng của mình
vào kho tàng mùa thu của các thi nhân, Hữu Thỉnh còn góp thêm cái ma ̣ch cảm xúc thu đầy mới
la ̣, đầy thu của mình vào đó.
Nhà thơ Hữu Thỉnh đã đi diều nơi và viết nhiều bài. Mô ̣t số bài thơ của ông đă ̣c biê ̣t viết về những
người cùng cuô ̣c sống ở nông thôn, miền quê dân dã. Ông sáng tác bài thơ "Sang thu" vào cuối
năm 1977, bài thơ nằm trong tâ ̣p "Từ chiến hào ra thành phố" và được báo Văn nghê ̣ đăng tải đầu
tiên. Nô ̣i dung thể hiê ̣n tâm tra ̣ng bâng khuâng, xao xuyến của nhà thơ trước những thay đổi rõ rê ̣t
của thế giới và là bức tranh thiên nhiên tuyê ̣t đe ̣p của nông thôn đồng bằng Bắc bô ̣ trong khoảng
thời gian giao mùa từ ha ̣ sang thu.
Ma ̣ch cảm xúc của bài thơ đươ ̣c gắn liền với dòng chảy giao mùa mà nhà thơ miêu tả, ma ̣ch cảm
xúc đươ ̣c chuyển biến theo khoảnh khắc giao mùa từ ha ̣ sang thu, vì vâ ̣y mà mỗi khổ thơ, mỗi mô ̣t
dấu hiê ̣u giao mùa, từ nhe ̣ nhàng, phảng phất đến càng ngày càng đâ ̣m hương thu, đâ ̣m chất thu thì
ma ̣ch cảm xúc của bài thơ cũng vì thế mà càng đươ ̣c khắc hoa ̣ rõ ràng hơn qua các khổ thơ.
Hữu Thỉnh đã khuấy đô ̣ng tâm trí và giác quan của người đo ̣c bằng mô ̣t phát hiê ̣n đầy bất ngờ ngay mở đầu bài thơ:
"Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về"
Nhà thơ sử du ̣ng cu ̣m từ "bỗng nhâ ̣n ra" để diễn tả mô ̣t tra ̣ng thái không lường trước đươ ̣c, đầy
tình cờ và như mô ̣t cơ duyên mà vô tình đánh thức mô ̣t tâm hồn yêu thu để từ đó khơi dâ ̣y tất cả
các giác quan để nhà thơ có thể mở hồn mình cảm nhâ ̣n sự xuất hiê ̣n của thu trên trời đất, hình ảnh
và sự vâ ̣t mang hương sắc, dấu hiê ̣u của thu đươ ̣c nhà thơ đưa tất thảy vào trong ống kính, trong vần thơ của mình.
Khứu giác luôn là giác quan nhanh nha ̣y và cảm nhâ ̣n sự viê ̣c đươ ̣c mô ̣t cách nhanh nhất và đây
cũng là giác quan đầu tiên mà tác giả cảm nhâ ̣n đươ ̣c "hình như thu đã về". Hương ổi, mô ̣t làn
hương đă ̣c biê ̣t của thức quả mùa thu Viê ̣t Nam đã phả vào trong gió. Tác giả sử du ̣ng đô ̣ng từ
"phả" là mô ̣t đô ̣ng từ của tác đô ̣ng nhe nhàng, hoà mình vào không khí, đánh dấu sự xuất hiê ̣n của
hơi thu trong không gian. Sự xuất hiê ̣n của hương ổi cùng với màn sương buổi sớm khiến cho chủ
thể thảng thốt rằng có vẻ như thu đã về. Đô ̣ng từ "phả" mang đầy tính chủ đô ̣ng, thu đến mô ̣t cách
chủ đô ̣ng khiến cho con người ở đây về thế bi ̣ đô ̣ng, bất ngờ thảng thốt trong mô ̣t loa ̣t các dấu hiê ̣u
của mùa thu đang chuyển mình. Khi khứu giác đã đươ ̣c đánh thức, theo sau đó là mô ̣t các giác
quan như xúc giác, thi ̣ giác. Mùa thu trong Hữu Thỉnh là những hình ảnh đă ̣c biê ̣t với hương ổi,
với gió se, với sương qua ngõ. Nổi bâ ̣t lên là mùi hương ổi gần gữi, mang đâ ̣m chất đồng quê và
đi vào bài thơi mô ̣t cách tự nhiên, la ̣i mới mẻ, mô ̣t hình ảnh đâ ̣m chất Hữu Thỉnh chứ không phải mô ̣t thu của ai khác.
Hình ảnh "Sương chùng chình qua ngõ" gơ ̣i hình ảnh sương thu chầm châ ̣m chuyển đô ̣ng, sương
giăng mác trên nơi các đầu thôn ngõ xóm lúc buổi sớm. Sương được nhân hoá với từ "chùng chình'
bỗng trở nên thâ ̣t sinh đô ̣ng, có hồn, mang dáng dấp của con người vào buổi sáng sớm.
Thức dâ ̣y sau mô ̣t giấc ngủ, mùa thu đã đánh thức và khơi dâ ̣y các giác quan của tác giả bằng mô ̣t
mùi hương rất đỗi thân quen - hương ổi rồi bằng các hình ảnh đă ̣c trưng thời tiết của mùa thu, để
tác giả nhâ ̣n ra mùa thu đã về. Nhà thơ đã khéo dùng từ "bỗng", "hình như" để diễn tả tâm tra ̣ng
của mình đầy ngỡ ngàng, bâng khuâng, có điều gì đó chơ ̣t giâ ̣t mình với dòng chảy thời gian. Qua
đó cũng có thể thấy sự đầy tinh tế của nhà thơ, phải thâ ̣t tinh tế và khéo quan sát mới có thể cảm
nhâ ̣n các biến chuyển của đất trời như vâ ̣y. Đây cũng là mở đầu cho ma ̣ch cảm xúc của bài thơ,
mô ̣t cảm xúc ngỡ ngàng, bâng khuâng của lòng người.
Khi bức tranh thu dần đươ ̣c vén lên, ma ̣ch cảm xúc của tác giả hay cũng chính là ma ̣ch cảm xúc
của bài thơ thay đi cái vẻ bâng khuâng, ngỡ ngàng lúc đầu là những cảm nhâ ̣n mới, cái nhìn quan
sát bao quát cả đất trời thu vào trong tầm mắt.
"Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt dầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu"
Bằ ng biê ̣n pháp nhân hoá sông và chim qua những từ láy "vô ̣i vàng", "dềnh dàng" vừa gơ ̣i tả đươ ̣c
nét đă ̣c trưng của mùa thu, vừa nhân hoá làm cho chúng trở nên sinh đô ̣ng, hữu tình và có hồn.
Dòng sông chảy mô ̣t cách từ từ, châ ̣m dãi, dòng nước cứ êm đềm, lă ̣ng lẽ trôi, bên trên có những
cánh chim đang vô ̣i vã, bâ ̣n rô ̣n di cư để chuẩn bi ̣ cho mô ̣t mùa mới. Hai hình ảnh tưởng chừng
như đối lâ ̣p, nhưng la ̣i liên quan và gắn kết với nhau, tất cả đều là chuẩn bi ̣ cho mô ̣t mùa mới sang,
cho mùa thu đang chầm châ ̣m chuyển mình. Hình ảnh miêu tả sông, tả chim, đều là miêu tả đô ̣ng
vâ ̣t và cảnh quan, nhưng ta như cảm nhâ ̣n đươ ̣c hình bóng của con người khi thu đang tới.
Bên ca ̣nh những hình ảnh đâ ̣m tính thôn quê bình di ̣như sông, chim, nhà thơ còn cho ̣n hình ảnh
đô ̣c đáo khác là hình ảnh "đám mây mùa ha ̣" đang "vắt nửa mình sang thu". Mây trôi lững lờ, bồng
bềnh, vắ t ngang bầu trời. Dường như trong mây còn la ̣i chút nắng hè nên mới "vắt nửa mình". Câu
thơ tả mây đô ̣c đáo, thú vi ̣và có sức gợi hình. Với cách diễn đa ̣t này, hình ảnh của sự vâ ̣t mà nhà
thơ nhắc đến không chỉ khắc hoa ̣ lên bức tranh thu đang chuyển mình mà còn gợi hình ảnh về mô ̣t
mùa hè trước đó. Hình ảnh giao mùa đe ̣p đẽ nhưng có chút đươ ̣m buồn, các màu sắc của mùa ha ̣
đang dần nhường chỗ cho thu sang, hình ảnh go ̣i sự nuối tiếc của lòng người với dòng chảy của thời gian.
Mạch cảm xúc đi từ ngỡ ngàng đến có chút nuối tiếc và tác giả đã kết bài la ̣i bằng những chiêm
nghiê ̣m về cuô ̣c đời của mình:
"Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi"
Nắ ng cuố i ha ̣ vẫn còn nắng, còn sáng nhưng đang nha ̣t dần. Những ngày giao mùa này đã ít đi
những cơn mưa rào ào a ̣t. Tiếng sấm cũng bớt bất ngờ dữ dô ̣i và bất ngờ. Dấu hiê ̣u mùa thu dường
như càng trở nên rõ ràng hơn. Nắng, sấm và mưa vừa là hiê ̣n tượng thiên nhiên, là các dấu hiê ̣u
thời tiết thay đổi đầu tiên trong thời điểm giao mùa, nhưng nắng, sấm và mưa còn có thể hiểu là
các hình ảnh ẩn du ̣ cho các dấu mốc trong cuô ̣c đời của mỗi người. Nắng là hình ảnh đă ̣c trưng
của mùa ha ̣, như tươ ̣ng trưng cho sự nhiê ̣t huyê ̣t, những đam mê cháy bỏng của tuổi trẻ. Sấm và
mưa tươ ̣ng trưng cho những vang đô ̣ng bất thường của ngoa ̣i cảnh, của cuô ̣c đời. Hàng cây đứng
tuổi tươ ̣ng trưng cho con người từng trải, đươ ̣c tôi luyê ̣n trong gian khổ. Với những hình ảnh đươ ̣c
sử du ̣ng trong khổ thơ cuối bài, nhà thơ Hữu Thỉnh muốn gửi gắm đến đo ̣c giả những suy ngẫm
của mình về mùa thu của đời người. Khi con người đã va vấp, từng trải với muôn vàn sóng gió
cuô ̣c đời thì khi đứng trước những tác đô ̣ng, ảnh hưởng bên ngoài, ho ̣ sẽ vững vàng, bình tĩnh hơn.
Ma ̣ch cảm xúc "Sang thu" là mô ̣t bức thông điê ̣p lúc "hạ vắt nửa mình sang thu". Mùa ha ̣ dần qua,
mùa thu tới, khoảnh khắc ấy đươ ̣c diễn tả bằng sự rung cảm, sự trải nghiê ̣m đầy tinh tế và sâu sắc
của nhà thơ. Ma ̣ch cảm xúc xuyên xuốt với hai nô ̣i dung nổi bâ ̣t: cung bậc cảm xúc của nhà thơ
lúc sang thu và suy ngẫm, triết lý nhân sinh về đời người khi chớm thu.
Sang thu của Hữu Thỉnh không chỉ mang đến cho người đo ̣c những cảm xúc mới về mùa thu của
quê hương mà còn làm sâu sắc hơn tình cảm quê hương con người. "Sang thu" là mô ̣t tấm gương
trong đó người đó có thể nhìn thấy quê hương và tâm hồn của ho ̣. Hữu Thỉnh đã ta ̣o ra mô ̣t cách
nhìn, mô ̣t cách mô tả đô ̣c đáo, thoát khỏi những ước lê ̣ để xác đi ̣nh vi ̣ trí riêng, chất riêng đầy Hữu
Thỉnh bình bị, thôn quê trên con đường sáng ta ̣o nghê ̣ thuâ ̣t bằng cách mô tả mùa thu chuyển mình
qua các dấu hiê ̣u của va ̣n vâ ̣t xung quanh.