BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TPHCM
….. …..
Đề tài: NGHIÊN CỨU, TÌM HIỂU CÁC TRI THỨC
CƠ BẢN VÀ ỨNG DỤNG VÀO THỰC TIỄN VỀ
MÔN CỜ TƯỚNG TẠI TRƯỜNG ĐH SPKT TP.HCM
Nhóm trình bày: Nhóm 5 Lớp: 24TXLC45SP2
TP. HỒ CHÍ MINH – 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TPHCM
….. …..
Đề tài: NGHIÊN CỨU, TÌM HIỂU CÁC TRI THỨC
CƠ BẢN VÀ ỨNG DỤNG VÀO THỰC TIỄN VỀ
MÔN CỜ TƯỚNG TẠI TRƯỜNG ĐH SPKT TP.HCM
Mã học phần: PHED230715
Giảng viên hướng dẫn: ThS. Ngô Bích Tờ
TP. HỒ CHÍ MINH – 2024 LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học môn Giáo Dục Thể Chất – Cờ T ớn ư g nhờ sự nhiệt tình
giảng dạy của thầy Ngô Bích Tờ đã giúp em tích lũy được nhiều kiến thức trong
môn Cờ Tướng để làm đề tài, giúp em kết thúc môn học với đề tài: “NGHIÊN
CỨU, TÌM HIỂU CÁC TRI THỨC CƠ BẢN VÀ ỨNG DỤNG VÀO
THỰC TIỄN VỀ MÔN CỜ TƯỚNG TẠI TRƯỜNG ĐH SPKT TP.HCM”.
Em xin gửi lời các ơn đến thầy đã nâng đỡ và dìu dắt chúng em trong suốt quá
trình học tập và rèn luyện tại trường. Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn đến giáo
viên hướng dẫn thầy Ngô Bích Tờ đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo chúng em trong
suốt quá trình làm dạy học.
Do còn nhiều hạn chế về mặt kiến thức, củng như hiểu biết và thời gian nên
trong lần làm bài tiểu luận này không thể tránh khỏi thiếu sót. Chúng em kính
mong nhận được nhiều đóng góp ý kiến quý báu của thầy để hoàn thành tốt hơn ạ.
Chúng em xin chân thành cảm ơn! LỜI NÓI ĐẦU
Trong thế giới của những trò chơi trí tuệ, cờ tướng nổi bật như một biểu tượng
của nghệ thuật chiến lược và tư duy logic. Mỗi quân cờ không chỉ đơn thuần
là một phần của trò chơi, mà còn là đại diện cho những quyết định, ý tưởng
và chiến lược mà người chơi phải vận dụng. Hình ảnh bàn cờ, nơi hai đối thủ
đối đầu, không chỉ phản ánh cuộc chiến giữa hai cá nhân mà còn là cuộc chiến
giữa các tư tưởng, cách nhìn nhận và phong cách chơi khác nhau.
Môn cờ tướng, với lịch sử hàng ngàn năm, đã thấm nhuần vào văn hóa và
truyền thống của nhiều quốc gia, đặc biệt là ở châu Á. Qua từng nước đi,
người chơi không chỉ tìm kiếm chiến thắng mà còn khám phá những bài học
về kiên nhẫn, sự sáng tạo và khả năng thích ứng. Nghiên cứu về cờ tướng
không chỉ là tìm hiểu luật chơi hay các kỹ thuật mà còn là hành trình khám
phá một di sản văn hóa phong phú, nơi mà mỗi ván cờ là một câu chuyện chờ được kể.
Trong bối cảnh hiện đại, khi cờ tướng ngày càng phát triển và lan tỏa, việc
hiểu rõ về nó trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Qua bài viết này, chúng ta sẽ
cùng nhau khám phá những khía cạnh đa dạng của cờ tướng, từ lịch sử, luật
chơi cho đến các chiến thuật, nhằm làm sáng tỏ giá trị của môn nghệ thuật
này trong đời sống hôm nay.
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
….……………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………. MỤC LỤC
I. TỔNG QUAN ........................................................................................... 1
1. Đặt vấn đề. ................................................................................................ 1
1.1. Tầm quan trọng, tính cấp thiết, lợi ích của môn cờ tướng. ........... 1
1.2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................... 2
1.3. Nguồn gốc, lịch sử, xuất xứ tên gọi môn cờ tướng. ......................... 3
1.4. Sự Phát triển và liên đoàn Cờ tướng thế g ớ i i (World Xiangqi
Federation)................................................................................................. 6
II. TRI THỨC VÀ ỨNG DỤNG CƠ BẢN CỦA MÔN CỜ
TƯỚNG. ......................................................................................................... 9
2. Giới thiệu Các quân cờ ............................................................................ 9
2.1. Giới thiệu cơ bản về cờ tướng ........................................................... 9
2.2 Ký hiệu các vị trí trên bàn cờ .......................................................... 13
2.3. Các giai đoạn của một ván cờ ......................................................... 14 2.4. Một số đ ề
i u luật cơ bản của Cờ Tướng. ......................................... 16
2.4.1. Bắt quân ...................................................................................... 16
2.4.2. Chiếu Tướng ............................................................................... 16 2.4.3. C ạ
h m quân ................................................................................. 17
2.5. Ghi biên bản ..................................................................................... 19
2.6. Khai cuộc trong cờ tướng ................................................................ 19
2.6.1. Khái niệm, nguyên tắc giai đoạn khai cuộc ............................. 19
2.6.2. Những lưu ý khi khai triển quân trên bàn cờ. ........................ 20
2.7. Phân loại khai cuộc thông dụng ..................................................... 23
2.8. Các dạng khai cuộc cơ bản ............................................................. 23
2.9. Cờ thế ................................................................................................ 25
2.9.1. Khái niệm. .................................................................................. 25
2.9.2. Các đặc điểm chính của cờ thế. ................................................ 26
2.9.3. Phân loại cờ thế .......................................................................... 26
2.9.4. Tác dụng của cờ thế ................................................................... 28
2.9.5. Những thế cờ thế khai cuộc hay nhất trong Cờ Tướng hiện đại
................................................................................................................ 30
2.10. Khái niệm giai đoạn trung cuộc ................................................... 36
2.10.1 Các loại hình chiến thuật ......................................................... 37
2.11. Tàn Cuộc ......................................................................................... 54
2.11.1. Có Pháo phải giữ Sĩ. ............................................................... . 56
2.11.2. Cờ tàn Pháo hoàn ..................................................................... 56
2.11.3. Cờ tàn – Xe chiếm trung lộ ..................................................... 57
2.11.4. Cờ tàn – Khuyết Sĩ kị Xe. ........................................................ 58
2.11.5. Đơn Tốt bắt Tướng. ................................................................. 58
2.11.6. Tàn cuộc Tốt Song Tốt ............................................................ 60
2.11.7 Tàn cuộc Pháo ........................................................................... 60
III. SO SÁNH GIỮA CỜ VUA VÀ CỜ TƯỚNG ........................ 63
3. So sánh giữa cờ t ớ
ư ng và cờ vua .......................................................... 63
3.1 .Điểm tương đồng .............................................................................. 63
3.2. Điểm khác nhau ............................................................................... 63
3.3. Ý nghĩa và tác dụng khi chơi cờ tướng, cờ vua ............................. 65
3.4. Mục tiêu khi chơi cờ tướng và cờ vua. ........................................... 66
IV. TRÌNH BÀY TIỂU SỬ VÀ CÁC THÀNH TÍCH CỦA CÁC
DANH THỦ CỜ TƯỚNG THẾ GIỚI, VIỆT NAM VÀ TRUNG
QUỐC ........................................................................................................... 69
4. Tiểu sử và các thành tích của các danh thủ cờ tướng thế giới, Việt Nam
vầ Trung Quốc ............................................................................................ 69
4.1. Danh thủ cờ tướng tại Việt Nam .................................................... 69
4.1.1. Cao thủ cờ tướng Việt Nam Lại Lý Huynh ............................. 69
4.1.2. Đặc cấp quốc tế đại sư Mai Thanh Minh ................................ 70
4.1.3. Cao thủ cờ tướng Việt Nam Nguyễn Vũ Quân ....................... 71
4.1.4. Kỳ thủ cờ Tướng Việt Nam Trềnh A Sáng .............................. 72
4.2. Danh thủ cờ tướng tại Trung Quốc ................................................ 74
4.2.1. Kỳ tiên – Hồ Vinh Hoa .............................................................. 74
4.2.2. Dịch lâm đệ n ấ
h t cao thủ – Hứa Ngân Xuyên ....................... . 74
4.2.3. Khoái mã phi đao – Lữ Khâm .................................................. 75
4.2.4. Ma Kỳ – Dương Quan Lân ....................................................... 76
4.3. Các danh thủ cờ tướng trên thế giới .............................................. 77
V. KHẢO SÁT CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐƯA MÔN CỜ
TƯỚNG VÀO GIẢNG DẠY VÀ TẠI SAO MÔN CỜ TƯỚNG
LẠI CHƯA ĐƯỢC PHỔ BIẾN TRONG CHƯƠNG TRÌNH
ĐẠO TẠO .................................................................................................... 78
5. Các trường đại học đưa môn cờ tướng vào giảng dạy ....................... 78 I. TỔNG QUAN 1. Đặt vấn đề.
1.1. Tầm quan trọn ,
g tính cấp thiết, lợi ích của môn cờ tướng.
- Giáo dục thể chất là một phần không thể thiếu trong chương trình học,
không chỉ giúp học sinh phát triển thể chất mà còn hỗ trợ quá trình phát triển
toàn diện cả về tinh thần và trí tuệ. Các hoạt động thể thao và trò chơi chiến
thuật như cờ tướng có vai trò quan trọng trong việc phát triển tư duy logic,
khả năng ra quyết định, và tinh thần kỷ luật.
Môn cờ tướng trong bối cảnh giáo dục thể chất:
- Mặc dù cờ tướng không phải là môn thể thao thể chất như bóng đá hay
chạy bộ, nó vẫn đóng vai trò quan trọng trong giáo dục thể chất bởi tính
chiến thuật và yêu cầu về sự tập trung, kiên nhẫn và tinh thần thể thao cao.
Cờ tướng có thể được coi là một hoạt động giáo dục thể chất dành cho "trí
óc" với những lợi ích cụ thể sau:
- Phát triển tư duy chiến thuật: Cờ tướng giúp người chơi học cách lập kế
hoạch, dự đoán hành động của đối thủ, và điều chỉnh chiến lược theo tình
hình thực tế, những kỹ năng này rất hữu ích trong đời sống và học tập.
- Tăng cường khả năng tập trung: Người chơi cờ tướng phải tập trung cao
độ trong suốt quá trình chơi, đồng thời phát triển khả năng quản lý thời gian
và đưa ra quyết định chính xác dưới áp lực.
Tính cấp thiết của việc đưa cờ tướng vào giáo dục thể chất:
- Trong bối cảnh ngày càng nhiều học sinh phải đối mặt với áp lực học tập
và cuộc sống, môn cờ tướng có thể trở thành một công cụ hữu hiệu để giảm
căng thẳng, phát triển tư duy, và hỗ trợ các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống.
Nhiều quốc gia đã coi cờ vua là môn học chính trong giáo dục thể chất trí
tuệ, và cờ tướng, với lịch sử và văn hóa lâu đời, cũng xứng đáng có vị trí
tương tự trong hệ thống giáo dục Việt Nam.
Lợi ích đối với học sinh:
- Cải thiện khả năng tư duy: Cờ tướng đòi hỏi người chơi phải suy nghĩ từ
nhiều góc độ khác nhau và liên tục điều chỉnh chiến lược, giúp cải thiện khả
năng phân tích và tư duy logic.
- Phát triển kỹ năng quản lý cảm xúc: Khi đối mặt với các tình huống khó
khăn hoặc bị đối thủ áp đảo, người chơi cờ tướng phải học cách kiểm soát
cảm xúc, bình tĩnh để tìm ra giải pháp tốt nhất.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Xác định nội dung giảng dạy: Nghiên cứu để xây dựng nội dung chương
trình đào tạo phù hợp với từng đối tượng học viên, từ cơ bản đến nâng cao.
Hiểu rõ về bản chất và quy luật của cờ tướng:
- Phân tích các yếu tố: Tìm hiểu về các quân cờ, cách đi, luật chơi, các tình
huống chiến thuật cơ bản và nâng cao.
- Khám phá các chiến thuật: Nghiên cứu các khai cuộc, trung cuộc và tàn cuộc phổ b ế
i n, các chiến thuật tấn công, phòng thủ, và các kế hoạch chiến lược khác nhau.
- Phân tích các ván cờ mẫu: Học hỏi từ các kỳ t ủ
h chuyên nghiệp, phân tích
các ván cờ kinh điển để rút ra bài học và kinh nghiệm.
Rèn luyện tư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề:
- Phát triển tư duy hệ t ố
h ng: Cờ tướng yêu cầu người chơi phải tính toán
nhiều nước đi trước, dự đoán các tình huống có thể xảy ra và lựa chọn nước đi tối ưu.
- Nâng cao khả năng tập trung: Khi chơi cờ, người chơi cần tập trung cao
độ để theo dõi diễn biến của ván cờ và đưa ra quyết định nhanh chóng.
Rèn luyện tính kiên nhẫn: Cờ tướng là một trò chơi đòi hỏi sự kiên nhẫn và
bền bỉ. Người chơi cần phải đối mặt với những tình huống khó khăn và tìm cách vượt qua.
Nâng cao khả năng sáng tạo và linh hoạt:
- Tìm kiếm những nước đi mới: Cờ tướng là một trò chơi có vô vàn biến
hóa, người chơi luôn phải tìm kiếm những nước đi mới, độc đáo để đánh bại đối thủ.
- Phát triển tư duy phản biện: Cờ tướng giúp người chơi rèn luyện khả năng
phân tích, đánh giá và phản biện các ý tưởng của bản thân và đối thủ.
Tìm hiểu về văn hóa và lịch sử:
- Khám phá nguồn gốc: Tìm hiểu về lịch sử ra đời và phát triển của cờ tướng,
các giai đoạn phát triển và những kỳ t ủ h nổi tiếng.
- Nghiên cứu về văn hóa: Cờ tướng là một phần không thể thiếu trong văn
hóa của nhiều quốc gia, việc nghiên cứu cờ tướng giúp hiểu rõ hơn về văn
hóa và con người của các quốc gia đó.
Ứng dụng cờ tướng vào các lĩnh vực khác:
- Giáo dục: Cờ tướng có thể được sử dụng như một công cụ để dạy học các
môn như toán, khoa học, và kỹ năng mềm. - Q ả
u n lý: Các nguyên tắc của cờ tướng có thể được áp dụng vào việc ra
quyết định, giải quyết vấn đề và quản lý dự án.
- Đời sống: Cờ tướng giúp cải thiện các kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm
và khả năng thích ứng với những thay đổi.
1.3. Nguồn gốc, l ịch sử, xuất xứ tên gọi môn cờ tướng.
Nguồn gốc cờ tướng:
- Cờ Tướng bắt đầu xuất hiện ở Trung Quốc vào thế kỷ thứ VIII, thứ IX; vào
đời nhà Tống. Theo các bức tranh cổ vẽ về đề tài đánh cờ hay các hình họa
trên đồ gốm sứ thì dạng Cờ Tướng ban đầu, bàn cờ có 64 ô vuông đen trắng
giống hệt Chatugara. Cờ Tướng (tượng kỳ) thời kì đầu có 16 quân không có
Pháo. Điều này cho phép Kết luận Cờ T ớn
ư g được cải biên từ Chatugara (Cờ Vua). Nguồn góc ra đời
- Từ Ấn Độ, trò chơi này được nhập vào Trung Đông qua con đường giao
lưu buôn bán, “con đường tơ lụa”, con đường thỉnh kinh của đạo phật để vào nhà Đường.
- Người Trung Hoa đã cải cách triệt để không còn bóng của Chatugara trên bàn cờ T ớn
ư g. Đó là cuộc cải cách lớn về t ế
h giới quan, về cấu trúc xã hội,
về giáo lý “Quân thần tá sứ”, “Trung quân ái quốc”, về tư duy quân sự trên
bàn cờ..., để chuyển từ Chatugara sang Cờ Tướng bao gồm 7 loại binh chủng
có tên gọi là Tướng, Sĩ, Tượng, Xe, Pháo, Mã, Tốt, thể hiện dưới dạng hình ảnh và chữ v ế
i t qua các thời kì khác nhau thì khác nhau.
- Cờ tướng cổ đại không có quân Pháo và sông. Các nhà nghiên cứu đều
thống nhất là quân Pháo được bổ sung từ cuối thời nhà Đường và hoàn thiện
như ngày hôm nay vào thời nhà Tống bởi cho tới thời đó, con người mới
tìm ra vũ khí pháo để sử dụng trong chiến tranh
Tuy nhiên, người Trung Hoa đã cải tiến bàn cờ Saturanga như sau :
- Họ không dùng "ô", không dùng hai màu để phân biệt ô, mà họ chuyển
sang dùng "đường" để đặt quân và đi quân. Chỉ với động tác này, họ đã tăng thêm số đ ể
i m đi quân từ 64 của Saturanga lên 81.
- Đã là hai quốc gia đối kháng thì phải có biên giới rõ ràng, từ đó, họ đặt ra
"hà", tức là sông. Khi "hà" xuất hiện trên bàn cờ, 9 điểm đặt quân nữa được
tăng thêm. Như vậy, bàn cờ tướng bây giờ đã là 90 điểm so với 64, đó là
một sự mở rộng đáng kể. Tuy nhiên, diện tích chung của bàn cờ hầu như
không tăng mấy (chỉ tăng thêm 8 ô) so với số điểm tăng lên tới một phần ba.
- Đã là quốc gia thì phải có cung cấm (宮) và không thể đi khắp bàn cờ như
kiểu Saturanga được. Thế là "Cửu cung" đã được tạo ra. Điều này thể hiện
tư duy phương Đông hết sức rõ ràng.
- Bàn cờ Saturanga có hình dáng quân cờ là những hình khối, nhưng cờ
Tướng thì quân nào trông cũng giống quân nào, chỉ có mỗi tên là khác nhau,
lại được viết bằng chữ Hán. Đây có thể là lý do khiến cờ tướng không được phổ b ế
i n bằng cờ vua, chỉ cần liếc qua là có thể nhận ra đâu là Vua, đâu là
Hoàng hậu, kỵ sĩ, v.v. Tuy nhiên, đối với người Trung Hoa thì việc thuộc
mặt cờ này là không có vấn đề gì khó khăn. Gần đây ngày càng có nhiều ý kiến đề ng ị
h cải cách hình dáng các quân cờ tướng và trên thực tế người ta
đã đưa những phác thảo của những bộ quân mới bằng hình tượng thay cho
chữ viết, nhất là khi cờ tướng được chơi ở những nước không sử dụng tiếng Trung.
- Với sự thay đổi bố cục bàn cờ, người Trung Hoa đã phải có những điều
chỉnh để lấy lại sự cân bằng cho bàn cờ. Đó chính là những ngoại lệ mà
người chơi phải tự n ớ.
h (Xem thêm phần Mã, Tướng). Xuất xứ tên gọi
- Người Trung Hoa đặt tên cho cờ này là Tượng kỳ (象棋) với ý nghĩa cờ
hình tượng (theo chữ Hán) chứ không phải vì có quân tượng (voi) trên bàn
cờ. Cũng có một số tài liệu lý giải rằng, vì Trung Hoa trước thời nhà Nguyên
(1271-1368)... thì không có voi, khi họ tiếp nhận Saturanga thấy trong các
quân cờ có quân voi lạ nên người Trung Hoa bèn gọi là "tượng kỳ" để kỷ
niệm một loại cờ lạ có con voi. Như thế có người suy ra "tượng kỳ" có nghĩa là cờ voi.
- Trong tiếng Việt, từ trước tới nay trò chơi này được gọi là cờ tướng do
trong bàn cờ quân Tướng là quan trọng nhất.
- Tại Việt Nam, kỹ thuật sử dụng voi chiến đã có từ khá sớm. Các tài liệu
Việt Nam và Trung Quốc từng ghi nhận trong cuộc khởi nghĩa ở Mê Linh
của Hai Bà Trưng năm 40 (thế kỷ 1 sau Công nguyên) đã sử dụng lực lượng
voi chiến đánh lại quân nhà Đông Hán. Rất nhiều hình ảnh ghi nhận Hai Bà
chỉ huy trên mình voi (Hình 7). Một hình ảnh tương tự ghi nhận rằng Bà
Triệu năm 248 cũng sử dụng voi chiến trong cuộc khởi nghĩa chống quân Ngô (thời Tam Quốc)
- Mặc dù có tới trên 1000 năm Bắc thuộc (từ năm 179TCN-939), cờ Tướng
ở Việt Nam và Tượng kỳ ở Trung Hoa đã hình thành và phát triển ở thế kỷ
7-8 (trong thời kỳ Bắc thuộc bởi phong kiến phương Bắc xâm chiếm Việt
Nam) song vẫn có những sự khác biệt giữa cờ Tướng ở Việt Nam và Tượng
kỳ ở Trung Hoa, nhất là ở thời kỳ độc lập tự chủ hoàn toàn của Việt Nam,
kể từ khi Ngô Quyền xưng vương vào năm 939.
- Với ý nghĩa đó tác giả đề xuất đưa cờ Tướng và cờ Vua Việt Nam bổ sung
vào bản đồ Cờ Thế giới với tên đầy đủ tiếng Việt và tiếng Anh để làng cờ
thế giới hiểu rõ hơn về bản sắc văn hóa - lịch sử của cờ Tướng nước ta.
1.4. Sự Phát triển và liên đoàn Cờ tướng thế giới (World Xiangqi Federation)
Sự phát triển cờ tướng thế giới
- Ngày nay có hàng trăm triệu người chơi Cờ tướng.
- Ngày nay Cờ Tướng đã thành lập được Hiệp hội Cờ Tướng Á châu và Hiệp
hội Cờ Tướng Thế giới, Cờ Tướng đã có hẳn một hệ thống thi đấu Quốc tế hùng mạnh.
- Mỗi năm có hàng trăm giải cúp cờ danh tiếng như các giải thế giới, giải
châu lục và cúp như “Ngũ Dương Bôi”, “Ngân Lệ Bôi”... Tại TQ và một số
nước châu Á đã thành lập các Kỳ viện.
- Các nước Âu mỹ cũng bắt đầu tổ chức giải như: cúp “Phật thừa” do Mỹ
sáng lập. Pháp cũng đã vào cuộc với việc nhận đăng cai giải vô dịch Thế Giới tại Pari.
Sự phát triển Cờ Tướng ở Việt Nam:
- Tháng 12 năm 1992 giải vô địch Cờ Tướng quốc gia đầu tiên được tổ chức tại TP. Đà Nẵng.
- Sang năm 1993 lần đầu tiên Cờ Tướng Việt Nam tham dự giải vô địch Cờ
tướng Thế giới và gia nhập Hiệp hội Cờ Tướng Thế giới và hiệp hội Cờ Tướng Châu Á.
- Chúng ta đã tham gia các giải đấu lớn như: Vô địch Châu Á, Giải đấu thủ
mạnh Châu Á, Giải Phật Thừa Bôi,... Đã đạt được nhiều giải thưởng lớn và
được xếp vào hàng thứ 2 của Thế giới.
- Nhiều VĐV có đẳng cấp có trình độ cao được thế giới công nhận trong
giai đoạn Cờ tướng hiện đại như: Mai Thanh Minh, Trịnh A Sáng, Trần Văn
Ninh, Lê Thị Hương và một số danh thủ trẻ nhiều triển vọng như: Đào Cao
Khoa, Nguyễn Thành Bảo, Châu Thị Ngọc Giao.
Hệ thống tổ chức giải Cờ Tướng
- Giải vô địch Cờ Tướng Thế giới, 2 năm tổ chức một lần.
- Giải vô địch Cờ Tướng Châu Á, 2 năm tổ chức một lần.
- Giải các đấu thủ mạnh Châu Á.
- Giải vô địch Đông Nam Á và một số giải mời khác.
Liên đoàn Cờ tướng thế giới: (World Xiangqi Federation)
Thành lập 6 tháng 7 năm 1993; 30 năm trứic
Trụ sở chính: Bắc Kinh, Trung Quốc
Ngôn ngữ chính: Tiếng Trung Quốc, English Chủ tịch: Timothy FOck Trang wed: http://wxf.ca/wxf
Liên đoàn cờ tướng thế giới tiếng Anh World Xiangqi Federation viết tắt
WXF, là tổ chức liên kết liên đoàn cờ tướng quốc gia toàn thế giới và là
thành viên của Hiệp hội thể thao trí tuệ Quốc tế từ 2015.
- Liên đoàn cờ tướng thế giới được thành lập vào ngày 6 tháng 7 năm 1993
tại giải vô địch Cờ tướng thế giới lần thứ 3 tại Bắc Kinh, Trung Quốc.
- Đây là ngày đánh dấu kỷ nguyên mới cho cờ tướng bước ra thế giới.
Trong gian đoạn chuẩn bị kéo dài hơn bốn năm, hai giải vô địch thế giới đã
được tổ chức đầu tiên tại Singapore.
-Tiếp theo là tại Côn Minh của Trung Quốc.
- Cũng trong giai đoạn đó, những người đam mê Cờ tướng ở nhiều nơi khác
nhau trên thế giới đã nỗ lực rất nhiều để bắt đầu thành lập các tổ chức Cờ
tướng ở châu Âu, châu Mỹ và Úc để hợp tác với Liên đoàn cờ tướng châu Á.
- Ủy ban trù bị đã tổ chức các cuộc họp theo thời gian để đẩy nhanh quá trình
và khi điều kiện đã chin muồi, Liên đoàn Cờ tướng thế giới được thành lập.
- Cờ tướng du nhập vào nước ta khoảng 1000 năm trước từ TQ với nhiều
hình thức đa dạng như: Cờ người, cờ bói, cờ thế… Và hòa nhập lễ hội khiến
Cờ tướng trở thành một hình thức sinh hoạt văn hóa đặt thù.
- Đến thế kỷ 20 từ chơi dân gian chuyển sang thi đấu và tổ chức được nhiều
giải dưới hình thức trận đấu các nhân hoặc Kỳ đài. Thời kỳ này có các danh
thủ nổi tiếng như: Thiền Quang, Kỳ Tiên, Kỳ Bàn, mở màn là giải vô địch
Bắc Kỳ tháng 3 năm 1936.
- Tên tuổi miền Bắc có: Chu Văn Bột, Đặng Đình Yến, Nguyễn Thi Hùng,
Lê Uy Vệ, Nguyễn Tấn Thọ. Từ năm 1945 trở đi phong trào cờ miền Bắc có
dấu hiệu chửng lại. Hình 4 là loại bàn cờ tương ứng với thời kì này.
II. TRI THỨC VÀ ỨNG DỤNG CƠ BẢN CỦA MÔN CỜ TƯỚNG.
2. Giới thiệu Các quân cờ
2.1. Giới thiệu cơ bản về cờ tướng
- Mỗi ván cờ lúc bắt đầu phải có đủ 32 quân, gồm 7 loại chia đều cho mỗi
bên gồm 16 quân Trắng và 16 quân Đen. 7 loại quân có ký hiệu và số lượng như sau
- Giá trị và hoạt động của Tướng và Soái, của Binh và Tốt là như nhau.
- Các loại quân cờ hiện nay được chơi có nhiều màu. Nếu là 2 màu Đỏ và
Xanh thì Đỏ được coi là Trắng, Xanh là Đen. Còn với các màu khác thì quy
ước màu nhạt là Trắng, màu sẫm là Đen.
- Trên sách báo, quân nào chữ đen trên nền trắng được gọi là quân Trắng,
quân nào có chữ Trắng trên nền đen được gọi là quân Đen. Đấu thủ cầm
quân Trắng được đi trước.
Tướng/Soái (帥/將) Tướng
- Quân Tướng đi ngang (dọc) 1 ô mỗi nước và chỉ đi trong cung. Hai quân
Tướng không được phép đứng cùng một cột mà không có quân cờ nào che
chắn ở giữa chúng (luật "lộ mặt"). Trong nhiều tình huống, đặc biệt khi cờ
tàn thì luật "lộ mặt" lại tỏ ra rất khỏe, khi Tướng lúc này mạnh gần tương đương Xe.
Sĩ (仕/士) 士 Sĩ
- Quân Sĩ đi chéo 1 ô mỗi nước và cũng chỉ đi trong cung như Tướng. Như
vậy, cửu cung của mỗi bên có tất cả 5 vị trí hợp lệ mà Sĩ có thể đứng được.
Sĩ là quân cờ yếu nhưng có vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ T ớn ư g,
mất Sĩ (gãy Sĩ) sẽ là nguy hiểm khi đối phương còn đủ 2 Xe. Việc dùng 1
Pháo đổi 2 Sĩ rồi dùng 2 Xe hoặc kết hợp Xe, Mã, Tốt tấn công là chiến
thuật thường thấy. Khi cờ tàn còn Pháo thì phải chú ý bảo vệ Sĩ vì Sĩ còn hỗ trợ Pháo tấn công.
Tượng/Tịnh (相/象) Tượng
- Quân Tượng đi chéo 2 ô mỗi nước và không đi qua sông. Như vậy, nửa
bàn cờ mỗi bên có tất cả 7 vị trí hợp lệ mà Tượng có thể đứng được. Tượng
sẽ không thể đi được nếu có một quân cờ bất kỳ nằm trên đường đi, khi đó
gọi là "Tượng bị cản" và vị trí cản được gọi là "mắt Tượng" hoặc "chân
Tượng". Tượng có vai trò bảo vệ Tướng từ xa, mất Tượng (gãy Tượng) sẽ
là nguy hiểm khi đối phương còn đủ 2 Pháo và rất khó để g ữ i được quân
Tượng còn lại. Việc dùng 1 Mã đổi 2 Tượng rồi dùng 2 Pháo hoặc kết hợp
Xe, Pháo, Tốt tấn công là chiến thuật thường thấy. Tượng mạnh hơn Sĩ một chút.
Xe/Xa (俥/車) 車 Xe
- Quân Xe đi ngang hoặc dọc không giới hạn trên bàn cờ. Xe được coi là
quân cờ mạnh nhất. Giá trị của Xe thường tính là bằng 2 Pháo hoặc Pháo Mã.
- Khai cuộc hai bên thường tranh thủ đưa các quân Xe ra các đường dọc
thông thoáng, dễ phòng thủ và tấn công.
Pháo (炮/砲) Pháo
- Quân Pháo đi ngang và dọc không giới hạn như Xe. Điểm khác biệt là
Pháo muốn ăn quân thì nó phải nhảy qua đúng 1 quân nào đó (gọi là ngòi).
Trừ trường hợp trên, Pháo cũng không được phép nhảy qua đầu các quân khác khi không ăn.
- Cờ tướng cổ đại không có quân Pháo. Các nhà nghiên cứu đều nhất trí là
quân Pháo được bổ sung từ cuối thời nhà Đường. Đây là quân cờ ra đời
muộn nhất trên bàn cờ tướng vì tới thời đó, pháo được sử dụng trong chiến
tranh với hình thức là máy bắn đá. Bấy giờ, từ Pháo (砲) trong c ữ h
Hán được viết với bộ "thạch", nghĩa là đá. Cho đến đời nhà Tống, khi loại pháo mới mang th ố
u c nổ được phát minh thì từ Pháo (炮) được viết với bộ
"hỏa". Hiện nay, có nhiều bộ cờ tướng thiết kế quân Pháo không có bộ "thạch" hoặc bộ " ỏ h a" (包).
- Do đặc điểm phải có ngòi khi tấn công, Pháo thường dùng Tốt của quân
mình để tấn công trong khai cuộc, hoặc dùng chính Sĩ hay Tượng của mình
làm ngòi để chiếu hết tướng đối phương trong tàn cuộc.
- Trên thực tế thì có tới 70% khai cuộc là dùng Pháo đưa vào giữa dọa bắt
tốt đầu của đối phương, gọi là thế Pháo đầu hay Trung pháo. Đối phương có
thể dùng Pháo đối lại cũng vào giữa. Nếu bên đi sau đưa Pháo cùng bên với
bên đi trước thì khai cuộc gọi là trận Thuận Pháo, đi Pháo vào ngược bên
nhau gọi là trận Nghịch Pháo (hay Liệt Pháo). Mã (傌/馬) 馬 Mã
- Quân Mã đi ngang (hay dọc) 1 ô và chéo (theo cùng hướng đi trước đó) 1
ô. Nếu có một quân cờ bất kỳ nằm trên đường đi thì "Mã bị cản" không đi
được và vị trí cản gọi là "chân Mã".
- Mã do không đi thẳng, lại có thể bị cản nên mức độ cơ động của quân này
kém hơn Xe và Pháo. Khi khai cuộc, Mã kém hơn Pháo vì có ít vị trí cơ
động được. Khi tàn cuộc, bàn cờ ít quân hơn, Mã trở nên mạnh hơn Pháo.
Tốt/Binh (兵/卒) 卒 Tốt
- Quân Tốt đi 1 bước. Nếu Tốt chưa qua sông, nó chỉ được đi thẳng. Nếu
Tốt đã qua sông thì được đi ngang hoặc thẳng, không được đi lùi. Khi đi đến
đường biên ngang cuối cùng bên phần sân đối phương, lúc này, chúng được
gọi là Tốt lụt, và chỉ có thể đi ngang theo hàng ngang đó 1 bước.
- Trong khai cuộc, việc thí Tốt là chuyện tương đối phổ b ế i n. Ngoại trừ việc
phải bảo vệ Tốt đầu, các quân Tốt khác thường xuyên bị xe pháo mã ăn mất.
Việc mất mát một vài Tốt ngay từ đầu cũng được xem như việc thí quân.
Đến cờ tàn, giá trị của Tốt tăng nhanh và số lượng Tốt khi đó có thể đem lại
thắng lợi hoặc chỉ hòa cờ. Khi đó việc đưa được Tốt qua sông và tới gần