Nguồn gốc hình thành nhà nước | Bài giảng môn Pháp luật đại cương

Bài giảng môn PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG chương 1 về: "Nguồn gốc hình thành nhà nước" của Học viện Cảnh sát nhân dân giúp bạn củng cố kiến thức, ôn tập và đạt kết quả cao cuối học kỳ. Mời bạn đọc đón xem!

248 124 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

NHÀ NƯỚC

NGUỒN GỐC HÌNH THÀNH NHÀ NƯỚC:

Thuyết thần quyền: quan điểm thần học tìm kiếm nguồn gốc nhà nước từ các

thế lực siêu tự nhiên. Sự tồn tại của NN là vĩnh viễn và sự phục tùng quyền lực nhà

nước là tất yếu, tuyệt đối. Là cơ sở cho các NN quân chủ chuyên chế

Thuyết gia trưởng: Xem gia đình như là một thiết chế có tính hạt nhân của

xã hội. Các thiết chế XH khác trong đó có NN đều được xây dựng nên từ gia đình;

quyền lực NN về cơ bản được xem như quyền lực của người gia trưởng.

=> Hai thuyết này tuy có đưa ra những lý giải khác nhau về nguồn gốc hình

thành NN song đều có chung một điểm là cố gắng biện hộ cho sự thống trị của giai

cấp này với giai cấp khác và sự bất bình đẳng trong XH như là quy luật có tính tất

yếu, phù hợp với lẽ tự nhiên.

Thuyết Khế ước xã hội: (công ước XH), hợp đồng ký kết giữa những người

trong trạng thái tự do nguyên thủy (trạng thái tự nhiên) để lập nên NN. Con người

phải đổi lấy quyền tự do tự nhiên để đổi lấy quyền tự do trong khuôn khổ pháp

luật, an ninh và quyền sở hữu chính đáng. Cơ sở tư tưởng cho NN Cộng hòa Dân

chủ

Học thuyết nhà nước của chủ nghĩa Mác – Lênin: Nhà nước là một hiện

tượng XH có tính lịch sử. Là sản phẩm phát triển lịch sử của XH; Nhà nước là tổ

chức đặc biệt của quyền lực chính trị mang tính giai cấp, là công cụ được giai cấp

thống trị sử dụng để duy trì trật tự XH có lợi cho giai cấp đó.

Quá trình hình thành nhà nước theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin:

* Chế độ Cộng sản nguyên thủy và hình thức tổ chức thị tộc – bộ lạc

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

- Xã hội cộng sản nguyên thủy là xã hội chưa có giai cấp, chưa có nhà nước và

pháp luật. Sự phân chia giai cấp từ đó dẫn đến sự ra đời của nhà nước và pháp luật

lại nảy sinh chính trong quá trình phát triển và tan rã của xã hội đó.

- Cơ sở kinh tế - XH: chế độ sở hữu chung về tư liệu sản xuất và sản phẩm lao

động với trình độ hết sức thấp kém của lực lượng sản xuất. Công cụ lao động thô

sơ. Xã hội: QHSX có tính bình đẳng, tổ chức XH dựa trên mqh huyết thống

- Hội đồng thị tộc: Tổ chức quyền lực cao nhất, quyết định các vấn đề chung

của cộng đồng

- Tù trưởng và thủ lĩnh quân sự: là những người đứng đầu thị tộc, do thị tộc bầu

ra để thực hiện quyền lực và quản lý các công việc chung của thị tộc.

- Quyền lực XH: quyền lực gắn liền với XH và phục vụ cho lợi ích của cộng

đồng, chưa có bộ máy cưỡng chế chuyên biệt.

- Cơ sở XH: không có giai cấp, phân công lao động tự nhiên.

*Sự tan rã của xã hội Cộng sản nguyên thủy và sự xuất hiện Nhà nước

- Sự chuyển biến về kinh tế:

Xã hội cộng sản nguyên thuỷ đã trải qua ba lần phân công lao động xã hội

lớn, mà sau mỗi lần lại có những bước tiến mới đẩy nhanh hơn quá trình tan rã của

chế độ cộng sản nguyên thủy:

- Phân công lao động xã hội lần thứ nhất: Chăn nuôi tách khỏi trồng trọt và

làm xuất hiện chế độ tư hữu. Sau lần phân công lao động xã hội thứ nhất, chế độ tư

hữu đã xuất hiện, xã hội đã phân chia thành người giàu, người nghèo. Chế độ tư

hữu xuất hiện đã làm thay đổi chế độ hôn nhân, chế độ hôn nhân một vợ một

chồng đã thay thế cho chế độ quần hôn.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

- Phân công lao động xã hội lần thứ hai: thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp. Việc

tìm ra kim loại, đặc biệt là sắt, và chế tạo ra các công cụ bằng sắt, không những

tạo ra khả năng có thể trồng trọt trên những diện tích rộng lớn hơn, mà còn

mang lại cho người thợ thủ công nghiệp những công cụ lao động mới. Nghề dệt,

nghề chế tạo đồ kim loại và những nghề thủ công khác ngày càng làm ra nhiều

loại sản phẩm và ngày càng hoàn hảo hơn. Xã hội có nhiều ngành nghề phát

triển càng cần sức lao động thì số lượng các nô lệ làm việc ngày càng tăng và đã

trở thành một lực lượng xã hội. Sự phân công lao động xã hội lớn lần thứ hai đã

đẩy nhanh quá trình phân hóa xã hội làm cho mâu thuẫn giai cấp ngày càng

tăng.

- Phân công lao động xã hội lần thứ ba: xuất hiện tầng lớp thương nhân và

nghề thương mại: Sự ra đời và phát triển của thương mại đã kéo theo sự xuất hiện của

đồng tiền, nạn cho vay nặng lãi, quyền tư hữu về ruộng đất và chế độ cầm cố. Tất cả

những yếu tố đó làm cho sự tích tụ và tập trung của cải vào trong tay của số ít người

giàu có diễn ra nhanh chóng hơn, đồng thời thúc đẩy sự bần cùng hóa của quần chúng

và sự tăng nhanh của đám đông dân nghèo, sự phân hoá giai cấp ngày càng trở nên

sâu sắc.

=> Chế độ tư hữu hình thành và phát triển. Nguyên tắc bình quân, sở hữu chung

không còn tồn tại. Gia đình nhỏ tách khỏi thị tộc và trở thành đơn vị kinh tế độc lập.

- Sự chuyển biến về xã hội:

+ Sự phân hóa xã hội thành những tập đoàn người (Quí tộc – nông dân – nô lệ).

+ Như vậy, khi xã hội đã phân chia thành các giai cấp đối lập nhau, luôn luôn

mâu thuẫn và đấu tranh gay gắt với nhau để bảo vệ lợi ích của giai cấp mình thì tổ

chức thị tộc trở thành bất lực, không thể phù hợp được nữa. Xã hội đó đòi hỏi phải

có một tổ chức mới đủ sức giữ cho xã hội trong vòng trật tự có lợi cho những

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

người có của và giữ địa vị thống trị, làm dịu bớt xung đột, mâu thuẫn giai cấp. Tổ

chức đó là nhà nước.

- Sự xuất hiện của Nhà nước:

+ Sự ra đời của NN là một tất yếu dựa trên những tiền đề về KT và XH.

+ Tiền đề về KT: Chế độ tưu hữu về tài sản ( TLSX, tư liệu sinh hoạt quan trọng)

+ Tiền đề về XH: Mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa

Như vậy, nhà nước là sản phẩm của một xã hội đã phát triển đến một giai đoạn

nhất định. Nhà nước "không phải là một quyền lực từ bên ngoài áp đặt vào xã hội...",

"một lực lượng rõ ràng là đứng trên xã hội, có nhiệm vụ làm dịu bớt sự xung đột và

giữ cho sự xung đột đó nằm trong vòng "trật tự" và lực lượng đó nảy sinh ra từ xã

hội.

KHÁI NIỆM NHÀ NƯỚC

Mác - Lênin đi đến kết luận: Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những

mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được. Nghĩa là, Nhà nước chỉ sinh ra và

tồn tại trong xã hội có giai cấp và bao giờ cũng thể hiện bản chất giai cấp sâu sắc.

Mặc dù mỗi Nhà nước có bản chất riêng nhưng chúng đều thể hiện một đặc

trưng chung đó là: Nhà nước là bộ máy dùng để duy trình sự thống trị của giai cấp

này đối với các giai cấp khác. Trong lịch sử xã hội có giai cấp đã tồn tại bốn hình

thái kinh tế xã hội: chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư bản chủ nghĩa và XHCN.

Tương ứng với 4 hình thái kinh tế xã hội đó là 4 kiểu nhà nước: Nhà nước chủ nô,

Nhà nước phong kiến, Nhà nước tư sản và Nhà nước XHCN.

Trong bốn kiểu Nhà nước đó thì các kiểu Nhà nước chủ nô, Nhà nước phong

kiến, Nhà nước tư sản là các Nhà nước bóc lột thể hiện là Nhà nước đúng nguyên

nghĩa: là công cụ để thực hiện quyền lực của giao cấp, còn Nhà nước XHCN với

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

bản chất nguyên chính vô sản nó không còn nguyên nghĩa mà chỉ là “nửa Nhà

nước”.

Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, có bộ máy

chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện chức năng quản lý mọi mặt của đời

sống xã hội nhằm bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị, duy trì trật tự an toàn xã

hội và bảo đảm cho xã hội phát triển trong một môi trường lành mạnh.

+ Nhà nước là một bộ máy bạo lực do giai cấp thống trị tổ chức ra để trấn áp

các giai cấp khác, vì thế nhà nước chính là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính

trị. Giai cấp thống trị sử dụng nhà nước để tổ chức và thực hiện quyền lực chính trị

của giai cấp mình. Thông qua nhà nước, ý chí và hệ tư tưởng của giai cấp thống trị

được thể hiện một cách tập trung thống nhất và được bảo đảm thực hiện. Bộ máy

nhà nước với sức mạnh mang tính cưỡng chế chính là công cụ hữu hiệu nhất để

phục vụ cho lợi ích của giai cấp thống trị.

+ Tuy vậy, trong bất cứ xã hội nào bên cạnh việc bảo vệ lợi ích của giai cấp

thống trị, nhà nước cũng phải chú ý đến lợi ích chung của xã hội, giải quyết những

vấn đề mà đời sống xã hội đặt ra, chẳng hạn: bảo đảm trật tự an toàn xã hội, xây

dựng và thực hiện hệ thống an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên

tai, dịch bệnh v.v...

BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC

Bản chất NN: là những dấu hiệu, đặc điểm bên trong của NN, quy định sự

tồn tại, vận động, phát triển của NN như một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính

trị trong XH có giai cấp

a, Tính giai cấp: Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tính giai cấp

là một đặc trưng quan trọng bậc nhất của nhà nước. Nhà nước và tính giai cấp của

NN là những phạm trù luôn đi liền với nhau.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

- Nhà nước có nguồn gốc giai cấp, vì sự ra đời của nó là từ sự phân hóa giai

cấp trong xã hội. Chính sự chuyển biến về kinh tế (3 lần phân công lao động) làm

chế độ tư hữu hình thành, gia đình nhỏ tách khỏi thị tộc và trở thành đơn vị kinh tế

độc lập. Cùng sự chuyển biến về xã hội (sự phân hóa XH thành những tập đoàn

người), giai cấp có ưu thế về kinh tế sẽ áp đặt quyền lực thống trị, bóc lột giai cấp

yếu thế hơn trong XH, dẫn đến hệ quả là mâu thuẫn mang tính đối kháng không thể

điều hòa giữa các giai cấp. NN xuất hiện như một đòi hỏi khách quan để làm dịu

bớt xung đột, giữ cho những mâu thuẫn ấy trong giới hạn trật tự.

- Nhà nước là bộ máy, công cụ trấn áp đặc biệt của giai cấp thống trị đối với

các giai cấp khác, là công cụ bạo lực để duy trì sự thống trị của giai cấp. Bởi

một trong những lý do mà NN tồn tại là để bảo vệ cho trật tự phù hợp với lợi ích

của giai cấp thống trị. Trên thực tế, giai cấp chỉ được xem là giai cấp thống trị nếu

nó duy trì được địa vị thống trị của mình trên 3 phương diện: kinh tế, chính trị và văn

hóa – tư tưởng.

+ Thống trị về kinh tế: Là khả năng buộc các giai cấp khác phải phụ thuộc giai

cấp thống trị về kinh tế. Duy trì sự bất bình đẳng trong quan hệ sở hữu TLSX cũng

như trong tổ chức, quản lý lao động, giai cấp có của (hữu sản) mới có khả năng

làm giai cấp khác lệ thuộc vào mình. NN bảo vệ và phát triển nền tảng kinh tế

đồng thời đảm bảo CSVC để duy trì quyền lực.

+ Thống trị về chính trị: Là khả năng buộc giai cấp khác phải phụ thuộc giai

cấp thống trị về mặt ý chí. Để củng cố, duy trì chế độ tư hữu, bảo vệ chế độ người

bóc lột người, giai cấp nắm trong tay TLSX chủ yếu của XH phải thiết lập nên bộ

máy trấn áp đặc biệt của nó là nhà nước; và tuyên bố rằng đó là tổ chức công quản

chung, hợp pháp hóa ý chí của mình thành ý chí NN buộc mọi người phải tuân

theo. Như vậy, giai cấp thống trị về kinh tế đã trở thành chủ thể của quyền lực

chính trị

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ Thống trị về văn hóa – tư tưởng: Phải làm cho mọi người hiểu rằng sự thống

trị cầm quyền đó là đúng đắn. Giai cấp thống trị sử dụng bộ máy NN và thông qua

các kênh truyền bá hệ tư tưởng của giai cấp mình. Hệ tư tưởng của giai cấp thống

trị trở thành hệ tư tưởng thống trị trong xã hội.

b, Tính xã hội: là sự tác động của yếu tố xã hội đến đặc điểm và xu hướng phát

triển của NN. Kế thừa vai trò xã hội trong chế độ công xã nguyên thủy, phải giải

quyết những vấn đề nảy sinh trong xã hội.

- Là tổ chức đại diện chính thức cho toàn xã hội. Bất cứ xã hội nào muốn tồn

tại và phát triển được cũng phải có trật tự và sự ổn định tương đối, tức là phải được

tổ chức và quản lý chặt chẽ. Xã hội nào cũng có hàng loạt các vấn đề mang tính

chất chung như: Sản xuất, thiên tai, địch họa, trật tự, an toàn xã hội… Để giải

quyết các vấn đề chung đó cần có một tổ chức thay mặt xã hội, nhân danh xã hội

để tổ chức, tập hợp, quản lý toàn xã hội, tổ chức đó phải thiết lập quyền lực chung

(quyền lực công) của toàn xã hội. Tổ chức đó chính là nhà nước.

- Là bộ máy để tổ chức, điều hành và quản lý xã hội. Nhà nước là tổ chức đại

diện chung cho toàn XH, được tổ chức một cách chặt chẽ nhằm điều hành, tổ chức

xã hội, định hướng các chính sách phát triển chung; thực hiện chức năng quản lý

xã hội, bảo đảm an ninh trật tự XH.

- Là công cụ chủ yếu bảo đảm những điều kiện cần thiết cho quá trình sản

xuất của XH. Nhà nước quản lý thị trường, trên từng lĩnh vực sản xuất khác nhau,

đồng thời trong một số lĩnh vực, NN trực tiếp cung cấp TLSX, nguồn vốn, nhân

lực phục vụ cho quá trình sản xuất, phục vụ XH…

- Là chủ thể chủ yếu giải quyết hiệu quả các vấn đề nảy sinh từ xã hội. NN là

cơ quan đại diện cho XH nên sẽ có trách nhiệm giải quyết hiệu quả các vấn đề

chung nảy sinh từ xã hội, góp phần đảm bảo tính ổn định của xã hội.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

- Là công cụ bảo đảm TTATXH: Nhà nước là bộ máy cưỡng chế để bảo vệ

công lý, công bằng xã hội, bảo vệ trật tự chung trong các lĩnh vực của đời sống xã

hội như: Bảo vệ trật tự an ninh, an toàn xã hội, bảo đảm trật tự an toàn giao thông

và thông tin liên lạc, bảo vệ môi trường sống…

- Củng cố, giữ gìn, phát triển văn hóa tinh thần. Nhà nước luôn công nhận,

tôn trọng, gìn giữ và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc còn phù hợp, mang tính

tiến bộ, có giá trị cốt lõi đối với XH.

- Trong điều kiện toàn cầu hóa, vai trò và giá trị XH của NN được đề cao hơn. NN

thực hiện chức năng đối ngoại, giao lưu kinh tế, văn hóa với nhiều nước trên thế giới

nhằm thu hút vốn đâu tư, phát triển và khẳng định vị thế của nước mình trên trường quốc

tế

CÁC KIỂU NHÀ NƯỚC

a, Khái niệm:

Kiểu nhà nước là tổng thể những dấu hiệu (đặc điểm) cơ bản của nhà nước,

thể hiện bản chất giai cấp, vai trò xã hội và những điều kiện phát sinh, tồn tại và

phát triển của nhà nước trong một hình thái kinh tế - xã hội nhất định.

Cơ sở để phân định các kiểu NN là học thuyết hình thái KT-XH của chủ

nghĩa M-L. Xã hội loài người đã trải qua các hình thái kinh tế - xã hội chiếm hữu

nô lệ, phong kiến, TBCN, XHCN. Tương ứng với 4 hình thái KT-XH đó có 4 kiểu

nhà nước: NN chiếm hữu nô lệ, nhà nước PK, nhà nước TBCN, nhà nước XHCN.

Mỗi kiểu NN tuy mang những đặc điểm chung của mọi nhà nước nhưng lại có

nhiều đặc trưng riêng. Chính những đặc trưng này là nội dung của từng kiểu NN.

b. Phân tích:

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

* Nhà nước chủ nô: là kiểu NN đầu tiên trong lịch sử, ra đời do yêu cầu của

cuộc đấu tranh giai cấp trong lòng XH nguyên thủy giai đoạn cuốn đến mức không

thể điều hòa được.

- Tính giai cấp: Xuất phát từ cơ sở kinh tế của chế độ CHNL là quan hệ sở hữu

của giai cấp chủ nô đối với TLSX chủ yếu và đối với bản thân người lao động là

giai cấp nô lệ, quy định bản chất NN chủ nô là công cụ bạo lực để thực hiện nền

chuyên chính của giai cấp chủ nô với nô lệ và tầng lớp khác.

- Tính xã hội: tổ chức và quản lý kinh tế quy mô lớn, quản lý đất đai. Tổ chức

khai hoang, xây dựng công trình thủy lợi,… khắc phục thiên tai, địch họa.

- Chức năng đối nội:

+ Chức năng bảo vệ và củng cố chế độ sở hữu của chủ nô đối với TLSX và nô

lệ, tổ chức và quản lý sản xuất. Các NN chủ nô bằng bạo lực trực tiếp hoặc thông

qua việc ban hành và thực thi pháp luật sẽ trừng phạt nghiêm khắc những hành vi

gây thiệt hại tài sản chủ nô

+ Chức năng đàn áp sự phản kháng của nô lệ và các tầng lớp bị bóc lột bằng

bạo lực. Quân đội thường được tổ chức với quy mô lớn để thực hiện điều này.

+ Chức năng thống trị về mặt tư tưởng: Dựa vào tôn giáo để mê hoặc, nô dịch

nô lệ và các tầng lớp XH khác.

- Chức năng đối ngoại: Tiến hành chiến tranh xâm lược và tổ chức phòng thủ

quốc gia, gây ảnh hưởng, phổ biến các giá trị văn hóa.

* Nhà nước Phong kiến: Là kiểu NN thứ hai trong lịch sử ra đời cùng với sự

ra đời và xác lập vai trò thống trị của PTSX phong kiến

- Tính giai cấp: có 2 bộ phận thống trị: thế quyền (quyền lực của vua, quan

lại,...) và thần quyền (quyền lực của các tổ chức tôn giáo).

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

- Tính xã hội: Nhà nước PK cũng có những biện pháp kích thích sản xuất phát

triển (giảm tô thuế, xây dựng hệ thống đê điều,…). Nông dân đã có một số quyền

cơ bản (có gia đình, tài sản riêng, có ruộng đất canh tác). Nhà nước chăm lo học

tập, thi cử để đào tạo và tuyển dụng nhân tài phục vụ đất nước. VD: Các triều đại

phong kiến Việt Nam đều tổ chức các kỳ thi hương, hội để tuyển chọn tú tài làm

quan. Văn Miếu – Quốc Tử Giám được xem như trường đại học đầu tiên của Việt

Nam

- Chức năng đối nội:

+ Kinh tế: Chức năng bảo vệ và phát triển chế độ sở hữu PK. Duy trì hình thức

bóc lột, bảo vệ sở hữu địa chủ PK về ruộng đất (TLSX chính thời phong kiến) và

xây dựng đê điều, khai hoang, thủy lợi.

+ Chính trị - xã hội: Chức năng đàn áp sự chống đối của nông dân. Nông dân

trong tình trạng phân tán nên các cuộc nổi loạn dêc bị dập tắt. NN ổn định XH ở

một phương diện nhất định, đấu tranh chống trộm cướp.

+ Tư tưởng: Chức năng xây dựng hệ tư tưởng của giai cấp thống trị, đồng thời

thần thành hóa chế độ PK qua tôn giáo.

- Chức năng đối ngoại:

+ Tiến hành chiến tranh xâm lược nhằm mở rộng lãnh thổ, mở rộng quyền lực

và làm giàu cho chính quốc.

+ Phòng thủ đất nước và chống lại sự xâm lược của nước ngoài.

+ Mở rộng bang giao với các nước khác nhằm tăng vị thế hoặc đôi khi thi hành

chính sách “bế quan tỏa cảng” (nhà Nguyễn ở Việt Nam).

* Nhà nước tư sản: ra đời trên cơ sở thiết lập của 1 PTSX tiến bộ hơn PTSX

phong kiến – PTSX TBCN.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

- Tính giai cấp: Tuy có nhiều tiến bộ hơn so với kiểu NN phong kiến nhưng

vẫn là kiểu nhà nước bóc lột và không thể vượt ra khỏi bản chất là công cụ thống

trị giai cấp của giai cấp tư sản.

- Tính xã hội: là thuộc tính phổ biến, khách quan của nhà nước tư sản. Chú

trọng bảo vệ quyền con người, phát triển y tế, giáo dục, môi trường,… Thực hành

1 loạt các chính sách tiến bộ: giải quyết việc làm, dân số, phòng chống tệ nạn, phúc

lợi XH.

- Chức năng đối nội:

+ Củng cố và bảo vệ chế độ tư hữu: Tất cả các nhà nước tư sản đều coi quyền

tư hữu là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm. Thông qua pháp luật các nhà nước

tư sản đã thiết lập và bảo vệ quyền tư hữu cùng với sự giúp đỡ của tất cả bộ máy

bạo lực và các biện pháp khác.

+ Tổ chức và quản lý kinh tế (nền sản xuất CN): nhằm tạo ra các điều kiện,

các đảm bảo vật chất, kỹ thật, pháp lý và chính trị cho các hoạt động sản xuất, kinh

doanh của các tập đoàn tư bản, đảm bảo sự tăng trưởng của nền kinh tế tư bản,

ngăn ngừa và khắc phục những nguyên nhân dẫn đến tình trạng khủng hoảng kinh

tế.

+ Tác động tư tưởng (hô hào lối sống vật chất hưởng thụ,…) và chính trị

(mong muốn thể hiện tính ưu việt của chế độ đa đảng).

+ Tổ chức và điều tiết xã hội: NN tư sản chú trọng giải quyết, điều tiết các

mâu thuẫn, vấn đề nảy sinh trong xã hội.

- Chức năng đối ngoại:

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ Gây ảnh hưởng quốc tế: Đầu tư phát triển trên mọi lĩnh vực, không chỉ

trong nước mà còn ở nước ngoài, tăng cường đầu tư cho ngoại giao, gây ảnh hưởng

bằng sức mạnh mềm.

+ Gây chiến tranh xâm lược khi có điều kiện, chủ yếu hướng về các mục tiêu

kinh tế.

+ Phòng thủ và bảo vệ NN tư sản khỏi những ảnh hưởng của cách mạng

XHCN.

+ Hướng đến xây dựng các khối liên minh: liên minh quân sự, kinh tế,…

* Nhà nước Xã hội chủ nghĩa: Theo quan điểm của chủ nghĩa M-L, đây là

kiểu nhà nước tiến bộ nhất và cũng đồng thời là kiểu NN cuối cùng trong lịch sử.

- Tính giai cấp: Nhà nước XHCN là nhà nước của giai cấp công nhân và

nhân dân lao động thực hiện việc chuyên chính với thiểu số bóc lột đã bị đánh đổ,

trấn áp mọi hành động xâm phạm tới lợi ích của đông đảo quần chúng nhân dân.

- Tính xã hội: Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước

pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân - Điều 2 HP

2013

- Chức năng đối nội:

+ Tổ chức và quản lý kinh tế: Đây là chức năng cơ bản đặc thù của nhà nước

xã hội chủ nghĩa. Trong chủ nghĩa xã hội, nhà nước không những là tổ chức của

quyền lực chính trị, mà còn là chủ sở hữu các tư liệu sản xuất chủ yếu; trực tiếp tổ

chức và quản lý nền kinh tế đất nước. Nội dung của chức năng tổ chức và quản lý

kinh tế của nhà nước xã hội chủ nghĩa rất rộng, bao gồm nhiều vấn đề, nhiều mối

quan hệ cần giải quyết, trong đó công tác kế hoạch hóa, xây dựng và hoàn thiện

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa và cơ chế quản lý kinh tế là những vấn đề then

chốt.

+ Tổ chức và quản lý xã hội: Nhà nước xã hội chủ nghĩa có nhiệm vụ quan

trọng là giải quyết tốt những đòi hỏi, nhu cầu xuất phát từ đời sống, hướng tới việc

xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, tất cả vì giá trị con người. Nền

kinh tế thị trường được thiết lập trong các nhà nước xã hội chủ nghĩa đã mang lại

nhiều thành tựu nhưng cũng đã đặt ra nhiều vấn đề như: văn hoá, giáo dục, chăm

sóc sức khoẻ, việc làm… đòi hỏi phải giải quyết. Chính vì vậy, một trong những

chức năng quan trọng của nhà nước xã hội chủ nghĩa là giải quyết các nhiệm vụ mà

xã hội đặt ra, hướng tới sự phát triển bền vững trong đó con người là trung tâm.

+ Bảo đảm an ninh chính trị và bảo vệ quyền con người: Nhà nước phải tăng

cường sức mạnh về mọi mặt, sử dụng các hình thức và phương pháp để giữ vững

sự ổn định chính trị, kiên quyết chống lại những ý đồ, hành vi nhằm gây mất ổn

định an ninh – chính trị của đất nước. Bảo vệ và bảo đảm các quyền tự do, dân chủ

của công dân. Không ngừng mở rộng việc ghi nhận các quyền con người thành các

quyền công dân; xác lập cơ chế pháp lý hữu hiệu nhằm bảo đảm cho các quyền tự

do, dân chủ của công dân được thực hiện trên thực tế; phát hiện nhanh chóng, xử lý

kịp thời, nghiêm minh các hành vi xâm phạm đến các quyền tự do, dân chủ của

công dân.

- Chức năng đối ngoại:

+ Bảo vệ Tổ quốc XHCN: Đây là một trong những chức năng cơ bản của

nhà nước xã hội chủ nghĩa nhằm giữ vững độc lập, chủ quyền của quốc gia, bảo

đảm sự ổn định cho quốc gia. Để thực hiện chức năng này các nhà nước xã hội chủ

nghĩa đều tập trung xây dựng một quân đội chính quy hiện đại có đủ khả năng đối

phó với các mưu đồ can thiệp bằng vũ trang từ bên ngoài vào các nhà nước.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ Mở rộng quan hệ hợp tác hữu nghị: Mục đích của chức năng này nhằm mở

rộng quan hệ hữu nghị và hợp tác, tạo điều kiện quốc tế thuận lợi cho công cuộc

xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, đồng thời góp phần

vào việc thiết lập một thế giới dân chủ và tiến bộ.

Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động phức tạp hiện nay, với sự phát

triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất và xu hướng quốc tế hoá nền kinh tế thế

giới, hoạt động đối ngoại của nhà nước ngày càng trở nên đa dạng về hình thức,

phong phú về nội dung.

+ Tham gia giải quyết các vấn đề chung của toàn thế giới: NN XHCN luôn

tích cực tham gia vào việc giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu như: ô nhiễm

mt, biến đổi khí hậu, an ninh lương thực, khủng bố,…

HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC LÀ GÌ? CÁC YẾU TỐ HỢP THÀNH HÌNH

THỨC NHÀ NƯỚC?

Khái niệm: Hình thức nhà nước là cách thức tổ chức quyền lực nhà nước và

những phương pháp để thực hiện quyền lực nhà nước.

Phân tích: Từ góc độ quyền lực nhà nước “Hình thức nhà nước là cách

thức tổ chức quyền lực nhà nước và những phương pháp để thực hiện quyền lực

nhà nước”. Nói đến quyền lực nhà nước là nói đến vấn đề quyền lực và tổ chức

thực hiện quyền lực. Trong thực tế, vấn đề tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước

có ý nghĩa không kém phần quan trọng so với việc giành và giữ quyền lực đó bởi

nó nói lên tính hiệu quả của sự thống trị của giai cấp đối với xã hội. Việc triển

khai quyền lực nhà nước được thực hiện trên hai phương diện: phương diện

lãnh thổ và phương diện phương thức thiết lập cơ cấu chính quyền.

Các yếu tố hợp thành hình thức nhà nước.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

I. Hình thức chính thể nhà nước: là cách thức tổ chức của cơ quan quyền

lực tối cao, cơ cấu, trình tự thành lập, mối quan hệ giữa chúng với nhau và mức độ

tham gia của nhân dân vào việc thành lập các cơ quan nhà nước đó.

Thứ nhất: cách thức, trình tự tổ chức quyền lực nhà nước trung ương.

Thông thường quyền lực nhà nước ở trung ương được tổ chức thành ba loại: quyền

lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp theo các cách thức như bầu cử, bổ

nhiệm, thế tập...

Thứ 2: mối quan hệ giữa cơ quan nhà nước ngang bằng hoặc thứ bậc; trên

dưới.

Thứ ba: nội dung, cách thức tham gia của nhân dân vào việc thiết lập cơ

quan nhà nước.

1. Hình thức chính thể

QUÂN CHỦ

Vua, nữ hoàng,…

Cha truyền con nối

Tuyệt đối Hạn chế

Vua, hoàng đế nữ hoàng,../

Quốc vương,..

CỘNG HÒA

Nghị viện, quốc hội

Bầu cử, nhiệm kì

CH tổng CH đại CH lưỡng

Thống nghị tính

Quân chủ là hình thức nhà nước mà trong đó quyền lực tối cao của nhà

nước tập trung toàn bộ hay một phần vào tay người đứng đầu nhà nước.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Đặc điểm: Quyền lực nhà nước tập trung toàn bộ hay một phần vào tay

người đứng đầu nhà nước ( sự phân chia quyền lực trong các lĩnh vực pháp luật,

hành pháp, tư pháp)

Quyền lực tối cao của nhà nước được hình thành bằng con đường thừa kế.

Quyền lực tối cao không xác định thời hạn.

1.1 Quân chủ tuyệt đối

Vua đứng đầu nhà nước, là nguyên thủ quốc gia, đứng đầu nghị viện, lãnh đạo

chính phủ.

Vua nắm giữ tất cả các quyền lực cơ bản của nhà nước như quyền lập pháp, quyền

hành pháp, quyền tư pháp.

1.2. Quân chủ hạn chế

Người đứng đầu nhà nước chỉ nắm một phần quyền lực tối cao và bên cạnh

đó còn có cơ quan quyền lực khác nữa ( hiến pháp là văn bản thể hiện sự hạn chế

hoặc chia sẻ quyền lực này)

Quân chủ hạn chế gồm:

+ Quân chủ nhị nguyên:

Vua có quyền hành pháp, nghị viện giữ quyền lập pháp. Chính phủ do

vua lập ra và không chịu trách nhiệm trước nghị viện.

Nhà vua có quyền can thiệp vào hoạt động lập pháp của nghị viện (ví

dụ như quyền phủ quyết các đạo luật, có quyền giải thể nghị viện.

+ Quân chủ đại nghị.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Nguyển thủ quốc gia không có quyền hạn trong lĩnh vực lập pháp và

cũng bị hạn chế tối đa trong lĩnh vực hành pháp

Vua là nguyên thủ quốc gia , đứng đầu nhà nước nhưng chỉ tượng

trưng cho dân tộc chứ không có thực quyền

“Nhà vua trị vì chứ không cai trị”. Nghị viện là cơ quan lập pháp, tuy

về mặt pháp lý nhà vua có quyền phủ quyết các đạo luật của nghị viện những

trường hợp này không thấy xảy ra trên thực tế.

Chính phủ thành lập trên cơ sở nghị viện và chịu trách nhiệm trước

nghị viện (thủ tướng do nhà vua bổ nhiệm)

Nguyên thủ quốc gia truyền theo thế tập mang tính chất ‘trị vì chứ

không cai trị”

2. Chế độ cộng hòa

Là hình thức nhà nước mà quyền lực tối cao của nhà nước thuộc về một cơ

quan hoặc một số cơ quan nhà nước hình thành thông qua con đường bầu cử và

nắm giữ quyền lực trong thời gian nhất định.

Đặc điểm:

+ Quyền lực tối cao nhà nước thuộc về một cơ quan hoặc một số cơ quan

nhà nước.

+ Quyền lực tối cao được hình thành thông qua con đường bầu cử.

+ Cơ quan quyền lực tối cao nắm giữ quyền lực trong một thời hạn nhất định

(nhiệm kì)

2.1 Cộng hòa tổng thống

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Tổng thống là nguyên thủ quốc gia là người đứng đầu nhà nước, đồng thời

cũng là người đứng đầu chính phủ nắm toàn quyền hành pháp. Nghị viện giữ chức

năng lập pháp , tòa án giữ quyền tư pháp.

Đặc điểm:

+ Nghị viện thường gồm 2 viện: thượng viện và hạ viện do nhân dân bầu ra,

ban hành ra pháp luật.

+ Tổng thống do nhân dân bầu ra trình các dự án luật cho nghị viện, có

quyền ký kết các điều ước quốc tế; cử đại diện ngoại giao, bổ nhiệm thẩm phán

pháp viện tối cao ban bố và phủ quyết các đạo luật của nghị viện. Chính phủ do

tổng thống thành lập, thành viên trong CP chỉ chịu trách nhiệm trước TT, không

chịu trách nhiệm trước Nghị viện

+ Nguyên tắc tổ chức quyền lực: phân quyền và có sự kiểm soát quyền lực.

Mqh giữa tổng thống và NV là: mqh kiềm chế và đối trọng lẫn nhau

+ Nghị viện không có quyền phế truất tổng thống. Tổng thống không có

quyền giải tán nghị viện, trừ trường hợp đặc biệt

++ “Đàn hạch”

2.2 Cộng hòa đại nghị ( CH tư sản hiện đại)

Tổng thống là nguyên thủ quốc gia, là người đứng đầu nhà nước

Nghị viện là cơ quan lập pháp

Hành pháp thuộc về chính phủ do thủ tướng đứng đầu và phải chịu trách nhiệm

trước nghị viện

*Đặc điểm:

Nguyên tắc tổ chức bộ máy nhà nước tập quyền

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Nguyên thủ quốc gia được thành lập trên cơ sở nghị viện

Chính phủ được thành lập trên cơ sở nghị viện và do thủ tướng đứng đầu

Chính phủ không chịu trách nhiệm trước nguyên thủ quốc gia mà chịu trách

nhiệm trước nghị viện

2.3 Công hòa lưỡng tính

Vừa mang tính chất cộng hòa đại nghị, vừa mang tính chất cộng hòa tổng

thống. Tổng thống đứng đầu nhà nước, vừa là nguyên thủ quốc gia, vừa là người

đứng đầu hội đồng chính phủ, thủ tướng giúp việc cho tổng thống

Đặc điểm:

Tổng thống là nguyên thủ quốc gia do người dân trực tiếp bầu nên, vừa lãnh

đạo chính phủ( Giống CH tổng thống), thủ tướng trong chính phủ (giống CH đại

nghị)

Chính phủ được bầu nên bởi nghị viện, chịu trách nhiệm trước nghị viện vừa

phải chịu trách nhiệm trước tổng thống

Tổng thống có quyền giải tán nghị viện. Nghị viện có quyền can thiệp vào

quá trình thành lập chính phủ buộc tổng thống phải bổ nhiệm lãnh tụ của đảng đại

đa số trong nghị viện làm thủ tướng. Tổng thống có thể chia sẻ quyền lực với nghị

viện.

3. Hình thức cấu trúc nhà nước

Khái niệm: Là cách thức tổ chức nhà nước theo các đơn vị hành chính- lãnh thổ

cũng như cách thức thiết lập mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước ở cấp trung

ương với địa phương.

3.1 Nhà nước đơn nhất

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

1 Hiến pháp

1 hệ thống cơ quan thống nhất

1 quốc tịch,…. (gt 106)

3.2 Nhà nước liên bang

Nhà nước có 2 hệ thống bộ máy nhà nước trở lên

Nhà nước có thể có 2 loại hiến pháp. HP của liên bang và HP của các bang

thành viên.

Việc phân chia quyền lực nhà nước:

*Phân loại:

+ Liên bang giản đơn: kết cấu nhà nước chỉ có 2 cấp, liên bang và bang

+ Liên bang phức tạp.

3. 3 Nhà nước liên minh

Tồn tại hiệp ước chung theo quy định mục đích, chức năng, nhiệm vụ quyền

hạn cụ thể của liên minh

Không có những cơ cấu của cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp chặt chẽ

của một nhà nước.

Không có hoặc có không đáng kể quyền liên bang

a. Chế độ chính trị: là toàn bộ những phương pháp, cách thức phương tiện mà các

cơ quan nhà nước sử dụng để thực hiện quyền lực nhà nước

b. Chế độ chính trị dân chủ: nhà nước cam kết mở rộng rãi các quyền tự do dân

chủ cho công dân và các điều kiện cần thiết để công dân thực hiện các quyền đó.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

c. Chế độ chính trị phản dân chủ: nhà nước hạn chế các quyền tự do của công dân

* Mối quan hệ giữa CĐCT và hình thức chính thể

HTCT là cách thức tổ chức quyền lực nhà nước. CĐCT là cách thức thực

hiện quyền lực nhà nước, cách thức cai trị

Chính thể và CĐCT có tính độc lập tương đối.

**Nhà nước CHXHCNVN thuộc hình thức chính thể CHDC CHDC vì:

+ Quyền lực nhà nước hình thành theo hình thức bầu cử

+ Công dân Việt Nam đến tuổi được tham gia bầu cử.

PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ

NGHĨA VIỆT NAM.

Khái niệm:

Nhà nước pháp quyền là nhà nước đề cao vai trò của pháp luật trong đời

sống nhà nước và xã hội, được tổ chức hoạt động trên cơ sở một hệ thống pháp luật

dân chủ , công bằng và các nguyên tắc chủ quyền nhân dân, phân công và kiểm

soát quyền lực nhà nước nhằm bảo đảm quyền con người, tự do cá nhân, công

bằng, bình đẳng trong xã hội.

Nhà nước Pháp quyền XHCNVN là nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân,

vì Nhân dân, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân. Nhà nước công nhân,

tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân; tổ chức và hoạt động

theo hiến pháp và pháp luật; đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam; tổ

chức thực hiện theo nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

công ,phối hợp kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các

quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và nguyên tắc tập trung dân chủ…thực hiện

đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác đồng thời tôn

trọng và thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

ĐẶC ĐIỂM

2.1 Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của Nhân

dân, do Nhân dân, vì Nhân dân; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân

Cơ sở pháp lý: Khoản 1, 2; Điều 2 HP 2013

Nội dung:

+ Là nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân (Tác phẩm “Dân

vận” 1949) chủ tịch HCM từng nhấn mạnh

“Nước ta là một nước dân chủ đại vị cao nhất là dân, vì dân là chủ, bao

nhiêu quyền hạn đều của dân…quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”

+ Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân

Nhà nước: Tất cả các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương đều

do nhà nước trực tiếp hoặc gián tiếp thành lập để phục vụ lợi ích của Nhà nước

Mọi vấn đề quan trọng có ý nghĩa sống còn của cả nước và của địa phương

đều do nhà nước trực tiếp hoặc gián tiếp thảo luận bàn bạc

Nhà nước có cơ cấu tổ chức tinh gọn, hiệu quả, thuận tiện cho nhân dân sử

dụng, kiểm tra, giám sát, phản biện, đấu tranh phòng- chống quan liêu tham nhũng,

cửa quyền, hách dịch, lãng phí và những hiện tượng tiêu cực khác

Mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước

điều được nhân dân trực tiếp hay gián tiếp tham gia xây dựng.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

*Ý nghĩa:

Phản ánh bản chất dân chủ của nhà nước XHCN, là nguồn gộc sức mạnh và

hiệu lực quản lý nhà nước, đòi hỏi trong quá trình tổ chức và hoạt động của nhà

nước pháp quyền XHCNVN phải luôn xây dựng đây là mục tiêu quan trọng hàng

đầu.

2. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa được tổ chức và hoạt động theo

hiến pháp, pháp luật; Hiến pháp giữ vị trí tối cao, thượng tôn pháp luật trong

hoạt động của nhà nước và xã hội.

Cơ sở pháp lý: Khoản 1, điều 8 của Hiến Pháp 2013

Nội dung

 Pháp luật phải có tính tối cao, trong đó Hiến pháp là đạo luật cơ bản của nhà nước

có giá trị pháp lý cao nhất trong hệ thống pháp luật

Khoản 1 Điều 119 Hiến pháp năm 2013 ghi nhận “Hiến pháp là luật cơ bản

của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có hiệu lực pháp lý cao nhất.

Mọi văn bản pháp luật khác phải phù hợp với Hiến pháp.

Mọi hành vi vi phạm Hiến pháp đều bị xử lý”

 Khi có pháp luật thì mọi tổ chức cá nhân đều phải tuân theo pháp luật, nhà nước

phải thực hiện chức năng quản lý của mình pháp luật

 Mọi vi phạm pháp luật đều phải bị xử lý nghiêm minh

 Pháp luật phải do cơ quan dân cử cao nhất ban hành, phải có chất lượng cao, phản

ánh đúng nguyện vọng và ý chí của nhân dân, phù hợp với đạo đức và sự tiến bộ

của nhân loại

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Ngay lời mở đầu của Hiến pháp đã chỉ rõ “Nhân dân Việt Nam xây dựng, thi

hành và bảo vệ Hiến pháp này vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công

bằng, văn minh”. Như vậy, Hiến pháp do nhân dân chủ thể tối cao của quyền lực

nhà nước xây dựng. Nhân dân tham gia xây dựng Hiến pháp bằng cách góp ývà

xây dựng Hiến pháp thông qua hoạt động lập hiến của Quốc hội (cơ quan do nhân

dân trực tiếp bầu ra)

 Đây là đặc trưng mang tính phổ biến, xuyên suốt bảo đảm tính hợp hiến, hợp

pháp trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt

Nam.

 Đặc trưng này đòi hỏi phải xây dựng ý thức và lối sống thượng tôn Hiến pháp và

pháp luật trong hệ thống chính trị và toàn bộ xã hội; bảo đảm thi hành nghiêm

chỉnh Hiến pháp và pháp luật và hoàn thiện cơ chế bảo vệ Hiến pháp

3. Tổ chức theo nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân

công, phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập

pháp, hành pháp, tư pháp

 Cơ sở pháp lý: Khoản 3 Điều 2:

“Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát

giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp,

tư pháp.”

Nội dung:

Quyền lực nhà nước là thống nhất

 Quyền lực nhà nước bao giờ cũng thuộc vào một giai cấp hay liên minh giai cấp

nhất định.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

 Ở Việt Nam, quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giai

cấp công nhân, nông dân, đội ngũ trí thức nên quyền lợi các giai cấp có sự thống

nhất và phù hợp

 Quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân và nhân dân sử dụng nó thông qua các cơ

quan đại diện, do mình lập ra (bầu cử) như Quốc hội, Hội đồng nhân dân.

Phân công, phối hợp và kiểm soát chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước trong

việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp

 Phân công thực hiện quyền lực nhà nước là giao cho từng nhóm các cơ quan nhà

nước thực hiện một quyền lực nhất định nào đó có tính chuyên môn tránh ôm đồm,

không hiệu quả, lạm quyền

 Quốc hội là cơ quan đại diện cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước

của nước CHXHCN Việt Nam chủ yếu thực hiện các chức năng:

 Xây dựng, hoàn thiện pháp luật (lập pháp)

 Giám sát, quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước

 Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước CHXHCN

Việt Nam, chủ yếu thực hiện quyền hành pháp.

 Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước CHXHCN Việt Nam chủ yếu thực

hiện quyền xét xử.

 Viện kiểm sát nhân dân được phân công thực hành quyền công tố và kiểm sát cá

hoạt động tư pháp.

 Sự phối hợp giữa cơ quan nhà nước trong việc thực hiện, giải quyết một vấn đề sẽ

đảm bảo dễ dàng trong việc thực hiện nhiệm vụ của mỗi cơ quan nhà nước cũng

như nhiệm vụ chung của bộ máy nhà nước.

Ý nghĩa:

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

 Nguyên tắc có vai trò trong việc đảm bảo việc nhất quán trong hoạt động của bộ

máy nhà nước từ trung ương đến địa phương

 Khuyến khích được sự sáng tạo của cấp dưới và chính quyền địa phương qua đó

tránh sự quan liêu của cấp trên

4. Do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo

Cơ sở pháp lý: Điều 4 Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định:

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt

Nam lãnh đạo

Đặc trưng này thể hiện tính đặc thù của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa Việt Nam, phù hợp với hệ thống chính trị Việt Nam.

Nội dung:

Đảng Cộng sản vừa là thành viên, vừa là lực lượng lãnh đạo toàn bộ hệ

thống chính trị. Lý luận và thực tiễn cách mạng Việt Nam đã chứng minh rằng sự

lãnh đạo của Đảng Cộng sản là bảo đảm Nhà nước thực sự là của Nhân dân, do

Nhân dân và vì Nhân dân; đồng thời bảo đảm sự thống nhất, phát huy sức mạnh

tổng hợp của toàn bộ hệ thống chính trị nhằm thực hiện quyền lực chính trị của

Nhân dân.

Sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước và xã hội Việt Nam là một tất yếu

khách quan vì:

Thực hiện quyền lực của nhân dân không phải là một quá trình tự phát mà là một

quá trình hoạt động tự giác, có tổ chức chặt chẽ trên quy mô toàn xã hội

Xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa cần có sự định hướng của Đảng Cộng sản để

tuân theo đúng các quy luật khách quan và xu thế của thời đại, quán triệt được

đúng đắn nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Chỉ có Đảng Cộng sản bằng công tác tư tưởng và tổ chức của mình mới có được

vai trò làm chủ của nhân dân, vận động được toàn dân thực hiện nhiệm vụ của nhà

nước và xã hội.

Về mối quan hệ giữa Đảng Cộng sản với Nhà nước Xã hội chủ nghĩa Việt Nam

cho thấy: Đảng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước, Đảng đề ra đường lối, chính sách.

Nhà nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam dựa trên cơ sở đường lối chính

sách đó thể chế hóa thành Pháp luật và quản lý xã hội bằng pháp luật, biến nội

dung sự lãnh đạo của Đảng thành hiện thực.

Nội dung các phương thức lãnh đạo của Đảng:

Một là, lãnh đạo bằng chủ trương, nghị quyết:

Đảng đề ra các chủ trương, nghị quyết trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đó là

những quan điểm, những nguyên tắc, những tư tưởng chỉ đạo các lĩnh vực hoạt

động của đời sống chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối

ngoại để các tổ chức khác trong hệ thống chính trị vận dụng, thể chế hoá thành các

chương trình, kế hoạch công tác và tổ chức thực hiện phù hợp với chức năng của

từng tổ chức.

Hai là, lãnh đạo thông qua công tác tư tưởng:

Thông qua công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng; công tác văn hoá,

văn nghệ; đặc biệt thông qua đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên để đưa các

chủ trương, chính sách, nghị quyết của Đảng và cấp uỷ tới cán bộ, đảng viên và

quần chúng nhân dân nhằm tạo sự đồng thuận trong Đảng và trong xã hội, từ đó

thực hiện một cách thống nhất. Đồng thời, mỗi cán bộ, đảng viên phải là một tấm

gương để quần chúng nhân dân noi theo.

Ba là, lãnh đạo thông qua công tác tổ chức, cán bộ:

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Đảng sử dụng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan của hệ

thống chính trị một mặt xây dựng nên các chủ trương, nghị quyết, nhưng mặt khác

cũng chính họ là nhân tố cơ bản để triển khai tổ chức thực hiện các chủ trương,

nghị quyết của mình; động viên, lôi cuốn quần chúng nhân dân thực hiện các mục

tiêu, nhiệm vụ mà nghị quyết của Đảng đã đề ra.

Bốn là, lãnh đạo bằng công tác kiểm tra, giám sát:

Kiểm tra, giám sát là biện pháp hữu hiệu để bảo đảm các chủ trương, nghị quyết

của cấp ủy đề ra là đúng đắn, được chấp hành nghiêm túc, đạt được kết quả và hiệu

quả. Kiểm tra, giám sát là hoạt động không thể thiếu trong công tác lãnh đạo của

Đảng, làm cho sự lãnh đạo gắn với thực tiễn, khắc phục tư tưởng chủ quan, nóng

vội, bệnh quan liêu, hình thức trong lãnh đạo.

Năm là, lãnh đạo phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể quần

chúng và nhân dân tham gia xây dựng hệ thống chính trị.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể quần chúng có

nhiệm vụ tập hợp, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, tăng cường sự nhất trí về

tư tưởng chính trị; tuyên truyền, động viên nhân dân phát huy quyền làm chủ, thực

hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; tham

gia giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước; tập hợp ý kiến, kiến nghị của nhân

dân để phản ánh, kiến nghị với Đảng và Nhà nước; tham gia xây dựng và củng cố

chính quyền nhân dân.

Ý nghĩa:

Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam như bản

chất vốn có với nhà nước và xã hội, bản chất ấy đã được lịch sử kiểm định, nên bản

chất của Nhà nước Cộng Hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam là bảo đảm sự lãnh đạo

của Đảng với Nhà nước và xã hội kết hợp với phát huy vai trò vị trí của nhà nước

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, bảo

đảm sự tham gia đông đảo của mọi tầng lớp nhân dân vào quản lý nhà nước và xã

hội

5. Thực hiện đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác

đồng thời tôn trọng và thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế mà Việt Nam là

thành viên.

Cơ sở pháp lý: Khoản 1,2 Điều 2 Hiến pháp 2013

Nội dung:

Thực hiện đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác

đồng thời tôn trọng và thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành

viên.

Hiến Pháp 1946 “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam độc lập và thống nhất

tiến bước trên đường vinh quan, hạnh phúc, cùng nhịp với trào lưu tiến bộ của thế

giới và ý nguyện hòa bình của nhân loại”

Đặc trưng của đường lối đối ngoại được thể hiện trong quy định Điều 14 Hiến

pháp 1980 và Điều 14 Hiến pháp năm 1992 nâng lên tầm cao mới: “Nước Cộng

hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện chính sách hòa bình, hữu nghị, mở rộng

giao lưu và hợp tác với tất cả các nước trên thế giới, không phân biệt chế độ chính

trị và xã hội khác nhau, trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh

thổ của nhau, không can thiệp công việc nội bộ của nhau, bình đẳng và các bên

cùng có lợi; tăng cường tình đoàn kết hữu nghị và quan hệ hợp tác với các nước xã

hội chủ nghĩa và các nước láng giềng; tích cực ủng hộ và góp phần vào cuộc đấu

tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ

xã hội”.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Thực hiện chính sách hòa bình, hợp tác, hữu nghị Nhà nước Việt Nam đã gia nhập

các tổ chức quốc tế như: Liên Hợp quốc, Asean, Apec, WTO,…

Nguyên tắc nhất quán về đường lối đối ngoại của Việt Nam

Tôn trọng độc lập, chủ quyền của nhau, không can thiệp vào công việc chung của

nhau, không can thiệp và công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, hợp tá, cùng có

lợi;

Ý nghĩa: Nhà nước thu hút được vốn nước ngoài lớn, ngày càng hội nhập sâu rộng

với kinh tế thế giới, bảo đảm tăng cường kinh tế, vừa nâng cao đời sống nhân dân,

vừa củng cố sự tin tưởng lẫn nhau, vừa tang cường hòa bình hợp tác và hữu nghị.

PHÁP LUẬT

KHÁI NIỆM VÀ NGUỒN GỐC

* Nguồn gốc ra đời của PL cũng giống sự ra đời của Nhà nước

- Nguyên nhân sâu xa

Trải qua 3 lần phân công lao động

+ L1: Chăn nuôi tách khỏi trồng trọt => XH phân chia trồng trọt, xuất hiện chế độ

quần hôn chỉ có một vợ một chồng

+ L2: Thủ CN tách khỏi NN khi có sự ra đời của các ngành nghề đồ gốm, dệt, chế

tạo kim loại

+ L3: sự ra đời của ngành thương nghiệp

=> Kết quả: Chế độ tư hữu được hình thành và phát triển, nguyên tác bình quân sở

hữu chung không còn tồn tại. Gia đình nhỏ tách khỏi thị tộc và trở thành kinh tế

độc lập

- Nguyên nhân sâu xa:

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Chế độ tư hữu hình thành xuất hiện sự phân hoá thành những tập đoàn người phân

chia gia cấp: g/c quý tộc, thị tộc; g/c nông dân; g/c nô lệ

=> Hệ quả: Tạo nên những mâu thuẫn mang tính chất đối kháng và không thể điều

hoà được giữa giai cấp thống trị và giai cấp bị trị. Tổ chức thị tộc biến mất k còn

phù hợp với điều kiện xã hội

=> Nhà nước xuất hiện như một đòi hỏi khách quân làm dịu bớt xung đột mâu

thuẫn giai cấp và giữ cho những xung đột mâu thuẫn này nằm trong giới hạn trật

tự. Cùng với sự xuất hiện của NN thì Pháp Luật cũng được ra đời giống như một

công cụ bảo vệ lợi ích cho giai cấp thống trị và duy trì sự thống trị, quản lý của

giai cấp này với giai cấp khác

* Khái niệm PL

Theo quan điểm của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác

Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự phù hợp với lợi ích của giai cấp

thống trị, do nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện để điều chỉnh các quan hệ xã

hội.

CÁC KIỂU PHÁP LUẬT

- K/n: Kiểu PL là tổng thể các dấu hiệu, đặc điểm cơ bản của pháp luật, thể hiện

bản chất giai cấp và những điều kiện tồn tại và phát triển của pháp luật trong

một hình thái kinh tế- xã hội nhất định

- Mỗi một hình thái kinh tế- xã hội tương ứng với một kiểu pháp luật

a, Pháp luật chủ nô

Pháp luật chủ nô là kiểu pháp luật đầu tiên trong lịch sử, ra đời cùng với sự

ra đời của nhà nước chủ nô. Cũng như nhà nước chủ nô, cơ sở kinh tế của pháp

luật chủ nô là quan hệ chiếm hữu của chủ nô đối với nồ lệ và các tư liệu sản xuất

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

chủ yếu của xã hội. Do nắm trong tay tư liệu sản xuất và có quyền quyết định số

phận của nô lệ, giới chủ nộ trở thành giai cấp thống trị trong xã hội. Bản chất của

pháp luật chủ nô, bởi vậy, luôn phản ánh ý chí và bảo vệ tuyệt đối quyền lợi của

chủ nô. "Mục đích điều chỉnh của pháp luật chủ nô là nhằm thiết lập, bảo vệ một

trật tự xã hội phù hợp với lợi ích của giai cấp chủ nô. Nó củng cố cơ sở kinh tế - xã

hội của xã hội chiếm hữu nô lệ

Bản chất của pháp luật chủ nô:

* Tính giai cấp:

- Pháp luật chủ nô thể hiện ý chí của giai cấp chủ nô, là phương tiện mà chủ

nô sử dụng để bảo vệ lợi ích, củng cố quyền lực của chủ nô, trấn áp sự phản kháng

của nô lệ và những người lao động khác.

- Pháp luật chủ nô cũng là công cụ để xác lập chế độ sỡ hữu của chủ nô, hợp

thức hóa các hình thức bóc lột tàn nhẫn của chủ nô với nô lệ.

- Pháp luật chủ nô ghi nhận và bảo vệ chế độ chiếm hữu nô lệ, thừa nhận chủ

nô là công dân có đầy đủ mọi quyền hành và lợi ích, còn nô lệ thì không được coi

là công dân, họ không có một thứ quyền nào cả.

* Tính xã hội:

- Pháp luật chủ nô quy định những quy tắc hoạt động chung trong quá trình

sản xuất, trao đổi, sinh hoạt có tính chất cộng đồng của xã hội chiếm hữu nô lệ, là

phương tiện hữu hiệu để giải quyết những tranh chấp, mâu thuẫn trong xã hội.

- Pháp luật chủ nô đã duy trì trật tự, sự ổn định, an toàn của xã hội chiếm

hữu nô lệ, tạo điều kiện cho xã hội chiếm hữu nô lệ tồn tại và phát triển với qui mô

ngày càng lớn.

Tóm lại, pháp luật chủ nô thể hiện ý chí của nhà nước chủ nô, được đảm bảo

thực hiện bằng nhiều biện pháp trong đó chủ yếu là cưỡng chế. Pháp luật chủ nô

mang nặng tính chủ quan và tính giai cấp. Bên cạnh đó, pháp luật chủ nô là một

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

trong những công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội vì lợi ích của chủ nô và vì sự

tồn tại và phát triển của xã hội chiếm hữu nô lệ

Đặc trưng của pháp luật nô:

Một là, pháp luật chủ nô bảo vệ và củng cố quyền tư hữu của chủ nô đối với

tư liệu sản xuất và nô lệ, hợp pháp hoá quyền sở hữu nô lệ của chủ nô và tình trạng

vô quyền của nô lệ.

Trong xã hội chiếm hữu nô lệ, người nô lệ không được coi là người mà chỉ là

những "công cụ biết nói“

Điều này cho phép chủ nô có toàn quyền đối với nô lệ, từ việc bóc lột sức lao động

đến đem tặng cho, bán, hay gán nợ…

Hai là, pháp luật chủ nô quy định và củng cố tình trạng bất bình đẳng giữa

chủ nô và những người lao động khác.

Ngoài hai giai cấp cơ bản còn có những giai cấp, tầng lớp xã hội trung gian. Những

người lao động thuộc các giai cấp, tầng lớp trung gian này cũng phải chịu sự áp

bức của giới chủ nô. Pháp luật chủ nô hạn chế rất nhiều quyền năng pháp lý của

họ, loại bỏ sự tham gia của họ vào bộ máy chính quyền, phân biệt đối xử với họ

trong các vụ kiện tụng, xét xử về hình sự và dân sự.

Ba là, pháp luật chủ nô quy định và củng cố sự thống trị tuyệt đối của người

gia trưởng trong gia đình.

Gia đình trong xã hội chiếm hữu nô lệ luôn có sự phân biệt rõ ràng về địa vị giữa

các thành viên. Vị trí của người chồng, người cha luôn được pháp luật đề cao. Luật

La mã, luật Lưỡng Hà cổ đại thậm chí còn cho phép chồng đem vợ, con đi gán nợ

Bốn là, pháp luật chủ nô tổ chức và bảo vệ quyền lực nhà nước của giai cấp

chủ nô.

Tổ chức nhà nước chủ nô là một bộ máy quan liêu. Pháp luật chủ nô đóng vai trò

quan trọng trong việc tổ chức bộ máy này.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Ở các nước phương Tây thời cổ đại, người ta đã phát triển nhiều hình thức nhà

nước khác nhau, từ quân chủ đến cộng hoà (Cộng hoà dân chủ và cộng hoà quý

tộc).Pháp luật các nước này có khác nhiều quy định về thể thức bầu cử, thể thức

thông qua pháp luật, mối quan hệ giữa các cơ quan trong bộ máy nhà nước...

Năm là, pháp luật chủ nô mang nặng những dấu ấn của các quy phạm xã hội

nguyên thuỷ. Thoát thai từ chế độ công xã nguyên thuỷ, xã hội cổ đại và các thể

chế của nó tất yếu phải chịu ảnh hưởng của các tàn dư còn sót lại từ xã hội trước và

pháp luật chủ nô cũng nằm trong quy luật này.

Pháp luật chủ nô được hình thành chủ yếu bằng con đường thừa nhận các

phong tục tập quán, quy tắc đạo đức và tín điều tôn giáo trong xã hội. Điều này thể

hiện khá rổ qua các quy định trong Bộ luật Hammourabi, Luật Dracon, Luật 12

bảng của La Mã, Bộ luật Manou... Trong khi đó, tôn giáo, tín ngưỡng giai đoạn

này khá phức tạp, trong xã hội có nhiều loại tôn giáo khác nhau, phong tục tập

quán cũng rất khác nhau giữa các vùng, miền, địa phương... làm cho pháp luật chủ

nô có tính tản mạn, không thống nhất.

b, Pháp luật Phong Kiến

Pháp luật phong kiến là kiểu pháp luật thứ hai trong lịch sử, ra đời cùng với

sự ra đời của chế độ phong kiến và nhà nước phong kiến. Bản chất pháp luật phong

kiến do cơ sở kinh tế của xã hội phong kiến quyết định. Cơ sở kinh tế của xã hội

phong kiến là sở hữu giai cấp địa chủ đối với các tư liệu sản xuất mà chủ yếu là

ruộng đất và sở hữu các thể của nông dân trong sự lệ thuộc vào giai cấp địa chủ

Bản chất của pháp luật phong kiến

* Tính giai cấp

Pháp luật phong kiến thế hiện ý chí của giai cấp địa chủ, phong kiến, là phương

tiện để bảo vệ trật tự xã hội phong kiến, trước hết là quan hệ sản xuất phong kiến.

Nó ghi nhận sự bất bình đẳng giữa các đẳng cấp khác nhau trong xã hội, sự lệ

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

thuộc của nông dân vào giai cấp địa chủ, bảo vệ sự áp bức bóc lột của giai cấp địa

chủ phong kiến đối với nông dân

* Tính xã hội

Pháp luật phong kiến có vai trò xã hội nhất định. Nó là phương tiện để nhà nước

phong kiến thực hiện những công việc chung của xã hội, ghi nhận và phát triển các

quan hệ xã hội của hình thái kinh tế xã hội phong kiến cao hơn, tiến bộ hơn so với

hình thái kinh tế xã hội chiếm hữu nô lệ

Đặc trưng pháp luật phong kiến

Một là, Pháp luật phong kiến là pháp luật đẳng cấp và đặc quyền phong kiến

- Đẳng cấp trong xã hội gồm 3 đẳng cấp:

+ Đẳng cấp Quý tộc nắm giữ những chức vụ cao trong bộ máy hành chính, quân

đội, được hưởng mọi đặc quyền kinh tế, nhưng không phải đóng thuế cho nhà

vua.

+ Tăng lữ là đẳng cấp được hưởng mọi đặc quyền kinh tế, nhưng không phải

đóng thuế cho nhà vua.

+ Đẳng cấp thứ ba gồm nhiều giai cấp và tầng lớp: tư sản, nông dân, bình dân

thành thị. Họ không có quyền lợi chính trị. Tư sản đứng đầu Đẳng cấp thứ ba, có

thế lực kinh tế, song không có quyền lực chính trị.

- Pháp luật PK công khai quy định đặc quyền của giai cấp thống trị. Trong “ 8

điều đc nghị xét giảm tội” mà Bộ luật Hồng nhà Lê quy định, có tới bảy điều chỉ

dành cho giới quý tộc pk

Hai là, PLPK quy định những hình phạt tàn bạo đối với hành vi xâm phạm trật tự

phong kiến

Ba là, PLPK hợp hoá bạo luẹc và sự chuyên quyền tuỳ tiện của giai cấp địa chủ

phong kiến

Bốn là, PLPK chịu ảnh hưởng nặng nề của tôn giáo, đb là pháp luật PK ở Châu Âu

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Năm là, PLPK mang tính tản mạn, thiếu sự thống nhất.

c, Pháp luật tư sản

Pháp luật TSCN là một kiểu pháp luật mới, là ý chie của giai cấp tư sản đề lewn

thành luật, cái ý chí mà nội dung của nó do điều kiện sinh hoạt vật chất của giai

cấp tư sản quyết định

Bản chất PLTS

* Tính giai cấp

Pháp luật tư sản thể hiện ý chí của giai cấp tư sản, là công cụ để Nhà nước tư sản

củng cố và bảo vệ nền trật tự xã hội phù hợp, có lợi cho giai cấp tư sản, là công cụ

chuyên chính tư sản nhằm củng cố, bảo vệ các lợ ích kinh tế, chính trị, tư tưởng...

của giai cấp tư sản

* Tính xã hội

- PLTS thể hiện tính xã hội khá rộng rãi. Dưới áp lực ngày càng mạnh mẽ của các

lực lượng dân chủ trong xã hội PLTS không chỉ thể hiện và bảo vệ quyền lợi của

giai cấp tư sản mà còn thể hiện và bảo vệ quyền lợi của các giai cấp khác trong

- Phạm vi điều chỉnh của PLTS ngày càng được mở rộng, nhà nước tư sản đặc

biệt quan tâm đến việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và tạo cho nó một chức

năng XH cao

- Nhiều chế định pháp luật quốc tế quan trọng đã được hình thành dưới tác động

của PLTS, nhất là trong lĩnh vực thương mai quốc tế

Đặc trưng của PLTS

- PLTS đề cao quyền sở hữu tư nhân

+ Quyền sở hữu là một trong những chế định phát triển hoàn thiện nhất của PLTS,

tất cả các vấn đề liên quan tới việc xác định chuyển giao và bảo vệ quyền sở hữu

đều được PL quy định rất cụ thể

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ Quyền sở hữu được coi là một trong những chế định cơ bản của PLTS : “ Quyền

được hưởng thụ và định đoạt tài sản một cách tuyệt đối miễn là không sử dụng

tài sản vào những việc mà pháp luật cấm”

+ PL các nước TS đều ghi nhận quyền sở hữu là thiêng liêng, bất khả xâm phạm.

Bộ luật hình sự các nước tư sản cùng trừng phạt nặng những hành vi xâm phạm

quan hệ sở hữu

- PLTS bảo vệ sự thống trin về mặt chính trị và tư tưởng của giai cấp tư sản

- PLTS công khai ghi nhận nguyên tắc phân chia quyền lực trong tổ chức và hoạt

động bộ máy nhà nước

- PLTS thừa nhận quyền con người xây dựng quyền công dân thành một chế định

PL. HP các nước TS đều ghi nhận quyền tự do, bình đẳng, dân chủ của công dân

tuy nhiên khi xét đến cùng điều này thì PLTS chủ yếu có lợi cho những người

có tài sản- giai cấp tư sản.

- PLTS công khai nguyên tắc tự do hợp đồng. Hợp đồng là một trong những chế

định quan trọng nhất của PLTS. Chế định hợp đồng quy định quyền bình đẳng

giữa các chủ thể tham gia quan hệ hợp đồng

d, Pháp luật XHCN

Là kiểu PL tiến bộ nhất trong lịch sử XH loài người, là kiểu PL thứ tư cũng là kiểu

PL cuối cùng trong lịch sử

Bản chất PL XHCN

* Tính giai cấp

PL XHCN thể hiện sâu sắc ý chí giai cấp công nhân và nhân dân lao động

* Tính xã hội

- Tính xã hội của PL XHCN rất rộng. Với tư cách là công cụ chủ yếu điều chỉnh

các quan hệ xã hội mang tính quy phạm và bắt buộc chung , là phương tiện để

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

nhà nước, các tổ chức và cá nhân trong XH tổ chức và hoạt động ở hầu hết lĩnh

vực quan trọng của đời sống xã hội.

- PL XHCN thể hiện ý chí nhà nước của nhân dân, là nhân tố chính điều chỉnh

các QHXH vì lợi ích và mục đích của nhân dân, vì sự nghiệp xây dựng CNXH

với mục tiêu là dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh

Đặc trưng PL XHCN

- PL XHCN mang tính nhân dân sâu sắc

+ Luôn đề cao chủ quyền nhân dân, vì lợi ích của nhân dân. Nhân dân là chủ thể

của quyền lực, trong đó quyền lực nhà nước là biểu hiện tập trung nhất của

quyền lực nhân dân, đồng thời mà phương tiên hữu hiệu để thực hiện quyền chủ

nhân dân

Chủ tịch HCM đã khẳng định: “ Bao nhiêu lợi ích đều vì nhân dân. Bao nhiêu

quyền hạn đều của nhân dân”

+ Thông qua PL, nhà nước XHCN luôn tạo điều kiện để nhân dân tham gia quản lý

NN và QLXH; thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai hoá các hoạt

động nhà nước, trừng trị nghiêm minh mọi hành vi xâm hại tới quyền tự do, dân

chủ của nhân dân

- PL XHCN khẳng định đường lối phát triển nền kinh tế thị trường theo

định hướng XHCN

+ PL XHCN có rất nhiều thay đổi tích cực, phục vụ đắc lực cho sự phát triển kinh

tế- xã hội của đất nước

VD: Xác lập hợp ký các thành phần kinh tế và cơ chế quản lý kinh tế, đẩy mạnh

CNH - HĐH, xây dựng nề kinh tế độc lập tự chủ

- PL XHCN có phạm vi điều chỉnh rộng ( tác động nên nhiều QHXH

mới, quan trọng như: QHLĐ, Phân phối …)

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

- PL XHCN có quan hệ mật thiết với các quy phạm XH khác, đặc biệt

là với đạo đức XHCN

+ Thể hiện tinh thần nhân đạo XHCN

+ Thực hiện việc giải phóng con người khỏi áp bức, bóc lột, bất công và những lệ

thuộc khác

+ Không ngừng phát triển hoàn thiện mục tiêu công bằng dân chủ vì hạnh phúc

con người

QUY PHẠM PHÁP LUẬT

a, Khái niệm

- Quy phạm là những khuôn mẫu, chuẩn mực, quy tắc trong xã hội phải tuân theo

- Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự phù hợp với lợi ích của giai cấp thống trị

do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận, bảo đảm thực hiện để điều chỉnh các

mối quan hệ xã hội

=> Quy phạm pháp luật là quy tác xử sự do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền hoặc

các nhân được trao quyền ban hành theo trình tự, thủ tục luật định và bảo đảm thực

hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội.

b, Đặc điểm

- QPPL chỉ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền, các cá nhân được trao

quyền ban hành hoặc thừa nhận

Bởi các QPPL được hình thành bằng con đường nhà nước

Các nguồn PL gồm có: Tập quán Pháp, Tiền lệ Pháp, VB QPPL => PL chỉ ra đời

khi NN ra đời và ban hành hoặc thừa nhận các QPPL

- QPPL là quy tắc xử sự chung được thể hiện nhiều lần trong đời sống xã hội

+ Ở đây, QPPL được coi như khuôn mẫu, chuẩn mực cho hành vi xử sự của con

người

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ Nội dung của QPPL chứa đựng, hướng dẫn cách thức xử sự cho chủ thể ở vào

điều kiện, hoàn cảnh cụ thể hoặc xác định nguyên tắc chung của PL, nguyên tắc

buộc chủ thể phải tuân thủ

+ QPPL sẽ được thực hiện, áp dụng lặp lại nhiều lần mỗi khi có sự kiện pháp lý

xảy ra, kể từ khi bắt đầu có hiệu lực cho đến khi hiệu lực của QPPL đó chấm dứt.

- QPPL là sự kết hợp hài hoà giữa hai thuộc tính chủ quan và khách quan

+ Tính chủ quan: là sản phẩm trực tiếp của hoạt động lập pháp, lập quy phản ảnh ý

chí nhà nước của giai cấp thống trị

+ Tính Khách quan: Được ban hành do nhu cầu đòi hỏi KQ của xã hội

- QPPL có tính xác định, tính hệ thống, tính hình thức

+ Tính xác định: QPPL xác định một cách rõ ràng, chính xác mức độ, phạm vi

quyền và nghĩa vụ của các chủ thể cũng như cách thức thực hiện chúng. Xác

định chặt chẽ các nguyên tắc chung của PL, các thuật ngữ PL biểu đạt các quy

định của PL

+ Tính hệ thống: Các QPPL được ban hành nhất quán, không chồng chéo, mâu

thuẫn nội dung. Chúng được ban hành có mối liên hệ mật thiết với nhau, hỗ trợ

nhau một cách hiệu quả trong điều chỉnh các QHXH

+ Tính hình thức

HT bên trong: giả định, quy định, chế tài

HT bên ngoài: hệ thống các VB QPPL

Ngoài ra, tính hình thức còn được biểu hiện trong việc diễn đạt chính thức

nội dung của quy phạm pháp luật trong những hình thức pháp lý xác định theo quy

định của pháp luật

- QPPL được nhà nước bảo đảm thực hiện trên cơ sở áp dụng biện pháp

cưỡng chế

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Với tư cách là tổ chức hợp pháp, công khai và có quyền lực bao trùm toàn

XH, NN là chủ thể duy nhất có quyền ban hành các QPPL => Khi pháp luật được

nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện, sẽ có sức mạnh của quyền lực NN và có

khả năng tác động đến mọi chủ thể. NN bảo đảm cho QPPL được thực hiện bằng

nhiều biện pháp khác nhau như các biện pháp mang tính kinh tế, giáo dục, hướng

dẫn, tổ chức, cưỡng chế.

c, Cơ cấu QPPL

Cơ cấu của QPPL thực chất là các bộ phận hợp thành tạo nên cấu trúc của

QPPL đó.

- Giả định

+ K/n: Là một phần của QPPL trong đó các nhà làm luật dự kiến trước những tình

huống (hoàn cảnh, điều kiện) có thể xảy ra trong đời sống XH, mà các QPPL sẽ

tác động đối với những chủ thể nhất định. Thực chất giả định là bộ phận xác định

phạm vi, giới hạn tác độngg của QPPL

+ Giả định giản đơn: nêu lên tình huống(h/c, đk) cụ thể, đơn lẻ mà khi chủ thể gặp

tình huống thì có những xử sự nhất định

+ Giả định phức tạp: nêu lên những hoàn cảnh điều kiện khác nhau và hoàn cảnh

điều kiện này có mối liên hệ mật thiết ràng buộc với nhau

+ Giả định lựa chọn: nêu những điều kiện hoàn cảnh khác nhau chủ thể lựa chọn

- Quy định:

+ K/n: là một phần của QPPL, xác định quy tắc sử xự cho chủ thể khi ở vào những

tình huống đã được nêu ra trong phần giả định

+ Quy định cấm đoán: Là việc chủ thể không được thực hiện

+ Quy định cho phép: là việc chủ thể được lm gì

+ Quy định bắt buộc: Việc chủ thể phải làm gì

+ Quy định không bắt buộc: Việc chủ thể có thể lựa chọn

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

– Quy định: "có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch dân sự đó là vô hiệu.”

- Chế tài

+ K/n: là một phần của QPPL, nêu lên hậu quả pháp lý bất lợi mà nhà nước dự

kiến sẽ áp dụng đối với các chủ thể không thực hiện đũng những yêu cầu nêu lên

trong phần quy định

+ Chế tài hình sự: là phần hợp thành QPPL hình sự xác định và giới hạn mức phạt

có thể áp dụng đối với người thực hiện hành vi phạm tội được quy định trong

QPPL hình sự

+ Chế tài dân sự: Hậu quả ngoài mong muốn được áp dụng đối với người có hành

vi vi phạm pháp luật trong quan hệ dân sự khi không thực hiện, thực hiện không

đúng nghĩa vụ dân sự

+ Chế tài hành chính: là phần của QPPL hành chính, xác định biện pháp xử lý của

nhà nước đối với các nhân tổ chức có hành vi VPPL về QLNN mà không phải là

tôi phạm, chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự

+ Chế tài kỉ luật: là biện pháo đối với cán bộ, công chức vi phạm những quy đinh

của pháp luật về nghĩa vụ quyền hạn của mình.

+ Chế tài: “bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng

hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm”

Lưu ý: Xuất phát từ cách thức thể hiện nội dung của quy định trong QPPL, có

những QPPL có đầy đủ 3 bộ phận trên song cũng có những QPPL chỉ gồm 2 bộ

phận. Vì vậy, khi nghiên cứu QPPL cần chú ý: 1) một QPPL có thể đồng nhất hoặc

không đồng nhất với một điều luật bởi 1 điều luật cũng có thể là 1 QPPL, nhưng

cũng có khi điều luật đó chỉ chứa đựng phần nào QPPL, điều luật là phương thức

biểu đạt nội dung của QPPL. 2) trật tự các bộ phận của 1 QPPL trong 1 điều luật

có thể bị đảo lộn nếu việc trình bày bảo đảm chặt chẽ, thuận tiện cho nghiên cứu và

áp dụng.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

QUAN HỆ PHÁP LUẬT

a, Khái niệm

QHPL là những quan hệ xuất hiện cơ sở sự điều chỉnh của pháp luật đối với các

QHXH, trong đó các bên tham gia có quyền và nghĩa vụ pháp lý được QPPL quy

định và Nhà nước đảm bảo thực hiện

b, Đặc điểm

* QHPL mang tính ý chí

- Ý chí là đặc điểm chung của mọi QHXH, nhưng được thể hiện rõ hơn trong

QHPL bởi QHPL được hình thành thông qua hành vi có ý chí của chủ thể tham

gia, phản ánh thái độ chủ quan của chủ thể tham gia và sự phản ánh này được

thể hiện thông qua hành vi, hoạt động thực tế của chủ thể

- Ý chí của Nhà nước:

+ Nhà nước là chủ thể ban hành PL (thể hiện ý chí giai cấp thống trị)

+ NN là chủ thể QHPL khi tham gia các QHPL

- Ý chí các bên tham gia:

+ Các bên tham gia thể hiện ý chia của mình bằng cách thực hiện quyền và nghĩa

vụ pháp lý của mình đối với các chủ thể khác của quan hệ pháp luật

+ Các bên tham gia QHPL tự mình thực hiện những hành vi nhất định phù hợp với

PL và đồng thời thoả mãn nhu cầu của họ

* QHPL xuất hiện, tồn tại trên cơ sở QPPL

- Đặc điểm này phản ánh MQH giữa QHPL và QPPL. QPPL là cơ sở pháp lý

không thể thiếu để làm phát sinh QHPL đồng thời một số QPPL sẽ không thể

thực hiện khi không có QHPL

- Với ý nghĩa là quy tắc hành vi, QPPL đóng vai trò quan trọng trong việc hình

thành các QHPL

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ QPPL xác định chủ thể sẽ tham gia quan hệ, xác định hoàn cảnh, điều kiện làm

phát sinh quan hệ

+ QPPL xác định quy tắc sử xự cho chủ thể khi ở vào điều kiện, hoàn cảnh đã được

dự liệu -> tạp nên quyền và nghĩa vụ cho chủ thể khi tham gia QHPL

* Các bên tham gia vào QHPL có các quyền và nghĩa vụ pháp lý nhất định

- Nội dung của QHPL được hình thành bởi quyền và nghĩa vụ chủ thể

- Các góc độ của quyền và nghĩa vụ

+ Nội dung quyền, nghĩa vụ

+ Phạm vi mức độ cần thiết của quyền và nghĩa vụ

+ Những tiêu chí, thước đo nhằm đánh giá, kiểm tra thực hiện quyền, nghĩa vụ

+ Thời hạn, thời hiệu cần thiết

+ Phương thức thực hiện các quyền và nghĩa vụ

+ Các biện pháp khắc phục, xử lý khi có tranh chấp

+ Sự tương tác, phù hợp giữa các QHPL với nhau, với QHXH khác và phong tục

tập quán khác

- QHPL được nhà Nhà nước đảm bảo thực hiện

Nhà nước sử dụng các biện pháp để thựci hiện QHPL và đảm bảo quyền, nghĩa vụ

rất đa dạng về hình thức, tính chất: Biện pháp cưỡng chế, biện pháp lựa chọn tuỳ

nghi… Việc sử dụng biện pháp nào sẽ tuỳ thuộc vào tính chất, đặc điểm của

QHPL, việc thực hiện quyền.

c, Cấu trúc QHPL

* Chủ thể

- K/n: Là cá nhân, tổ chức có năng lực chủ thể tham gia và QHPL cụ thể, có

quyền và nghĩa vụ pháp lý theo quy định của pháp luật.

- Năng lực chủ thể gồm có: Năng lực pháp lý và Năng lực hành vi

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ NL pháp luật: là khả năng của chủ thể có quyền và nghĩa vụ pháp lý theo quy

định của pháp luật.

+ Đối với chủ thể là cá nhân: Thời điểm phát sinh là từ khi sinh ra và thời điểm

chấm dứt đến khi chết đi.

Đối với tập thể, tổ chức: Thời điểm phát sinh là từ khi tổ chức đó được thành lập

và thời điểm chấm dứt khi tổ chức đó bị giải thể, chấm dứt hoạt động theo quy

định của PL.

+ NL hành vi: là khả năng nhà nước thừa nhận cho các thủ thể bằng chính hành vi

của mình thực hiện một cách độc lập các quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý,

đồng thời phải chịu trách nhiệm về hành vi đó

+ Đối với cá nhân: Năng lực hành vi đầy đủ - người từ đủ 18t trở lên (tương đối),

sức khỏe, trí lực bình thường, Năng lực hành vi hạn chế: từ đủ 6t đến chưa đủ

18t, người mắc bệnh tâm thần, không làm chủ được hành vi.

+ Đối với tập thể: NLPL và NLHV xuất hiện đồng thời, thời điểm phát sinh là từ

khi tổ chức đó được thành lập và thời điểm chấm dứt khi tổ chức đó bị giải thể,

chấm dứt hoạt động theo quy định của PL.

* Nội dung

Nội dung của QHPL bao gồm quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia vào

QHPL

- Quyền: là khả năng của chủ thể thực hiện hành vi và pháp luật nhà nước cho

phép; là khả năng chủ thể yêu cầu chủ thể bên kia thực hiện nghĩa vụ, yêu cầu

cơ quan chức năng có thẩm quyền bảo vệ lợi ích chính đáng khi xâm phạm

- Nghĩa vụ: là cách xử sự mà chủ thể buộc phải thực hiện theo quy định của pháp

luật nhằm đáp ứng việc thực hiện quyền của chủ thể khác; chủ thể phải thực

hiện hành vi nhất định; phải kiềm chế không thực hiện 1 số hành vi nhất định;

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

chủ thể chịu trách nhiệm pháp luật khi không thực hiện hoặc thực hiện không

đúng theo các quy định của pháp luật

- Quyền chủ thể có thể bị hạn chế nếu phục vụ cho mục đích an toàn quân sự, an

ninh, sức khỏe cộng đồng.

- Quyền và nghĩa vụ có thể được chuyển giao từ chủ thể này sang chủ thể khác.

VD: Nghĩa vụ trả nợ đúng hạn

* Khách thể:

K/n: là lợi ích vật chất, tinh thần và các giá trị xã hội khác mà tổ chức, cá nhân

mong muốn đạt được khi tham gia vào quan hệ pháp luật.

VD: Anh A bán xe máy cho chị B

Chủ thể: anh A và chị B

Nội dung: Anh A - có quyền nhận tiền và quyền giao xe

Chị B - có quyền nhận xe và nghĩa vụ trả tiền

Khách thể: giá trị vật chất

d, Sự kiện pháp lý

- K/n là những sự kiện khi xảy ra trên thực tế có khả năng làm hình thành, thay

đổi, chấm dứt các quan hệ pháp luật

- Phân loại: Căn cứ vào tiêu chuẩn ý chí, sự kiện pháp lý được chia thành: sự

biến pháp lý và hành vi pháp luật.

+ Sự biến tuyệt đối: là sự kiện vốn là kết quả của một hiện tượng tự nhiên

nhưng làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật.

+ Sự biến tương đối là sự kiện vốn là kết quả của một sự việc hoặc hành vi

xảy ra trong thực tế nhưng làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp

luật.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ Hành vi pháp luật là những hành vi được pháp luật điều chỉnh và do các chủ thể

pháp luật thực hiện và làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt QHPL. Hành vi

pháp luật chia làm ba loại: hành vi hợp pháp, hành vi bất hợp pháp và hành vi vi

phạm pháp luật

VD: + Hành vi giết người là một hành vi vi phạm pháp luật

+ Hành vi hợp pháp: một người ký hợp đồng mua bán vật liệu xây dựng theo đúng

quy định của pháp luật thương mại làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của người đó

với bên kia trong hợp đồng.

+ Hành vi bất hợp pháp: khai thác cát tại Sông Hồng khi chưa có giấy phép, ý kiến

từ chính quyền địa phương.

Dựa vào sự kiện thực tế tạo thành, Sự kiện pháp lý chia thành

– Sự kiện pháp lý đơn nhất

Là sự kiện chỉ bao gồm một sự kiện thực tế mà pháp luật gắn sự kiện thực tế này

với việc làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quan hệ pháp luật.

– Sự kiện pháp lý phức hợp

Là sự kiện bao gồm nhiều sự kiện thực tế mà nếu thiếu đi một trong các sự kiện

cấu thành tập hợp đó thì quan hệ pháp luật không thể phát sinh, thay đổi hoặc chấm

dứt.

THỰC HIỆN PHÁP LUẬT

a, khái niệm

Là việc các chủ thể pháp luật bằng hành vi, hoạt động hành pháp của mình làm cho

các quy định của pháp luật đi vào thực tế cuộc sống trở thành sử xự, hoạt động

thực tế của các chủ thể

b, Đặc điểm

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

- Thực hiện pháp luật là một trong những hình thức để thực hiện chức năng nghĩa

vụ của nhà nước:

+ Nhà nước ban hành pháp luật để điều chỉnh các quan hệ xã hội, hướng dẫn cách

thức sử xự cho các chủ thể nhằm tạo ra một xã hội ổn định và phát triển

+ Mục đích trên chỉ đạt được các quy phạm pháp luật trở thành sử xự thực tế của

các chủ thể, nếu không pháp luật chỉ tồn tại trên giấy

=> Pháp luật chỉ thực sự phát huy tác dụng khi đc thực hiện trong cuộc sống và

thể hiện thông qua những hành vu pháp lý của chủ thể

- Thực hiện pháp luật là hành vi hành pháp của các chủ thể pháp luật

+ Hành vi: là toàn bộ những phản ứng, cách cư xử biểu hiện ra ngoài của một

người trong một hoàn cảnh cụ thể

+ Hành vi hành pháp: là hành vi mang tính pháp lý phù hợp với các quy định của

pháp luật

=> chủ thể thực hiện pháp luật phải bằng hành vi hành pháp, có thể hành vi là

hành động hoặc không hành động nhưng phải làm đúng, làm đủ, không trái với

những quy định của pháp luật.

- Thực hiện pháp luật là giai đoạn không thể thiếu và quan trọng của điều chỉnh

pháp luật

- Do nhiều chủ thể tiến hành với nhiều cách thức khác nhau

c, Cách thức thực hiện pháp luật

* Tuân thủ pháp luật: là việc các chủ thể pháp luật kiềm chế, giữ mình để không

thực hiện những hành vi mà pháp luật cấm. ( QPPL là cấm đoán)

* Thi hành pháp luật: là việc các chủ thể pháp luật thực hiện nghĩa vụ chủ thể của

mình bằng hành động tự giác, tích cực ( QPPL bắt buộc)

* Sử dụng pháp luật là việc các chủ thể pháp luật thực hiện quyền chủ thể của

mình được pháp luật cho phép ( QPPL cho phép)

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

* Áp dụng pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật trong đó nhà nước thông qua

cơ quan có thẩm quyền hoặc các nhà chức trách tổ chức cho các chủ thể pháp

luật thực hiện quy định của pháp luật, hoặc căn cứ vào thẩm quyền được pháp

luật quy định ra các quyết định để giải quyết các vụ việc cụ thể.

ÁP DỤNG PHÁP LUẬT

a, Khái niệm

* Áp dụng pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật trong đó nhà nước thông qua

cơ quan có thẩm quyền hoặc các nhà chức trách tổ chức cho các chủ thể pháp

luật thực hiện quy định của pháp luật, hoặc căn cứ vào thẩm quyền được pháp

luật quy định ra các quyết định để giải quyết các vụ việc cụ thể

b, Đặc điểm

* ADPL là hoạt động mang tính tổ chức, thực hiện quản lực nhà nước.

- Đây mà đặc điểm cơ bản thể hiện bản chất của hoạt động APPL và là đặc điểm

xuất phát từ đòi hỏi bên trong của APPL

- Tính tổ chức: được thể hiện

+ Hoạt động ADPL của nhà nước là sự tác động, điều chỉnh có mục đích của nhà

nước đối với hành vi của chủ thể tham gia quan hệ pháp luật cụ thể nhằm tạo ra

sự liên kết giữa các bên trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ phì hợp với ý của

nhà nước nhằm đáp ứng lợi ích chính đáng của các bên, qua đó tạo ra và đảm bảo

một trật tự pháp luật

+ Hoạt động ADPL đã tác động vào các quan hệ pháp luật tạo ra sự thống nhất

trong các mối quan hệ đó nhằm đảm bảo trật tự chung của xã hội

- Tính quyền lực

+ ADPL được tiến hành bới các chủ thể có thẩm quyền ( cơ quan nhà nước, các

nhà chức trách, tổ chức xã hội được uỷ quyền…)

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ ADPL được tiến hành theo ý chí của chủ thể áp dụng pháp luật, không phụ thuộc

vào ý chí của bên bị áp dụng

+ ADPL có tính chất bắt buộc đối với các chủ thể bị áp dụng và các chủ thể khác

có liên quan

* ADPL là hoạt động phải tuân thủ trình tự, thủ tục chặt chẽ do pháp luật quy

định

+ ADPL là quy trình gồm nhiều hoạt động có mối liên hệ hữu cơ với nhau

+ Mỗi vụ việc thực tế khác nhau cần ADPL đòi hỏi trình tự và thủ tục khác nhau

+ Chủ thể có thẩm quyền phải tuân thủ trình tự, thủ tục chặt chẽ bảo đảm đúng quy

trình giải quyết vụ việc, tránh lạm quyền

* ADPL là hoạt động điều chỉnh cá biệt cụ thể, đối với quan hệ xã hội xác định

+ Sở dĩ ADPL là hoạt động điều chỉnh các biệt cụ thể bởi thực chất của hoạt động

ADPL là việc các chủ thể có thảm quyền căn cứ vào quy định của pháo luật, căn

cứ vào nội dung của sự việc thực tế xảy ra quyết định áo dụng có tính chất cá

biệt để giải quyết vụ việc cụ thể thông qua việc làm phát sinh, thay đổi hoặc

chấm dứt các QHPL cụ thể

+ Cần phải xác định rõ chủ thể mà hoạt động ADPL hướng tới là chủ thể nào? Xác

định rõ trường hợp cụ thể cần phải ADPL? Xác định quan hệ cần điều chỉnh là

QHXH nào? Xác định ngành luật nào điều chỉnh QHXH đó?

* ADPL là hoạt động mang tính sáng tạo

+ Tính sáng tạo thể hiện thông qua việc lự chọn quy phạm có nội dung thích hợp

để áp dụng. Khi ADPL đòi hỏi các chủ thể có thẩm quyền phải nghiên cứu, tìm

hiểu, phân tích một cách kỹ lưỡng các tình tiết sự việc, sự kiện xảy ra trên thực tế

+ Tính sáng tạo thể hiện khi giải thích pháp luật để áo dụng thống nhất; vận dụng

sáng tạo bằng cách áp dụng tập quán hoặc áp dụng pháp luật tương tự

Lưu ý:

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ Đối với người ADPL trong quá trình thi hành công vụ vừa phải tuân thủ theo quy

định pháp luật, vừa phải giải quyết hài hoà giữa tinhd hợp lý và pháp lý

+ Phải có tính sáng tạo

+ Khi giải quyết phải hướng tới quyền lơin cao nhất của người dân, hướng tới mục

tiêu “ Xây dựng nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân”

c, Các trường hợp ADPL

* TH1: Khi cần truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với những chủ thể VPPL hoặc

cần áp dụng các biện pháo cưỡng chế nhà nước đối với cá nhân hay tổ chức nào

đó

* TH2: Khi những quyền và nghĩa vụ chủ thể không mặc nhiên phát sinh, thay đổi

chấm dứt nếu có sự can thiệp của nhà nước

* TH3: Khi xảy ra tranh chấp về quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý giữa các bên

tham gia quan hệ pháp luật mà các bên đó không tự giải quyết được

* TH4: Đối với môt số QHPL quan trọng mà nhà nước thấy cần thiết phải tham gia

kiểm tra, giám sát hoạt động của các bên tham gia và quan hệ đó hoặc nhà nước

xác nhận sự tồn tại hay không tồn tại của một số sự việc, sự kiện thực tế nào đó

d, Quy trình ADPL

Là trình tự thụ tục tiến hành các hoạt động có mối liên hệ hữu cơ nhằm thống nhất

với nhau do các chủ thể có thẩm quyền thực hiện nhằm thực hiện hoá nội dung các

quy định pháp luật

- Bước 1: Phân tích vụ việc

Đây là việc làm đầu tiên của quy trình ADPL nhằm đảm bảo cơ sở thực tế ADPL

+ Xác định đặc trưng pháp luật của sự việc

+ Xác định chủ thể có thẩm quyền ADPL

+ Nghiên cứu kết quả toàn diện và đày đủ những tình tiết, hoàn cảnh, điều kiện của

sự việc

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ Tuân thủ quy định mang tính thủ tục gắn với mỗi loại sự việc

- Bước 2: Lựa chọn QHPL phù hợp

+ Phải khẳng định chắc chắn rằng văn bản quy phạm pháp luật đó là văn bản chính

thức

+ VB QPPL đó ở thời điểm hiện tại còn hiệu lực hay đã bị bãi bỏ hoặc đã bin thay

thế bằng văn bản quy phạm pháp luật khác chưa

+ Quy phạm pháp luật có hiệu lực trong thời gian này xảy ta sự việc hay không?

Các quy phạm pháp luật được giải thích như thế nào

+ Xác định điều khoản cụ thể đối với từng việc cụ thể

- Bước 3: Ra quyết định áp dụng pháp luật

Đây là bước trung tâm , quan trọng nhất của quy trình ADPL và là bước mang tính

pháp luật sâu sắc, làm phát sinh QHPL

VD: quyết định khởi tố vụ án hình sự, quyết định áp dụng các biện pháo ngăn chặn

phát sinh quan hệ pháp luật tố tụng hình sự

- Bước 4: Tổ chức ra quyết định Áp dụng pháp luật

Đây là khâu cuối cùng của quy trình áp dụng pháp luật, tổ chức thực hiện các nội

dung yêu cầu đặt ra trong quyết định áp dụng pháp luật

+ Cần tiến hành những hoạt động có tính tổ chức, kỹ thuật nhằm đảm bảo cho việc

thực hiện đúng đắn quy định ADPL đã được ban hành và có hiệu lực thi hành

+ Cần tiến hành các hoạt động kiểm tra giám sát việc thi hành áp dụng pháp luật

+ Đối với cơ quan CA trong những trường hợp được giao trách nhiệm tổ chức thực

hiện hoặc phối hợp tổ chức thực hiện quyết định ADPL cần phải chú ý tính toán,

cân nhắc các yêu cầu về chính trị, pháp luật, nghiệp vụ, nhất là yêu cầu về chính

trị => sau khi tổ chức thực hiện quyết định ADPL cần phải tiếp tục theo dõi, nắm

tình hình đối tượng, địa bàn, các vấn đề khác liên quan, đồng thời triển khai các

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

hoạt động nghiệp vụ để phục vụ cho công tác bảo vệ ANQG trước mắt và lâu

dài…

VI PHẠM PHÁP LUẬT

a, Khái niệm

Vi phạm pháp luật là hành vi (hành động hoặc không hành động) nguy

hiểm cho xã hội, trái pháp luật, có lỗi do chủ thể có năng lực pháp lý thực hiện,

xâm hại đến quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ

b, Dấu hiệu (đặc điểm)

* VPPL là hành vi xác định của con người, có tính nguy hiểm cho xã hội

- VPPL chỉ được coi là hành vi khi nó biểu hiện ra bên ngoài thế giới khách quan

bằng những hành động (cụ thể) hay không hành động nhất định.

- Hành vi gồm 2 loại: hành động vi phạm pháp luật, không hành động vi phạm

pháp luật

+ Hành động VPPL: là chủ thể đã thực hiện những thao tác nhất định để làm việc

mà pháp luật ngăn cấm (cách xử sự mang tính chủ động)

+ Không hành động VPPL: là chủ thể không thực hiện những thao tác nhất định

mà pháp luật yêu cầu trong khi chủ thể đó có đủ điều kiện để thực hiện (cách xử

sự mang tính thụ động).

- Sở dĩ VPPL phải là hành vi của con người bởi con người chỉ bằng hành vi của

mình mới có thể tác động vào thế giới khách quan, làm biến đổi tình trạng bình

thường của các QHXH.

- VPPL luôn là hành vi nguy hiểm cho XH. Hành vi nguy hiểm cho xã hội là hành

vi gây ra hoặc đe doạ gây ra thiệt hại nhất định cho lợi ích nhà nước, cơ quan, tổ

chức, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, nói chung xâm phạm đến các QHXH

được pháp luật bảo vệ.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

* VPPL là hành vi trái pháp luật, xâm hại tới các quan hệ xã hội được pháp

luật xác lập và bảo vệ.

- Tính trái pháp luật của hành vi VPPL là những xử sự trái với các quy định của

pháp luật xâm hại tới các QHXH được pháp luật bảo vệ. Hành vi trái PL đó có thể

là:

- Chủ thể không thực hiện nghĩa vụ mà pháp luật bắt buộc, phải thực hiện khi có

đủ điều kiện để thực hiện

- Chủ thể đã thực hiện những hành vi mà pháp luật ngăn cấm

- Chủ thể thực hiện quyền của mình vượt quá giới hạn phạm vi cho phép của pháp

luật

* VPPL là hành vi chưa đựng yếu tố lỗi của chủ thể thực hiện

- Mọi VPPL đều là hành vi trái PL nhưng không phải mọi hành vi trái PL đều

VPPL, chỉ có những hành vi trái Pl được chủ thể thực hiện 1 cách cố ý hoặc vô ý

(chứa đựng lỗi của chủ thể) mới bị coi là VPPL

- Lỗi là thái độ chủ quan, thể hiện trang thái bên trong của chủ thể đối với hành vi

trái pháp luật của mình cũng như đối với hậu quả do hành vi đó gây ra

- Một người bị coi có lỗi khi thực hiện hành vi trái pháp luật nguy hiểm cho xã

hội, nếu hành vi đó là kết quả của sự lựa chọn, quyết định và thực hiện của

chính chủ thể trong khi chủ thể có đủ điều kiện để lựa chọn, quyết định và thực

hiện một cách sử xự khác phù hợp với đòi hỏi của pháp luật.

- Lỗi là yếu tố bắt buộc không thể thiếu được để xác định một hành vi trái pháp

luật là vi phạm pháp luật.

- Lưu ý: Nếu một hành vi nguy hiểm cho xã hội được thực hiện do những điều

kiện hoàn cảnh khách quan mà chủ thể thực hiện hành vi không có sự lựa chọn

nào khác hoặc trong trường hợp chủ thể bị ép buộc phải thực hiện ở mức độ cao

thì hành vi đó không coi là có lỗi và không vi phạm pháp luật

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

* Hành vi VPPL phải do chủ thể có năng lực TNPL thực hiện

- Năng lực TNPL là khả năng phải gánh chịu trách nhiệm pháp lý của chủ thể do

nhà nước quy định

- Cá nhân có năng lực trách nhiệm pháp lý khi đạt độ tuổi nhất định (tuổi chịu

TNPL) và phải có khả năng nhận thức, điều kiện hành vi ở thời điểm hành vi

được thực hiện và không mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả

năng nhận thức và điều khiển hành vi. Vì vậy, nếu 1 hành vi trái PL, nguy hiểm

cho XH nhưng được thực hiện bởi người không có hoặc chưa có khả năng nhận

thức và điều khiển hành vi thì không bị coi là VPPL.

- Năng lực pháp lý của cơ quan tổ chức gắn liền với tồn tại của cơ quan tổ chức

đó

c, Cấu thành Vi phạm pháp luật

* Mặt khách quan

- Mặt khách quan của VPPL là những biểu hiện ra bên ngoài của thế giới khách

quan của vi phạm pháp luật mà người ta có thể nhận biết được bằng trực giác

hoặc tư duy

- Mặt khách quan của VPPL bao gồm: hành vi trái pháp luật, hậu quả nguy hiểm

cho xã hội, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật với hậu quả,…

+ Hành vi trái pháp luật: là những cư xử của con người biểu hiện ra bên ngoài

thế giới khách quan dưới dạng hành động hoặc không hành động trái với các quy

định của pháp luật

+ Hậu quả nguy hiểm cho xã hội là những thiệt hại tổn thất do hành vi trái pháp

luật gây ra cho xã hội: Thiệt hại đó có thể định lượng được (cân, đo, đong, đếm),

có thể là những thiệt hại trừu tượng không thể định lượng mà chỉ có thể định tính

(thiệt hại về nhân phẩm, danh dự của con người). Thiệt hại là 1 trong những dấu

hiệu để đánh giá tính chất và mức độ nguy hiểm cho XH của VPPL.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

+ Mối quan hệ nhân quả: là kết quả tất yếu của hành vi trái pháp luật chứ không

phải một hành vi nào khác

+ Các dấu hiệu khác: thời gian, địa điểm, công cụ, phương tiện…

* Mặt chủ quan của VPPL

Mặt chủ quan biểu hiện tâm lý bên trong của chủ thể vi phạm pháp luật bao

gồm: lỗi, động cơ, mục đích

- Lỗi là thái độ chủ quan của chủ thể, thể hiện trạng thái tâm lý bên trong của chủ

thể đối với hành vi của mình và hậu quả do hành vi đó gây ra

+ Lỗi cố ý trực tiếp: Là lỗi trong trường hợp chủ thể vi phạm nhận thức rõ ràng

hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước được hậu quả nguy hiểm

cho xã hội do hành vi của mình gây ra và mong muốn hậu quả đó xảy ra

+ Lỗi có ý gián tiếp: Chủ thể thực hiện vi phạm pháp luật bị coi là cố ý gián tiếp

khi họ thấy trước hậu quả nguy hiển cho xã hội do hành vi của mình gây ra, tuy

không mong muốn nhưng có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra

+ Lỗi có ý vì quá tự tin là trường hợp chủ thể vi phạm pháp luật thấy trước được

tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi, thấy trước được hậu quả do hành vi của

mình gây ra nhưng tin tưởng rằng điều đó sẽ không xảy ra hoặc nếu xảy ra thì có

thể ngăn ngừa được nên vẫn thực hiện và cuối cùng đã gây thiệt hại nhất định

+ Lỗi vô ý do cẩu thả là trường hợp chủ thể VPPL không thấy được trước tính

nguy hiểm cho xã hội của hành vi, không thấy được trước hậu quả nguy hiểm

cho xã hội do hành vi của mình gây ra mặc dù có thể hoặc cần phải thấy trước

- Động cơ của VPPL là nhân tố bên trong thúc đẩy chủ thể thực hiện hành vi

VPPL

- Mục đích là kết quả trong ý thức của chủ thể VPPL đặt ra và mong muốn đạt

được bằng việc thực hiện hành vi VPPL. Chỉ có lỗi cố ý trực tiếp mới có yếu tố

mục đích.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

* Khách thể là những quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ và bị hành vi VPPL

xâm hại

* Chủ thể là các cá nhân, tổ chức có năng lực trách nhiệm pháp lý đã thực hiện

hành vi VPPL

d, Phân loại VPPL:

* VPPL hình sự:

* VPPL hành chính:

* VP kỷ luật NN:

* VPPL dân sự:

BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XHCN VIỆT NAM

Bản chất của Nhà nước được xác định trong Điều 2 Hiến pháp nước Cộng

hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 là:

"1. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền

xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

2. Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả

quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp

công nhận với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức"…

a) Tính xã hội của nhà nước Việt Nam: Nhà nước thể hiện tính xã hội rất

rộng rãi và ngày càng đi vào thực chất hơn.

Nhà nước Việt Nam đã và đang trực tiếp tổ chức và quản lý hầu hết các lĩnh

vực xã hội quan trọng như kinh tế, văn hoá, giáo dục, y tế... của đất nước nhằm làm

cho dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, đáp ứng ngày càng

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

tốt hơn nhu cầu vật chất và tinh thần của nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng

nhấn mạnh rằng, nếu dân đói thì Đảng, Chính phủ có lỗi, nếu dân dốt thì Đảng,

Chính phủ có lỗi, nếu dân ốm thì Đảng, Chính phủ có lỗi và nếu dẫn rét thì Đảng,

Chính phủ cũng có lỗi. Và trên thực tế, nhà nước Việt Nam đã và đang từng bước

vươn lên để hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình - một nhà nước của nhân dân, do

nhân dân, vì nhân dân.

b) Tính giai cấp của Nhà nước Việt Nam: Nhân dân Việt Nam là chủ thể

tối cao của quyền lực nhà nước. Nhà nước Việt Nam là tổ chức quyền lực chính trị

của nhân dân Việt Nam, một nhà nước thống nhất của các dân tộc cùng sinh sống

trên đất nước Việt Nam, biểu hiện tập trung khối đại đoàn kết các dân tộc Việt

Nam bình đẳng về mọi phương diện.

Quyền lực nhân dân là cái cơ bản, xuyên suốt thể hiện bản chất của nhà

nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nhà nước Việt Nam là: Nhà nước của

nhân dân (tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân Việt Nam); Nhà nước do

nhân dân (Nhà nước Việt Nam là do giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, đội ngũ

trí thức và những người lao động khác tổ chức thành cơ quan quyền lực chính

trị...); Nhà nước vì nhân dân (tất cả hoạt động, cố gắng của nhà nước đều vì lợi ích

của nhân dân, phục vụ nhân dân Việt Nam).

Nhà nước Việt Nam thực hiện sự trấn áp với kẻ thù của nhân dân, nghiêm trị

mọi hành động xâm phạm lợi ích của Tổ quốc và của nhân dân. Chế độ ta là chế độ

dân chủ nhân dân, chúng ta mở rộng dân chủ đối với nhân dân, đồng thời, cần phải

tăng cường trấn áp với kẻ thù của nhân dân. Có tăng cường trấn áp với kẻ thù thì

mới bảo vệ được tự do và dân chủ của nhân dân.

Downloaded by Van Le (mrl3v4n@gmail.com)

lOMoARcPSD|25518217

Tính xã hội và giai cấp là hai mặt cơ bản thống nhất, chúng luôn có mối

quan hệ tương tác, gắn bó chặt chẽ với nhau nhằm thể hiện bản chất của bất

kỳ nhà nước nào.

HÌNH THỨC CỦA NHÀ NƯỚC CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT

NAM

Nhà nước pháp quyền là nhà nước đề cao vai trò của pháp luật trong đời sống nhà

nước và xã hội, được tổ chức hoạt động trên cơ sở một hệ thống pháp luật dân

chủ , công bằng và các nguyên tắc chủ quyền nhân dân, phân công và kiểm soát

quyền lực nhà nước nhằm bảo đảm quyền con người, tự do cá nhân, công bằng,

bình đẳng trong xã hội.