Nho giáo và Phật giáo ảnh hưởng tới tư tưởng Hồ Chí Minh | Đại học Điện lực

lOMoARcPSD| 59149108
V. Ảnh hưởng của Đạo Nho tới tư tưởng Hồ Chí Minh
Hồ Chí Minh sinh ra trong một gia đình Nho học, từ nhỏ đã được giáo dục theo những
chuẩn mực đạo đức của Nho gia, cùng các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc Việt Nam.
Hồ Chí Minh đã chủ động kế thừa các giá trị đạo đức của Khổng giáo, phát huy và bổ
sung những nội dung mới để xây dựng nên các chuẩn mực đạo đức cán bộ cách mạng
Việt Nam, góp phần vào thắng lợi chung của sự nghiệp cách mạng.
Nho giáo là một học thuyết chính trị, đạo đức, giáo dục, quản lý xã hội ra đời và giữ địa
vị thống trị trên kiến trúc thượng tầng của chế độ phong kiến Trung Hoa suốt mấy nghìn
năm. Một trong những nguyên nhân thành công của Nho giáo là học thuyết này chú
trọng giáo dục, đào tạo người quân tử, người làm quan phò vua giúp nước trên nền tảng
đức trí song toàn.1 ( sách: Sự kế thừa và phát triển đạo đức nho giáo của
Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam )
Đạo Nho (Nho giáo) đã có ảnh hưởng sâu rộng đến tư tưởng Hồ Chí Minh, nhất là
trong việc hình thành các quan điểm về đạo đức, nhân cách, và mối quan hệ giữa con
người với xã hội. Tuy không theo Nho giáo một cách cứng nhắc, Hồ Chí Minh đã tiếp
thu và vận dụng một số giá trị của Nho giáo vào tư tưởng của mình để xây dựng một
xã hội công bằng, văn minh và nhân ái. Dưới đây là một số ảnh hưởng rõ rệt của Đạo
Nho đến tư tưởng Hồ Chí Minh: lOMoARcPSD| 59149108
1. Giá trị đạo đức và nhân cách
Một trong những yếu tố quan trọng trong Đạo Nho là đề cao đạo đức, nhân cách
của mỗi con người, đặc biệt là những phẩm hạnh như trung, hiếu, nhân, lễ, trí, tín.
Hồ Chí Minh đã lấy những giá trị này làm nền tảng cho việc xây dựng một con
người cách mạng, một con người có lòng yêu nước, tận tâm với dân tộc và trung thực với lý tưởng.
Nhân nghĩa: Hồ Chí Minh đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của nhân
nghĩa, coi đây là cốt lõi trong mối quan hệ giữa người với người và giữa cá
nhân với cộng đồng. Ông luôn đề cao lòng nhân ái, sự quan tâm đến lợi ích của
quần chúng và đặc biệt là việc giúp đỡ những người nghèo khó.
Hiếu kính: Mặc dù Hồ Chí Minh không trực tiếp áp dụng khái niệm "hiếu" theo
nghĩa gia đình, nhưng ông luôn nhấn mạnh vai trò quan trọng của sự kính trọng
đối với cha ông, tổ tiên và các thế hệ đi trước. Đây là yếu tố quan trọng trong
việc duy trì và phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc.
2. Lý tưởng về giáo dục và học vấn
Nho giáo rất coi trọng việc học, đặc biệt là học để nâng cao phẩm chất đạo đức và
kiến thức của con người. Hồ Chí Minh cũng rất chú trọng đến giáo dục, không chỉ về
mặt lý thuyết mà còn về mặt thực hành. Ông khuyến khích học tập suốt đời, coi học
vấn là phương tiện để phát triển bản thân và cống hiến cho xã hội.
3. Tư tưởng về mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng
Trong Nho giáo, mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng được thể hiện rõ ràng qua
các khái niệm như "gia đình" và "xã hội". Hồ Chí Minh cũng rất chú trọng đến việc
xây dựng một xã hội hòa hợp, trong đó mọi cá nhân đều có trách nhiệm đối với cộng
đồng, đất nước. Tư tưởng này của ông phản ánh mối quan hệ chặt chẽ giữa các thành
viên trong một xã hội, trong đó cá nhân không thể tách rời khỏi cộng đồng.
4. Ý thức về đạo lý và trách nhiệm đối với đất nước
Nho giáo rất coi trọng việc tu dưỡng bản thân và cống hiến cho quốc gia, và Hồ Chí
Minh cũng vậy. Hồ Chí Minh luôn nhắc đến trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với đất
nước, đồng thời kêu gọi mỗi người phải có ý thức tự giác trong việc đóng góp vào sự
nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng xã hội mới. lOMoARcPSD| 59149108
5. Tinh thần hòa bình và đối ngoại
Mặc dù tư tưởng Hồ Chí Minh chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của chủ nghĩa Marx-Lenin,
ông vẫn giữ được những giá trị hòa bình, khoan dung và tôn trọng sự khác biệt giữa
các dân tộc. Trong các mối quan hệ quốc tế, ông luôn theo đuổi chính sách ngoại giao
hòa bình và hữu nghị, điều này có thể được nhìn nhận như ảnh hưởng của tư tưởng
"hòa bình, không chiến tranh" trong Nho giáo. Kết luận:
Mặc dù Hồ Chí Minh có nhiều ảnh hưởng từ các trào lưu tư tưởng phương Tây và
chủ nghĩa Marx-Lenin, nhưng những giá trị đạo đức và nhân văn của Đạo Nho vẫn
đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách và tư tưởng của ông. Từ
những yếu tố đạo đức đến sự chú trọng về giáo dục và xây dựng cộng đồng, ảnh
hưởng của Đạo Nho đã góp phần vào việc xây dựng một Hồ Chí Minh vừa mang
đậm tính nhân văn, vừa sáng suốt trong lãnh đạo cách mạng.
VI. Ảnh hưởng của Đạo Phật tới tư tưởng Hồ Chí Minh
Từ thủa thiếu thời, Hồ Chí Minh đã tiếp nhận ảnh hưởng sâu đậm những tư tưởng
cao đẹp của Phật giáo ngay trong gia đình của mình. Ảnh hưởng đó bắt đầu từ bà
ngoại của Người - Cụ Nguyễn Thị Kép. Những người thân trong gia đình Bác không
chỉ ảnh hưởng đến việc hình thành tâm từ bi, nhân ái của Hồ Chí Minh mà còn trực
tiếp tác độngđến việc hình thành tư tưởng của Người về Phật giáo.
Lòng yêu nước thương dân và triết lí từ bi thấm nhuần từ đạo Phật của Cụ Phó bảng
Nguyễn Sinh Sắc đã có ảnh hưởng nhất định tới chủ tịch Hồ Chí Minh trên bước
đường cứu nước. Từ rất sớm (năm 1921), Hồ Chí Minh cảnh tỉnh loài người khi tìm
cách xoá bỏ đẳng cấp, tôn giáo và các thành phần giai cấp. lOMoARcPSD| 59149108
1. Tư tưởng nhân ái và từ bi
Một trong những yếu tố quan trọng của Đạo Phật là lòng từ bi, thương yêu mọi loài
chúng sinh, đặc biệt là đối với những người nghèo khổ, bất hạnh. Hồ Chí Minh rất coi
trọng tinh thần nhân ái này trong công cuộc xây dựng xã hội mới. Ông luôn nhấn
mạnh lòng yêu thương đồng bào, đặc biệt là những người nghèo khó và dễ bị tổn thương trong xã hội.
Từ bi và nhân đạo: Hồ Chí Minh đã lấy tinh thần nhân ái và từ bi của Đạo Phật làm
nền tảng trong các quan điểm về con người, sự bình đẳng và xã hội công bằng. Ông
luôn khẳng định rằng mục tiêu của cách mạng không chỉ là giành độc lập cho dân tộc
mà còn là đem lại hạnh phúc và tự do cho mọi người, nhất là những người nghèo và
những người bị áp bức.
2. Tư tưởng về tự do và giải thoát
Đạo Phật dạy về sự giải thoát khỏi khổ đau, vượt qua tham, sân, si để đạt được sự an
lạc, thanh thản trong cuộc sống. Mặc dù tư tưởng Hồ Chí Minh chịu ảnh hưởng chủ
yếu từ chủ nghĩa Mác-Lênin, nhưng ông cũng luôn nhấn mạnh sự giải phóng không
chỉ về mặt vật chất mà còn là sự giải thoát về tinh thần, giúp con người thoát khỏi sự bóc lột và áp bức.
Giải phóng dân tộc và giải phóng con người: Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng mục tiêu
của cách mạng là giải phóng con người khỏi mọi hình thức áp bức, bất công và bóc
lột. Tư tưởng này phản ánh sự ảnh hưởng của Đạo Phật, khi Đạo Phật không chỉ chú lOMoARcPSD| 59149108
trọng vào việc giải thoát cá nhân khỏi khổ đau mà còn hướng đến sự giải phóng của cộng đồng.
3. Tinh thần hòa bình và không bạo lực
Đạo Phật luôn coi trọng hòa bình và khuyến khích phương pháp giải quyết mâu thuẫn
bằng đối thoại và sự hiểu biết. Hồ Chí Minh, trong suốt sự nghiệp cách mạng của
mình, mặc dù luôn chiến đấu để giành độc lập cho dân tộc, nhưng ông cũng là người
rất coi trọng hòa bình, không muốn chiến tranh kéo dài và luôn tìm kiếm các giải pháp
hòa bình, đặc biệt trong các mối quan hệ đối ngoại.
Chủ trương hòa bình và đối thoại: Hồ Chí Minh từng nói: “Không có gì quý hơn độc
lập, tự do”, nhưng ông cũng luôn khẳng định rằng không bao giờ mong muốn chiến
tranh, mà chỉ đấu tranh vì độc lập, tự do và hòa bình cho nhân dân. Điều này phản ánh
tinh thần không bạo lực của Đạo Phật trong việc giải quyết xung đột.
4. Tinh thần kiên nhẫn và tu dưỡng bản thân
Đạo Phật nhấn mạnh vào việc tu dưỡng bản thân, rèn luyện tâm trí để đạt được sự giác
ngộ và an lạc. Hồ Chí Minh cũng rất coi trọng việc tự rèn luyện bản thân, khắc phục
những yếu điểm, luôn giữ vững sự bình tĩnh và kiên nhẫn trong mọi tình huống.
Khắc phục bản thân và tu dưỡng đạo đức: Hồ Chí Minh luôn coi trọng việc tu dưỡng
đạo đức cá nhân, tự phê bình và sửa chữa sai lầm. Ông không chỉ yêu cầu người khác
tu dưỡng, mà chính bản thân mình cũng luôn phấn đấu để trở thành người lãnh đạo
mẫu mực, giản dị và liêm khiết.
5. Tư tưởng về sự vô ngã
Trong Đạo Phật, khái niệm "vô ngã" là một trong những yếu tố cốt lõi, chỉ việc vượt
qua cái tôi cá nhân để đạt được sự hòa hợp với thế giới. Hồ Chí Minh cũng đề cao tư
tưởng "vô ngã" trong cách mạng và trong cuộc sống, đặc biệt là việc quên mình vì lợi
ích của cách mạng, của nhân dân.
Tinh thần phục vụ nhân dân: Hồ Chí Minh luôn khẳng định rằng mình là "người đầy
tớ trung thành của nhân dân", và trong suốt cuộc đời, ông không bao giờ đặt lợi ích cá
nhân lên trên lợi ích của đất nước và nhân dân. Ông đề cao sự giản dị, khiêm tốn và
quên mình vì sự nghiệp cách mạng, phản ánh tư tưởng "vô ngã" của Đạo Phật. lOMoARcPSD| 59149108
6. Tư tưởng về sự hòa hợp giữa các tôn giáo
Mặc dù là người có tư tưởng chính trị rõ ràng và theo chủ nghĩa Mác-Lênin, Hồ Chí
Minh cũng rất tôn trọng các tôn giáo, trong đó có Phật giáo. Ông luôn đề cao sự đoàn
kết, hòa hợp giữa các tôn giáo và dân tộc, để xây dựng một xã hội hòa bình, không
phân biệt tôn giáo, sắc tộc.
Đoàn kết tôn giáo: Hồ Chí Minh khẳng định: "Tất cả các tôn giáo đều tốt đẹp, đều có
những giá trị đạo đức tích cực", và ông luôn khuyến khích sự đoàn kết giữa các tôn
giáo, đồng thời bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng của mọi người. Kết luận:
Tư tưởng Hồ Chí Minh chịu ảnh hưởng không nhỏ từ Đạo Phật, đặc biệt là trong các
giá trị đạo đức như nhân ái, từ bi, hòa bình và tự tu dưỡng bản thân. Những ảnh
hưởng này đã giúp ông xây dựng một nhân cách lãnh đạo mẫu mực, luôn đặt lợi ích
của nhân dân và quốc gia lên hàng đầu, đồng thời giữ vững tinh thần hòa bình,
đoàn kết và phát triển xã hội. Những giá trị này của Đạo Phật đã góp phần vào việc
hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh, giúp ông trở thành một lãnh tụ vừa kiên cường
trong đấu tranh, vừa nhân ái và bao dung trong tư duy và hành động.