Những Cuộc Phát Kiến Địa Lý: Bối Cảnh và Hệ Quả Quan Trọng

A. Bối cảnh
I. Nguyên nhân và điều kiện
- Sự phát triển nhanh chóng của lực lượng sản xuất làm cho nhu cầu về hương
liệu, vàng bạc, thị trường ngày một tăng.
- Từ thế kỉ XV, con đường giao lưu buôn bán qua Tây Á và Địa Trung Hải do
người Ả-rập độc chiếm.
=> Vấn đề cấp thiết đặt ra là phải tìm con đường thương mại giữa phương Đông và châu Âu.
- Khoa học - kĩ thuật có những bước tiến quan trọng. Đây chính là tiền đề cho
các cuộc phát kiến địa lí.
+ Kiến thức địa lý về Trái đất được mở rộng, có những hiểu biết về đại dương,
quan niệm đúng đắn về hình dạng Trái Đất.
+ Vẽ được nhiều bản đồ, hải đồ ghi rõ các vùng đất, các hòn đảo có cư dân.
+ Máy đo góc thiên văn, kim chỉ nam (la bàn) do người Trung Quốc phát minh
được sản xuất và sử dụng rộng rãi.
+ Kĩ thuật đóng tàu có những tiến bộ mới đóng được tàu có bánh lái và hệ thống
buồm lớn như loại tàu Ca-ra-ven.
II. Bối cảnh lịch sử cụ thể
1. Bối cảnh kinh tế và thương mại: Trong giai đoạn cuối thời Trung đại,
nhu cầu tìm kiếm các tuyến đường thương mại mới giữa châu Âu và châu
Á tăng mạnh. Sau khi Đế quốc Byzantine sụp đổ và Constantinople bị
Ottoman chiếm giữ năm 1453, con đường thương mại qua Trung Đông bị
gián đoạn, khiến châu Âu cần một tuyến đường biển mới.
2. Sự phát triển của khoa học hàng hải: Các tiến bộ về kỹ thuật đóng tàu,
la bàn, bản đồ và học thuyết địa lý đã thúc đẩy khả năng di chuyển trên
biển xa hơn và an toàn hơn. Đặc biệt, sự phát triển của tàu Caravel giúp
các nhà thám hiểm có thể thực hiện những chuyến đi dài
3. Tìm kiếm vàng bạc, gia vị: Các nước Tây Âu, đặc biệt là Bồ Đào Nha
và Tây Ban Nha, mong muốn khám phá những vùng đất giàu tài nguyên
ở phương Đông để tăng cường quyền lực và thịnh vượng.
4. Mở rộng lãnh thổ và truyền bá Kitô giáo: Việc chiếm lĩnh các vùng đất
mới còn đi kèm với mục tiêu truyền bá tôn giáo và mở rộng lãnh thổ đế quốc.
II. Những cuộc phát kiến địa lý nổi tiếng
1. Cuộc hành trình vượt Đại Tây Dương của Christopher Columbus và Vexpuxo Amerigo (1492)
- Tiểu sử: Christopher Columbus sinh ngày 31 tháng 10 năm 1451, tại Genoa,
Cộng hòa Genoa (nay là Ý) ông là một nhà hàng hải nổi tiếng người Ý và một
đô đốc của các vị Quân chủ Công giáo Tây Ban Nha. Những chuyến vượt Đại
Tây Dương của ông đã mở ra những cuộc thám hiểm Châu Mỹ cũng như quá
trình thực dân hoá của Châu Âu. Ông mất ngày 20 tháng 5 năm 1506, tại Valladolid, Tây Ban Nha.
Chân dung Christopher Columbus
- Tiểu sử: Amerigo Vespucci (9 tháng 3, 1451 – 22 tháng 2, 1512) là một nhà
hàng hải và thương nhân người Ý, nổi tiếng với những chuyến thám hiểm đến
Tân Thế giới vào cuối thế kỷ 15 và đầu thế kỷ 16. Ông sinh ra tại Florence, Ý,
và sau đó làm việc cho cả Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha trong các cuộc hành
trình khám phá. Vespucci đã đưa ra quan điểm rằng những vùng đất mà
Christopher Columbus khám phá không phải là Ấn Độ, mà thực sự là một lục
địa mới. Chính quan điểm này đã khiến lục địa mới được đặt tên là "America"
theo tên ông. Vespucci qua đời vào ngày 22 tháng 2 năm 1512, tại Seville, Tây Ban Nha.
- Columbus dưới sự tài trợ của Tây Ban Nha đã dẫn đầu đoàn thám hiểm gồm 3
con tàu Santa Maria, Pinta, và Niña với khoảng 90 thủy thủ, khám phá ra châu
Mỹ, khi đó gọi là Tân Thế giới hoặc nhầm lẫn thành “Tây Ấn Độ”. Phát kiến
này đã mở ra con đường mới cho việc chinh phục và thuộc địa hóa châu Mỹ của người châu Âu.
- Tóm tắt quá trình: Vào thứ năm ngày 11 tháng 10 khoảng 2 giờ sau nửa
đêm, Columbus cùng các thuỷ thủ tập trung và căng buồm đợi tới sáng thứ sáu.
Đoàn thuyển đi đến một hòn đảo của người Lucayos ở đó xuất hiện rất nhiều
người ở truồng. Đô đốc chỉ huy cùng với Martin Alonso Pinzon và em trai là
thuyền trưởng đã cùng nhau lên bờ cầm theo 2 lá cờ chữ Thập Lam kí hiệu chữ
F (đại diện cho nhà vua Fenando) và chữ Y (đại diện cho nữ hoàng Isabel). Đô
đốc gọi công chứng viên của hạm đội và vài người khác chứng nhận rằng ngài
trước mặt mọi người, thay mặt cho Đức Vua và Nữ Hoàng – chủ nhân của ngài,
nắm quyền sở hữu hòn đảo này. Sau đó rất nhiều người dân trên đảo xuất hiện,
đô đốc cho 1 trong số họ mũ nhiều màu và 1 số loại thuỷ tinh để đeo vào cổ, lúc
sau họ bơi đến thuyền của hạm đội mang theo vẹt, sợi bông quấn thành quả
bóng, lao,. . để trao đổi những thứ mình vừa được nhận. Đến thứ bảy ngày 13
tháng 10 trong khi Columbus đang cố gắng tìm xem ở đây có vàng hay không
thì ông thấy 1 số người trong họ đeo một thứ xuyên qua lỗ mũi. Theo như cách
người dân ở đây ra dấu thì đi về phía Nam hòn đảo sẽ có một ông vua với rất
nhiều bình to đựng vàng và đúng thật ông ta có rất nhiều vàng
2. Vasco da Gama và đường biển đến Ấn Độ (1497-1499):
- Tiểu sử: Vasco da Gama sinh khoảng năm 1460 hoặc 1469 tại Sines, Bồ Đào
Nha là bá tước thứ nhất của Vidigueira, ông là một nhà thám hiểm người Bồ
Đào Nha, là một trong những nhà hàng hải châu Âu thành công nhất của kỉ
nguyên khám phá và là thuyền trưởng hạm đội đầu tiên đi thẳng từ Châu Âu đến
Ấn Độ. Ông mất ngày 24 tháng 12 năm 1524 tại Cochin, Ấn Độ.
- Da Gama là người châu Âu đầu tiên tìm ra đường biển từ châu Âu đến Ấn Độ,
Da Gama chỉ huy 4 tàu São Gabriel ( tàu chính, dài 27 mét), São Rafael, Berrio,
và một tàu cung ứng.cùng 170 thủy thủ sẽ, men theo bờ biển châu Phi điểm cực
Nam ( Mũi Hy Vọng) vượt qua Ấn Độ Dương đến Ấn Độ. Ngoài ra những
chuyến đi về phương Đông ông đã đến các quần đảo Đông Nam Á rồi vào biển
Đông, tới các cảng Trung Hoa và Nhật Bản. Mở ra một kỷ nguyên mới trong
thương mại và giao lưu giữa châu Âu và châu Á. - Hệ quả:
+ Ông được phong là Phó Vương Ấn Độ
+ Tìm ra con đường tới Châu Á qua đường biển
+ Mở ra con đường thương mại với Ấn Độ
3. Ferdinand Magel an và cuộc hành trình vòng quanh thế giới (1519- 1522):
- Tiểu sử: Ferdinand Magellan (tên tiếng Bồ Đào Nha: Fernão de Magalhães)
sinh khoảng năm 1480 tại Sabrosa, Bồ Đào Nha nhưng sau đó đã từ bỏ quốc
tịch Bồ Đào Nha nhập tịch Tây Ban Nha nhằm phục vụ cho vua Carlos trong
việ tìm kiếm sự hỗ trợ cho chuyến đi về hướng Tây đến “Quần đảo Gia Vị”.
Ông mất ngày 27 tháng 4 năm 1521 tại Mactan, Philippines, trong một cuộc
xung đột với người bản địa.
- Magellan không những đã đến châu Mỹ mà còn vượt qua Thái Bình Dương
đến quần đảo vùng Đông Nam Á rồi trở về theo đường của Vasco da Gama khi
trước. Gồm 5 tàu: Trinidad (tàu chỉ huy, 110 tấn), San Antonio (120 tấn),
Concepción (90 tấn), Victoria (85 tấn), và Santiago (75 tấn)cùng 270 thuỷ thủ
đến từ nhiều quốc gia khác nhau. Tổng quãng đường đi vòng quanh thế giới
khoảng 42.000 dặm (khoảng 67.600 km). Dưới sự chỉ huy của Magellan, đoàn
thám hiểm đã hoàn thành cuộc hành trình vòng quanh thế giới đầu tiên. Dù
Magellan tử nạn ở Philippines, khoảng 90% thủy thủ đoàn thiệt mạng do bệnh
tật, đói khát và chiến tranh, nhưng cuộc hành trình này đã chứng minh rằng Trái Đất có dạng hình cầu.
4. Cuộc hành trình của Hernán Cortés (1519-1521):
- Tiểu sử: Ông là một Chinh phục Tướng công (hay Chinh tướng) người Tây
Ban Nha, lãnh đạo đoàn thám hiểm chinh phục đế quốc Aztec cho quốc vương
Castilla những năm đầu thế kỷ 16. Cortés là một trong những người mở đường
cho công cuộc thuộc địa hoá châu Mỹ của Tây Ban Nha
Downloaded by Nguyen Linh (vjt34@gmail.com)
Lộ trình của Hernán Cortés trong nội địa châu Mỹ
- Quá trình: Vào năm 1518 thống chế Cuba Velázquez ra lệnh ông thực hiện
chuyến hành trình khám phá và tìm hiểu bên trong Mexico để thuộc địa hóa
vùng đất này. Vào phút chót, do thù hằn cũ giữa Velázquez và Cortés,
Velázquez đổi ý và rút lệnh. Tuy nhiên Cortés phớt lờ sắc lệnh và vẫn triển khai,
vào tháng 2 năm 1519 với khoảng 11 tàu, 500 lính, 13 con ngựa và vài cỗ pháo,
ông đổ bộ lên bán đảo Yucata thuộc lãnh thổ Maya. Ở đó, ông gặp một linh
mục người Tây Ban Nha Aguilar trước đó bị đắm tàu và bị người Maya bản địa
giam cầm một thời gian trước khi đào tẩu được. Aguilar đã học tiếng Chontal
Maya trong thời gian bị giam giữ, và vì thế có thể phiên dịch cho Cortés. Vào
tháng 3 năm 1519, Cortés chính thức tuyên bố chủ quyền vùng đất thuộc vua
Tây Ban Nha. Sau đó ông đến Tabasco ở đây ông gặp sự kháng cự của người
bản địa nhưng cuối cùng vẫn giành chiến thắng, ông được ban tặng 20 nữ nô lệ
trẻ trong số này có La Malinche, sau này là vợ của Cortés. Malinche biết nói 2
thứ tiếng nên đã giúp Cortés thương thảo với người Aztec với Aguilar. Thông
qua vợ của ông Cortés đã biết được sự thịnh vượng của đế quốc Aztec. Vì vậy
tới tháng 7 nâm 1519 đội quân của ông chiếm Veracruz, Cortés chiếm quyền
của thống đốc Cuba để điều hành dưới sự chỉ đạo trực tiếp của King Charles
==> Cortés đã chinh phục đế chế Aztec tại Mexico, mở đầu cho sự thống trị của
Tây Ban Nha tại khu vực Trung Mỹ.
5. Cuộc hành trình của Francisco Pizarro (1532-1533):
- Tiểu sử: Francisco Pizarro là một nhà thám hiểm và chinh phục người Tây
Ban Nha, ông đã xâm chiếm Trung và Nam Mỹ. Ông là người đã chinh phục đế
chế In ca và sáng lập ra thành phố Lima (được mệnh danh là thành phố của vua)
Lima sau này trở thành thủ đô của Peru
- Quá trình: Vào đầu thế kỷ 16, Tây Ban Nha đang mở rộng lãnh thổ và trong
quá trònh tìm kiếm nguồn tài nguyên mới. Lúc đó Inca là một trong những nền
văn minh giàu có và phát triển nhất ở Nam Mỹ, vì vậy vào năm 1524 Pizarro
thực hiện chuyến thám hiểm đầu tiên đến bờ biển Peru, nhưng không thành
công. Tuy nhiên, ông nhận thấy tiềm năng kinh tế của vùng đất này. Mấy năm
sau Pizarro trở lại với một nhóm lớn hơn, ông thiết lập mối liên hệ với người
bản địa và phát hiện ra sự giàu có của Đế chế Inca. Năm 1532, Pizarro dẫn đầu
một đội quân nhỏ, khoảng 200 lính, tiến vào lãnh thổ Inca. Ông bắt sống và sau
đó hành quyết hoàng đế Atahuapla – người lãnh đạo Inca lúc bấy giờ, trong một
cuộc đụng độ tại Cajamarca. Sau khi đánh bại lực lượng Inca, Pizarro thành lập
thành phố Lima vào năm 1535, biến nơi này thành thủ đô của thuộc địa Tây Ban
Nha ở Nam Mỹ. Chinh phục của Pizarro dẫn đến sự sụp đổ của Đế chế Inca và
mở đầu cho sự đô hộ kéo dài của Tây Ban Nha ở khu vực này, tạo ra những thay
đổi lớn về văn hóa, xã hội và kinh tế.
- Pizarro chinh phục đế chế Inca tại Peru, tiếp tục mở rộng lãnh thổ của Tây Ban Nha tại Nam Mỹ.
III. Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý
1. Hình thành các tuyến đường biển mới: Sau các cuộc phát kiến địa lý,
thương mại giữa châu Âu, châu Á, châu Phi và châu Mỹ phát triển mạnh
mẽ. Những tuyến đường biển mới giúp hàng hóa như gia vị, vàng bạc, và
nông sản được vận chuyển nhanh chóng và hiệu quả hơn.
2. Sự nổi lên của các cường quốc hàng hải: Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha
trở thành hai cường quốc hàng hải lớn nhất trong thế kỷ 16, kiểm soát các
vùng lãnh thổ rộng lớn và nguồn tài nguyên phong phú trên khắp thế giới.
3. Sự di cư và di dân cưỡng bức: Các cuộc phát kiến địa lý đã dẫn đến các
cuộc di cư lớn từ châu Âu sang các vùng đất mới, trong đó có cả di dân
cưỡng bức (buôn bán nô lệ). Hàng triệu người châu Phi bị buôn bán và
vận chuyển đến châu Mỹ để làm việc trong các đồn điền.
4. Trao đổi văn hóa: Các cuộc tiếp xúc giữa các nền văn hóa khác nhau đã
tạo ra một sự trao đổi phong phú về thực phẩm, công nghệ, ngôn ngữ và
tôn giáo. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến sự tàn phá của nhiều nền văn minh bản địa.
5. Sự thay đổi trong cán cân quyền lực châu Âu: Phân chia thế giới theo
hiệp ước Tordesillas (1494): Hiệp ước này phân chia thế giới giữa Tây
Ban Nha và Bồ Đào Nha, với Tây Ban Nha kiểm soát phần lớn châu Mỹ,
còn Bồ Đào Nha kiểm soát châu Á và một phần châu Phi. Các quốc gia
khác như Anh, Pháp và Hà Lan cũng bắt đầu tham gia vào cuộc đua
chiếm lĩnh thuộc địa, dẫn đến sự cạnh tranh gay gắt và những cuộc chiến
tranh thuộc địa kéo dài. IV. Kết luận
Những cuộc phát kiến địa lý thời kỳ Trung đại đã có tác động sâu rộng
không chỉ về mặt địa lý mà còn về kinh tế, văn hóa và chính trị toàn cầu.
Chúng đánh dấu sự khởi đầu của thời kỳ thực dân hóa và mở ra một
chương mới trong lịch sử thế giới với sự phát triển của thương mại quốc
tế, thay đổi về cấu trúc xã hội và văn hóa, cũng như sự cạnh tranh giữa các đế quốc châu Âu.
Document Outline

• A. Bối cảnh
• II.Bối cảnh lịch sử cụ thể
• II.Những cuộc phát kiến địa lý nổi tiếng
• 2.Vasco da Gama và đường biển đến Ấn Độ (1497-1499):
• 3.Ferdinand Magellan và cuộc hành trình vòng quanh t
• 4.Cuộc hành trình của Hernán Cortés (1519-1521):
• 5.Cuộc hành trình của Francisco Pizarro (1532-1533):
• III.Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý
• IV.Kết luận