Nội dung chương 1 - Tư tưởng Hồ Chí Minh | Trường đại học Bách Khoa, Đại học Đà Nẵng

NỘI DUNG CHƯƠNG 1
I. KHÁI NIỆM, ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH.
1. Khái niệm tư tưởng và tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Khái niệm tư
tưởng được hiểu là toàn bộ những quan
điểm, quan niệm đã phát triển thành hệ thống, được xây
dựng trên một nền tảng triết học nhất định, nhằm lý giải
các vấn đề tự nhiên, xã hội và con người.
Các khái niệm “chủ nghĩa”, “tư tưởng”, “học thuyết”
tuy nội hàm có những điểm khác nhau, nhưng có ý nghĩa
gần tương đồng nhau, nên trong những trường hợp cụ thể,
chúng có thể được dùng để thay thế cho nhau.
- Khái niệm nhà tư tưởng (quan niệm của chủ nghĩa
Mác – Lênin): Một người sẽ trở thành nhà tư tưởng khi
người đó đi trước phong trào tự phát của quần chúng, chỉ
đường cho quần chúng, vạch ra đường lối chiến lược, sách
lược của cách mạng và xây dựng cho quần chúng một tổ chức cách mạng (Lênin).
Như vậy: Hồ Chí Minh là một nhà tư tưởng điển hình
theo truyền thống lý luận phương Đông và theo quan điểm của Lênin
- Khái niệm Tư tưởng Hồ Chí Minh chính thức được
nêu ra tại Đại hội VII, ĐCSVN, năm 1991: Đảng lấy CNMLN
và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng và kim chỉ nam hành động…
Sau đại hội VII của Đảng, việc nghiên cứu tư tưởng Hồ
Chí Minh đã được triển khai sâu rộng ở trong và ngoài nước
- Cho đến nay, đã có nhiều định nghĩa khác nhau về tư
tưởng Hồ Chí Minh được công bố, ta có thể khái quát thành 3 loại ý kiến sau:
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh là kết quả của sự vận dụng
sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện nước ta.
Loại ý kiến này nhấn mạnh vai trò của chủ nghĩa Mác -
Lênin, song như giáo sư Trần Văn Giàu đánh giá: Nếu chỉ có
chủ nghĩa Mác - Lênin, chúng ta khó, thậm chí không thể
làm cách mạng thành công.
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh, trước hết là sức mạnh nội lực
Việt Nam đã dung hóa, Việt hóa tư tưởng văn hóa của nhân
loại để thăng hoa lên thành những sáng tạo mới mẻ. (loại ý
kiến này nhấn mạnh yếu tố bản địa).
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh là sự kết hợp nhuần nhuyễn
truyền thống dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại, mà nội
dung cốt lõi là chủ nghĩa Mác - Lênin.
Chúng ta thống nhất định nghĩa được nêu tại Đại hội lần
thứ IX Đảng Cộng sản Việt Nam:
“Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn
diện và sâu săc về những vấn đề cơ bản của cách mạng
Việt Nam, từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đến
cách mạng xã hội chủ nghĩa; là kết quả của sự vận dụng và
phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ
thể nước ta, đồng thời là sự kết tinh tinh hoa dân tộc và trí
tuệ thời đại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp
và giải phóng con người." Ta cũng có thể hiểu:
Tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống các luận điểm về
cách mạng Việt Nam, từ cách mạng dân tộc dân chủ tiến
lên CNXH nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải
phóng con người, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình
thống nhất độc lập, dân chủ, giàu mạnh góp phần vào sự
nghiệp cách mạng thế giới.
- Cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh là độc lập dân tộc gắn liền với CNXH.
- Định nghĩa đã làm rõ các nội dung:
+ Bản chất cách mạng, khoa học của tư tưởng Hồ Chí
Minh: đó là hệ thống các luận điểm phản ánh những vấn đề
mang tính quy luật của cách mạng Việt Nam.
+ Nguồn gốc tư tưởng – lý luận của tư tưởng Hồ Chí
Minh: chủ nghĩa Mác - Lênin, giá trị văn hoá dân tộc và tinh hoa văn hoá nhân loại.
+ Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh: Bao gồm
những vấn đề liên quan trực tiếp của cách mạng Việt Nam.
- Giá trị, ý nghĩa, sức hấp dẫn, sức sống lâu bền của tư
tưởng Hồ Chí Minh: soi đường thắng lợi cho cách mạng Việt
Nam; là tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân tộc ta.
- Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh gồm:
+ Tư tưởng giải phóng dân tộc theo con đường cách mạng vô sản.
+ Tư tưởng về xây dựng một chế độ mới theo con đường XHCN.
+ Tư tưởng kết hợp chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa
quốc tế vô sản, sức mạnh của dân tộc với sức mạnh thời
đại để giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con người. + …
2. Đối tượng và nhiệm vụ của môn học tư tưởng Hồ Chí Minh.
a. Đối tượng nghiên cứu.
Là hệ thống các quan điểm lý luận được thể hiện
trong các di sản của Hồ Chí Minh và quá trình vận động
hiện thực hoá các quan điểm lý luận đó trong thực tiễn cách mạng Việt Nam.
- Để nắm vững các vấn đề cơ bản của tư tưởng Hồ Chí
Minh, chúng ta cần tìm hiểu thông qua:
+ Các “công trình” (tác phẩm, bài nói, bài viết) do Hồ
Chí Minh để lại đã được tập hợp trong bộ sách: Hồ Chí Minh, Toàn tập, 15 tập
+ Tìm hiểu thông qua đường lối chính sách của Đảng ta
được thể hiện trong các văn kiện Đảng.
+ Tìm hiểu thông qua việc làm và cách làm của Hồ Chí Minh.
+ Tìm hiểu thông qua lời kể, những kỷ vật... của những
người đã từng sống, làm việc, sinh hoạt gần gũi với Hồ Chí Minh...
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh là kết quả của một quá trình
tìm tòi, kế thừa có chọn lọc tinh hoa văn hóa của dân tộc
và nhân loại. Vì vậy, phải nắm vững truyền thống dân tộc,
tinh hoa văn hóa nhân loại, phải tự nâng trình độ của mình
lên thì mới có thể nhận thức đúng và đầy đủ về tư tưởng của người.
- Cần lưu ý tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống “mở’’,
nó đòi hỏi chúng ta phải thường xuyên nghiên cứu, bổ
sung và phát triển tư tưởng của người, làm cho tư tưởng
của Người đã và mãi mãi tỏa sáng.
b. Nhiệm vụ nghiên cứu.
- Làm rõ cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Các giai đoạn hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Nội dung, bản chất cách mạng, khoa học, đặc điểm
của các quan điểm trong toàn bộ hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Vai trò nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động
của tư tưởng Hồ Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam.
- Quá trình quán triệt và vận dụng, phát triển tư tưởng
Hồ Chí Minh qua các giai đoạn cách mạng của Đảng và Nhà nước ta.
- Các giá trị tư tưởng lý luận của Hồ Chí Minh đối với
kho tàng tư tưởng, lý luận cách mạng thế giới.
3. Vị trí môn học
Với đối tượng và nhiệm vụ đã xác định ở trên, bộ môn
tư tưởng Hồ Chí Minh có quan hệ chặt chẽ với Hồ Chí Minh
học, các khoa học xã hội và nhân văn, và đặc biệt là với
các môn học lý luận chính trị.
- Tư tưởng Hồ Chí Minh thuộc hệ tư tưởng Mác – Lênin,
là sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều
kiện thực tiễn Việt Nam. Vì vậy, môn tư tưởng Hồ Chí Minh
và các môn khoa học của chủ nghĩa Mác – Lê Nin và Lịch sử
Đảng cộng sản Việt Nam, có mối quan hệ chặt chẽ, thống
nhất, muốn nghiên cứu, học tập tốt môn này cần nắm vững
các nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin và Lịch sử
Đảng cộng sản Việt Nam
- Hồ Chí Minh là người sáng lập, rèn luyện, lãnh đạo
Đảng ta. Tư tưởng Hồ Chí Minh là một bộ phận tư tưởng
nền tảng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng ta. Nghiên
cứu, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh trang bị cơ sở thế giới
quan, phương pháp luận khoa học để nắm vững kiến thức
về đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam.
II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH.
1. Cơ sở phương pháp luận.
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh chúng ta cần quán
triệt các nguyên tắc có tính phương pháp luận sau:
- Cơ sở phương pháp luận chung nghiên cứu tư tưởng
Hồ Chí Minh là thế giới quan và phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác - lênin mà chủ yếu thế giới quan và phương
pháp luậnduy vật biện chứng và duy vật lịch sử, voeis các quan điểm:
+ Bảo đảm sự thống nhất tính Đảng và tính khoa học.
+ Quan điểm thực tiễn và nguyên tắc Lý luận phải gắn với thực tiễn.
+ Quan điểm lịch sử cụ thể.
+ Quan điểm toàn diện và hệ thống.
+ Quan điểm kế thừa và phát triển.
- Kết hợp nghiên cứu các tác phẩm kinh điển với thực
tiễn chỉ đạo cách mạng của Hồ Chí Minh.
2. Các phương pháp cụ thể.
- Phương pháp là cách thức đề cập đến hiện thực, cách
thức nghiên cứu các hiện tượng của tự nhiên và xã hội. Có
thể khái quát: phương pháp là hệ thống các nguyên tắc
điều chỉnh nhận thức và hoạt động cải tạo thực tiễn xuất
phát từ các quy luật vận động của khách thể được nhận thức.
- Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh, ngoài các vấn đề có
tính phương pháp luận chung cần chú ý một số phương pháp cụ thể:
+ Phương pháp xuyên suốt trong nghiên cứu tư tưởng
Hồ Chí Minh là kết hợp phương pháp lịch sử với phương
pháp lôgíc. Phương pháp lịch sử giúp chúng ta nhận thức
về mặt lịch sử quá trình tư duy Hồ Chí Minh, ngược lại nếu
thiếu phương pháp lôgíc, chúng ta không thể tìm ra cái cốt
lõi trong tư duy Hồ Chí Minh và hướng phát triển mà tư duy
Hồ Chí Minh đã đạt tới.
- Ngoài ra việc vận dụng các phương pháp liên ngành:
thống kê, phân tích, tổng hợp, điều tra xã hội học, tiếp xúc
nhân chứng lịch sử...cũng là những phương pháp cần thiết
trong việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh.
III. Ý NGHĨA CỦA VIỆC HỌC TẬP MÔN HỌC ĐỐI VỚI SINH VIÊN
Việc học tư tưởng Hồ Chí Minh có ý nghĩa:
- Là cơ sở để nhận thức sâu sắc hơn chủ nghĩa Mác-
lênin và đường lối, chủ trương, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Nâng cao năng lực tư duy lý luận và phương pháp công tác.
- Bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng và rèn luyện bản lĩnh chính trị