Nội dung cơ bản của triết lí Âm – Dương - Cơ sở văn hóa | Trường Đại Học Ngoại ngữ Huế

14:31 8/8/24 Csvhvnthi - cơ sở văn hoá
Câu 1: Nội dung cơ bản của triết lí Âm – Dương. Ảnh hưởng của triết lí Âm –
Dương đến tính cách người Việt.
* Nội dung cơ bản của triết lí Âm – Dương
–BảnchấtcủatriếtlíÂm–Dương
Âmdươnglàhaikháiniệmđểchỉhaithựcthểđốilậpbanđầutạonêntoànbộvũtrụ.Âm
thểhiệnchonhữnggìyếuđuốinhỏbé,tốităm,thụđộng,nữtính,mềmmại…đốilậpnólà
dươngthểhiệnsựmạnhmẽ,choánhsáng,chủđộng,namtính,cứngrắn…Triếtlýgiảithíchvũ
trụdựatrênâmvàdươngđượcgọilàtriếtlýâmdươngmàbảnchấtcủanólàsựkếthợpgiữa cácmặtđốilập.
–HaiquiluậtcủatriếtlíÂm–Dương
+Quyluậtvềbảnchấtcủacácthànhtố 
Khôngcógìhoàntoànâmhoặchoàntoàndương,và 
Trongâmcódương,trongdươngcóâm.
Quyluậtnàychothấyviệcxácđịnhmộtvậtlàâmhaydươngchỉlàtươngđối,trongsự
sosánhvớimộtvậtkhác.Vídụvềtrongâmcódương:đấtlạnhnênthuộcâmnhưngcàngđisâu
xuốnglòngđấtthìcàngnóng;vềtrongdươngcóâm:nắngnóngthuộcdương,nhưngnắng
nhiềusẽcómưanhiều(hơinướcbaylên)làmnênmưalạnhthuộcâm.Chínhvìthếmàviệcxác
địnhtínhâmdươngcủacáccặpđốilậpthườngdễdàng.Nhưngđốivớicácvậtđơnlẻthìkhó
khănhơnnêncóhaihệquảđểgiúpchoviệcxácđịnhtínhâmdươngcủamộtđốitượng:
Muốnxácđịnhđượctínhchấtâmdươngcủamộtđốitượngthìtrướchết
phảixácđịnhđượcđối tượng so sánh.Màutrắngsovớimàuđỏthìlàâm,nhưngsovớimàu
đenthìlàdương.Tacóthểxáclậpđượcmứcđộâmdươngchonhiềuhệ;vídụ,vềmàusắcthì
đitừâmđếndươngtacóđen-trắng-xanh-vàng-đỏ(đất“đen”sinhramầmlá“trắng”,lớnlên
thìchuyểnthành“xanh”,lâudầnchuyểnthànhlá“vàng”vàcuốicùngthành“đỏ”)
Muốnxácđịnhđượctínhchấtâmdươngcủamộtđốitượngthìphảixác định được cơ
sở so sánh.Vídụ,nướcsovớiđấtthì,vềđộcứngthìnướclàâm,đấtlàdương;nhưngvềđộlinh
độngthìnướclàdương,đấtlàâm.
+Quyluậtvềquanhệgiữacácthànhtố 
Âmdươnggắnbómậtthiếtvớinhau,vậnđộngvàchuyểnhóachonhau,và 
Âmpháttriểnđếncùngcựcthìchuyểnthànhdương,dươngpháttriểnđếncùng
cựcthìchuyểnthànhâm.
Ngàyvàđêm,tốivàsáng,mưavànắng,nóngvàlạnh,luônchuyểnhóachonhau.Cây
màuxanhtừđất“đen”,saukhilớnchín“vàng”rồihóa“đỏ”vàcuốicùnglạirụngxuốngvà
thốirữađểtrởlạimàu“đen”củađất.Từnướclạnh(âm)nếuđượcđunnóngđếncùngcựcthì
bốchơilêntrời(thànhdương),vàngượclại,nếuđượclàmlạnhđếncùngcựcthìnósẽthành
nướcđá(thànhâm).
Tấtcảcácquyluậttrênđượcthểhiệnđầyđủtrongbiểutượngâmdươngnóilênbảnchấtvàsự
chuyểnhóacủaâmvàdương.
* Ảnh hưởng của Triết lí Âm – Dương tính cách người Việt
TrongkhiĐôngBắcÁlàtrunggiangiữaĐôngNamÁvàphươngTâythìViệtNamlàtrung
giangiữaphầncònlạicủaĐôngNamÁvớiĐôngBắcÁ.ViệtNamvừanằmtrongĐôngNam
Álàcáinôisinhratriếtlýâmdươngnguyênthủy,lạivừanằmtrongvòngảnhhưởngcủaTrung
HoalànơitạonêntriếtlýâmdươnghoànthiệnnêntínhcáchcủangườiViệtthểhiệnảnhhưởng
củatưduyâmdươngrấtmạnh. about:blank 1/6 14:31 8/8/24 Csvhvnthi - cơ sở văn hoá -
Tínhcáchthứnhấtthuộcloạinàylàtính ưa hài hòa,còncóthểgọilàtưduyLưỡng
phânlưỡngcực.Nóthểhiệnởchỗ,ngườiViệtNamnắmrấtvữngquyluật“trongâmcó
dương,trongdươngcóâm”. -
Nếuviệcnắmvữngquyluật“trongâmcódương,trongdươngcóâm”tạonêntínhưa
hàihòathìviệcnắmvữngquyluật“âmdươngchuyểnhóa”đãgiúpngườiViệtcó
đượctriết lý sống quân bình
TínhcáchngườiViệtvớinhữngbiểuhiệnmangtínhdângiannguyênthủynhưtrênchothấyrõ
ràngảnhhưởngsâuđậmcủatriếtlýâmdương.Chúnghoàntoànkhácxavớitruyềnthốngvăn
hóadângianTrungHoatươngứng.Đócũngchínhlànhữngbằngchứngbổsung,củngcốthêm
chokếtluậncủachúngtôivềnguồngốcĐôngNamÁcủatriếtlýâmdương.
Câu 2: Các đặc trưng cơ bản của nông thôn Việt Nam.
HaiđặctrưngcơbảncủanôngthônViệtNamlàtínhcộngđồngvàtínhtựtrị,làhaiđặctrưng
baotrùmnhất,quantrọngnhấtcủalàngxã,chúngtồntạisongsongnhư2mặtcủamộtvấnđề * Tính cộng đồng
Địnhnghĩa
Việctổchứcnôngthônđồngthờitheonhiềunguyêntắckhácnhautạonêntínhcộngđồng
làngxã.Tínhcộngđồnglàsựliênkếtcácthànhviêntronglànglạivớinhau,mỗingườiđều
hướngtớinhữngngườikhác–nólàđặctrưngdươngtính,hướngngoại
Biểutượng
Biểutượngtruyềnthốngcủatínhcộngđồnglàsânđình,bếnnước,câyđa
CÁIĐÌNH:Làngnàocũngcómộtcáiđình.Đólàbiểutượngtậptrungnhấtcủalàngvề
mọiphươngdiện.Trướchết,nólàmộttrungtâmhànhchính,nơidiễnramọicôngviệcquan
trọng,nơihộihọp,thusưuthuế.
,đìnhlàmộttrungtâmvănhóa,nơi Thứđến
tổchứccáccuộc
hộihè,ănuống(dovậymàcótừđìnhđám),nơibiểudiễnchèotuồng.Đìnhcònlàmộttrung
tâmvềmặttôngiáo:thếđất,hướngđìnhđượcxemlàquyếtđịnhvậnmệnhcảlàng,đìnhcũnglà
nơithờthầnThànhHoàngbảovệcholàng.
,đìnhlàmộttrung Cuốicùng
tâmvếmặttìnhcảm:
nóiđếnlàng,ngườitanghĩngaytớicáiđìnhvớitấtcảnhữngtìnhcảmgắnbóthânthươngnhất
“Quađìnhngãnóntrôngđình,Đìnhbaonhiêungóithươngmìnhbấynhiêu.”
BẾNNƯỚC:DoảnhhưởngcủaTrungHoa,đìnhtừchỗlànơitậptrungcủatấtcảmọi
ngườidầndầnchỉcònlàchốnluitớicủađànông.Bịđẩyrakhỏiđình,phụnữquầntụlạinơi
BẾNNƯỚC(ởnhữnglàngkocósôngchảyquathìcógiếngnước)–chỗhàngngàychịegặp
nhaucùngrửarau,giặtgiũ,chuyệntrò…
CÂYĐAcổthụmọcumtùmởđầulàng,gốccâycómiếuthờlúcnàocũngkhóihương
nghingút;đólànơihộitụcủathánhthần:thầncâyda,macâygạo,cúcáocâyđề;sợthầnsợcả
câyđa.Câyđa,gốccâycóquánnước,cònlànơinghỉchângặpgỡcủanhữngngườiđilàm
đồng,nhữngkháchquađường…nhờkháchquađường,gốccâyđatrởthànhcánhcửasổliênkết
làngvớithếgiớibênngoài.
–BiểuhiệntíchcựccủatínhcộngđồngtrongnôngthônViệtNam
+Tinhthầnđoànkết,tươngtrợ:Tínhcộngđồngnhấnmạnhvàosựđồngnhất.dođồng
nhất(cùnghộicùngthuyền,đồngcảnhngộ)chonênngườiViệtNamluônsẵngsàngđoànkết,
giúpđỡlẫnnhau,coimọingườitrongcộngđồngnhưanhchịetrongnhà:tayđứtruộtxót;chị ngãenâng…
+Tínhtậpthểhòađồng:Dođồngnhất(giốngnhau)nênngườiViệtNamluôncótínhtập
thểrấtcao,hòađồngvàocuộcsốngchung about:blank 2/6 14:31 8/8/24 Csvhvnthi - cơ sở văn hoá
+Nếpsốngdânchủ,bìnhđẳng:Sựđồngnhấtcũngchínhlàngọnnguồncủanếpsốngdân
chủ–bìnhđẳngbookclooktrongcácnguyêntắctổchứcnôngthôntheođịabàncưtrú,theo
nghềnghiệp,theogiáp.
–Biểuhiệntiêucực
+ Sự thủ tiêu vai trò cá nhân:ChínhdođồngnhấtmàởngườiViệtNam,ýthứcvềcon
ngườicánhânbịthủtiêu:ngườiViệtNamluônhòatanvàocácmốiquanhệxãhội(vớingười
nàylàem,ngườikialàcháu,vớingườikhácnữalàanh/chị…),giảiquyếtxungđộttheolốihòa
cảlàng.ĐiềunàykháchắnvớitruyềnthốngphươngTây,nơiconngườiđượcrènluyệnýthức
cánhânngaytừnhỏ.
+Thói dựa dẫm, ỷ lại vào tập thể:SựđồngnhấtcòndẫnđếnchỗngườiViệtNamhay
dựadẫm,ỷlạivàotậpthể:Nướctrôithìbèotrôi,Nướcnổithìbèonổi.Tệhơnnữalàtìnhtrạng
“Chachungkhôngaikhóc;Lắmsãikoaiđóngcửachùa…”Cùngvớithỏidựadẫm,ỷlạilàtư
tưởngcầuan(anphậnthủthường)vàcảnể,làmgìcũngsợrútdâyđộngrừngnêncóviệcgì
thườngchỉtrươngđóngcửabảonhau…
+Thói cào bằng, đố kị:Mộtnhượcđiểmtrầmtrọngthứ3làthóicàobằng,đốkị,không
muốnchoaihơnmình(đểchotấtcảđềugiôngnhau,đồngnhất)“Xấuđềuhơntốtlòi,Khônđộc
khôngbằngngốcđàn…”
NhữngthóixấucónguồngốctừtínhcộngđồngnàykhiếnchoởViệtNam,kháiniệm“giá
trị”trởnênhếtsứctươngđối(nókhẳngđịnhđặcđiểmtínhchủquancủalốitưduynông
nghiệp),cáitốtnhưngtốtriêngrẽthìtrởthànhcáixấu,ngượclại;cáixấu,nhưnglàxấutậpthể
thìtrởnênbìnhthường:“Toétmắtlàtạihướngđình,Cảlàngcùngtoétphảimìnheđâu” * Tính tự trị
Địnhnghĩa
Sảnphẩmcủatínhcộngđồnglàmộttậpthểlàngxãmangtínhtựtrị:làngnàobiếtlàng
nấy,cáclàngtồntạikhábiệtlậpvớinhauvàphầnnàođộclậpvớitriềuđìnhphongkiến.Mỗi
lànglàmột“vươngquốc”nhỏkhépkínvớiluậtphápriêng(hươngước)và“tiểutriềuđình”
riêng(trongđóhộiđồngkìmụclàcơquanlậppháp,lídịchlàcơquanhànhpháp,nhiềulàngtôn
xưngbốncụcaotuổinhấtlànglàtứtrụ).Sựbiệtlậpđótạonêntruyềnthốngphépvuathualệ
làng.Đâylàđặctrưngâmtính–hướngnội.
Biểutượng
BiểutượngtruyềnthốngcủatínhtựtrịlàLŨYTRE.Rặngtrebaokínlàng,trởthànhmột
thứthànhlũykiêncốbấtkhảxâmphạm:đốtkocháy,trèokođược,đàođườnghầmthìvướngrễ
koquachínhvìvậymàtiếngViệtmớigọirặngtrelàlũy,thànhlũy.Lũytrelàmộtđặcđiểm
quantrọnglàmcholàngxómphươngNamkháchẳnấplíTrungHoacóthànhquáchđắpbằng đất.
–BiểuhiệntíchcựccủatínhtựtrịtrongnôngthônViệtNam
+Tinh thần tự lập:Tínhtựtrịchútrọngnhấnmạnhvàosựkhácbiệt.Khởiđầulàsự
khácbiệtcủacộngđồng(làng,họ)nàysovớicộngđồng(làng,họ)khác.Sựkhácbiệt–cơsở
củatínhtựtrị–tạonêntinhthầntựlậpcộngđồng:mỗilàng,mỗitậpthểphảitựloliệulấymọi việc
+Nếp sống tự cấp, tự túc, tính cần cù:Vìphảitựloliệu,nênngườiViệtNamcótruyền
thốngcầncù,đầutắtmặttối,bánmặtchođất,bánlưngchotrời.nócũngtạonênnếpsốngtựcấp
tựtúc:mỗilàngtựđápứngmọinhucầuchocuộcsốngcủalàngmình;mỗinhàcóvườngrau,
chồnggà,aocá–tựđảmbảonhucầuvềăn,cóbụitre,rặngxoan,gốcmít–tựđảmbảonhucầu vềở.
–Biểuhiệntiêucựccủatínhtựtrị about:blank 3/6 14:31 8/8/24 Csvhvnthi - cơ sở văn hoá
+Óc tư hữu, ích kỉ:Chínhdonhấnmạnhvàosựkhácbiệt–cơsởcủatínhtựtrị–mà
ngườiViệtNamcóthóixấulàóctưhữu,íchkỉ:bèaingườinấylo;ruộngaingườinấyđắpbờ,
aicóthânngườinấylo;aicóbòngườinấygiữ…Óctưhữu,íchkỉnảysinhratừtínhtựtrịcủa
làngxãViệtvàđãluônbịchínhngườiViệtphêphán:củamìnhthìgiữbobo,củangườithìđể
chobònóăn;củangườibòtát,củamìnhbuộclạt…
+Óc bè phái, địa phương cục bộ:Làngnàobiếtlàngấy,chỉlovunvénchođịaphương
mình:trốnglàngnàolàngnấyđánh,thánhlàngnàolàngnấythờ;trâutaăncỏđồngta…
+Óc gia trưởng – tôn ti:Tínhtônti,sảnphẩmcủanguyêntắctổchứcnôngthôntheo
huyếtthống,tựthânnókhôngphảilàxấu,nhưngkhinógắnliềnvớiócgiatrưởng,tạonêntâm
lí“quyềnhuynhthếphụ”,ápđặtýmuốncủamìnhchongườikhác,tạonêntưtưởngthứbậcvô
lý:sốnglâulênlãolàng,áomặckhôngquakhỏiđầu,thìnótrởthànhmộtlựccảnđángsợchosự
pháttriểnxãhội,nhấtlàkhimàthóigiađìnhchủnghĩavẫnđanglàmộtcănbệnhlantràn.
Đặcđiểmmôitrườngsốngquyđịnhđặctínhtưduy.Cảhaiquyđịnhtínhcáchcủadântộc.Cuộc
sốngnôngnghiệplúanướcvàlốitưduybiệnchứng,nhưtađãbiết,dẫnđếndựhìnhthành
nguyênlýâmdươngvàlốiứngxửnướcđôichínhlàmộtđặcđiểmtínhcáchcủadântộcViệt.
NgườiViệtđồngthờivừacótinhthầnđoànkếttươngtrợlạivừacóóctưhữuíchkỉvàthóicào
bằng;vừacótínhtậpthểhòađồnglạivừacócóbèphái,địaphương;vừacónếpsốngdânchủ
bìnhđẳnglạivừacóócgiatrưởngtônti,vừacótinhthầntựlậplạivừaxemnhẹvaitròcánhân;
vừacótínhcầncùvànếpsốngtựcấptựtúcvừacóthóidựadẫm,ỷlại.Tấtcảnhữngcáitốtvà
cáixấuấyđềuđithànhtừngcặpvàđềutồntạiởngườiViệtNam;bởilẻtấtcảđềubắtnguồntừ
2đặctrưnggốctráingượcnhaulàtínhcộngđồngvàtínhtựtrị.Tùylúctùynơimàmặttốthoặc
mặtxấusẽđượcpháthuy:khiđứngtrướcnhữngkhókhănlớn,nhữngnguycơđedọasựsống
còncủacộngđồngthìcáinổilênsẽlàtinhthầnđoànkếtvàtínhtậpthể;nhưngkhinguycơấyđi
quarồithìthóitưhữuvàócbèpháiđịaphươngcóthểnốilên.
Câu 3: Thành tựu văn hóa Việt Nam thời Lý – Trần: about:blank 4/6 14:31 8/8/24 Csvhvnthi - cơ sở văn hoá
Câu 4: Điều kiện hình thành văn hóa Việt Nam:
a. Diềukiệnbêntrong: -
Điềukiệntựnhiên:
+LànơibắtnguồncácdòngsônglớncủakhuvựcNamÁvàĐNÁ
+Cónhiềuvùngđồngbằnglớnnhỏkhácnhaunhưngrấtphìnhiêu.
+Khíhậunóngẩm,mưanhiều
 Cơsởnộitạiđểphátsinhvàpháttriểnnềnnôngnghiệplúanước
+Hệsinhtháiphongphú,thậmchílàphồntạp
+Hệthựcvậtpháttriểnhơnsovớihệđộngvật
+Hệthốngsôngngòidàyđặc,bờbiểndài3600km
 HaitínhtrộicủavănhóaVNtruyềnthốnglàsông–nướcvàthựcvật
+ĐườngbiêngiớikhádàivớiCambodia,China,Laos
 Làgiaođiểmcủacácluồngvănhóa,cácluồngdidân,luồnggiaothông
+2đồngbằnglớn:ĐBsôngHồngvàDDBsôngCửuLonglà2vựalúalớn
+Diệntíchrừngnúichiếm¾diệntích
 Khôngchỉthuầntúynôngnghiệptrồnglúanướcmàviệclàmnươngrẫy,thuháilâm
sảncũngđãtrởthànhtậptụcthóiquencótừlâuđời -
Điềukiệnconngười: 
NguồngốcconngườiVN:
+ConngườiVNbắcnguồntừchủngIndonesien
 Tínhthốngnhấttrongđadạngvàtínhthốngnhấtbộphận
+Mảnhdấtconngườixuấthiệnsớm
 Tínhbảnđịađượckhẳngđịnh
+Cộngvớiquátrìnhthiêndicácluồngdâncư
 Chủthelàquốcgiađadântộc,thểhiệntínhđadạng about:blank 5/6 14:31 8/8/24 Csvhvnthi - cơ sở văn hoá
+Có54dântộc,thuộcnhiềunhómngônngữ-tộcngườikhácnhau:Việt–Mường, Môn–Khơme 
Lịchsửdựngnướcvàgiữnước:
+Lịchsửdựngnướcvàgiữnướclâuđờitrêncơsởlà1vănhóacóbềdàivàchiều
sâu,phongphú,đặcsắc
+Kỷnguyênvănminh:VănLang–ÂuLạc,ĐạiViệt o
Thờikỳ18vuaHùng o
Thờikỳ1000nămBắcthuộc o
Thờikỳ1000nămdànhvàgiữchủquyền o
Thờikỳđôhộthựcdân o
Thờikỳgiảiphóngdântộcvàchốngngoạixâm o
Thờikỳxâydựngđấtnước
b. Điềukiệnbênngoài: -
GiaolưuvàtiếpbiếnvănhóaTrungQuốc -
GiaolưuvàtiếpbiếnvănhóaẤnĐộ
 ĐạoPhật,ĐạoLãnh,ĐạoNho,…xâmnhập -
GiaolưuvàtiếpbiếnvớivănhóaphươngTây about:blank 6/6