26 trang 2 lượt tải

Ôn tập kiến thức cơ bản Môn Triết học Mác - Lênin | Đại học Bách Khoa Hà Nội

Khái niệm liên hệ: là quan hệ giữa hai đối tượng nếu sự thay đổi của một trong số chúng nhất định làm đối tượng kia thay đổi. Tài liệu được sưu tầm gồm 26 trang, giúp bạn ôn tập tốt hơn. Mời các bạn đón xem.

Môn: Triết học Mác - Lênin (BKHN) 237 tài liệu

Trường: Đại học Bách Khoa Hà Nội 4.4 K tài liệu

Tác giả:

Linh Giang

2 tuần trước

Tải xuống Báo cáo

Danh sách Quiz

lOMoARcPSD| 61557159

uối kì triết

Câu 1. Vật chất và các hình thức tồn tại của vật chất (câu 1 gk)

Câu 2. Nguồn gốc và bản chất của ý thức. Ý nghĩa phương pháp luận (câu 2 gk)

Câu 3. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến và ý nghĩa phương pháp luận. Liên hệ với hoạt động của

bản thân.

Khái niệm liên hệ: là quan hệ giữa hai đối tượng nếu sự thay đổi của một trong số chúng nhất định

làm đối tượng kia thay đổi

VD: Công cụ lao động liên hệ tới đối tượng lao động: những thay đổi của công cụ lao động luôn gây ra

những thay đổi xác định trong đối tượng lao động mà các công cụ đó tác động lên. Và ngược lại, sự

biến đổi của đối tượng lao động sẽ gây ra những biến đổi ở các công cụ lao động

Khái niệm mối liên hệ: là một phạm trù triết học chỉ sự quy định, sự tác động và chuyển hoá lẫn nhau

giữa các sự vật, hiện tượng, hay giữa các mặt, các yếu tố của mỗi sự vật, hiện tượng trong thế giới

VD: + Mối liên hệ giữa cung và cầu (hàng hoá, dịch vụ trên thị trường cùng với những yêu cầu cần đáp

ứng của con người có mối quan hệ sâu sắc, chặt chẽ). Chính vì thế nên cung và cầu tác động, ảnh

hưởng lẫn nhau, từ đó tạo nên quá trình vận động, phát triển không ngừng của cung và cầu

+ Mối liên hệ giữa các cơ quan trong cơ thể con người, giữa đồng hoá và dị hoá

+ Mối quan hệ giữa các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá,… trong một quốc gia và giữa các quốc

gia với nhau

Khái niệm mối liên hệ phổ biến: dùng để chỉ nh phổ biến của các mối liên hệ, khẳng định rằng mối

liên hệ là cái vốn có của tất thảy mọi sự vật, hiện tượng trong thế giới, không loại trừ sự vật, hiện

tượng hay lĩnh vực nào

Giữa tri thức cũng có mối liên hệ phổ biến: khi làm kiểm tra toán, lý hoá, chúng ta phải vận dụng kiến

thức văn học để phân ch đề vài, đánh giá bài thi. Đồng thời, khi học các môn xã hội, chúng ta phải

vận dụng tư duy, lôgic của các môn tự nhiên Tính chất:

1. Tính khách quan của các mối liên hệ

Phép biện chứng duy vật khẳng định nh khách quan của các mối liên hệ, tác động trong thế giới. Giữa

các sự vật, hiện tượng vật chất luôn có mối liên hệ với nhau, dù ít hay nhiều. Chúng tác động qua lại,

chuyển hoá và phụ thuộc lẫn nhau. Đây là cái vốn có của bản thân sự vật, tồn tại độc lập và không phụ

thuộc vào ý muốn chủ quan hay nhận thức của con người.

Sở dĩ mối liên hệ có nh khách quan là do thế giới vật chất có nh khách quan. Các sự vật, hiện tượng

dù có vô vàn, vô kể nhưng thống nhất với nhau ở nh vật chất. Có điểm chung ở nh vật chất tức à

chúng có mối liên hệ với nhau về mặt bản chất một cách khách quan. Con người chỉ có thể nhận thức

và vận dụng các mối liên hệ đó trong hoạt động thực ễn của mình

VD: Mối liên hệ giữa con vật cụ thể (một cái riêng) với quá trình đồng hoá – dị hoá hay biến dị, di

truyền, quy luật sinh học, sinh – trưởng thành – già – chết… (cái chung) => Cái vốn có của con vật đó,

tách rời khỏi mối liên hệ đó không còn là con vật, con vật đó sẽ chết,.. Mối liên hệ đó mang nh khách

quan, con người không thể sáng tạo ra được mà chỉ có thể nhận thức, tác động

2. Tính phổ biến của các mối liên hệ

lOMoARcPSD| 61557159

Theo quan điểm biện chứng thì không có bất cứ sự vật, hiện tượng hay quá trình nào tồn tại tuyệt đối

độc lập với các sự vật, hiện tượng hay quá trình khác. Đồng thời, cũng không có bất cứ sự vật, hiện

tượng nào không phải là một cấu trúc, hệ thống, bao gốm những yếu tố cấu thành với những mối liên

hệ bên trong của nó, tức là bất cứ một tồn tại nào cũng là một hệ thống, hơn nữa là hệ thống mở, tồn

tại trong mối liên hệ với hệ thống khác, tương tác và làm biến đổi lẫn nhau

VD: Mưa có liên hệ đến gió mùa và gió mùa có liên hệ đến những dòng hải lưu

3. Tính đa dạng, phong phú của mối liên hệ

Các sự vật, hiện tượng trong thế giới là đa dạng nên mối liên hệ giữa chúng cũng đa dạng.

Cùng một mối liên hệ nhất định của sự vật nhưng trong những điều kiện cụ thể khác nhau, ở những

giai đoạn khác nhau trong quá trình vận động, phát triển của sự vật thì cũng có nh chất và vai trò

khác nhau. Như vậy, không thể đồng nhất nh chất vầ vai trò của các mối liên hệ khác nhau đối với

nhưng sự vật nhất định, trong những điều kiện xác định. Tuỳ thuộc vào nh chất và vai trò của từng

mối liên hệ ta có thể phân loại như sau:

- Mối liên hệ phổ biến trực ếp và gián ếp

- Mối liên hệ phổ biến bản chất và hiện tượng

- Mói liên hệ phổ biến chủ yếu và thứ yếu

- Mối liên hệ phổ biến tất nhiên và ngẫu nhiên

VD: Các loài cá, chim thú đều có quan hệ với nước, nhưng quan hệ giữa cá với nước khác với chim và

thú. Cá sống trong nước, không có nước thì cá sẽ chết, nhưng các loài chim và thú thì lại không sống

được trong nước.

Ý nghĩa phương pháp luận:

Quan điểm toàn diện: khi xem xét các sự vật, hiện tượng ta phải xem xét các sự vật, hiện tượng trong

các mối quan hệ biện chứng, qua lại giữa các bộ phận, yếu tố, giữa các mặt với nhau. Từ đó có cái nhìn

toàn diện, nhận thức đúng, chính xác về sự vật, hiện tượng và xử lý hiệu quả các vấn đề trong cuộc

sống thực ễn.

Như vậy, quan điểm toàn diện đối lập với quan điểm phiến diện nhưng nó cũng xa lạ với cách xem xét

dàn trải, liệt kê chung chung. Nó đòi hỏi phải biết kết hợp nhuần nhuyễn, chặt chẽ giữa “chính sách

dàn đều” với “chính sách có trọng điểm”. Quan điểm toàn diện cũng khác với chủ nghĩa chiết trung và

chủ nghĩa ngụy biện. Ví dụ như trong thực ễn xây dựng, triển khai chính sách Đổi Mới, Đảng Cộng

sản Việt Nam vừa coi trọng đổi mới toàn diện về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội…,vừa nhấn mạnh

đổi mới kinh tế là trọng tâm.

Lênin cho rằng: “Muốn thực sự hiểu được sự vật, cần phải nhìn bao quát và nghiên cứu tất cả các mặt,

tất cả các mối liên hệ và “quan hệ gián ếp” của sự vật đó”

Quan điểm lịch sử - cụ thể: mọi sự vật, hiện tượng đều tồn tại trong không gian – thời gian nhất định

và mang dấu ấn của không gian – thời gian đó. Qua đó ta phải nghiên cứu các mặt cấu thành và quá

trình phát triển của nó. Từ đó chúng ta mới có được những giải pháp đúng đắn và có hiệu quả trong

việc xử lý các vấn đề thực ễn. Đồng thời, chống lại cách đánh giá sự vật, hiện tượng một cách dàn

trải, lệch lạc.

Liên hệ thực ễn:

lOMoARcPSD| 61557159

Chú trọng đến mọi mối liên hệ và đánh giá đúng vai trò, vị trí của từng mối liên hệ đang chi phối đối

tượng

Thông qua hoạt động thực ễn sử dụng nhiều biện pháp đồng bộ, toàn diện, ch hợp chọn lĩnh vực

nào là chủ yếu để biến đổi những mối liên hệ nội tại của sự vật và những mối liên hệ bên trong, cơ

bản

VD: Trong công tác quản lý thì phải phân cấp quản lý như nhà nước (bộ ban ngành), cơ quan (phòng,

ban)…

Nắm vững sự chuyển hóa của các mối liên hệ để kịp thời đưa ra các biện pháp bổ sung nhằm phát huy

hay hạn chế sự tác động của chúng, và lèo lái sự vận động, phát triển của đối tượng đúng quy luật và

hợp lợi ích của chúng ta.

khi giải quyết một vấn đề cần xem xét các yếu tố cấu thành liên hệ mật thiết, phải xem xét yếu tố lịch

sử hình thành trong mối tương quan với hiện tại.

Câu 4. Cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả. Ý nghĩa phương pháp luận. Vận dụng trong hoạt động

nhận thức và thực ễn (câu 5gk)

Câu 5: Cặp phạm trù bản chất và hiện tượng. Ý nghĩa phương pháp luận. Vận dụng trong hoạt động

nhận thức và thực ễn

1. Khái niệm

Bản chất là tổng hợp tất cả những mặt, những mối liên hệ tất nhiên tương đối ổn định ở bên trong,

quy định sự tồn tại, vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng đó

Hiện tượng là sự biểu hiện ra bên ngoài của những mặt, những mối liên hệ thuộc bản chất trong những

điều kiện nhất định

VD: màu da cụ thể của một người là màu trắng, vàng hoặc đen

Bản chất là cái bên trong, tương đối ổn định. Hiện tượng là cái biểu hiện ra bên ngoài, thường xuyên

biến đổi

VD: Nếu một người đàn ông bên trong anh ta tốt, lương thiện thì có thể biểu hiện ra bên ngoài bằng

các hành động như anh này nhặt được của rơi trả lại người mất,..

Hay nếu chúng ta ngồi ngoài đồng và chúng ta cảm thấy mát là chúng ta biết do gió làm chúng ta mát.

Đó là hiện tượng, còn bản chất của hiện tượng này là do sự chuyển động của không khí từ nơi khí áp

cao về nơi khí áp thấp. Và sự chuyển động của không khí này được thể hiện bằng hình thức gió

2. Mối liên hệ

Bẩn chất và hiện tượng đều tồn tại khách quan, vừa thống nhất vừa đối lập với nhau

a. Sự thống nhất

Bản chất luôn luôn được bộc lộ thông qua hiện tượng, còn hiện tượng là biểu hiện của bản chất ở mức

độ nhất định. Không có bản chất nào tồn tại thuần tuý ngoài hiện tượng, đồng thời cũng không có

hiện tượng nào không biểu hiện bản chất

Lênin “Bản chất hiện ra. Hiện tượng là có nh bản chất”

lOMoARcPSD| 61557159

VD: Trong xã hội có giai cấp, bản chất của nhà nước là công cụ thống trị giai cấp, bảo vệ lợi ích giai cấp

thống trị. Trong xã hội phong kiến sự thống trị biểu hiện: nhà nước chiếm đất, bắt nông dân đi lính

Bản chất và hiện tượng về căn bản là phù hợp với nhau. Bản chất được bộc lộ ra ở những hiện tượng

tương ứng. Khi nào bản chất thay đổi thì hiện tượng thay đổi, khi nào bản chất mất thì hiện tượng

biểu hiện nó cũng mất theo

VD: Bản chất của gió là sự chuyển động của không khí, không khí luôn luôn chuyển động từ nơi khí áp

cao về nơi khí áp thấp, sự chuyển động này của không khí gây hiện tượng gió và không có chuyển động

trên thì không có gió

b. Sự đối lập

Bản chất và hiện tượng thống nhất với nhau nhưng đây là sự thống nhất giữa hai mặt đối lập. Do vậy,

không phải bản chất và hiện tượng phù hợp nhau hoàn toàn mà luôn bao hàm cả sự mâu thuẫn nhau.

Mâu thuẫn này thể hiện ở:

- Bản chất là cái chung, cái tất yếu. Hiện tượng là cái riêng biệt, phong phú và đa dạng. Vì cùng

một bản chất có thể biểu hiện ra bên ngoài bằng vô số các hiện tượng khác nhau tuỳ theo

điều kiện và hoàn cảnh

VD: anh ta lương thiện có thể biểu hiện ra bên ngoài bằng nhiều cách khác nhau như trả lại của

rơi, giúp người khác,…

- Bản chất là cái bên trong, hiện tượng là cái biểu hiện bên ngoài. Các hiện tượng biểu hiện bản

chất nó có thể được cải biến thành nhiều khi là xuyên tạc nội dung thực sự của bản chất

VD: giống như cái việc mà không phải ai đối xử tốt với mình trong một vài việc cụ thể thì bản chất

người đó sẽ là tốt

- Bản chất tương đối ổn định còn hiện tượng thường xuyên thay đổi. Nội dung của hiện tượng

được quyết định không chỉ bởi bản chất của sự vật, mà còn là bởi các điều kiện, hoàn cảnh

xung quanh. Khi điều kiện, hoàn cảnh tác động các sự vật này thay đổi thì hiện tượng này cũng

có thể thay đổi mặc dù bản chất của nó vẫn như cũ và tương đối ổn định

VD: Bản chất quan hệ giữa giai cấp tư sản và giai cấp công nhân là bóc lột. Theo điều kiện hoàn cảnh

lịch sử ngày trước thì hiện tượng này sẽ biểu hiện ra là giai cấp công nhân sẽ cực khổ, khó khăn muôn

phần còn tư sản sẽ cười khà khà vì bóc lột được nhiều giá trị. Và cho tới thời điểm hiện nay thì quan

hệ này được biểu hiện ra bằng một cách bình đẳng hơn. Anh công nhân có quyền làm cho tư sản hay

không, anh có quyền ký hoặc không ký hợp đồng với tư sản và anh tư sản sẽ lo đời sống vật chất, nh

thần của anh công nhân này đầy đủ hơn. Nhưng mà cái bản chất của mối quan hệ này là quan hệ bóc

lột thông qua giá trị thặng dư. Nó không thay đổi, chỉ là cái hiện tượng đó nó thay đổi theo hoàn cảnh

mà thôi

3. Ý nghĩa

a. Ý nghĩa phương pháp luận

Nhiệm vụ của nhận thức nói chung, khoa học nhận thức nói riêng là phải vạch ra được bản chất của

sự vật

lOMoARcPSD| 61557159

Muốn nhận thức được đúng sự vật, hiện tượng thì không được dừng lại ở hiện tượng bên ngoài mà

phải đi vào bản chất. Phải thông qua nhiều hiện tượng khác nhau mới có nhận thức đúng đắn và đầy

đủ về bản chất

Bản chất phản ánh nh tất yếu, nh quy luật nên trong nhận thức và thực ễn cần phải căn cứ vào

bản chất chứ không căn cứ vào hiện tượng thì mới có thể đánh giá chính xác về sự vật, hiện tượng đó

và cải tạo căn bản sự vật

Con người muốn làm chủ được sự vật phải nắm được bản chất của nó nhưng không thể nắm bản chất

trực ếp được mà phải thông qua hiện tượng. Nhưng trong hiện tượng có nhiều loại khác nhau, vì thể

phải biết thu thập, phân ch nhiều hiện tượng để rút ra bản chất, và từ bản chất soi sáng, kiểm tra lại

hiện tượng

Giúp chúng ta hiểu sâu sắc về cơ chế và nguyên tắc hoạt động của các hiện tượng trong thế giới vật

chất

b. Ý nghĩa đối với bản thân

Hãy tưởng tượng một cá nhân có một ước mơ lớn là trở thành một nhà văn nổi ếng. Trong trường

hợp này:

Khả năng: Đây là khả năng, năng lực và tài năng mà cá nhân đó có trong việc viết và sáng tạo. Đây có

thể bao gồm khả năng viết tốt, sự sáng tạo, khả năng diễn đạt ý tưởng một cách hiệu quả, và khả năng

giao ếp với độc giả.

Hiện thực: Đây là những giới hạn và điều kiện hiện tại mà cá nhân đó đang đối mặt, bao gồm thời gian,

tài chính, và các nghịch lý trong cuộc sống. Trong thực tế, cá nhân có thể đang phải làm việc toàn thời

gian trong một công ty, có trách nhiệm gia đình, hoặc đang đối mặt với áp lực tài chính.

Trong trường hợp này, cá nhân đó có thể có một khả năng rất lớn trong việc viết, nhưng hiện thực là

họ phải dành phần lớn thời gian và năng lượng cho công việc toàn thời gian và các trách nhiệm khác.

Điều này có thể làm cho việc theo đuổi ước mơ trở thành một nhà văn trở nên khó khăn hơn.

Tuy nhiên, thông qua việc xây dựng kế hoạch và cam kết, cá nhân có thể cố gắng tận dụng khả năng

của mình và tạo ra các bước ến hóa nhỏ để đạt được mục êu lớn hơn của mình. Điều này có thể

bao gồm việc dành thời gian mỗi ngày để viết, tham gia các khóa học viết văn, hoặc m kiếm các cơ

hội xuất bản. Bằng cách này, họ có thể dần dần chuyển từ hiện thực hiện tại đến khả năng mà họ mong

muốn.

Câu 6, Cặp phạm trù khả năng và hiện thực. Ý nghĩa phương pháp luận. Vận dụng trong hoạt động

nhận thức và thực ễn

1. Khái niệm

Khả năng: là cái chưa xuất hiện, chưa tồn tại trong thực tế, nhưng nó sẽ xuất hiện và tồn tại khi có các

điều kiện thích hợp

- Khả năng tất nhiên là khả năng chắc chắn biến thành hiện thực (khả thi). Căn cứ vào thời gian

biến thành hiện thực người ta phân khả năng tất nhiên thành khả năng gần và khả năng xa

- Khả năng ngẫu nhiên là khả năng khó có thể trở thành hiện thực hoặc trở thành hiện thực nhờ

có yếu tố ngẫu nhiên hay gặp may

Hiện thực: là những cái đang tồn tại trong thực tế và tư duy

lOMoARcPSD| 61557159

VD: như Việt Nam hiện nay đang là một nước phát triển. Đó là hiện thực. Còn trong tương lai Việt

Nam sẽ trở thành một nước phát triển khi mà phát huy được những cái ềm lực của mình. Đó là khả

năng

Hay như bạn đang chưa hiểu môn triết học thì đây là hiện thực. Nhưng trong tương lai bạn có khả

năng hiểu nó, qua môn này hay đạt A+. Và cái khả năng này có thể thành hiện thực nếu như các bạn

có những điều kiện thích hợp như là chăm chỉ học, may mắn

2. Mối liên hệ

Khả năng và hiện thực tồn tại trong mối quan hệ thống nhất, không tách rời

Khả năng có thể thành hiện thực, và hiện thực này lại chứa đựng những khả năng mới. Những khả

năng mới khi có điều kiện thích hợp sẽ lại thành hiện thực

VD: Giờ có tấm gỗ, đinh búa đầy đủ, thì mấy thứ này là hiện thực tại nó đang tồn tại. Mấy thứ này có

khả năng trở thành một ngôi nhà gỗ nếu nó có điều kiện là tôi đóng, tôi kết nối, tôi làm thành một cái

nhà. Khi mà thành cái nhà rồi thì tức là cái khả năng này thành hiện thực. Và cái hiện thực mới này tức

là cái ngôi nhà sẽ tồn tại một khả năng mới. Nó có khả năng bị cháy hay là bị bão cuốn sập. Thì cái hiện

thực và khả năng này sẽ cứ ếp diễn như thế

Cùng một sự vật, hiện tượng có thể tồn tại một hoặc nhiều khả năng như khả năng ngẫu nhiên, khả

năng tất nhiên, khả năng gần, khả năng xa,…

VD: + Hôm nay tôi chăm chỉ học bài thì tôi có khả năng đạt điểm cao. Đây là khả năng tất nhiên. Nhưng

khi có sự cố nào đó tôi bị điểm thấp thì đó là khả năng ngẫu nhiên

+ Hạt lúa chín có khả năng được đem đi xay xát để thành gạo ngay, đó là khả năng gần. Còn nó mà

được giữ lại đợi đến mấy đợt sau mới được gieo trồng thì đây là khả năng xa

Để khả năng thành hiện thực cần có điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan. Khách quan là hoàn

cảnh – không gian – thời gian. Chủ quan là nh ch cực xã hội của ý thức, chủ thể con người

3. Ý nghĩa

Trong hoạt động thực ễn, phải dựa vào thực tế nhưng cũng cần nh đến các khả năng.

- Trong hoạt động thực ễn, việc quyết định, trù nh các kế hoạch cần dựa vào hiện thực chứ

không thể dựa vào khả năng. Vì hiện thực là cái đang thực sự tồn tại, còn khả năng là cái chưa

có

- Tuy nhiên, nói như vậy không phải là bỏ qua, xem thường khả năng. Mà ta phải nh đến các

khả năng để đề ra chủ trương, kế hoạch, bởi khả năng biểu hiện khuynh hướng phát triển của

sự vật trong tương lai

- Nếu ta tách rời khả năng và hiện thực, chúng ta sẽ không thấy khả năng ềm ẩn trong sự vật,

dẫn đến không dự đoán được tương lai phát triển của sự vật. Hoặc sẽ không thấy khả năng

có thể biến thành hiện thực

Thực hiện quy trình, cách thức xác định các khả năng trong thực ễn

- Nhiệm vụ của nhận thức nói chung, của nhận thức khoa học nói riêng là phải m ra, xác định

cho được các khả năng phát triển của sự vật.

- Khi xác định các khả năng, ta cần chú ý:

lOMoARcPSD| 61557159

+ Chỉ có thể m ra các khả năng phát triển của sự vật trong chính bản thân sự vật ấy. Vì khả

năng là do sự vật gây nên và tồn tại trong sự vật.

+ Chỉ có thể căn cứ vào tương quan lực lượng giữa các mặt ở bên trong sự vật, vào mâu

thuẫn nội tại trong nó, và vào những điều kiện bên ngoài để dự kiến khuynh hướng phát triển

của khả năng.

Sở dĩ là do khả năng nảy sinh vừa do tác động qua lại giữa các mặt ở bên trong sự vật, vừa do sự

tác động của sự vật với hoàn cảnh bên ngoài.

- Vì khả năng tồn tại trong chính bản thân sự vật, gắn bó chặt chẽ với sự vật nên ra dễ nhầm lẫn

khả năng với hiện thực. Để tránh nhầm lẫn, nên nhớ hiện thực là cái đã có, đã tới, còn khả

năng là cái hiện chưa có, chưa tới

- Chúng ta không được tách rời khả năng khỏi hiện thực. Lý do là vì khả năng nằm ngay trong

hiện thực, gắn bó chặt chẽ với hiện thực.

4. Liên hệ

Sau khi xác định được khả năng phát triển của sự vật, nhiệm vụ của hoạt động thực ễn là phải ến

hành lựa chọn và thực hiện các khả năng. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ này, ta cần lưu ý:

- Trong hoạt động thực ễn cần nh đến mọi khả năng có thể có kế hoạch hành động phù hợp,

dù những khả năng đó là tốt hay xấu. Chỉ có như vậy ta mới tránh rơi vào bị động trong thực

ễn.

- Trong số các khả năng hiện có của sự vật, cần trước hết chú ý đến khả năng tất nhiên, đặc biệt

là các khả năng gần, vì những khả năng dễ biến thành hiện thực hơn các khả năng khác.

- Vì một khả năng chỉ biến thành hiện thực khi có đủ những điều kiện cần thiết, nên cần chủ

động tạo ra những điều kiện cần và đủ để có được hiện thực đúng như mong muốn

- Trong lĩnh vực xã hội, phải có sự tham gia của con người (nhân tố chủ quan) để khả năng biến

thành hiện thực. Nên tùy theo yêu cầu của hoạt động thực ễn, ta cần tạo mọi điều kiện để

nhân tố con người tham gia ch cực vào quá trình biến đổi hoặc ngăn cản sự biến đổi khả

năng thành hiện thực

5. Vận dụng

Nhận thức: Một người có khả năng phát triển trí tuệ thông qua việc học hỏi và trải nghiệm cuộc sống.

Khả năng của họ để trở thành một triết gia hoặc nhà tâm lý học là ềm năng. Tuy nhiên, chỉ khi họ

thực sự nỗ lực, học hỏi và áp dụng kiến thức vào thực ễn, họ mới trở thành một nhà triết học hay

nhà tâm lý học thực sự.

Thực ễn: Một triết gia chỉ thực sự trở thành một triết gia khi họ áp dụng kiến thức và ý niệm triết học

vào cuộc sống hàng ngày, giúp cho bản thân và người khác hiểu sâu hơn về tồn tại và ý nghĩa của cuộc

sống. Hành động của họ trong thực ễn thể hiện sức mạnh và hiệu quả của triết học trong đời sống

hàng ngày

Khi một sinh viên mới tốt nghiệp muốn xin việc ở một công ty lớn.

Khả năng: Sinh viên này có khả năng và kỹ năng mạnh mẽ, đã học được những kiến thức chuyên ngành

trong suốt quá trình học tập. Anh ta có kiến thức chuyên sâu, kỹ năng giao ếp tốt và khả năng làm

việc nhóm.

lOMoARcPSD| 61557159

Hiện thực: Tuy nhiên, để có thể đạt được mục êu xin việc ở một công ty lớn, sinh viên này cần phải

đối mặt với nhiều thách thức thực tế. Điều này bao gồm cạnh tranh gay gắt từ các ứng viên khác, yêu

cầu về kinh nghiệm làm việc trước đó mà anh ta có thể thiếu, và khả năng thích ứng với môi trường

làm việc mới.

Để chuyển đổi khả năng thành hiện thực, sinh viên cần phải xây dựng một hồ sơ ứng tuyển ấn tượng,

chuẩn bị kỹ lưỡng cho các cuộc phỏng vấn, và thể hiện khả năng và kỹ năng của mình một cách rõ ràng

và thuyết phục. Anh ta cũng cần phải có sự kiên nhẫn và sẵn sàng vượt qua các thất bại và thách thức

trên đường đến mục êu của mình.

Câu 7: Quy luật chuyển hoá từ những sự thay đổi về lượng thành những thay đổi về chất và ngược

lại. Ý nghĩa phương pháp luận. Ví dụ minh hoạ

1. Khái niệm

Quy luật lượng – chất: chỉ cách thức của sự phát triển, theo đó sự phát triển được ến hành theo

cách thức thay đổi lượng sẽ dẫn đến chuyển hóa về chất của sự vật hiện tượng và đưa sự vật hiện

tượng sang một trạng thái phát triển ếp theo

a. Chất

Là một phạm trù triết học dùng để chỉ nh quy định khách quan vốn có của sự vật, hiện tượng, là sự

thống nhất hữu cơ của các thuộc nh làm cho sự vật là nó chứ không phải cái gì khác

Đặc điểm:

- Thể hiện nh tương đối ổn định của sự vật, hiện tượng. Nghĩa là khi nó chưa chuyển hoá

thành sự vật, hiện tượng khác thì chất của nó vẫn chưa thay đổi

- Mỗi sự vật, hiện tượng đều có quá trình tồn tại và phát triển qua nhiều giai đoạn, trong mỗi

giai đoạn ấy có chất riêng

 Mỗi sự vật, hiện tượng không chỉ có một chất mà có thể có nhiều chất. Nhờ đó, con người phân

biệt sự vật, hiện tượng này với sự vật, hiện tượng khác

VD: Nguyên tố đồng có nguyên tử lượng là 63,54đvC, nhiệt độ nóng chảy là 1083, nhiệt độ sôi là

2880°C… Những thuộc nh (nh chất) này nói lên chất riêng của đồng, phân biệt nó với các kim loại

khác.

Biểu hiện của chất:

- Chất của sự vật được biểu hiện qua những thuộc nh của nó, nhưng không phải bất kì thuộc

nh nào cũng có sự biểu hiện chất của sự vật

- Thuộc nh của sự vật là những nh chất, những trạng thái, những yếu tố kết cấu thành sự vật.

Đó là những cái của sự vật từ khi sự vật được sinh ra hoặc hình thành trong sự vận động và

phát triển của sự vật

- Mỗi sự vật có rất nhiều thuộc nh, mỗi thuộc nh lại biểu hiện 1 chất của sự vật

- Có thuộc nh cơ bản và thuộc nh không cơ bản

+ Thuộc nh cơ bản: là những thuộc nh cơ bản được tổng hợp lại thành vật chất của sự

vật, quy định sự tồn tại, vận động và phát triển của sự vật, chỉ khi nào chúng thay đổi hay mất

đi thì sự vật mới thay đổi hay mất đi. Nhưng thuộc nh ấy chỉ bộc lộ qua các mối liên hệ cụ

thể với các sự vật khác

lOMoARcPSD| 61557159

VD: Con người khác với động vật chính là nhờ những quy định vốn có của con người: khả năng chế tạo

vũ khí, máy móc và khả năng tư duy,…

Chất của sự vật không những quy định bởi chất của những nguyên tố tạo thành mà còn bởi phương

thức liên kết giữa các yếu tố tạo thành mà, nghĩa là bởi kết cấu của sự vật. Trong hiện thực các sự vật

được tạo thành bởi các yếu tố như nhau, song chất của chúng lại khác nhau

VD: Kim cương và than chì đều có cùng thành phần hóa học là nguyên tố Cacbon tạo nên; nhưng do

phương thức liên kết giữa các nguyên tố Cacbon là khác nhau nên chất của chúng hoàn toàn khác

nhau. → Kim cương rất cứng còn than chì rất mềm.

b. Lượng

Là phạm trù triết học để chỉ nh quy định khách quan vốn có của sự vật hiện tượng, biểu thị số lượng,

quy mô, trình độ, nhịp điệu của sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng cũng như của các

thuộc nh của nó

Lượng là cái khách quan, vốn có của sự vật, quy định sự vật ấy à nó. Lượng của sự vật không phụ thuộc

vào ý chí, ý thức của con người

- Mỗi sự vật, hiện tượng tồn tại nhiều loại lượng khác nhau

- Lượng biểu thị bởi những đơn vị đo lường cụ thể

- Lượng biểu thị dưới dạng khái quát: như phẩm chất đạo đức con người, kiến thức,…

- Lượng biểu thị yếu tố quy định kết cấu bên trong: số lượng nguyên tử của một nguyên tố hoá

học

Sự phân biệt giữa chất và lượng chỉ mang nh tương đối. Có những nh quy định trong mối quan hệ

này là chất của sự vật nhưng trong mối quan hệ khác lại là lượng và ngược lại

2. Nội dung quy luật

Mọi sự vật, hiện tượng đều là sự thống nhất giữa lượng và chất, sự thay đổi dần dần về lượng trong

khuôn khổ của độ tới điểm nút sẽ làm thay đổi chất của sự vật thông qua bước nhảy, chất mới ra đời

tác động trở lại sự thay đổi của lượng mới, tạo thành quá trình vận động phát triển liên tục của sự

vật”

Ví dụ: sự chuyển từ thể lỏng sang thể khí, thể rắn của lượng

Chất: thể lỏng – thể rắn – thể khí

Lượng: nhiệt độ của nước

Độ: là khoảng giới hạn mà trong đó sự thay đổi về lượng chưa làm thay đổi căn bản chất của sự vật

hiện tượng

Điểm nút: là thời điểm mà tại đó sự thay đổi về lượng đã có thể làm thay đổi chất của sự vật

Bước nhảy: là sự chuyển hóa về chất của sự vật do những sự thay đổi về lượng gây nên

a. Chất và lượng có mối quan hệ thống nhất với nhau

Chất và lượng không tách rời nhau, mà tác động lẫn nhau một cách biện chứng bởi vì mỗi sự vật hiện

tượng đều phải phải có nh quy định về chất lại vừa vừa có nh quy định về lượng, nên không có chất

thiếu lượng và ngược lại

lOMoARcPSD| 61557159

Tuy nhiên không phải sự thay đổi về lượng bất kỳ nào cũng dẫn đển sự thay đổi về chất. Ở một giới

hạn nhất định, sự thay đổi về lượng chưa dẫn tới sự thay đổi về chất. Giới hạn mà sự thay đổi về lượng

chưa làm chất thay đổi được gọi là Độ. Độ chỉ nh quy định, mối liên hệ thống nhất giữa chất và lượng,

là khoảng giới hạn mà trong đó sự thay đổi về lượng chưa làm thay đổi căn bản chất của sự vật, hiện

tượng. Vì vậy, trong giới hạn của độ, sự vật, hiện tượng vẫn còn là nó, chưa chuyển hóa thành sự vật

và hiện tượng khác.

Vd: Người sống lâu nhất trên thế giới theo Guinness công nhận có tuổi thọ là 118 tuổi. Như vậy giới

hạn từ 0→118 năm là “độ” của con người xét về mặt tuổi.

b. Lượng thay đổi dẫn đến sự thay đổi về chất

Sự vận động, biến đổi của sự vật, hiện tượng thường bắt đầu từ sự thay đổi về lượng. Khi lượng thay

đổi đến một giới hạn nhất định sẽ tất yếu dẫn đến những sự thay đổi về chất. Giới hạn đó chính là

Điểm nút. Sự thay đổi về lượng khi đạt tới điểm nút, với những điều kiện nhất định tất yếu sẽ dẫn đến

sự ra đời của chất mới (sự thay đổi về lượng đạt đến điểm nút). Đây chính là bước nhảy trong quá

trình vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng

VD: 0°C, 100°C, 118 tuổi là điểm nút,…

c. Lượng tác động trở lại chất

Khi chất mới ra đời lại có sự tác động trở lại lượng của sự vật. Chất mới tác động tới lượng của sự vật,

hiện tượng trên nhiều phương diện: làm thay đổi kết cấu, quy mô, trình độ, nhịp điệu của sự vận động,

phát triển của sự vật, hiện tượng

VD: Nếu bạn tăng thời gian tự học ở nhà, giảm thời gian chơi Game online thì sẽ thu nhận được nhiều

kiến thức hơn, làm bài sẽ đạt được nhiều điểm cao hơn.

Tóm lại, bất kỳ sự vật, hiện tượng nào cũng có sự thống nhất biện chứng giữa hai mặt chất và lượng.

Sự thay đổi dần dần về lượng tới điểm nút tất yếu sẽ dẫn đến sự thay đổi về chất thông qua bước

nhảy; đồng thời, chất mới sẽ tác động trở lại lượng, tạo ra những biến đổi mới về lượng của sự vật,

hiện tượng. Quá trình đó liên tục diễn ra, tạo thành phương thức cơ bản, phổ biến của các quá trình

vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và tư duy

3. Ý nghĩa phương pháp luận

Trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực ễn phải biết ch lũy về lượng để có biến đổi về chất,

không được nôn nóng cũng như bảo thủ. Bước nhảy làm cho chất mới ra đời thay thế chất cũ là hình

thức tất yếu của sự vận động, phát triển của sự vật hiện tượng. Tuy nhiên, những thay đổi về chất do

bước nhảy gây nên vì vậy khi lượng ch lũy đến mức giới hạn, đến điểm nút, độ nên muốn tạo ra bước

nhảy phải thực hiện quá trình ch lũy về lượng

Vì sự thay đổi về lượng chỉ có thể dẫn tới những biến đổi về chất của sự vật, hiện tượng với điều kiện

lượng phải được ch lũy tới giới hạn điểm nút, do đó, trong công tác thực ễn cần phải khắc phục tư

tưởng nôn nóng tả khuynh; mặt khác, theo nh tất yếu quy luật thì khi lượng đã được ch lũy đến

giới hạn điểm nút sẽ tất yếu có khả năng diễn ra bước nhảy về chất của sự vật, hiện tượng. Vì thế cũng

cần phải khắc phục tư tưởng bảo thủ hữu khuynh trong công tác thực ễn. Tả khuynh chính là hành

động bất chấp quy luật, chủ quan, duy ý chí, không ch lũy về lượng mà chỉ chú trọng thực hiện những

bước nhảy liên tục về chất. Hữu khuynh là sự biểu hiện tư tưởng bảo thủ, trì trệ, không dám thực hiện

bước nhảy mặc dù lượng đã ch lũy tới điểm nút và quan niệm phát triển chỉ đơn thuần là sự biến

hóa về lượng

lOMoARcPSD| 61557159

Vì bước nhảy của sự vật, hiện tượng là hết sức đa dạng, phong phú, do vậy, trong nhận thức và thực

ễn cần phải có sự vận dụng linh hoạt các hình thức của bước nhảy cho phù hợp với từng điều kiện,

từng lĩnh vực cụ thể. Đặc biệt, trong đời sống xã hội, quá trình phát triển không chỉ phụ thuộc vào điều

kiện khách quan, mà còn phụ thuộc vào nhân tố chủ quan của con người. Do đó, cần phải nâng cao

nh ch cực, chủ động của chủ thể để thúc đẩy quá trình chuyển hóa từ lượng đến chất một cách có

hiệu quả nhất

Quy luật yêu cầu phải nhận thức được sự thay đổi về chất còn phụ thuộc vào phương thức liên kết

giữa các yếu tố tạo thành sự vật, hiện tượng, do đó phải biết lựa chọn phương pháp phù hợp để tác

động vào phương thức liên kết đó trên cơ sở hiểu rõ bản chất, quy luật của chúng

4. Vận dụng

Từ việc nghiên cứu quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về

chất và ngược lại có thể rút ra một vài kết luận có ý nghĩa phương pháp luận với việc học tập và rèn

luyện của sinh viên như sau

Như chúng ta đã biết, sự vận động và phát triển của sự vật bao giờ cũng diễn ra bằng cách ch lũy

dần dần về lượng đến một giới hạn nhất định, thực hiện bước nhảy để chuyển về chất và việc học tập

của sinh viên cũng không nằm ngoài điều đó. Để có một tầm bằng Đại học chúng ta cần phải ch lũy

đủ số lượng các n chỉ của các môn học. Như vậy có thể coi học tập là quá trình ch lũy về lượng mà

điểm nút là các kỳ thi, thi cử là bước nhảy và điểm số xác định quá trình ch lũy kiến thức đã đủ dẫn

tới sự chuyển hóa về chất hay chưa. Do đó, trong hoạt động nhận thức, học tập của sinh viên phải biết

từng bước ch lũy về lượng (tri thức) làm biến đổi về chất (kết quả học tập) theo quy luật. Cần học

tập đều đặn hàng ngày để chất được thấm sâu vào mỗi sinh viên. Tránh gặp gấp rút mỗi khi sắp đến

kỳ thi, như vậy là thiếu kinh nghiệm nhận thức được trong quá trình học tập. Tránh tư tưởng chủ quan,

nóng vội trong học tập và trong hoạt động thực ễn hàng ngày. Hàng ngày mỗi tân sinh viên vẫn đến

trường để học tập, ếp thu những kiến thức mới và lượng kiến thức ngày một nhiều, nhưng chưa thể

ra trường để làm việc ngay được vì kiến thức mỗi sinh viên chưa ch lũy đầy đủ, chưa đảm bảo để ta

làm việc. Nhưng nếu qua 4 năm mỗi sinh viên học tập và rèn luyện chăm chỉ để ch lũy kiến thức, ch

lũy kinh nghiệm qua thầy cô, qua những lần đi thực tập...(lượng) và tốt nghiệp Đại học đạt kết quả

cao, đảm bảo về chuyên môn cho mỗi sinh viên ra trường làm việc. Nói cách khác chất đã thay đổi và

biến đổi sang chất mới.

Câu 8: Lực lượng sản xuất và yếu tố cấu thành LLSX. Liên hệ với LLSX ở nước ta hiện nay

1. Khái niệm

Là tổng hợp các yếu tố vật chất và nh thần tạo thành sức mạnh thực ễn cải biến giới tự nhiên theo

nhu cầu sinh tồn, phát triển của con người

Với ý nghĩa như vậy lực lượng sản xuất cũng đóng vai trò rất quan trọng trong việc phản ánh căn bản

trình độ chinh phục giới tự nhiên của con người

2. Kết cấu

Theo qua điểm của chủ nghĩ Mác lực lượng sản xuất gồm ba bộ phận: người lao động, từ liệu sản xuất

a. Người lao động

Người lao động: chính là con người sẽ có những phẩm chất bao gồm sức khoẻ, trí tuệ, trình độ chuyên

môn, kinh nghiệm. Và họ có thể là công nhân, nông dân hay bất cứ ai

lOMoARcPSD| 61557159

Khi phân ch về lực lượng sản xuất trong xã hội tư bản, C.Mác viết “Trong tất cả những công cụ sản

xuất thì lực lượng sản xuất hùng mạnh nhất bản thân giai cấp cách mạng” Chính người lao động là chủ

thể, với sức mạnh và kỹ năng lao động của mình, sử dụng tư liệu lao động để sản xuất ra của cải vật

chất. Cùng với quá trình lao động sản xuất, sức mạnh, kỹ năng của con người ngày càng được tăng

thêm, đặc biệt là hàm lượng trí tuệ của người lao động ngày càng cao. Người lao động không chỉ tái

sản xuất ra sức lao động mà còn muốn nâng cao chất lượng lao động bằng con đường kế thừa các yếu

tố xã hội và phát triển chúng.

b. Tư liệu sản xuất

- Tư liệu lao động: là những cái mà con người dùng để tác động lên đối tượng lao động nhằm

biến đổi đối tượng lao động thành sản phẩm

+ Công cụ lao động: liềm, cuốc, máy cày

+ Phương ện lao động: đường xá, bến cảng, phương ện giao thông

- Đối tượng lao động: là những cái mà con người sẽ dùng công cụ lao động để tác động vào

chúng tạo thành sản phẩm

+ Đối tượng sẵn trong tự nhiên: đất, cây, cá tôm

+ Đối tượng đã qua chế biến: điện, xi măng, nguyên liệu để tạo ra sản phẩm

VD: một người nông dân khi sản xuất lương thực thì người nông dân sử dụng cày cuốc để tác động

vào đất để đất tươi xốp mới gieo trồng được, rồi họ gieo trồng, tưới nước mua phân bón thì sau

mỗi quãng thời gian họ sẽ thu hoạch để đem đi bán

Người lao động: người nông dân

Tư liệu sản xuất: cày cuốc là công cụ lao động, xe để người nông dân chở phân bón về là phương

ện lao động

Đối tượng lao động: đất và giống cây

Trong các yếu tố làm nên lực lượng sản xuất thì con người là yếu tố cơ bản, quyết định và quan

trọng nhất, vì con người không chỉ sáng tạo công cụ và phương ện lao động đề ra kế hoạch, lựa

chọn phương pháp lao động mà còn trực ếp sử dụng công cụ lao động và phương ện lao động

để sáng tạo ra sản phẩm

Công cụ lao động là yếu tố động nhất của lực lượng sản xuất, biểu hiện năng lực thực ễn của con

người ngày một phát triển

Trong sự phát triển của lực lượng sản xuất, khoa học ngày càng có vai trò quan trọng, dần trở

thành nguyên nhân trực ếp biến đổi cả nền sản xuất và đời sống. Và khoa học công nghệ có thể

được coi là đặc trưng của lực lượng sản xuất hiện đại

3. Liên hệ Việt Nam

Thời kỳ trước đổi mới: Giai đoạn này kinh tế nước ta vốn đã lạc hậu nay càng gặp nhiều khó khăn sau

cuộc chiến tranh nhiều gian khổ. Lực lượng sản xuất nước ta thời kỳ này còn thấp và chưa có nhiều

điều kiện để phát triển.

Cụ thể:

lOMoARcPSD| 61557159

- Trình độ của người lao động thấp, hầu hết không có chuyên môn, tay nghề, phần lớn lao động

chưa qua đào tạo. Lao động chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp và dựa trên kinh

nghiệm ông cha để lại. Tư liệu sản xuất nhất là công cụ lao động ở nước ta thời kỳ này còn thô

sơ, lạc hậu.

- Trong hoàn cảnh này, Đảng và Nhà nước đã chủ trương xây dựng quan hệ sản xuất xã hội chủ

nghĩa dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, bao gồm hai thành phần kinh tế: thành

phần kinh tế quốc doanh thuộc sở hữu toàn dân và thành phần kinh tế hợp tác xã thuộc sở

hữu tập thể của nhân dân lao động

- Trong thời kỳ đầu, sau giải phóng miền Bắc, bước vào xây dựng chủ nghĩa xã hội, chúng ta đã

nhấn mạnh thái quá vai trò “ch cực” của quan hệ sản xuất, dẫn đến chủ trương quan hệ sản

xuất phải đi trước, mở đường để tạo động lực cho sự phát triển lực lượng sản xuất

Thời kỳ sau đổi mới: Rút kinh nghiệm từ những sai lầm ở giai đoạn trước, Đại hội Đảng lần thứ VI năm

1986 đã thừa nhận thẳng thắn những khuyết điểm, chủ trương đổi mới phương thức quản lý kinh tế.

Đây là dấu mốc quan trọng trong quá trình đổi mới tư duy lý luận của Đảng về con đường và phương

pháp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta, thể hiện sự nhận thức và vận dụng quy luật về sự phù hợp

giữa quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất; đồng thời, đã đặt cơ sở, nền tảng

quan trọng để các nhân tố mới ra đời, tạo ền đề để từng bước phát triển nền kinh tế của đất nước.

Chính vì vậy đến nay, nước ta đã đạt được nhiều thành tựu to lớn.

- Đảng và Nhà nước ta có nhiều chủ trương, biện pháp để đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại

hoá nhằm phát triển lực lượng sản xuất, tạo “cốt vật chất” cho quan hệ sản xuất mới.

- Đảng và Nhà nước ta cũng đã ban hành nhiều chính sách và pháp luật để hoàn thiện các mặt

của quan hệ sản xuất mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa về sở hữu, tổ chức – quản lý và

phân phối.

- Trong những năm đổi mới, nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách, biện pháp để tăng

cường, mở rộng hợp tác quốc tế, tham gia các quan hệ song phương và tổ chức đa phương,

như ASEAN, APEC, ASEM, WTO…, thu hút mạnh mẽ vốn đầu tư nước ngoài (FDI, ODA…), xúc

ến mạnh thương mại và đầu tư, mở rộng thị trường xuất nhập khẩu, khai thác hiệu quả các

cơ chế hợp tác quốc tế, các nguồn lực về vốn, khoa học và công nghệ.

Câu 9. QHSX và các yếu tố cấu thành QHSX. Liên hệ với vấn đề QHSX nước ta hiện nay

1. Khái niệm

Là biểu hiện của mối quan hệ giữa con người với con người trong quá trình sản xuất. Chính nhờ mối

quan hệ giữa con người với con người với nhau mà quá trình sản xuất xã hội mới diễn ra bình thường

VD: trong quá trình khai thác mỏ than hay xây nhà, mà mỗi người chỉ làm một công việc tách biệt,

không có sự phối hợp giữa các công nhân, không nghe chỉ đạo của quản lý nghĩa là không tồn tại mối

quan hệ giữa con người với con người với nhau thì tập thể đó không thể nào sản xuất vật chất hiệu

quả được

2. Kết cấu

Gốm quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất và quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất và quan hệ

trong phân phối sản phẩm lao động

a. Quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất

lOMoARcPSD| 61557159

Công cụ lao động, phương ện lao động và đối tượng lao động sẽ thuộc sở hữu của ai, nó sẽ xác định

địa vị kinh tế, xã hội của con người

Là quan hệ cơ bản nhất, quan trọng nhất và đặc trưng trong QHSX của xã hội và quyết định hai quan

hệ còn lại

VD: trong công ty sản xuất bánh kẹo thì người nắm giữ các tư liệu sản xuất là máy móc, nguyên liệu gì

đó thì tức là ông này là ông chủ. Ông này sẽ có vai trò tổ chức quản lý, điều hành sản xuất và ông này

có quyền đưa ra thực hiện kế hoạch phân phối sản phẩm. Ngược lại ai mà không nắm giữ tư liệu sản

xuất tức là không có ền để mua máy móc để làm chủ thì phải bán sức lao động để làm thuê và nhận

của cải ít hơn ông là chủ

b. Quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất

Trong xã hội ai là người tổ chức điều hành và quản lý sản xuất. Nó sẽ trực ếp tác động đến quá trình,

quy mô, tốc độ và hiệu quả của sản xuất

VD: ông chủ hay một người quản lý giỏi thì sẽ có phương pháp tổ chức quản lý hợp lý, phù hợp để

nhân viên đỡ cực và chất lượng, số lượng của sản phẩm được nâng cao

c. Quan hệ trong phân phối sản phẩm lao động

Là sự phân chia thành quả lao động sau quá trình sản xuất cho những người lao động sản xuất. Quan

hệ này ảnh hưởng trực ếp đến lợi ích của người sản xuất nên nó có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sự

phát triển của sản xuất

VD: chỉ êu của chị B là sản xuất 10 cái áo trong 1 ngày. Nếu mà thấp hơn sẽ bị trừ lương. Hơn 10 cái

sẽ được thưởng. Nhờ đó chị sẽ hăng say lao động hơn.

3. Liên hệ

Sự vận dụng quy luật về sự phù hợp của QHSX với trình độ phát triển của LLSX ở Việt Nam:

Về nhận thức:

Trước đổi mới, do tư tưởng nóng vội, chủ quan, duy ý chí, muốn có ngay CNXH nên nước ta đã mắc

phải những lệch lạc, sai lầm chủ quan, đó là:

- Chủ trương xây dựng sớm một nền kinh tế XHCN thuần khiết với hai hình thức sở hữu là: sở

hữu nhà nước và sở hữu tập thể. Điều này cho thấy, chúng ta đã vi phạm quy luật và làm trái

quy luật khách quan.

- Trình độ LLSX còn lạc hậu, thấp kém và phát triển không đồng đều, không phù hợp

Về thực ễn:

Từ những sai lầm trong nhận thức đã dẫn tới những sai lầm trong chỉ đạo thực ễn:

- Một là, xóa bỏ chế độ sở hữu tư nhân về TLSX một cách ồ ạt, trong khi chế độ đó đang tạo ra

địa bàn cho sự phát triển LLSX.

- Hai là, xây dựng chế độ công hữu về TLSX một cách tràn lan, trong khi trình độ LLSX còn thấp

kém và phát triển không đồng đều.

Ý thức được những sai lầm trên, trong thời kỳ đổi mới Đảng ta đã chủ trương chuyển từ một nền kinh

tế thuần nhất XHCN sang nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng XHCN.

lOMoARcPSD| 61557159

ĐH đại biểu toàn quốc khoá VIII của ĐCSVN nhận định “Nước ta chuyển sang thời kỳ phát triển mới,

thời kỳ thúc đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước .. . Mục êu của CNH, HĐH là xây dựng nước ta thành một

nước công nghiệp có cơ sở vật chất kĩ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, QHSX ến bộ phù hợp với

trình độ phát triển của LLSX . . . “

Đảng ta còn khẳng định : “Nền CNH, HĐH tạo nên LLSX cần thiết cho chế độ XH mới, thì việc phát triển

nền KTHH nhiều thành phần chính là để xây dựng hệ thống QHSX phù hợp.

Hiện nay, tại ĐHĐBTQ lần thứ XI, Đảng ta đã chỉ ra nhiều thành phần KT như: KT NN, kinh tế tập thể,

kinh tế tư nhân, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài; trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, tạo

nên môi trường và điều kiện thúc đẩy các thành phần kinh tế khác cùng phát triển.

Chủ trương phát triển nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta là sự vận dụng một cách đúng đắn và

sáng tạo quy luật QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX, góp phần làm cho nền kinh tế của

nước ta có những phát triển vượt bậc, thoát khỏi nh trạng khủng hoảng, tạo đà cho sự phát triển,

tốc độ tăng trưởng kinh tế cao

Câu 10: Quy luật QHSX phù hợp với LLSX Liên hệ với thực ễn xây dựng với vấn đề xây dựng nền

kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta

1. Khái niệm

SX vật chất là quá trình lao động của con người nhằm tạo ra của cải vật chất để thỏa mãn nhu cầu của

mình. Và chính trong quá trình SX vật chất của con người dẫn đến sự xuất hiện mối quan hệ biện chứng

giữa LLSX với QHSX, đây là mối quan hệ khách quan, vốn có của mọi quá trình sản xuất vật chất.

LLSX: Là tổng hợp các yếu tố vật chất và nh thần tạo thành sức mạnh thực ễn cải biến giới tự nhiên

theo nhu cầu sinh tồn, phát triển của con người

QHSX: là biểu hiện của mối quan hệ giữa con người với con người trong quá trình sản xuất.

LLSX và QHSX là hai thành phần cơ bản cấu thành nên PTSX. Chúng tồn tại trong mối quan hệ thống

nhất và ràng buộc lẫn nhau. Mỗi PTSX hay QTSX không thể thiếu 1 trong 2 thành tố đó

Trong mối quan hệ này thì LLSX chính là nội dung vật chất còn QHSX là hình thức xã hội

Khi LSX phát triển đòi hỏi QHSX phải được điều chỉnh, thay đổi sao cho phù hợp với trình độ phát triển

của LLSX. Và khi có sự thích ứng, phù hợp đó thì LLSX ếp tục phát triển

Từ đó có quy luật: QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX

2. Nội dung mối quan hệ

LLSX và QHSX thống nhất với nhau, LLSX quyết định QHSX

- LLSX nào thì QHSX đó, và khi LLSX thay đổi thì QHSX cũng phải thay đổi cho phù hợp

VD: thời nguyên thuỷ trình độ con người thấp, công cụ lao động thô sơ, năng suất sản xuất thấp. QHSX

là công hữu về TLSX, quản lý công xã, phân phối bình đẳng. Hiện này thì con người ngày càng phát

triển, con người phát triển, công cụ lao động ên ến, năng suất lao động cao. Nên QHSX cũng thay

đổi để phù hợp với LLSX như là có thêm nhiều hình thức sở hữu TLSX, quản lý và phân phối sản phẩm

theo khả năng lao động của con người

QHSX có thể tác động lại LLSX

lOMoARcPSD| 61557159

- QHSX có thể quyết định mục đích của sản xuất, tác động đến thái độ người lao động, tổ chức

phân công lao động và sự ứng dụng khoa học, công nghệ nên sẽ tác động đến LLSX

- Sự tác động của QHSX đến LLSX có thể diễn ra theo hai hướng đó là ch cực và êu cực

VD: trong một công ty người quản lý có thể đưa ra hình thức tổ chức phù hợp, sản xuất hiệu quả và

đảm bảo được lợi ích của người lao động, thì cái điều đó sẽ kích thích người lao động phát huy hết

khả năng, từ đó tăng năng suất lao động, cải thiện đời sống. Còn nếu không phù hợp thì sẽ ngược lại

- Có 2 khả năng dẫn đến sự không phù hợp: QHSX lỗi thời hoặc quá ên ến so với LLSX

Mối quan hệ giữa LLSX và QHSX là quan hệ mâu thuẫn biện chứng tức là mối quan hệ thống nhất

của hai mặt đối lập

- Sự vận động của mâu thuẫn giữa LLSX và QHSX là đi từ sự thống nhất đến mâu thuẫn và được

giải quyết bằng sự thống nhất mới, quá trình này lặp đi lặp ại, tạo ra quá trình vận động và

phát triển của PTSX

- Sự thống nhất thể hiện ở chỗ QHSX phù hợp với LLSX rồi tới một lúc nào đó LLSX phát triển

vượt quá QHSX, sự phù hợp bị phá vỡ, QHSX kìm hãm LLSX. Lúc đó phải thay đổi QHSX mới

cho phù hợp hơn để LLSX phát triển. Và khi LLSX phát triển và thay đổi luôn thì thay đổi PTSX

VD: trình độ con người thấp và thô sơ, QHSX là công hữu về tư liệu sản xuất, làm hết bao nhiêu thì ăn

hết bấy nhiêu, chia đều cho tất cả mọi người là sự thống nhất giữa LLSX và QHSX tạo ra PTSX công xã

nguyên thuỷ nhưng dần dần lực lượng sản xuát phát triển lên một trình độ mới, con người biết chế

tạo được đồ đồng, sắt và tạo ra được nhiều của cải hơn từ đó dẫn đến sự bất bình đẳng về quản lý,

phân chia sản phẩm lao động đến đến sự phân chia giai cấp. Từ đó dẫn đến công xã nguyên thuỷ tan

rã và phương thức sản xuất chiếm hữu nô lệ ra đời

3. Liên hệ thực ễn

Sự vận dụng quy luật về sự phù hợp của LLSX với QHSX của thành phố Long Xuyên

Đảng Bộ thành phố Long Xuyên ta đã nhận thức được tầm quan trọng của quy luật QHSX phù hợp với

trình độ phát triển của LLSX. Vì vậy, hiện nay thành phố Long Xuyên đề ra nhiều chủ trương, đường

lối, chính sách như: phát triển nguồn nhân lực, phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới; phát

triển công nghiệp, ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất; các chính sách đảm bảo chế độ cho

người lao động; thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng XHCN, nhiều hình thức sở

hữu khác nhau vv... nhằm mục đích xây dựng thành phố Long Xuyên ngày càng phát triển, phồn vinh

và giàu mạnh.Với những chính sách trên, hiện nay TPLX đã đạt được một số thành tự sau

Đối với LLSX:

Về nguồn nhân lực: nâng cao trình độ của người dân nhằm đáp ứng yêu cầu chung của xã hội, của đất

nước và hội nhập quốc tế. Trình độ của người nông dân, công nhân được nâng cao: tổ chức những

cuộc trao đổi về ứng dụng khoa học kỹ thuật – công nghệ vào trong trồng trọt, chăn nuôi trực ếp

hoặc qua đài truyền hình

Về nông nghiệp: áp dụng nhiều mô hình và khoa học kỹ thuật – công nghệ nhằm giúp tăng năng suất,

tăng chất lượng sản phẩm, cải thiện thu nhập, đem lại cuộc sống ổn định, ấm no cho nông dân Sự vận

dụng quy luật với trình độ phát triển của LLSX ở VN

Về nhận thức:

lOMoARcPSD| 61557159

Trước đổi mới, do tư tưởng nóng vội, chủ quan, duy ý chí, muốn có ngay CNXH nên nước ta đã mắc

phải những lệch lạc, sai lầm chủ quan, đó là:

- Chủ trương xây dựng sớm một nền kinh tế XHCN thuần khiết với hai hình thức sở hữu là: sở hữu nhà

nước và sở hữu tập thể. Điều này cho thấy, chúng ta đã vi phạm quy luật và làm trái quy luật khách

quan.

- Trình độ LLSX còn lạc hậu, thấp kém và phát triển không đồng đều, không phù hợp

Về thực ễn:

Từ những sai lầm trong nhận thức đã dẫn tới những sai lầm trong chỉ đạo thực ễn:

- Một là, xóa bỏ chế độ sở hữu tư nhân về TLSX một cách ồ ạt, trong khi chế độ đó đang tạo ra địa bàn

cho sự phát triển LLSX.

- Hai là, xây dựng chế độ công hữu về TLSX một cách tràn lan, trong khi trình độ LLSX còn thấp kém và

phát triển không đồng đều.