Ôn Tập Kỳ 2 Môn Chủ nghĩa xã hội khoa học | Đại học Sư Phạm Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61458992
VẤN ĐỀ ÔN TẬP HỌC PHẦN CNXHKH KÌ 2 NĂM HỌC 2024 – 2025
Phần Trắc nghiệm: Bao phủ cả 7 chương
Phần Tự luận: Sinh viên tập trung vào những nội dung sau đây Chương 2:
1. Khái niệm giai cấp công nhân.
C.Mác và Ph.Ăngghen đã sử dụng nhiều thuât ng ̣ ữ khác nhau để chỉ giai cấp công
nhân như: giai cấp vô sản; giai cấp vô sản hiên đại; giai cấp công nhân hiệ n đại; giai cấp ̣
công nhân đại công nghiêp… Dù biểu đạt bằng nḥ ững thuât ng ̣ ữ khác nhau như vây, song ̣
giai cấp công nhân (giai cấp vô sản) được các nhà kinh điển xác định trên hai phương diên
cơ ḅ ản: kinh tế - xã hôi ṿ à chính trị - xã hôi.̣
- Giai cấp công nhân trên phương diên kinh tế - xã hộ ị
Là con đẻ của nền đại công nghiệp, giai cấp công nhân với phương thức lao đông ̣
công nghiêp ngày càng hiện đ ̣ ại trong nền sản xuất tư bản chủ nghĩa: đó là những người
lao đông trực tiếp hay gián tiếp vậ n hành các công cụ sản xuất có tính chất công nghiệ
p̣ ngày càng hiên đại và xã hộ i hóa caọ .
- Giai cấp công nhân trên phương diên chính trị - xã hộ ị
Trong quan hê ṣ ản xuất tư bản chủ nghĩa, giai cấp công nhân là những người lao
đông không sở hữu tư liệ u sản xuất chủ yếu của xã hộ ị. Họ phải bán sức lao đông cho nḥ
à tư bản và bị chủ tư bản bóc lôt giá trị thặ ng dư. ̣
- Định nghĩa giai cấp công nhân: Giai cấp công nhân là môt tậ p đoàn xã hộ
i, hìnḥ thành và phát triển cùng với quá trình phát triển của nền công nghiêp hiệ n
đại;̣ đại biểu cho phương thức sản xuất mang tính xã hội hóa ngày càng cao. Họ là
người làm thuê do không có tư liệu sản xuất, buộc phải bán sức lao động để sống và
bị giai cấp tư sản bóc lột giá trị thặng dư; vì vậy lợi ích cơ bản của họ đối lập với lợi
ích cơ bản của giai cấp tư sản. Đó là giai cấp có sứ mệnh phủ định chế độ tư bản chủ lOMoAR cPSD| 61458992
nghĩa, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản trên toàn thế giới.
2. Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân theo quan điểm của CN Mác – Lênin.
Sứ mênh lịch sử c ̣ ủa giai cấp công nhân chính là những nhiêm vụ ṃ à giai cấp công nhân
cần phải thực hiên với tư cách ḷ à giai cấp tiên phong, là lực lượng đi đầu trong cuôc cácḥ
mạng nhằm xoá bỏ chế độ tư bản chủ nghĩa, xoá bỏ chế độ người bóc lột người, giải phóng
giai cấp công nhân, nhân dân lao động và toàn thể nhân loại khỏi mọi sự áp bức, bóc lột,
nghèo nàn lạc hậu, xây dựng xã hội mới xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa
trên phạm vi toàn thế giới được thể hiện toàn diện trên các lĩnh vực chủ yếu của đời sống xã hội. Bao gồm:
- Nôi dung kinh tế (Ḅ ám vào 3 từ xóa bỏ, giải phóng, xây dựng để học)
Là nhân tố hàng đầu của lực lượng sản xuất xã hôi hóa cao, giai cấp công nhân cũng ̣
là đại biểu cho quan hê ṣ ản xuất mới, tiên tiến nhất dựa trên chế đô công ḥ ữu về tư liêu ṣ
ản xuất, đại biểu cho phương thức sản xuất tiến bô nhất thuộ c về xu thế phát triển c ̣ ủa lịch sử xã hôị.
Phát triển sản xuất trong chủ nghĩa tư bản, làm cho lực lượng sản xuất phát triển ngày
càng cao, ở trình đô hiệ n đại, ng ̣ ày càng xã hôi hóa rộ ng lớn, đó ḷ à tiền đề vât chấṭ cho
sự chín muồi, ra đời quan hê ṣ ản xuất mới, thông qua cuôc cách mạng c ̣ ủa giai cấp công nhân.
Trên thực tế, hầu hết các nước xã hôi cḥ ủ nghĩa lại ra đời từ phương thức phát triển
rút ngắn, bỏ qua chế đô tư ḅ ản chủ nghĩa. Do đó, để thực hiên sứ mệ nh lịch sử c ̣ ủa mình
về nôi dung kinh tế, giai cấp công nhân pḥ ải đóng vai trò nòng cốt trong quá trình giải
phóng lực lượng sản xuất (vốn bị kìm hãm, lạc hâu, chậ m phát triển trong quá khứ),̣ thúc
đẩy lực lượng sản xuất phát triển để tạo cơ sở cho quan hê ṣ ản xuất mới, xã hôị chủ nghĩa ra đời. lOMoAR cPSD| 61458992
Công nghiêp hóa ḷ à môt tất yếu có tính quy luậ t để xây ḍ ựng cơ sở vât chất - ky ̣
thuât c ̣ ủa chủ nghĩa xã hôi. Tḥ ực hiên sứ mệ nh lịch sử c ̣ ủa mình, giai cấp công nhân phải
là lực lượng đi đầu thực hiên công nghiệ p hóa, cũng như hiệ n nay, trong ḅ ối cảnh đổi mới
và hôi nhậ p qụ ốc tế, yêu cầu mới đăt ra đòi ḥ ỏi phải gắn liền công nghiêp hóạ với hiêṇ
đại hóa, đẩy mạnh công nghiêp hóa g ̣ ắn với phát triển kinh tế tri thức, bảo vê ṭ ài nguyên, môi trường.
- Nôi dung chính trị - xã hộ ị
Giai cấp công nhân cùng với nhân dân lao đông dưới ṣ ự lãnh đạo của Đảng Công ̣
sản, tiến hành cách mạng chính trị để lât đổ quyền tḥ ống trị của giai cấp tư sản, xóa bỏ chế
đô bóc lộ t, áp bức c ̣ ủa chủ nghĩa tư bản, giành quyền lực về tay giai cấp công nhân và
nhân dân lao đông. ̣ Thiết lâp ̣ nhà nước kiểu mới, mang bản chất giai cấp công nhân, xây
dựng nền dân chủ xã hôi cḥ ủ nghĩa, thực hiên quyền ḷ ực của nhân dân, quyền dân chủ và
làm chủ xã hôi c ̣ ủa tuyêt đại đa ṣ ố nhân dân lao đông.̣
- Nôi dung văn hóa, tư tưởng̣
Giai cấp công nhân thực hiên cuộ c ̣ cách mạng về văn hóa, tư tưởng bao gồm: cải
tạo cái cũ lỗi thời, lạc hâu, xây ḍ ựng cái mới, tiến bô trong lĩnh ṿ ực ý thức tư tưởng, trong
tâm lý, lối sống và trong đời sống tinh thần xã hôi. Xây ḍ ựng và củng cố ý thức hê ̣ tiên
tiến của giai cấp công nhân đó là chủ nghĩa Mác – Lênin, đồng thời đấu tranh để khắc phục
ý thức hê tư ṣ ản và các tàn dư còn sót lại của các hê tư tưởng cũ.̣
3. Những biến đổi và khác biệt của giai cấp công nhân hiện đại (Vận dụng) Chương 3:
- Đặc trưng bản chất của chủ nghĩa xã hội.
- Đặc điểm của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
- Quá độ lên CNXH ở VN bỏ qua CNTB. Chương 4:
1. Quan điểm chủ nghĩa Mác – Lê nin về dân chủ. lOMoAR cPSD| 61458992
Dân chủ là một quá trình rộng lớn, được hình thành và phát triển qua nhiều thời kì
- Thời cổ đại, dân chủ gắn với cụm từ “demokratos” tức là quyền lực thuộc về nhân
dân (quan điểm cơ bản, cốt lõi)
Lưu ý: nói dân chủ tức là quyền lực thuộc về nhân dân nhưng kn ND không phải là
một khái niệm bất biến mà là một phạm trù chính trị xã hội có tính lịch sử (từng
thời điểm quan điểm có khác nhau, tùy vào nền dân chủ)
- Theo quan điểm của chủ nghĩa Mac-Lenin (ở ba góc độ cơ bản)
Phương diện quyền lực: dân chủ là một giá trị chung của nhân loại, dan chủ 
là một nhu cầu khách quan của nhân dân, quyền cơ bản của con người
Dân chủ là một chế độ chính trị (là một hình thái nhà nước): gắn với bản 
chất giai cấp thống trị xã hội, bảo vệ lợi ích cho giai cấp thống trị. Theo
nghĩa này, dân chủ sẽ mất đi khi nào trong xã hội không còn giai cấp
Trên phương diện tổ chức và quản lí xã hội: Dân chủ là một nguyên tắc 
trong tổ chức và quản lí xã hội: Nguyên tắc tập chung dân chủ - Theo Hồ Chí Minh:
Tư tưởng: dân chủ là dân là chủ và dân làm chủ 
Chính phủ là người đầy tớ trung thành của nhân dân  - Quá trình dân chủ:
 Cộng sản nguyên thủy: dân chủ tồn tại với tư cách là giá trị chung của nhân
loại, không tồn tại dân chủ với tư cách là một chế độ chính trị
 Chiếm hữu nô lệ: có tồn tại dân chủ nhưng dân (chủ nô, công dân tự do: tăng
lữ, thương gia, tri thức) không có nô lệ
 Phong kiến: không tồn tại dân chủ với tư cách chế độ chính trị hay nền dân
chủ (vì PK là chế độ quân chủ chuyên chế); không tồn tại nhân dân (chỉ có thần dân, thảo dân)
 Tư bản chủ nghĩa: dân chủ hình thức bị cắt xén, dân chủ dành cho tư sản còn
đại đa số ND bị hạn chế, xóa bỏ lOMoAR cPSD| 61458992
 Chủ nghĩa cộng sản: rộng rãi nhất trong LS nhưng vẫn mang tính giai cấp, dân
chủ ở đây là đa số đạt được chế độ chính trị
- Quá trình dân chủ xã hội chủ nghĩa
+ Kế thừa nền dân chủ tư sản
2. Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
- Quá trình dân chủ xã hội chủ nghĩa
+ Kế thừa nền dân chủ tư sản
+ Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ cao hơn về chất so với nền dân chủ
trong lịch sử nhân loại, là nền dân chủ mà ở đó, mọi quyền lực thuộc về nhân dân,
dân là chủ và dân làm chủ; dân chủ và pháp luật nằm trong sự thống nhất biện
chứng; được thực hiện bằng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đặt dưới sự
lãnh đạo của Đảng cộng sản
- Dân chủ vô sản (Dân chủ xã hội chủ nghĩa) không phải là chế độ dân chủ cho tất
cả mọi người, nó chỉ là dân chủ đối với quần chúng lao động và bị bóc lột; là chế
độ dân chủ vì lợi ích của đa số
- Bản chất của nền dân chủ XHCN được thể hiện trên tất cả các lĩnh vực của đời
sống xã hội: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội
 Chính trị: Mang bản chất của giai cấp cầm quyền trong xã hội, là sự lãnh đạo
chính trị của giai cấp công nhân thông qua Đảng của nó đối với toàn xã hội
(Không chỉ thực hiện quyền lực và lợi ích riêng cho giai cấp công nhân, mà
chủ yếu là để thực hiện quyền lực và lợi ích cho toàn thể nhân dân – vừa có
bản chất của GCCN – tính Nd rộng rãi – DT sâu sắc
So với DCTS: khác về bản chất, khác về cơ chế nhất nguyên và đa nguyên
(1 đảng và nhiều đảng); DC XHCN khác về bản chất nhà nước (Nhà nc pháp quyền xhcn) Kinh tế: 
+ Bản chất kinh tế của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là thực hiện chế độ
công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu và thực hiện chế độ phân phối lợi ích
theo kết quả lao đông chủ yếu lOMoAR cPSD| 61458992
+ Bản chất kinh tế đó chỉ được bộc lộ đầy đủ qua một quá trình ổn định
chính trị, phát triển sản xuất và nâng cao đời sống toàn xã hội, dưới sự lãnh
đạo của các đảng Mac – Lenin và quản lí, hướng dẫn giúp đỡ của nhà nưỡc XHCN
 Văn hóa – tư tưởng:
+ Nền dân chủ XHCN lấy hệ tư tưởng Mac – Lenin – hệ tư tưởng của
GCCN làm chủ đạo đối với mọi hình thái ý thức xã hội khác trong xã hội mới
+ Kế thừa, phát huy những tinh hoa văn hóa truyền thống dân tộc, tiếp thu
những giá trị tư tưởng – văn hóa, văn minh, tiến bộ, xã hội...
NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Yếu tố Nhà nước Nhà nưỡc XHCN Nguồn gốc
- Hai nhân tố quyết định sự
- Hai nhân tố quyết định sự ra
ra đời của nhà nước: đời của nhà nước:
+ Kinh tế: Chế độ tư hữu tư
+ Kinh tế: Chế độ công hữu về
liệu sản xuất xuất hiện, tình
tư liệu sản xuất xuất hiện, giải
trạng bất bình đẳng về kinh
quyết lợi ích kinh tế tương đối
tế, người này có thể chiếm
bình đẳng giữa các giai tầng
đoạt lợi ích kinh tế của người trong xã hội khác
+ Xã Hội: đưa nhân dân lao
+ Xã Hội: tổ chức thị tộc bị
động lên địa vị làm chủ trên
phá vỡ; xuất hiện giai cấp,
tất cả các mặt của đời sống xã
xuất hiện sự khác biệt về mặt hội
giai cấp và đấu tranh giai
cấp không thể điều hòa =>
Nhà nước k phải là cơ quan
điều hòa giai cấp, mà nó
xuất hiện bởi mâu thuẫn giai
cấp không thể điều hòa lOMoAR cPSD| 61458992 Bản chất
+ Là bản chất của giai cấp
Mang bản chất của giai cấp
cầm quyền trong xã hội nhất công nhân
định (chiếm hữu nô lệ;
+ Chính trị: quản lí nhà nước,
phong kiến, tư bản chủ
đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng
nghĩa) + Bản chất của nhà
cộng sản và sự bảo vệ, giám sát
nước xã hội chủ nghĩa hơi của nhân dân
+ Kinh tế: công hữu về tư liệu
khác bởi nhà nước XHCN do sản xuất chủ yếu, không còn
giai cấp vô sản lãnh đạo
tồn tại QHSX bóc lột , việc
không sử dụng nhà nước để
chăm lo cho lợi ích của đại đa
củng cố địa vị thống trị của
số nhân dân trở thành mục tiêu
mình mà muốn xây dựng xã hàng đầu
hội mới, cải tạo xã hội cũ
+ Văn hóa, xã hội: xây dựng ngày càng phát triển
trên nền tảng tinh thần là lí luận của chủ nghĩa Mac- Lenin... Chức năng
+ Chức năng đối nội: đảm
Nếu nhìn dưới góc độ tính
bảo trật tự xã hội, tổ chức các chất của quyền lực (chức năng
hoạt đônhj văn hóa xã hội
giai cấp – trấn áp và chức
trong nội bộ đất nước + Chức năng xã hội – tổ chức và xây năng đối ngoại: duy dựng)
trì các mối quan hệ với các
Nhưng ở XHCN, chức năng nước
xã hội cao hơn chức năng
Nếu nhìn dưới góc độ tính
giai cấp (trấn áp)
chất của quyền lực (chức
năng giai cấp – trấn áp và
chức năng xã hội – tổ chức và xây dựng) Mối quan hệ
+ Thứ nhất, DC XHCN là cơ sở, nền tảng cho việc xây dựng
giữa DCXHCN và hoạt động của nhà nước XHCN và nhà nước
+ Thứ hai, nhà nước XHCN trở thành công cụ quan trọng trong XHCN
việc thực thi quyền làm chủ cho người dân
3. Thực tiễn thực hiện dân chủ ở Việt Nam. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực
hiện dân chủ ở Việt Nam trong bối cảnh hiện nay. Chương 5: lOMoAR cPSD| 61458992
 Cơ cấu xã hội – giai cấp trong thời kì quá độ lên CNXH
- Cơ cấu xã hội: là những cộng đồng người cùng toàn bộ những mối quan hệ
xã hội do sự tác động lẫn nhau của các cộng đồng đó tạo nên -
1. Nội dung liên minh giai cấp, tầng lớp trong thời kì quá độ lên CNXH ở Việt Nam.
- Vai trò của liên minh giai cấp trong phát triển nông nghiệp ở Việt Nam. Chương 6:
- Nội dung cương lĩnh dân tộc.
- Nguồn gốc của tôn giáo.
- Tính chính trị của tôn giáo
- Thách thức, giải pháp xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Chương 7:
- Chức năng của gia đình.
- Vấn đề li hôn.