Phân Tích Bài Thơ "Chiều Thu" Của Nguyễn Bính - Đề Luyện Tập

Đề 1:
Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá về chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ sau:
Thăm thẳm trời xanh lộng đáy hồ,
Lá thấp cành cao gió đuổi nhau,
Lúa trổ đòng tơ, ngậm cốm non,
Mùi hoa thiên lý thoảng chiều thu.
Góc vườn rụng vội chiếc mo cau.
Lá dài vươn sắc lưỡi gươm con.
Con cò bay lả trong câu hát,
Trái na mở mắt, nhìn ngơ ngác,
Tiếng chim mách lẻo cây hồng chín,
Giấc trẻ say dài nhịp võng ru.
Đàn kiến trường chinh tự thuở nào.
Điểm nhạt da trời những chấm son.
(Trích “Chiều thu”, Nguyễn Bính)
MỘT SỐ GỢI Ý THAM KHẢO: I. MỞ BÀI:
1. Giới thiệu bài thơ và tác giả:
“Chiều thu” là một bài thơ được viết theo thể thơ bảy chữ, một thể loại thơ ca hiện đại, của tác giả Nguyễn Bính.
2. Nêu nhận xét khái quát về nội dung và nghệ thuật của bài thơ:
Bài thơ có thể xem là một kiệt tác trong kho tàng thơ ca Việt Nam nói chung và mảng thơ ca viết về mùa
thu nói riêng, xét ở cả khía cạnh nội dung lẫn hình thức nghệ thuật. Đọc bài thơ, em ấn tượng nhất là bức
tranh thu ở làng quê Bắc Bộ được tác giả vẽ lên bằng ngôn từ qua đoạn thơ sau:
“Thăm thẳm trời xanh lộng đáy hồ, …
Điểm nhạt da trời những chấm son.” II. THÂN BÀI:
Câu chuyển ý, liên kết đoạn: Trước hết, bài thơ hay, ấn tượng với những nội dung sâu sắc. 1. Về nội dung:
a) Xác định chủ đề và phân tích, đánh giá ý nghĩa, giá trị chủ đề: - Chủ đề:
Bài thơ “Chiều thu”, như nhan đề của nó đã hé lộ, là bức tranh về phong cảnh mùa thu vào buổi chiều thu
yên ả, thanh bình. Bằng tất cả tình yêu thương của một tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, Nguyễn Bính đã quan
sát và cảm nhận bức tranh quê hương với tất cả những giác quan của mình.
+ Trước hết, khung cảnh làng quê trong buổi chiều thu ấy hiện ra dưới cặp mắt xanh biếc yêu đời của nhà
thơ. Đó là không gian rộng mở của bầu trời xanh in bóng dưới đáy hồ trong vắt; là khu vườn đơn sơ nhưng
vui nhộn bởi lẽ tác giả đã nhìn thấy vạn vật của thiên nhiên đang nô đùa, quấn quýt bên nhau; là cánh đồng
trĩu nặng bông lúa ngậm cốm non, thấp thoáng những trái hồng chín mộng điểm vào bầu trời những chấm son.
+ Nhà thơ còn ngửi thấy trong gió hương thơm của trái chín vườn, đặc biệt là mùi hoa thiên lý thoang thoảng buổi chiều thu.
+ Ông còn lắng nghe nhịp sống và tận hưởng những phút giây thanh bình khi trở lại thăm quê sau những
ngày xa cách. Tiếng hát ru của , tiếng chim làm sống động cả một chiều thu nơi làng quê êm ả.
- Ý nghĩa, giá trị của chủ đề:
Qua “Chiều thu”, chúng ta thấy được sự quan sát tinh tế, tâm hồn nhạy cảm, tài năng của tác giả trong việc
nắm bắt và diễn tả được thần thái riêng của chiều thu nông thôn Bắc Bộ. Phải gắn bó, yêu tha thiết mảnh
đất quê mình, Nguyễn Bính mới nhận ra sự giao cảm của thiên nhiên, của con người với vạn vật. Từ đó, bài
thơ tác động đến tâm hồn người đọc, khiến họ rung cảm trước vẻ đẹp của thiên nhiên, trân quý những phút
giây êm đềm nơi làng quê yên ả và thêm mến yêu cảnh sắc của đất nước mình.
b) Cảm hứng chủ đạo:
Cảm hứng chủ đạo bao trùm toàn bộ bài thơ là tình yêu quê hương, đất nước, sự giao cảm của nhà thơ với
thiên nhiên trong một buổi chiều thu về thăm làng xóm, quê nhà. 2. Về nghệ thuật:
Câu chuyển ý, liên kết đoạn: Hơn thế nữa, bài thơ hấp dẫn không chỉ ở nội dung phong phú mà còn ở
những nét đặc sắc nghệ thuật.
a) Dạng thức xuất hiện của chủ thể trữ tình:
Trang 1/ 2
Ở đoạn thơ này, chủ thể trữ tình không xuất hiện trực tiếp mà là chủ thể ẩn. Chúng ta không thấy bất cứ đại
từ xưng hô nào trong bài thơ nhưng vẫn nhận ra đằng sau bức tranh phong cảnh ấy là một con người đang
say sưa ngắm nhìn và tận hưởng những phút giây thanh bình khi chiều xuống ở đồng quê làng mình.
b) Thể thơ, vần và nhịp:
Bài thơ được viết theo thể thơ hiện đại, nhịp thơ luân phiên ngắt dòng bảy tiếng. Mỗi dòng ngắt theo nhịp
4/3 kết hợp với cách gieo vần chân đã tạo nhạc điệu nhẹ nhàng, êm đềm, sâu lắng. Giọng thơ trong sáng,
nhẹ nhàng và sâu lắng. Đặc biệt, ở khổ thơ thứ ba, tác giả gieo vần “on” cuối câu với âm tiết đóng gợi tả
tình cảm gắn bó, yêu thương da diết của nhà thơ với quê hương xứ sở.
c) Nghệ thuật xây dựng từ ngữ, hình ảnh:
- Từ láy “thăm thẳm” đi kèm với hình ảnh “trời xanh lộng đáy hồ” mở ra một khoảng không gian với hai
chiều rộng và sâu. Bầu trời soi mình dưới đáy hồ, nhưng trong cái nhìn của thi nhân thật khác lạ. Động từ
“lộng” cho thấy bầu trời to lớn như muốn đắm mình vào dòng sông nhỏ bé. Cảnh vật vì thế mà hữu tình, ấm áp.
- Từ láy “ngơ ngác” trong câu thơ “Trái na mở mắt, nhìn ngơ ngác” gợi tả sự tinh khôi, mơn mỡn của cảnh
vật. Tác giả đã bắt lấy khoảnh khắc vừa “mở mắt”, nghĩa là vừa chào đời của trái na để diễn tả sự yên bình,
trong trẻo của cảnh vật trong buổi chiều thu.
- Trong bức tranh chiều thu ấy, tác giả đã thâu tóm những hình ảnh đặc trưng của làng quê miền Bắc nước
ta và vẽ lại bằng ngôn ngữ của riêng ông. Hình ảnh con cò bay lả trong điệu dân ca Bắc Bộ, chiếc mo cau,
quả na, trái hồng, bông lúa trĩu nặng cốm non đã đưa người đọc đến với vùng nông thôn yên bình của vùng
đất phía Bắc của Tổ quốc thân yêu. Ấn tượng nhất vẫn là hình ảnh con người, những đứa trẻ đang say giấc
ngủ bên nhịp võng ru. Thật ấm áp và an yên biết bao!
d) Nghệ thuật sử dụng các biện pháp tu từ:
- Các hình ảnh của bài thơ được tác giả họa lại qua các biện pháp tu từ nhân hóa, khiến chúng như một sinh
thể có hành động, tâm trạng của con người: "gió đuổi nhau", "Trái na mở mắt, nhìn ngơ ngác", "Đàn kiến
trường chinh", "tiếng chim mách lẻo". Tất cả làm cho bức tranh mùa thu thêm sống động bởi cây cối, con
vật dường như cũng hoạt động, cũng có tâm tư tình cảm như con người. Nhìn vào bức tranh đó, ta không
thấy cảm giác thu buồn như muôn thuở nữa mà tràn đầy sức sống.
- Biện pháp tu từ so sánh "Lá dài vươn sắc lưỡi gươm con" miêu tả những lá lúa dài và sắc, mỏng tạo sự hấp dẫn cho lời văn.
- Nghệ thuật đảo ngữ "Điểm nhạt da trời những chấm son" tô đậm hình ảnh những trái hồng chín đỏ giữa
trời, như một tấm vải lụa khổng lồ chấm phá những nốt son rực rỡ.
- Tất cả như đang cựa quậy, đang dạt dào sức sống. Cảnh chiều thu vì thế thật yên bình và sống động. III. KẾT BÀI:
1. Khẳng định lại giá trị chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ:
“Chiều thu” là một bài thơ đặc sắc cả về nội dung lẫn nghệ thuật. Về nội dung, bài thơ đã vẽ lên trước mắt
chúng ta bức tranh chiều thu ở nông thôn miền Bắc nước ta, qua đó thể hiện tình yêu, sự gắn bó và ca ngợi
cuộc sống thanh bình nơi làng quê. Tài năng của Nguyễn Bính trong việc sử dụng từ ngữ, xây dựng hình
ảnh, kết hợp các biện pháp tu từ đã góp phần quan trọng trong việc làm nổi bật nội dung bài thơ.
2. Tác động của bài thơ đối với bản thân hoặc cảm nghĩ về tác phẩm:
Đọc xong bài thơ, chúng ta càng thêm trân quý cuộc sống đơn sơ, êm đềm nơi thôn quê. Chúng ta biết rung
động trước vẻ đẹp của thiên nhiên và thêm yêu quê hương, đất nước của mình. Mỗi chúng ta phải có trách
nhiệm gìn giữ và bảo vệ cảnh quan thiên nhiên của Tổ quốc.
Trang 2/ 2
Document Outline

• Đề 1:
• I.MỞ BÀI:
• 2.Nêu nhận xét khái quát về nội dung và nghệ thuật c
• II.THÂN BÀI:
• 1.Về nội dung:
  • - Chủ đề:
  • - Ý nghĩa, giá trị của chủ đề:
• b)Cảm hứng chủ đạo:
• 2.Về nghệ thuật:
• a)Dạng thức xuất hiện của chủ thể trữ tình:
• b)Thể thơ, vần và nhịp:
• c)Nghệ thuật xây dựng từ ngữ, hình ảnh:
• d)Nghệ thuật sử dụng các biện pháp tu từ:
• III.KẾT BÀI:
• 2.Tác động của bài thơ đối với bản thân hoặc cảm ngh