Phân tích bài thơ Mẹ của Đỗ Trung Lai
Phân tích bài thơ Mẹ của Đỗ Trung Lai - Mẹ là một trong những bài thơ nổi tiếng của
tác giả Đỗ Trung Lai đã được đưa vào giảng dạy trong chương trình Ngữ văn lớp 7
sách Cánh Diều. Trong bài viết này xin chia sẻ mẫu dàn ý phân tích bài thơ Mẹ của
Đỗ Trung Lai cùng với các bài văn mẫu phân tích bài thơ Mẹ của Đỗ Trung Lai, cảm
nhận về bài thơ Mẹ của Đỗ Trung Lai hay và chi tiết giúp các em cảm nhận được
tình cảm của tác giả đối với mẹ.
1. Dàn ý phân tích bài thơ Mẹ 1. Mở bài
Dẫn dắt, giới thiệu về bài thơ Mẹ của Đỗ Trung Lai. 2. Thân bài a. Hình ảnh người mẹ
- Hình ảnh mẹ được đối chiếu với hình ảnh cây cau - một loài cây đã quen thuộc ở làng quê Việt Nam.
- Những hình ảnh về “mẹ” và “cau”:
lưng mẹ “còng” - cau “thẳng”
cau “ngọn xanh rờn” - mẹ “đầu bạc trắng”
cau “ngày càng cao” - mẹ “ngày một thấp”
cau “gần giời” - mẹ “gần đất”
=> Người mẹ ngày một già đi theo năm tháng, thời gian.
b. Tình cảm của người con dành cho mẹ
- Hình ảnh so sánh “một miếng cau khô/khô gầy như mẹ”: Xót xa, đau đớn khi tuổi
tác của mẹ ngày càng lớn, sức khỏe ngày càng yếu đi.
- “Con nâng trên tay”: Thái độ trân trọng, nâng niu của người con dành cho mẹ.
- “Không cầm được lệ”: Nỗi xót xa, cay đắng bị dồn nén.
- Câu hỏi tu từ “Sao mẹ ta già?”: Câu hỏi tu từ không nhận được lời đáp, để lại sự cô đơn, trống vắng.
- Hình ảnh “mây bay về xa” cũng giống như mái tóc mẹ bạc hòa cùng với mây trắng
trên cao thể hiện một niềm xót xa, tiếc nuối.
=> Niềm thương cảm, nỗi xót xa và sự trân trọng dành cho người mẹ. 3. Kết bài
Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ Mẹ.
2. Phân tích bài thơ Mẹ của Đỗ Trung Lai
Có rất nhiều tác phẩm viết về người mẹ đã gửi gắm được tình yêu thương, sự trân
trọng và niềm kính yêu. Và bài thơ Mẹ của Đỗ Trung Lai là một trong số đó.
Trong bài thơ này, nhà thơ đã sử dụng hình ảnh cây cau - một loài cây đã rất quen
thuộc ở mỗi làng quê Việt Nam, đặt trong sự đối chiếu với hình ảnh người mẹ: “Lưng mẹ còng rồi Cau thì vẫn thẳng Cau - ngọn xanh rờn Mẹ - đầu bạc trắng Cau ngày càng cao Mẹ ngày một thấp Cau gần với giời Mẹ thì gần đất!”
Sự đối lập giữa mẹ và câu được thể hiện qua các cụm từ “Lưng mẹ còng rồi - Cau
thì vẫn thẳng”, “Cau - ngọn xanh rờn, Mẹ - đầu bạc trắng”, “Cau gần với trời - Mẹ thì
gần đất”. Từ đó, tác giả muốn nhấn mạnh vào sự thay đổi của người mẹ trước thời
gian về tuổi tác, ngoại hình.
Đặc biệt, hình ảnh so sánh “Một miếng cau khô - Khô gầy như mẹ” trong khổ thơ
tiếp theo càng làm nổi bật sự giàu nua, héo hon của người mẹ. “Một miếng cau khô Khô gầy như mẹ Con nâng trên tay Không cầm được lệ”
“Miếng cau khô” gợi ra khô héo, không một sức sống. Và khi tuổi già kéo đến, hình
dáng của mẹ dường như cũng trở nên hao gầy, bởi một cuộc đời hy sinh cho con
cái. Từ “nâng” và “cầm” đã thể hiện được tình cảm của người con dành cho mẹ.
Càng yêu thương, trân trọng bao nhiêu, con lại cảm thấy xót xa bấy nhiêu. Cảm xúc
dồn nén lại tuôn chảy thành những giọt nước mắt. “Ngẩng đầu hỏi giời Sao mẹ già ta? Không một lời đáp Mây bay về xa.”
Câu hỏi tu từ không nhận được lời đáp, để lại sự cô đơn, trống vắng. Không ai trả
lời được vì sao mẹ già, cũng không ai ngăn được guồng quay của thời gian tàn
nhẫn. Hình ảnh “mây bay về xa” cũng giống như mái tóc mẹ bạc hòa cùng với mây
trắng trên cao thể hiện một niềm xót xa, tiếc nuối.
Như vậy, bài thơ “Mẹ” của Đỗ Trung Lai đã bộc lộ nỗi xót xa thưởng cảm của người
con trước hình ảnh già nua của mẹ theo năm tháng.
3. Cảm nhận của em về bài thơ Mẹ - Đỗ Trung Lai
Bài thơ Mẹ là lời của người con, bộc lộ cảm xúc xót xa thương cảm khi thấy mẹ
ngày một già đi, tuổi cao sức yếu, không còn khỏe mạnh minh mẫn như ngày xưa.
Bao nỗi đắng cay, buồn vui cuộc đời của mẹ đều được miếng trầu cau chứng kiến.
Nhà thơ Đỗ Trung Lai đã chọn hình ảnh cây cau để ví von so sánh với mẹ là một
phát hiện khá tinh tế, nhiều biểu cảm, không chỉ về hình thể bên ngoài mà cả sự sâu
lắng bấm đốt thời gian thân phận của một đời người. Mẹ thì bao mong mỏi nhưng
rồi thời gian khắc nghiệt như một quy luật luân hồi muôn đời: “Lưng mẹ còng rồi -
Cau thì vẫn thẳng” và “Cau - ngọn xanh rờn, Mẹ - đầu bạc trắng”. Hai sắc màu trái
ngược nhau, hai hình dáng tương phản nhau tạo ra một ám ảnh cho tiếng thơ tiếng
lòng quặn bao nỗi thắt khi “Cau gần với trời - Mẹ thì gần đất”. Chỉ qua hình ảnh
miếng cau: “Một miếng cau khô - Khô gầy như mẹ” cũng đủ bao cảm thông héo hắt
khi “Con nâng trên tay - Không cầm được lệ”. Hai chữ “nâng” và “cầm” đều chỉ động
thái của tình cảm. Nếu “nâng” trang trọng kính trọng biết bao thì “cầm” lại nén bao
đắng cay bấy nhiêu. Từng cặp biểu cảm được song hành tạo ra bao chất chứa, lời ít
mà vọng xa. Chính đây cũng là sự vận động cảm xúc của bài thơ “Mẹ” dồn nén để
buột ra câu cảm thán mang âm hưởng điệu hành trong thơ văn cổ: “Ngẩng trời hỏi
vậy - Sao mẹ ta già”. Câu hỏi tự vấn đất trời cũng chính là tự vấn lòng mình. Thơ đã
chạm được đến nỗi người, cõi người vừa đăm đăm vừa trống trải. Một sự cô đơn
ngỡ như vô vọng: “Không một lời đáo - Mây bay về xa”. Như vậy, bài thơ là nỗi xót
xa thưởng cảm của người con trước hình ảnh gầy guộc già nua của mẹ theo năm tháng.