1. Dàn ý phân tích Nói Với Con - Y Phương
A. Mở bài: giới thiệu tác giả tác phẩm B. Thân bài
 Nêu cội nguồn sinh dưỡng của người con
 Cội nguồn của gia đình cội nguồn, của quê hương
 Nêu truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm tin hy vọng vào con người
 Cha đã nêu lên truyền thống quê hương của người đồng mình và nêu lên điều cha mong muốn ở con
 Khi lên đường và trưởng thành dù bất cứ đâu cũng không được sống một cách tầm thường, phải
luôn giữ lấy cốt cách giản dị ý chí dân tộc
C. Kết bài nêu khái quát cảm nhận
2. Phân tích Nói Với Con Y Phương hay nhất
Chủ đề tình cảm gia đình, niềm tự hào quê hương đất nước luôn là nguồn cảm hứng
bất tận cho các nhà thơ, nhà văn sáng tác. Ta bắt gặp hình ảnh đẹp người mẹ Tà ôi địu
con lên rẫy hát ru con trong Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, hay lớn hơn,
ngọt ngào tha thiết trong bài thơ Con Cò của Chế Lan Viên. Mỗi nhà thơ bằng sự trải
nghiệm và tình cảm chân thành hoặc cùng những xúc cảm mãnh liệt của nghệ thuật đã
diễn tả thật hay, độc đáo với những tình cảm thiêng liêng cao đẹp ấy và Y Phương là
một nhà thơ dân tộc với những vần thơ hồn nhiên, trong sáng qua tác phẩm Nói với
con. Bài thơ là lời tâm tình, chia sẻ của người cha dành cho con với niềm hy vọng con
sẽ bước tiếp chặng đường của cha.
Mở đầu bài thơ là lời tâm tình của người cha với con về cội nguồn của mình
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Con từ lúc lọt lòng đã được bao bọc, yêu thương trong vòng tay của cha mẹ, từng ngày
con lớn lên bởi sự mong chờ của cha mẹ. Khi con chập chững bước những bước đi
đầu tiên trong cuộc đời thì cha mẹ luôn là người bên cạnh, chứng kiến và cổ vũ. Với
những hình ảnh "chân phải", "chân trái", "tiếng nói", "tiếng cười" thật bình dị và gần gũi biết bao.
Không gian ấm áp và hạnh phúc bao trùm lấy từng nhịp thơ, cuộc sống xoay vần, tình
yêu mà Y Phương dành cho các con luôn chân thành và thiết tha như vậy. Ông đã tạo
nên hình ảnh đứa con từ lúc còn bé, gieo vào con những nhận thức về những năm
tháng đó. Nhà thơ tiếp tục gieo vào lòng người tình làng nghĩa xóm của người dân tộc,
luôn tha thiết, nhắc nhở con phải luôn nhớ về họ
Người đồng mình yêu lắm con ơi Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời
Những con người dân tộc mộc mạc, bình dị, khéo léo, chăm làm mọi công việc. Cuộc
sống của họ thật giản dị khi hàng ngày lên rừng làm rẫy, tất bật với nhiều công việc.
Tuy cuộc sống còn vất vả nhưng họ vẫn gắn bó bên nhau những từ "đan", "cài" không
chỉ nói lên sự gắn bó mà còn nói lên tình nghĩa sâu nặng. Tác giả đã gieo và lòng
người con tình cảm cội nguồn đáng trân trọng và gìn giữ quê hương. Những người nơi
đây chính là điều con phải nhớ phải nhớ về họ, để biết ơn và để trở thành người có ích hơn.
Từ việc nhắc lại cội nguồn sinh dưỡng đến khổ 2 người cha lại tiếp tục ngợi ca nhà đức
tính cao đẹp của người đồng mình, gợi cho con lòng tự hào về quê hương dân tộc, dặn
dò con cần phát huy và sống và xứng đáng với truyền thống của quê hương mình
Người đồng mình thương lắm con ơi Cao đo nỗi buồn Xa nuôi chí lớn
Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không trên đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh Không lo cực nhọc
Câu thơ mở đầu bởi điệp từ Người đồng mình thương lắm con ơi tuy nhiên ở đây đã có sự
thay đổi. Nếu như ở khổ thơ đầu là "yêu" tức là từ tình cảm chân thành từ trái tim thiết
tha thì đến câu thơ ở khổ thơ thứ hai lại là từ "thương", thương chính là một trạng thái
tình cảm không chỉ xuất phát từ trái tim yêu thương chân thành nữa mà còn gói ghém
cả sự sẻ chia đồng cảm ở trong lòng.
Hai câu thơ tiếp theo là sức sống bền bỉ, mạnh mẽ, kiên cường của người đồng mình.
Với nghệ thuật đối lập, tương phản "Cao đo", "Xa nuôi ", nỗi buồn, chí lớn. Tác giả đã
diễn tả những trạng thái khác nhau của người đồng mình, nỗi buồn, chí lớn chính là
khái niệm vô hình nhưng được tác giả hình dung cụ thể như có hình có khối. Người
đồng mình khắc khoải ở trong lòng vì trước mắt họ là biết bao nhiêu khó khăn, gian
nan, thử thách khi cả quê hương họ còn chưa vươn được tới tầm cao nhân văn, vẫn
còn quanh quẩn cái đói, cái nghèo. Nhưng người đồng mình không bao giờ nhụt chí,
mạnh mẽ, vững vàng đối diện với những khó khăn, thử thách.
Niềm tự hào về con người quê hương gắn liền với những phẩm chất quý báu mà người cha muốn truyền cho con
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thôn không chê thung nghèo đói
Giống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh Không lo cực nhọc
Nhà thơ đã sử dụng rất nhiều những hình ảnh để nói tới cuộc sống của người miền núi
như "đá gập ghềnh", "thung nghèo đói", "lên thác xuống ghềnh", điều đó diễn tả sự khó
khăn, vất vả nghèo đói và nhọc nhằn. Họ đã phải đương đầu với những khó khăn ấy.
Tuy nhiên việc sử dụng điệp ngữ "sống không chê" kết hợp với nhịp thơ nhanh, dồn
dập, có tác dụng diễn tả sức sống mạnh mẽ, mãnh liệt, bền bỉ của những người con
miền núi trước cuộc sống khó khăn, vất vả khi chiến tranh lùi xa không được bao lâu.
Qua đó nhà thơ thể hiện niềm tự hào về người đồng mình với sức mạnh ý chí phóng
khoáng, đoàn kết. Từ đó người cha mong muốn con phải sống có tình, có nghĩa thủy
chung với quê hương, đất nước, dân tộc, biết chấp nhận và sẵn sàng vượt qua những
khó khăn, thử thách bằng ý chí, nghị lực của mình.
Câu thơ tiếp theo mạch tâm tình nhắn nhủ của người cha dành cho con vẫn được tiếp
nhưng đã chuyển sang giọng điệu triết lý sâu sắc
Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục
Nghệ thuật đối lập tương phản giữa ngoại hình và tâm hồn, hình ảnh thô sơ da thịt diễn
tả vẻ đẹp mộc mạc, bình dị, chân chất, khẳng khái của người đồng mình. Nhưng họ
không hề nhỏ bé tâm hồn mà rất giàu lòng tự trọng, ý chí và niềm tin cao đẹp.
Người đồng mình tự đập đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục
Câu thơ mang hai lớp nghĩa tả thực và ẩn dụ, tác giả đã miêu tả cuộc sống lao động
của họ. Cụm từ "tự đục đá" đó là hình ảnh thường thấy của người dân miền núi. Công
việc của họ tuy vất vả, nặng nhọc nhưng họ sẵn sàng tự nguyện làm để sự phát triển
của quê hương mình. Hình ảnh kê cao quê hương còn là một hình ảnh ẩn dụ, biểu
tượng cho lòng tự hào, tự tôn của người đồng mình. Chính những con người cần cù,
nhẫn nại với đôi tay lao động của mình đã làm nên quê hương, làm nên phong tục tập
quán lâu đời tốt đẹp của dân tộc.
Kết thúc bài thơ là lời nhắn nhủ, dặn dò của người con phải bảo vệ truyền thống quê
hương. Lấy những tình cảm ấy làm hành trang để bước vào đời
Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường không bao giờ nhỏ bé được Nghe con
Với hình ảnh "thô sơ da thịt" được lặp lại lần thứ hai, có tác dụng khẳng định và nhấn
mạnh niềm mong muốn của người cha dành cho con. Người đồng mình mộc mạc, chân
chất, giản dị, khẳng khái nhưng không hề nhỏ bé, luôn vươn tới những lẽ sống cao
đẹp. Chính vì vậy trên đường đời con phải thật tự tin và tự hào về quê hương. Sống
xứng đáng với người đồng mình, không được cúi đầu trước giông tố, khó khăn.
Với bố cục chặt chẽ, lời giải đáp tự nhiên, với những hình ảnh cụ thể. Nhà thơ đã gửi
gắm tâm tư, tình cảm của mình đối với con qua tác phẩm một cách kín đáo nhưng cũng thật đáng yêu.