Phân Tích Bài Thơ Tây Tiến Khổ 1 - Tố Hữu và Quang Dũng

Tây tiến Khổ 1
Tố Hữu đã từng tâm niệm: “Văn học thực chất là cuộc đời. Văn học sẽ
không là gì cả nếu không vì cuộc đời mà có. Cuộc đời là nơi xuất phát
và cũng là nơi đi tới của văn học.”. Ghi dấu trong mảng đề tài tưởng chừng
như đã vô cùng quen thuộc, Quang Dũng vẫn mang đến một bức tượng đài
tráng lệ mà đầy mới mẻ về những người lính Tây Tiến. Kiên cường và quả
cảm trong chiến đấu là vậy! Nhưng thông qua thông qua bút pháp nghệ thuật
lãng mạn của thi sĩ, người chiến sĩ cũng rất đỗi hào hoa trong đời sống tinh
thần. Đó là điểm đặc biệt của những người lính trong “Tây Tiến” được thể hiện qua đoạn thơ:
“Sông mã xa rồi tây tiến ơi . .
Gục lên súng mũ bỏ quên đờđ”
Quang Dũng.Quang Dũng sinh năm 1921-1988 tên khai sinh là Bùi Đình
Diệm ,quê ở tỉnh Hà Tây ,ông là một người nghệ sĩ đa tài và là tài năng hiếm
có bởi vì không những biết làm thơ mà còn biết vẽ tranh,soạn nhạc,viết
văn.Tây Tiến là một đơn vị bộ đội được thành lập vào năm 1947 có nhiệm
vụ phối hợp với đơn vị bộ đội Lào để bảo vệ biên giới Việt Lào , đánh tiêu
hao lực lượng quân đội Pháp ở Thượng Lào. Người lính của binh đoàn Tây
Tiến bao gồm thanh niên Hà Nội , trong đó chủ yếu là học sinh sinh viên , tri
thức , tiểu tư sản Hà Thành. Tây Tiến sáng tác cuối năm 1948 , ở Phù Lưu
Chanh , Quang Dũng hồi tưởng lại về những ngày tháng ở binh đoàn Tây
Tiến . Ban đầu bài thơ có tên là “ Nhớ Tây Tiến ” nhưng khi in trong tập thơ
“ Mây đầu ô ” nhà thơ đổi thành “ Tây Tiến ” , một nhan đề hàm súc , cô
đọng , nhưng vẫn thể hiện rõ ràng cảm xúc chủ đạo của bài thơ là nỗi nhớ về
thiên nhiên và con người từng gắn bó sâu đậm với nhà thơ.
Đoạn thơ mở với hai câu thơ mang cảm xúc chủ đạo của toàn đoạn,nỗi nhớ
da diết,trải rộng cả không gian và thời gian.
“Sông mã xa rồi tây tiến ơi
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”
Mở đầu câu bằng hình thức câu cảm thán, chứa chan bao cảm xúc,thi nhân
đã cất tiếng gọi binh đoàn của mình “tây tiến ơi” .Sông Mã là một địa danh
quen thuộc đối với những người chiến sĩ đã từng chiến đấu ở mảnh đất Tây
Bắc, đưa chúng ta vào dòng cảm xúc nhớ nhung tha thiết. Không chỉ vậy nó
còn là chứng nhân của lịch sử từng trải qua biết bao nhiu thăng trầm cùng ng
lính ,đã chứng kiến hàng ngàn người ngã xuống máu chảy thành dòng. Hai
từ “xa rồi như một tiếng nấc nghẹn ngào ,gợi niềm lưu luyến,tiếc nuối. Điệp
từ “nhớ” có tác dụng làm nổi bật lên nỗi nhớ nhung tha thiết của thi nhân,
tiếng lòng của một người chiến đối với nơi họ từng chiến đấu. “nhớ chơi
vơi” đó là một nỗi nhớ lưng chừng, bềnh bồng,một nỗi nhớ không thể xác
định cụ thể rõ ràng.Hai câu thơ thể hiện trọn vẹn cảm xúc chủ đạo của toàn
bài thơ ,tạo nền tảng cho những nỗi nhớ được nâng lên thành tình cảm luyến
lưu. Từ nỗi nhớ của Quang Dũng gợi cho ta nhớ về nhân vật trữ tình trong ca dao.
“Nhớ ai bồi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống than”
Nỗi nhớ về thiên nhiên tây bắc,về binh đoàn,về một thời tuổi trẻ gian khổ có,khó khăn có.
Sau khi gợi nỗi nhớ, khơi nguồn cảm xúc ,nhà thơ đã khắc họa con đường
hành quân của binh đoàn tây tiến vô cùng sinh động nhưng cũng không kém
phần khó khăn hiểm trở.
“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường lát hoa về trong đêm hơi”
Sài khao và Mường lát là hai địa danh xa xôi nơi địa đầu của Tổ quốc nhưng
luôn gần gũi trong tâm trí của người lính Tây Tiến với sự ấm áp, gắn bó
trong những ngày kháng chiến gian lao. Hình ảnh tả thực sương lấp cho ta
thấy sương ở đây bao phủ dày đặt, bào trùm và nó dường như nuốt chửng cả
một binh đoàn ,màn sương dày đặc khiến bước chân của những người lính mệt mỏi rã rời
Đối lập với câu thơ trên, thì ở câu thơ thứ hai “Mường Lát hoa về trong đêm
hơi” lại mang một nét đẹp thơ mộng trữ tình. Không gian lãng mạn khi cả
Mường Lát chìm ngập trong hương hoa cùng với biển pháp nhân hóa “hoa
về” hoa ở đây lại biết bay về Mường Lát, câu thơ ấy nhẹ nhàng, êm ái như
một hơi thở xua tan đi những mệt nhọc của ng lính tây tiên trên vùng đất xa
xôi hẻo lánh. Việc sử dụng từ độc đáo “đêm hơi” cho thấy sự tinh tế trong
cách sử dụng ngôn từ của nhà thơ .Từ “đêm hơi” đã lột tả vẻ đẹp yên tĩnh và
bí ẩn, màn đêm nhẹ bẫng giữa núi rừng tây bắc hoang vu. Dường như chỉ
với cách sử dụng từ ngữ ấy đã làm hiện lên trước mắt người đọc một khung
cảnh buổi đêm hành quân lạnh giá với sương trắng quấn lấy đôi chân người lính.
Ở bốn câu câu thơ tiếp theo diễn tả rõ địa hình vô cùng hiểm trở của thiên
nhiên tây bắc , thử thách sức lực và tinh thần của những người lính
“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm . .
Nhà ai Pha luông mưa xa khơi”
Quang Dũng mang đến ngôn ngữ thơ đặc sắc, lột tả chân thực địa hình núi
rừng hiểm trở qua nhiều từ láy giàu giá trị tạo hình khác nhau. Từ khúc
khuỷu diễn tả con đường gập gềnh, quanh co cảng trở bước chân của những
ng lính. Qua tính từ “thăm thẳm” ta vừa thấy độ cao chót vớt vừa cảm nhận
được về độ sâu hút tầm mắt của địa hình tây bắc. Điẹp từ “dốc” đừng đầu ở
mỗi vế câu có tác dụng tô đậm những con dốc nối tiếp nhau đến vô tận các
người lính vừa leo xong con dốc này lại đến con dốc khác ,nhiều khó khăn
gian khổ chồng chất nhau thách thức ng lính tây tiến. Cùng với địa hình
hiểm trở là sự “heo hút” hoang vu,lạnh lẽo của núi rừng tây bắc. Con đường
ấy không chỉ vừa cao vừa hun hút mà con lạnh lẽo ,hiu hắt đến vô cùng.
Biển pháp nhân hóa “súng ngửi trời” vừa diễn tả độ cao của địa hình mà còn
vừa hé mở sự vui đùa tinh nghịch mang khẩu khí ng lính tây tiến. Dường
như tầm vóc của ng chiến sĩ đc nâng cao ,chiếm lĩnh cả không gian núi rừng
để đọ với sự kì vĩ của đất trời. Từ “ngàn thước” được lặp lại hai lần cùng với
cặp từ tương phản “lên”, “xuống” và nhịp thơ 4/3 câu thơ như bị gấp khúc
gợi liên tưởng tới những vách núi dựng đứng đem lại cảm giác ghê rợn, hãi
hùng. Câu thơ gấp khúc, một chiều như vút lên, một chiều như hạ xuống tựa
như những vất vả mệt mỏi, dồn dập, gấp khúc đè lên vai người chiến sĩ Tây
Tiến. Nếu ba câu thơ trên sử dụng nhiều thanh trắc khiến cho âm điệu trở
nên nặng nề và mệt mỏi thì đến câu thơ cuối ,nhà thơ đã sử dụng hoàn toàn
thanh bằng “nhà ai Pha Luông mưa xa khơi” khiến âm điệu câu thơ trở
nên ,êm ái, dịu nhẹ .Không chỉ miêu tả sự khắc nghiệt của núi rừng tây bắc
mà nhà thơ còn cho thấy nét đẹp thơ mộng ,tình tứ của thiên nhiên tạo hóa
nơi đây.Đó là cảnh một ngôi nhà đồng bào dân tộc thiểu số thấp thoáng trên
đỉnh núi Pha Luông bồng bềnh trong làn mưa rừng,sương núi.Đại từ “ai”
mang tính chất phiếm định càng khiến cho hình ảnh ngôi nhà như chìm vào môngj ảo.
Không chỉ phải đối mặt với sự vất vả ,dầm mưa dãi nắng trên con đường
hành quân,ng lính tây tiến còn phải đương đầu với những nguy hiểm thậm
chí là bờ vực của tử thần.
“Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời”
“anh bạn dãi dầu” chỉ những khó khăn, gian khổ mà người lính Tây Tiến
phải trải qua. Từ láy “dãi dầu” chứa đựng trong đó tất cả sự khắc nghiệt,
hiểm nguy của những chặng đường hành quân gian khổ, khi các anh phải
liên tục “dãi nắng dầm mưa” và lối diễn đạt chủ động “không bước nữa”,
“bỏ quên đời” thể hiện sự chủ động, ngang tàng của người lính. Tác giả đã
sử dụng biển pháp nói giảm nói tránh đã xoa dịu sự mất mát, hy sinh khiến
cho câu thơ bi mà không luỵ. Tư thế “gục lên súng mũ” cho thấy dù dừng
lại nhưng người lính không hề thoái lui, vẫn luôn vững vàng, chắc quân tư
trang, luôn một lòng hướng về nhiệm vụ chung, về sứ mệnh cao cả đối với dân tộc.
Những ng lính ấy quá đỗi hiên ngang hai câu thơ vang lên mới thấu hiểu
được hiện thực của chiến tranh ,hiện thực ấy là hy sinh,mất mát, hiện thực
ấy là một bài ca mà ta không bao giờ quên và những giai điệu hào hùng về
những con ng đã ngã xuống, gửi trọn xương máu cho tổ quốc non sông.
Những sáng tạo nghệ thuật của Quang Dũng với bút pháp tạo hình đa dạng đã dựng nên bức
tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, thơ mộng và hình ảnh của người lính Tây Tiến với
những đường nét khỏe khoắn, mạnh mẽ. Bút pháp hiện thực kết hợp lãng mạn, đậm chất bi
tráng tạo nên giọng điệu riêng cho thơ Quang Dũng. Hình ảnh thơ sáng tạo mang sắc thái
thẩm mĩ phong phú. Giọng điệu khi hồn nhiên vui tươi, khi bâng khuâng man mác, khi
trang trọng, khi trầm lắng…
Khép lại những dòng thơ tràn đầy cảm xúc của bài thơ “Tây Tiến” ,chúng ta cảm thấy vô
cùng kính nể và tự hào về thế cha ông đã hy sinh và mang lại độc lập và hòa bình cho dân
tộc .Quang Dũng đã cho độc giả chiêm ngưỡng vẻ đẹp của bi tráng của người lính Tây
Tiến ,một tượng đài bất biến luôn sáng ngời trong thơ ca cách mạng.Tây Tiến không chỉ là
một tác phẩm mà còn là bức họa chân thực về thế hệ lịch sử đã xông pha vì nền hòa bình cho dân tộc.