Phân tích bài thơ "Yêu" của Xuân Diệu: Cảm xúc và Nét đặc trưng

* Phân tích bài thơ “Yêu” của Xuân Diệu:
Tình yêu là chủ đề muôn thuở trong văn chương, tình yêu khiến con người ta say đắm và thổn
thức nơi đáy sâu tâm hồn. Nhắc đến tình yêu, không thể nào quên được “ông hoàng thơ tình”
của nền văn học Việt Nam – Xuân Diệu. Trái tim của ông dành hết cho sức sống tuổi trẻ và tình
yêu đôi lứa, một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông chính là bài thơ Yêu, qua bài thơ
người đọc cảm nhận được những khung bậc cảm xúc đặc biệt của chính tác giả khi đem lòng
yêu đơn phương một ai đó.
“Yêu, là chết ở trong lòng một ít,
Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu? …
Và tình ái là sợi dây vấn vít,
Yêu, là chết ở trong lòng một ít”.
Xuân Diệu là một gương mặt tiêu biểu của phong trào thơ mới Việt Nam với một “cái tôi”
riêng biệt không trộn lẫn, những sáng tác của ông thường lấy cảm hứng từ tình yêu đôi lứa,
khao khát của tuổi trẻ, dù viết về những đề tài quen thuộc nhưng thông qua lăng kính của Xuân
Diệu thì các tác phẩm đã mang một hơi thở mới, in dấu trong tâm hồn bạn đọc. Một trong
những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông chính là bài thơ “Yêu” được in trong Tuyển tập Tự lực
văn đoàn vào năm 2004 với cảm hứng chính là cảm xúc của tác giả khi phải trải qua mối tình
đơn phương, nhưng tình cảm ấy vô cùng đặc biệt, khiến người đọc ấn tượng sâu sắc.
Mở đầu bài thơ, Xuân Diệu đã khẳng định rằng:
“Yêu, là chết ở trong lòng một ít”
Đây là một quan niệm rất mới mẻ và táo bạo về tình yêu. Trước đây, tình yêu thường được coi
là một thứ tình cảm cao đẹp, thiêng liêng, đem đến hạnh phúc cho con người. Nhưng Xuân
Diệu lại cho rằng tình yêu cũng có thể là một thứ tình cảm đau khổ, thậm chí là dẫn đến cái chết.
Cái chết ở đây không phải là cái chết thực sự về mặt thể xác, mà là cái chết về mặt tinh thần.
Khi yêu, con người sẽ phải trải qua những cung bậc cảm xúc khác nhau, từ vui vẻ, hạnh phúc
đến đau khổ, dằn vặt. Tình yêu có thể đem đến cho con người niềm hạnh phúc vô bờ bến,
nhưng cũng có thể khiến họ phải chịu đựng những nỗi đau đớn, tuyệt vọng.
Mỗi người sẽ có một định nghĩa riêng dành cho tình yêu, nhưng đối với Xuân Diệu, ông khẳng
định rằng yêu chính là “chết ở trong lòng một ít”, vì khi yêu ta dành hết trái tim mình, trọn vẹn
suy nghĩ và tình cảm dành cho đối phương, khi không được đáp lại, thì trong lòng ta sẽ chết đi. Ông đã nói rằng:
“Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu
Cho rất nhiều song chẳng nhận bao nhiêu
Người ta phụ, hoặc thờ ơ, chẳng biết”
Đúng như vậy, chưa chắc rằng khi mình rút hết tim gan để yêu một ai đó thì người ấy cũng sẽ
đáp trả lại mình. Cũng không chắc rằng khi bản thân cho đi thì mình cũng sẽ nhận lại được điều
tương tự, bởi vì hơn tất cả mọi thứ, tình yêu chính là thứ khó hiểu nhất trên đời, dù biết người
ấy phụ bạc, thờ ơ, lạnh lùng với mình nhưng bản thân vẫn trao đi tình cảm và sự yêu thương,
bởi vì tình cảm rất khó để điều khiển giống như chính Xuân Diệu cũng từng viết rằng “Làm sao
sống được mà không nhớ, không thương một kẻ nào”.
Sang bốn câu thơ tiếp theo, người đọc cảm nhận rõ sự mạnh mẽ, cái hồn thơ độc đáo vô cùng
quen thuộc trong bài thơ “Vội vàng”:
“Phút gần gũi cũng như giờ chia biệt.
Tưởng trăng tàn, hoa tạ với hồn tiêu,
Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu!
Yêu, là chết ở trong lòng một ít.”
Những giây phút được hạnh phúc, được chìm đắm trong tình yêu đối với Xuân Diệu cũng như
giây phút chia biệt đầy buồn thảm, ông sợ rằng khi mình đem lòng yêu một ai đó, không có
điều gì đảm bảo tình yêu sẽ mãi tồn tại như vậy, nó sẽ dần dần phai nhạt và biến mất nếu như ta
không vội vàng lên, nắm lấy và cảm nhận, sống cho trọn vẹn mình với tình yêu ấy.
Hai câu sau lại là sự đảo ngược của hai câu đầu bài thơ, và lại xuất hiện thêm một dấu chấm
cảm, nếu như ở hai câu đầu của bài thơ ta cảm nhận có chút gì đó hờn trách tình yêu, thì đến
đây là lời cảm thán, Xuân Diệu như đã cam chịu quy luật của tình yêu này, ông như cố thay đổi
bản thân để hòa vào với tình yêu, để đón nhận và cảm nhận nó một cách trọn vẹn nhất.
Đến với khổ thơ cuối cùng nhà thơ lại tiếp tục đưa ta tới tâm trạng và nỗi lòng của những kẻ
đang tìm kiếm và say đắm trong tình yêu:
“Họ lạc lối giữa u sầu mù mịt,
Những người si theo dõi dấu chân yêu;
Và cảnh đời là sa mạc cô liêu.
Và tình ái là sợi dây vấn vít
Yêu, là chết ở trong lòng một ít.”
Tình yêu là tiếng gọi từ sâu thẳm trái tim, khiến con người đắm chìm và tận hưởng trong đó
như đang “lạc lối”, Xuân Diệu tự gọi tên chính mình và những người đang yêu khác là những
kẻ cuồng si, trao hết trái tim mình cho người tình mang tên “tình yêu”, vì vậy mà cả “dấu chân
yêu” cũng được ghi nhớ một cách kĩ càng, một hình ảnh thơ vô cùng đẹp đẽ. Tình ái được liên
tưởng như một sợi dây cuốn lấy con người, nhưng dẫu biết yêu là chết trong lòng một ít nhưng
ai cũng muốn yêu vì tình yêu và tuổi trẻ chính là hai thứ đẹp đẽ nhất trên đời.
Và ở câu cuối của bài: ”Yêu, là chết ở trong lòng một ít.” dấu phẩy ban đầu đã được thay bằng
một dấu chấm kết, như một sự khẳng định cuối cùng cho quy luật của tình yêu mà Xuân Diệu
đang vẽ lên trong tâm hồn người đọc. Đây cũng như một lời thách thức, hãy yêu, hãy đón nhận tình yêu.
Tiêu đề bài thơ vỏn vẹn một chữ yêu. Mở đầu bài cũng bắt đầu bằng chữ yêu. Đó là tâm trạng
bối rối, tương tư của nhà thơ khi tìm thấy tình yêu của mình. Tuy nhiên, đường tình vốn muôn
nẻo, không phải cuộc tình nào cũng sẽ có cái kết viên mãn. Không ít cặp đôi yêu nhau nhưng
không thể đến được với nhau. Cái mới trong hồn thơ Xuân Diệu là luôn khao khát được yêu,
yêu một cách chân thành, cuồng nhiệt, dẫu biết rằng: yêu, là chết trong lòng một ít. Ông vẫn cứ
mãi miết, hăng say đi tìm kiếm một tình yêu trong đời và cả trong thơ.
Bằng những hình ảnh thơ giàu sức gợi hình gợi tả, ngôn ngữ giản dị nhưng lại gợi sức liên
tưởng vô cùng sâu sắc cho người đọc, bài thơ “Yêu” đã tạo ra một cảm nhận phức tạp và đầy
tình cảm về tình yêu. Nó khám phá những khía cạnh đa chiều của tình yêu, từ sự đau khổ và
thất vọng đến sự đắm chìm và mãn nguyện. Đồng thời, nó cũng cho chúng ta suy ngẫm về tính
tạm thời và quý giá của tình yêu trong cuộc sống.