Phân Tích Cuộc Đối Thoại Giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt (Kịch LQV)

HỒN TRƯƠNG BA DA HÀNG THỊT (Lưu Quang Vũ)
Đề 1: Phân tích cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt I.Mở bài
MB1: Nhà văn Nguyễn Minh Châu từng khẳng định: “Văn học và cuộc sống là hai
đường tròn đồng tâm mà tâm điểm là con người”. Quả thực vậy, văn học chính là tấm
gương phản chiếu một cách sinh động hiện thực cuộc sống con người. Sau năm 1975, đất
nước kết thúc chiến tranh bước vào thời kỳ đổi mới. Chính vì vậy văn học cũng phải đổi
mới để đáp ứng nhu cầu của đất nước. Người cầm bút đã cảm thấy “không thể viết như
trước được nữa” (Lê Lựu). Nhận ra điều đó, Lưu Quang Vũ đã bước những bước đi đầu
tiên để phá tan “hành lang hẹp” đem đến cho văn học nước nhà một luồng gió phục sinh
mạnh mẽ. Ông trở thành một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học
Việt Nam hiện đại. Hồn Trương Ba da hàng thịt là một trong những vở kịch đặc sắc
nhất của LQV. Từ một tích truyện dân gian Lưu Quang Vũ đã xây dựng được một
vở kịch nói hiện đại mang hơi thở của thời đại để từ đó đặt ra những vấn đề có ý
nghĩa triết lý nhân sinh sâu sắc. Những thông điệp hết sức ý nghĩa của Lưu Quang Vũ
được thể hiện qua cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt trong đoạn trích dưới đây: (Trích dẫn đoạn văn)
MB2: Lưu Quang Vũ từng quan niệm: “Thơ tôi là mây trắng của đời tôi”. Nhưng có lẽ
do ý thức trách nhiệm công dân và thiện tâm của một người nghệ sĩ mong muốn góp phần
xây dựng cuộc đời khiến Lưu Quang Vũ đã tham gia vào sân khấu kịch với một niềm đam
mê cháy bỏng. Ông trở thành một trong những nhà viết kịch tài năng nhất của nền văn
học Việt Nam hiện đại (giống mở bài 1) II. Thân bài
1. Tổng: (viết thành 1 đoạn)
- Tố Hữu từng khẳng định: “Cuộc đời là nơi xuất bản và là nơi đi tới của văn học”. Quả
thực mỗi tác phẩm văn học là tấm gương phản chiếu diện mạo lịch sử của một thời kỳ.
Hồn Trương Ba da hàng thịt được viết năm 1981 nhưng mãi đến năm 1984 mới ra mắt
công chúng và là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ.
- Trương Ba chết không phải đúng với hạn số với thiên mệnh mà do sự tắc trách của Nam
Tào Bắc Đẩu. Để sửa sai Đế Thích cho hồn Trương Ba nhập vào xác anh hàng thịt. Từ đó,
hồn Trương Ba phải sống trong bi kịch “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”. Ý thức
được điều đó, hồn Trương Ba đau khổ dằn vặt muốn thoát khỏi xác để tồn tại độc lập.
Đoạn trích trên nằm ở phần đầu của cảnh VII miêu tả cuộc đối thoại giữa hồn và xác. 2. Phân a. Diễn biến:
*LUẬN ĐIỂM 1: HTB nhận ra bi kịch của đời mình
- Mở đầu đoạn trích trong thân xác của anh hàng thịt hồn Trương Ba dằn vặt, đau khổ
“ngồi ôm đầu một hồi lâu rồi đứng vụt dậy”. Ngôn ngữ độc thoại cho thấy sự đấu tranh
giằng xé mãnh liệt của hồn. Ba từ phủ định “Không” cùng những câu cảm thán ngắn dồn
dập “Không! Không! Tôi không muốn sống như thế này mãi!” cho thấy sự đau khổ, bức
bối tột cùng của Trương Ba khi phải sống trong hoàn cảnh “bên trong một đằng bên
ngoài một nẻo”. Hồn Trương Ba khẳng định “Tôi chán cái chỗ ở không phải của tôi này
lắm rồi, chán lắm rồi”, “ta chỉ muốn rời xa mi ngay tức khắc”. LQV đã để cho Hồn được
tách khỏi xác  cả hai đã có cuộc tranh luận căng thẳng, đầy tính triết luận.
* LUẬN ĐIỂM 2: HTB phê phán xác anh hàng thịt chỉ là vỏ bề ngoài và lời phản biện của xác
- Nghe hồn tự độc thoại xác hiện lên và khẳng định vai trò của mình với những lời nói
đầy khiêu khích: “ Vô ích, cái linh hồn mờ nhạt của ông TB…dù tôi chỉ là thân xác”
- Trước những lời nói nhạo báng, hồn vừa ngạc nhiên vừa tức giận: A mày cũng biết nói
kia à…đui mù. Cách xưng hô “mày – ta” cho thấy thái độ coi thường, khinh bỉ của hồn với xác
- Xác cười nhạo, chế giễu lại linh hồn và khẳng định mình không những không có tiếng
nói mà còn có sức mạnh ghê gớm lắm khi “lấn át cả linh hồn cao khiết của ông đấy”
- Hồn quát: “Nói láo! Mày chỉ là cái vỏ bên ngoài không có ý nghĩ không có tư tưởng
không có cảm xúc”. Hoặc nếu có chỉ là “những thứ thấp kém mà bất cứ con thú nào cũng
có được: thèm ăn ngon, thèm rượu thịt”
- Cứ thế cuộc tranh luận giữa một bên là hồn và một bên là xác diễn ra rất dữ dội và
không có sự thỏa hiệp. Xác bắt đầu đưa ra những bằng chứng để chứng minh mình có
tiếng nói và có sức mạnh
+ “Khi ông đứng bên cạnh vợ tôi, tay chân run rẩy, hơi thở nóng rực, cổ nghẹn lại…
Đêm hôm đó, suýt nữa thì…”.
+ Đó là cảm giác xao xuyến trước những món ăn mà trước đây hồn cho là “phàm” như
món tiết canh, cổ hũ, khấu đuôi và đủ các thứ thú vị khác.
+ Đó là cái lần “Ông tát thằng con tóe máu mồm máu mũi” bằng sức mạnh của anh hàng
thịt…Những bằng chứng này chứng tỏ hồn đã bị xác đồng hóa. Tâm hồn thanh cao của
Trương Ba khi xưa đã bị vấy bẩn, tha hóa bởi những dục vọng của xác. Xác còn khẳng
định sự cộng hưởng của xác và hồn “Hai ta đã hòa với nhau là một rồi”.Xác nhấn vào
sự thật đau đớn mà hồn đang muốn phủ nhận đẩy tình huống kịch lên cao trào.
*LUẬN ĐIỂM 3: HTB đuối lý trước lý lẽ ti tiện của anh hàng thịt
- Hồn chỉ còn biết cố gắng biện minh, chống chế một cách yếu ớt bằng cách khẳng định
sự thanh sạch của tâm hồn “Ta vẫn có một đời sống riêng: nguyên vẹn, trong sạch, thẳng
thắn.” Xác cười nhạo vào lý lẽ mà Trương Ba đưa ra ngụy biện “Nực cười thật! Khi ông
phải tồn tại nhờ tôi, chiều theo những đòi hỏi của tôi mà lại còn nhận là nguyên vẹn,
trong sạch, thẳng thắn.”
- Hồn bế tắc “bịt tai lại” hét lên những tiếng bất lực “Ta không muốn nghe mày nữa”
-> Hồn đã buộc phải ngầm công nha65n sự có mặt của Xác, đồng ý xác có tiếng nói; đồng
thời hồn cũng nhìn nhận rất rõ những ham muốn đầy bản năng của xác đã ảnh hưởng đến mình.
- Xác tiếp tục đưa ra lí lẽ khiến hồn dần khuất phục: “Tôi là cái bình để chứa đựng linh
hồn…người thân. ”. Xác buông lời trách cứ :”những vị lắm chữ nhiều sách như các ông
là hay vin vào cớ tâm hồn là quý, khuyên con người ta sống vì phần hồn, để rồi bỏ bê cho
thân xác họ mãi khổ sở, nhếch nhác”
Tác giả khéo léo nhắc đến hiện thực bấy giờ
nhiều người lấy cớ là tâm hồn cao quý, đời sống tinh thần là đáng trọng mà không chăm
sóc đến đời sống vật chất.
=> Trong cuộc đối thoại này xác thắng thế, lán lướt hồn nên xác hả hê tuôn ra những lời
đối thoại dài với chất giọng khi thì mỉa mai, cười nhạo; khi thì lên mặt dạy đời; khi thì chỉ
chích, châm chọc. Trước những bằng chứng không thể chối cãi hồn dần dần trở nên đuối
lý buông ra những lời đối thoại ngắn với giọng nhát gừng kèm theo những tiếng kêu than
“nhưng…nhưng”. Quãng ngập ngừng của cảm xúc nói lên sự đuối lý đến cùng cực, sự bất
lực đến nỗi không thể nói điều gì nữa. Bởi Hồn hiểu rằng Xác cũng đã đúng: Hồn không
thể tồn tại nếu không có xác làm nơi trú ngụ và ngược lại, nếu không có hồn thì xác cũng
chỉ là một thể xác “âm u đui mù”. Không chỉ đau khổ hồn còn cảm thấy xấu hổ trước
những lời nói công khai của xác mà trước đó hồn đã cảm thấy nhưng không dám nói ra
hoặc không dám thừa nhận.
*LUẬN ĐIỂM 4: Xác hàng thịt đề nghị hai bên giảng hòa rồi động viên Trương Ba
chấp nhận cuộc sống nhờ xác, dụ dỗ Trương Ba chơi “trò chơi tâm hồn"
- Biết hồn đuối lý, xác “vuốt ve” hồn bằng cách dụ dỗ chơi “trò chơi tâm hồn”: “những
lúc một mình một bóng, ông cứ nghĩ rằng ông có một tâm hồn bên trong cao khiết …làm
xong điều xấu gì ông cứ việc đổ tội cho tôi …miễn là ông vẫn làm đủ mọi việc để thỏa
mãn những thèm khát của tôi”.
- Trước những lý lẽ ti tiện của xác hàng thịt hồn Trương Ba nổi giận khinh bỉ, mắng mỏ
“Lý lẽ của anh thật ti tiện”. Hồn Trương Ba thay đổi cách xưng hô trong vô thức chứng
tỏ dù giận dữ nhưng hồn Trương Ba vẫn thừa nhận là xác nói có lý. Hồn chỉ còn biết than
“Trời” bất lực và đành tiếp tục nhập trở lại vào xác hàng thịt trong tuyệt vọng. Chi tiết
hồn Trương Ba bần thần nhập vào xác hàng thịt cho thấy mâu thuẫn không những không
được giải quyết mà còn được đẩy lên một mức độ cao hơn. b. Ý nghĩa:
- Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt cho thấy Trương Ba được trả lại
cuộc sống nhưng đó là một cuộc sống đáng hổ thẹn vì phải sống chung với sự dung tục.
Từ đó, Trương Ba rơi vào bi kịch “sống nhờ, sống gửi” khi “bên trong một đằng, bên
ngoài một nẻo”. Không chỉ dừng lại ở đó Lưu Quang Vũ còn muốn cảnh báo mọi người
về những tác động tiêu cực của hoàn cảnh sống: khi con người phải sống chung trong sự
dung tục thì tất yếu cái dung tục sẽ ngự trị, sẽ chiến thắng, sẽ lấn át và tàn phá những gì
đẹp đẽ cao quý trong mỗi con người. Điều đó làm ta nhớ đến câu nói “Những thói xấu
ban đầu là người khách qua đường, sau đó là người bạn thân ở chung nhà và kết cục trở
thành ông chủ khó tính”. (hoặc dùng câu tục ngữ: Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng)
- Triết lí: Con người là một thể thống nhất. Không thể có một tâm hồn thanh cao trong
một thân xác phàm tục tội lỗi. Nếu xác và hồn thiếu sự hài hòa thì đó là bi kịch. Cuộc
sống thật quý giá nhưng sống đúng là mình trọn vẹn với những giá trị mình có lại càng
quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người ta được sống tự nhiên hài hòa
giữa linh hồn và thể xác.
- Trong cuộc sống con người phải luôn đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản
thân mình để chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh
thần cao quý và sống một cuộc sống có ý nghĩa xứng đáng với con người. Cuộc đấu tranh
giữa hồn và xác là cuộc đấu tranh giữa đạo đức và tội lỗi được khát vọng và dục vọng lớp
phần con và phần người trong mỗi con người. Vì vậy tâm hồn tỉnh táo là một tâm hồn
phải luôn biết cảnh giác đấu tranh để vượt lên những đòi hỏi của dục vọng bản năng. 3. Hợp - Lý luận văn học - Nghệ thuật:
+ Kế thừa một cách sáng tạo cốt truyện dân gian.
+ Xây dựng tình huống, xung đột kịch độc đáo hấp dẫn.
+ Đối thoại kịch đậm chất triết lí, giàu kịch tính.
+ Hành động kịch của nhân vật phù hợp với tính cách.
+ Xây dựng được những hình ảnh mang tính ẩn dụ: “hồn” tượng trưng cho thế giới tinh
thần cao khiết của con người, “xác” tượng trưng cho những nhu cầu, dục vọng bản năng của con người. -Nội dung:
+ Đoạn trích miêu tả thành công cuộc đối thoại giữa hồn TB và xác hàng thịt.
+ Qua đoạn trích Lưu Quang Vũ muốn gửi gắm tới người đọc một thông điệp: được sống
làm người quý thật nhưng được sống đúng là mình sống trọn vẹn với những giá trị mình
có lại càng quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên
hài hòa giữa thể xác và linh hồn.
+ Đoạn trích nói riêng và tác phẩm nói chung góp phần thể hiện phong cách kịch LQV: sắc sảo, dữ dội. III. KB
Viết như bình thường thêm ý sau: Đoạn trích nói riêng và tác phẩm nói chung đã đánh
thức mỗi chúng ta: Hãy biết sống cho ra con người, đừng để bao giờ đánh mất chính bản
thân mình. Bởi ta hiểu rằng: “Cái chết không phải là điều mất mát lớn nhất trong cuộc
đời mà sự mất mát lớn nhất là để tâm hồn tàn lụi ngay khi còn đang sống” (Nooc -man Kusin)
Đề 2: Phân tích khát vọng của Trương Ba trong đoạn trích “Ông Đế Thích ạ,… xác
anh hàng thịt cũng mất” (trang 149)
I.Mở bài: tham khảo đề 1 II. Thân bài:
1. Tổng (viết thành 1 đoạn)
- Tố Hữu từng khẳng định: “Cuộc đời là nơi xuất bản và là nơi đi tới của văn học”. Quả
thực mỗi tác phẩm văn học là tấm gương phản chiếu diện mạo lịch sử của một thời kỳ.
Hồn Trương Ba da hàng thịt được viết năm 1981 nhưng mãi đến năm 1984 mới ra mắt
công chúng và là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ.
- Trương Ba chết không phải đúng với hạn số, với thiên mệnh mà do sự tắc trách của Nam
Tào, Bắc Đẩu. Để sửa sai Đế Thích cho hồn Trương Ba nhập vào xác anh hàng thịt. Từ
đó, hồn Trương Ba phải sống trong bi kịch “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”. Ý
thức được sự tha hóa của mình, hồn Trương Ba đau khổ, dằn vặt. Đau khổ hơn là Trương
ba bị chính những người thân yêu của mình từ chối, xa lánh . Ông trở nên xa lạ ngay
trong chính gia đình mình. Quá đau khổ và muốn được giải thoát khỏi bi kịch hiện tại,
Trương Ba châm nhang mời Đế Thích xuống. Đoạn trích nằm ở phần giữa của hồi VII,
miêu tả cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và Đế Thích qua đó thể hiện khát vọng sống của Trương Ba. 2. Phân
- Gặp Đế Thích, Trương Ba thể hiện thái độ kiên quyết từ chối không chấp nhận cuộc
sống “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”. TB khẳng định: “Tôi không thể tiếp tục
mang thân anh hàng thịt được nữa, không thể được”. Cụm từ “không thể” được lặp lại 2
lần trong lời thoại cho thấy thái độ dứt khoát của Trương Ba khi ý thức được tình cảnh trớ
trêu của bản thân mình. Đó là khát vọng muốn thoát khỏi nghịch cảnh phải sống nhờ,
sống gửi vào thân xác của anh hàng thịt.
- Trương Ba nhận thấy rằng: “Không thể sống bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo
được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”. Lời thoại này cho thấy khát vọng được là chính
mình, được là mình trọn vẹn cả linh hồn và thể xác, bên trong và bên ngoài, cả suy nghĩ
và hành động của TB. Trương Ba được trả lại sự sống nhưng đó là một sự sống đáng hổ
thẹn. Trú nhờ thân xác thô lỗ của anh hàng thịt Trương Ba đã dần đánh mất bản thân
mình. Cho nên, khát vọng “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” là khát vọng muốn có một
cuộc sống ý nghĩa, không chấp nhận sự dung tục tầm thường. Lời thoại này của Trương
Ba chính là lời Lưu Quang Vũ muốn gửi gắm những quan niệm của mình về hạnh phúc:
con người chỉ thực sự hạnh phúc khi được là chính mình, sống đúng với những giá trị mà mình có.
- Nghe Trương Ba giãi bày, lúc đầu Đế Thích không hiểu nên ngạc nhiên “Có gì không
ổn đâu”. Sau Đế Thích hiểu ra nên khuyên TB nên chấp nhận vì “Dưới đất, trên trời đều
thế cả” không ai được là mình toàn vẹn. “Ngay cả tôi đây. Ở bên ngoài, tôi đâu có được
sống theo những điều tôi nghĩ bên trong. Mà ngay cả Ngọc Hoàng, chính người lắm khi
cũng phải khuôn ép mình cho xứng danh vị Ngọc Hoàng” thì Trương Ba có gì phải băn
khoăn về cuộc sống hiện tại?
- Nghe Đế Thích khuyên như vậy, Trương Ba thẳng thắn chỉ trích vạch ra quan điểm sai
lầm của Đế Thích: “Sống nhờ vào đồ đạc, của cải của người khác, đã là chuyện không
nên, đằng này đến cái thân tôi cũng phải sống nhờ anh hàng thịt. Ông chỉ nghĩ đơn giản
cho là cho tôi sống nhưng sống thế nào thì ông chẳng chẳng biết!”
+ Lời thoại này của Trương Ba chứng tỏ hồn Trương Ba đã ý thức rõ về hoàn cảnh trớ
trêu đầy bi đát của mình. Hồn đã thấm thía nỗi đau khổ vì nhận ra sự chênh nhau giữa hồn
và xác. Qua lời thoại này, TB bày tỏ quan điểm của mình về cuộc sống, tìm câu trả lời
cho câu hỏi: thế nào là một cuộc sống thật sự có ý nghĩa?
+ Lời thoại củaTrương Ba: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng sống như thế
nào thì ông đâu cần biết” đã thẳng thắn vạch ra quan điểm sai lầm của Đế Thích: Đế
Thích có quan niệm đơn giản và chủ quan về sự sống. Với Đế Thích sống chỉ là để tồn tại
về mặt sinh học. Đế Thích không quan tâm đến bi kịch sống nhờ, sống gửi của Trương
Ba. Cho nên Đế Thích còn định sửa sai bằng cách cho hồn Trương Ba nhập vào xác thằng
cu Tị. Đế Thích là người tốt, Đế Thích có lòng tốt nhưng lòng tốt của Đế Thích không
được đặt vào thực tế và nó đẩy người khác vào nghịch cảnh éo le.
+ Còn Trương Ba quan niệm sống không phải chỉ là sự tồn tại mà còn phải được sống một
cuộc sống thật ý nghĩa. Đó là một quan niệm đúng đắn tích cực cho thấy vẻ đẹp tâm hồn của Trương Ba.
- Đế Thích vẫn không hiểu nên hỏi: “Ông muốn gì?”. Trương Ba khẳng định mình
muốn trả lại xác cho anh hàng thịt “thân thể anh hàng thịt còn lành lặn nguyên xi đây,
tôi trả lại cho anh ta.”
+ Khát vọng muốn trả lại xác cho anh hàng thịt của Trương Ba thể hiện mong muốn bảo
vệ phần hồn của mình, giữ được những giá trị tinh thần cao khiết, trong sáng chứ không
bị chi phối bởi thân xác phàm tục của anh hàng thịt.
+ Đó là một sự lựa chọn đúng đắn sáng suốt của Trương Ba. Bởi trong cuộc sống người ta
không thể nào vì ham sống mà chà đạp lên người khác để sống bằng bất cứ giá nào.
- Để Thích ngạc nhiên: “Sao lại có thể đổi tâm hồn đáng quý của bác lấy chỗ cái phần
hồn tầm thường của anh hàng thịt?”. Trong quan điểm của Đế Thích phần hồn của anh
hàng thịt là “tầm thường”. Thế nhưng,Trương Ba lại vạch ra quan điểm sai lầm của Đế
Thích. Trương Ba cho rằng: “Tầm thường, nhưng đúng là của anh ta, sẽ sống hòa thuận
được với thân anh ta, chúng sinh ra là để sống với nhau”. Lời thoại của hồn Trương Ba
khẳng định chỉ cần con người có sự hòa hợp giữa linh hồn và thể xác thì con người sẽ có
một cuộc sống hạnh phúc, một cuộc sống đáng sống. * Ý nghĩa:
- Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và Đế Thích bộc lộ sự khác biệt về tư tưởng, quan
điểm, tính cách của 2 người. ĐT là vị tiên trên trời sống xa rời hiện thực phức tạp, đầy
nghịch cảnh của trần gian nên suy nghĩ giản đơn, hạn hẹp. Đoạn trích cho ta thấy được
khát vọng sống cao đẹp của Trương Ba. Đó là khát vọng muốn thoát khỏi nghịch cảnh
hiện tại để được là chính mình. -> Vẻ đẹp tâm hồn của TB: nhân hậu, trung thực, thẳng thắn…
- Qua cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và Đế Thích, LQV gửi gắm triết lí nhân sinh sâu sắc:
+ Cuộc sống thật quý giá nhưng sống đúng là mình trọn vẹn với những giá trị mình có lại
càng quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người ta được sống tự nhiên hài
hòa giữa linh hồn và thể xác…
+Trong cuộc sống con người phải luôn đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản
thân mình để chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh
thần cao quý và sống một cuộc sống có ý nghĩa xứng đáng với con người… 3. Hợp - Lý luận văn học - Nghệ thuật:
+Kế thừa một cách sáng tạo cốt truyện dân gian.
+ Xây dựng tình huống, xung đột kịch độc đáo hấp dẫn.
+ Đối thoại kịch đậm chất triết lí, giàu kịch tính.
+ Hành động kịch của nhân vật phù hợp với tính cách.
+ Xây dựng được những hình ảnh mang tính ẩn dụ: “hồn” tượng trưng cho thế giới tinh
thần cao khiết của con người, “xác” tượng trưng cho những nhu cầu dục vọng bản năng của con người. -Nội dung:
+ Đoạn trích miêu tả thành công cuộc đối thoại giữa hồn TB và Đế Thích để từ đó thể
hiện khát vọng sống cao đẹp của nhân vật TB.
+ Đoạn trích nói riêng và tác phẩm nói chung góp phần thể hiện phong cách kịch LQV: sắc sảo, dữ dội. III. KB
Viết như bình thường thêm ý sau: Đoạn trích nói riêng và tác phẩm nói chung đã đánh
thức mỗi chúng ta: Hãy biết sống cho ra con người, đừng để bao giờ đánh mất chính bản
thân mình. Bởi ta hiểu rằng: “Cái chết không phải là điều mất mát lớn nhất trong cuộc
đời mà sự mất mát lớn nhất là để tâm hồn tàn lụi ngay khi còn đang sống” (Nooc - man Kusin)
Đề 3: Phân tích triết lí sống của Trương Ba trong đoạn văn: “Vì lòng quý mến ông,
tôi sẽ làm cu Tị … không còn cái vật quái gở mang tên “Hồn TB da hàng thịt” nữa” (Trang 151,152) I.MB: tham khảo đề 1 II.Thân bài:
1.Tổng: (viết thành 1 đoạn)
- Tố Hữu từng khẳng định: “Cuộc đời là nơi xuất bản và là nơi đi tới của văn học”. Quả
thực mỗi tác phẩm văn học là tấm gương phản chiếu diện mạo lịch sử của một thời kỳ.
Hồn Trương Ba da hàng thịt được viết năm 1981 nhưng mãi đến năm 1984 mới ra mắt
công chúng và là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ.
- Trương Ba chết không phải đúng với hạn số, với thiên mệnh mà do sự tắc trách của
Nam Tào, Bắc Đẩu. Để sửa sai Đế Thích cho hồn Trương Ba nhập vào xác anh hàng thịt.
Từ đó, hồn Trương Ba phải sống trong bi kịch “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”.
Ý thức được sự tha hóa của mình, hồn Trương Ba đau khổ, dằn vặt. Đau khổ hơn là
Trương ba bị chính những người thân yêu của mình từ chối, xa lánh . Ông trở nên xa lạ
ngay trong chính gia đình mình. Quá đau khổ và muốn được giải thoát khỏi bi kịch hiện
tại, Trương Ba châm nhang mời Đế Thích xuống. Đoạn trích nằm ở phần cuối cảnh VII
là lời đối thoại giữa hồn Trương Ba với Đế Thích, cũng là nơi để tác giả gửi gắm những triết lí nhân sinh. 2. Phân tích
- Khi được gợi ý nhập vào xác cu Tị, Trương Ba đã từ chối, hình dung bao điều rắc rối
khi một ông già 60 tuổi sống trong thân xác của 1 đứa trẻ 10 tuổi. TB tha thiết mong
muốn, cầu xin Đế Thích cho cu Tị được sống lại.
- Vì quý mến Trương Ba, Đế Thích đồng ý . Ông hứa hẹn: “Tôi sẽ làm cu Tị sống lại,
dù có bị phạt nặng” nhưng vẫn một mực chỉ quan tâm đến số phận Trương Ba “rốt
cuộc ông muốn nhập vào thân thể ai?”
- TB khẳng định: “Tôi đã nghĩ kĩ… Tôi không nhập vào hình thù ai nữa! Tôi đã chết
rồi, hãy để tôi chết hẳn!”
+ lời nói “nghĩ kĩ” cộng với chỉ dẫn sân khấu “sau một hồi lâu”, “nói chậm và khẽ”
-> cho thấy TB đã thấu trải tường tận mọi bi kịch trong quá khứ để đưa ra quyết định dứt khoát.
+ “Tôi đã chết rồi, hãy để tôi chết hẳn” -> TB mong muốn thuận quy luật tự nhiên,
chấm dứt bi kịch. “Chết hẳn” là quyết định khó khăn của TB vì con người ai cũng
mong muốn được sống, nhưng với hồn Trương Ba sống không được là chính mình thì
khổ hơn là chết nên ông lựa chọn cái “chết hẳn”.
-> TB muốn “chết hẳn” có nghĩa là TB khao khát 1 cuộc sống đích thực, không chấp
nhận sự tồn tại vật vờ, giả tạo. Đó cũng là khát vọng muôn đời của con người.
- Quan điểm về sai và sửa sai:
+ Trước sự quyết liệt của Trương Ba, Đế Thích tiếp tục thuyết phục TB : “Không thể
được, việc Trương Ba chết chỉ là một lầm lẫn của quan thiên đình. Cái sai ấy đã được
sửa bằng cách làm cho hồn ông được sống”-> ĐT cho rằng; sai thì có thể sửa và ĐT
đã cho hồn TB nhập vào xác hàng thịt. Càng sửa càng sai hơn.
+TB thẳng thắn vạch ra quan điểm sai lầm của ĐT: “Có những cái sai không thể sửa
được. Chắp vá gượng ép chỉ càng làm sai thêm. Chỉ có cách là đừng bao giờ sai nữa,
hoặc phải bù lại bằng một việc đúng khác” -> Không thể dùng cái sai để sửa sai, sai lại
càng sai. Cho nên chỉ có thể sửa sai bằng một việc đúng khác. Và việc đúng bây giờ là
“làm cu Tị sống lại” -> TB luôn canh cánh lo lắng cho sinh mạng thằng bé -> tấm lòng
nhân hậu, cao cả. “Còn tôi, cứ để tôi chết hẳn” -> khẳng định dứt khoát, kiên định lần thứ 2.
( Có thể liên hệ: Chí Phèo cuối cùng đã lựa chọn cái chết như sự giải thoát cho thảm
trạng tồn tại của mình, để bảo vệ phần “người” vừa được thức tỉnh của hắn).
- Quan điểm về sự sống:
+ ĐT khẳng định: “Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào”. -> Sự sống là quý giá và
con người phải sống bằng bất cứ giá nào. Với ĐT sống là sự tồn tại về mặt thể xác. Ông
có quan niệm một cách đơn giản, chủ quan nên ông mới cho hồn TB nhập vào xác hàng
thịt và không quan tâm đến bi kịch sống nhờ, sống gửi của TB.
+ TB phủ định suy nghĩ của Đế Thích. Ông cho rằng “Không thể sống với bất cứ giá
nào được”. Sự sống chỉ thực sự ý nghĩa khi được sống là chính mình, hài hòa giữa linh
hồn và thể xác. Ông khẳng định “có những cái giá đắt quá, không thể trả được”. Cái
giá mà hồn Trương Ba phải trả cho sự sống gượng ép của mình là rất đắt (gây đau khổ
cho ông và người thân), là bi kịch cay đắng mà ông thà chết còn hơn. Ông tâm sự chân
thành “từ lúc tôi có can đảm đi đến quyết định này, tôi bỗng cảm thấy mình lại là
Trương Ba thật, tâm hồn tôi lại trở lại thanh thản, trong sáng như xưa…” -> Khi đưa
ra quyết định dứt khoát, Trương Ba trở về là chính mình, tìm được sự bình yên của tâm hồn.
=>Trong cuộc đấu tranh không khoan nhượng với cái xấu, với sự tha hóa, dung tục,
tầm thường Trương Ba bộc lộ nhiều phẩm chất tốt đẹp: tấm lòng cao thượng, nhân
hậu, giàu lòng tự trọng, sự dũng cảm…
( Có thể liên hệ: Những kẻ tham sống sợ chết, và muốn sống bằng bất cứ giá nào: giặc
Minh trong “Bình Ngô đại cáo”: “vẫy đuôi xin cứu mạng”, “lê gối dâng tờ tạ tội”…
- Quan điểm về cái chết:
+ Đế Thích tiếp tục đưa ra những lý lẽ để khuyên nhủ Trương Ba: “Ông có biết ông
quyết định điều gì không? Ông sẽ không còn lại một chút gì nữa, không được tham dự
vào bất cứ nỗi vui buồn gì”. ĐT cho rằng chết là hết “không còn lại một chút gì nữa,
không được tham dự vào bất cứ nỗi vui buồn gì”. Ở một góc độ nào đó quan điểm của ĐT
chưa hoàn toàn đúng. Dù những người thân yêu của chúng ta không còn nữa nhưng họ
vẫn sống trong tiềm thức của những người còn sống….
+ Nhưng Trương Ba cũng không hề lung lay, ông vẫn quyết tâm với lựa chọn của mình
và chỉ rõ nghịch cảnh khi tiếp tục sông gửi vào xác anh hàng thịt: “Ông tưởng tôi không
ham sống hay sao? Nhưng sống thế này còn khổ hơn là chết. Mà không phải chỉ một
mình tôi khổ! Những người thân của tôi sẽ còn phải khổ vì tôi” TB khẳng định ông
cũng rất ham sống ông nhưng nếu sống 1 cuộc đời giả tạo, không được là chính mình thì
“còn khổ hơn là chết”. TB đã thật sự trở về là ông Trương Ba cao khiết, nhân hậu khi
xưa. Ông muốn chết đi để giữ lòng mình thanh cao, để ông còn “khuyên thằng con đi vào
con đường ngay thẳng”
- Quan niệm về chơi cờ:
+ Đế Thích khẳng định “Ông chính là lẽ tồn tại của tôi”. ĐT muốn ông Trương Ba sống
để chơi cờ với mình “Nhờ ông đánh cờ với tôi, người trên trời dưới đất mới biết tôi cao cờ như thế nào”
+ Trương Ba không chấp nhận mà phê phán: “Vì để chứng minh ông tồn tại mà tôi cứ
phải tiếp tục sống không phải là tôi ư?”, “Người ta đánh cờ là để rèn luyện tâm trí, để
sảng khoái minh mẫn hơn mà sống! Còn ông đánh cờ chỉ để chứng tỏ mình là tiên cờ”
-> TB vạch ra quan điểm sai lầm của ĐT. Ông cho rằng: những trò chơi trí tuệ như chơi
cờ là để giái trí, để rèn luyện trí tuệ, để sảng khoái minh mẫn để sống tốt hơn chứ không
phải là nơi để người ta so tài cao thấp, để thể hiện mình.
- Ông kiên quyết buộc Đế Thích phải giúp ông chết đi: “Ông hãy trả lời đi, ông có giúp
tôi không. Nếu ông từ chối, tôi sẽ…tôi đã nhất quyết, ông phải giúp tôi!”
-> khát khao chết đi của Trương Ba đã được đẩy lên đỉnh điểm, ông nhất quyết chết đi
chứ nhất định không chịu kiếp sống nhờ, sống gửi, “bên trong một đằng bên ngoài một nẻo”. * Ý nghĩa:
- Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và Đế Thích bộc lộ sự khác biệt về tư tưởng, quan
điểm, tính cách của 2 người. ĐT là vị tiên trên trời sống xa rời hiện thực phức tạp, đầy
nghịch cảnh của trần gian nên suy nghĩ giản đơn, hạn hẹp. Đoạn trích cho ta thấy được
khát vọng sống cao đẹp của Trương Ba. Đó là khát vọng muốn thoát khỏi nghịch cảnh
hiện tại để được là chính mình. -> Vẻ đẹp tâm hồn của TB: nhân hậu, trung thực, thẳng thắn…
- Qua cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và Đế Thích, LQV gửi gắm triết lí nhân sinh sâu sắc:
- + Cuộc sống thật quý giá nhưng sống đúng là mình trọn vẹn với những giá trị mình có
lại càng quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người ta được sống tự
nhiên hài hòa giữa linh hồn và thể xác. Sự sống có ý nghĩa khi mỗi người không chỉ biết
sống cho mình mà còn biết sống, vun đắp, hi sinh cho hạnh phúc người khác. Đây là lối
sống vị tha, cao thượng.
+Trong cuộc sống con người phải luôn đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản
thân mình để chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh
thần cao quý và sống một cuộc sống có ý nghĩa xứng đáng với con người… 3. Hợp - Lý luận văn học - Nghệ thuật:
+Kế thừa một cách sáng tạo cốt truyện dân gian.
+ Xây dựng tình huống, xung đột kịch độc đáo hấp dẫn.
+ Đối thoại kịch đậm chất triết lí, giàu kịch tính.
+ Hành động kịch của nhân vật phù hợp với tính cách.
+ Xây dựng được những hình ảnh mang tính ẩn dụ: “hồn” tượng trưng cho thế giới tinh
thần cao khiết của con người, “xác” tượng trưng cho những nhu cầu dục vọng bản năng của con người. -Nội dung:
+ Đoạn trích miêu tả thành công cuộc đối thoại giữa hồn TB và Đế Thích để từ đó thể
hiện triết lí sống cao đẹp của nhân vật TB.
+ Đoạn trích nói riêng và tác phẩm nói chung góp phần thể hiện phong cách kịch LQV: sắc sảo, dữ dội. III. KB
Viết như bình thường thêm ý sau: Đoạn trích nói riêng và tác phẩm nói chung đã đánh
thức mỗi chúng ta: Hãy biết sống cho ra con người, đừng để bao giờ đánh mất chính bản
thân mình. Bởi ta hiểu rằng: “Cái chết không phải là điều mất mát lớn nhất trong cuộc
đời mà sự mất mát lớn nhất là để tâm hồn tàn lụi ngay khi còn đang sống” (Nooc - man Kusin)
Document Outline

• Đề 1: Phân tích cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba
• II. Thân bài
• * LUẬN ĐIỂM 2: HTB phê phán xác anh hàng thịt chỉ
• *LUẬN ĐIỂM 3: HTB đuối lý trước lý lẽ ti tiện của
• *LUẬN ĐIỂM 4: Xác hàng thịt đề nghị hai bên giảng
• b.Ý nghĩa:
• 3.Hợp
• III. KB
• II.Thân bài:
• 2.Phân
• * Ý nghĩa:
• 3.Hợp
• III.KB
• II.Thân bài:
• 2.Phân tích
• -Quan điểm về sai và sửa sai:
• -Quan điểm về sự sống:
• -Quan điểm về cái chết:
• - Quan niệm về chơi cờ:
• * Ý nghĩa:
• 3.Hợp
• III.KB