Phân tích đoạn trích Hồn Trương Ba, da hàng thịt | Văn mẫu lớp 12
Phân tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt gồm 8 bài văn mẫu siêu hay kèm theo gợi ý cách viết chi tiết. Qua phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba, da hàng thịt các bạn học sinh có thể lựa chọn cho mình một cách tiếp cận, một giọng điệu văn thích hợp, để sau đó nó trở thành kiến thức tâm đắc của chính mình.
Preview text:
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Dàn ý phân tích bài Hồn Trương ba, da hàng thịt I. Mở bài
Giới thiệu về Lưu Quang Vũ, tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt: Lưu Quang Vũ
là một hiện tượng của sân khấu kịch trường những năm tám mươi của thế kỉ XX, là
một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học Việt Nam. Một trong
những tác phẩm xuất sắc của ông là vở Hồn Trương Ba, da hàng thịt. II. Thân bài
1. Cuộc đối thoại giữa hồn và xác a. Hồn Trương Ba:
- Cho rằng mình vẫn có một đời sống nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn.
- Xem xác anh hàng thịt chỉ là cái vỏ bên ngoài: âm u, đui mù, không có tư tưởng,
không có cảm xúc, nếu có thì chỉ là những thứ thấp kém.
=> Hồn Trương Ba phủ nhận vai trò của xác anh hàng thịt.
- Thái độ: từ chối quả quyết, mạnh mẽ sang ấp úng, bịt tai lại, tuyệt vọng. b. Xác anh hàng thịt:
- Cho rằng hồn Trương Ba không thể tách khỏi xác anh hàng thịt, mọi việc làm, hành
động của hồn Trương Ba đều chịu sự chi phối của xác anh hàng thịt.
- Thái độ: từ giễu cợt sang quả quyết, mạnh mẽ, lấn át và cuối cùng thắng thế.
=> Cuộc đấu tranh giữa phần con và phần người, giữa đạo đức và tội lỗi, giữa khát vọng và dục vọng.
2. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và mọi người trong gia đình
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
a. Hồn Trương Ba: cho rằng mình vẫn có một đời sống riêng, nguyên vẹn, trong sạch và thẳng thắn
b. Những người thân trong gia đình:
- Vợ Trương Ba: đau đớn trước sự thay đổi của Trương Ba: “ông đâu còn là ông”, một
mực muốn rời khỏi gia đình “đi cày thuê làm mướn ở đâu cũng được… đi biệt”.
- Cháu gái: không chịu nhận ông, cho rằng ông nội của mình đã chết mà thay vào đó
là một Trương Ba vô cùng vụng về, thô lỗ “Từ nay ông không được động vào cây cối
trong vườn của ông tôi nữa!... chân ông to bè như cái xẻng, giẫm nát lên cả cây sâm quý mới ươm”.
- Con dâu: cảm thông, chia sẻ và yêu thương với Trương Ba hơn trước nhưng vẫn
không nhận ra Trương Ba của trước đây nữa.
=> Mỗi người trong gia đình ở một vị trí, một thái độ khác nhau nhưng đều có điểm
chung là thấy Trương Ba đã thay đổi, không còn nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn.
- Kết quả: Trương Ba vỡ lẽ, nhận ra sự thay đổi của bản thân và sự lấn át của phần xác
đối với phần hồn trong ông.
3. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và Đế Thích; quyết định của Trương Ba
a. Trương Ba đã tự nhận ra: Con người sống cần có sự hài hòa giữa thể xác và tâm
hồn, cần được sống là chính mình và cần phải sống có ý nghĩa.
b. Quan điểm khác biệt giữa Trương Ba và Đế Thích:
- Đế Thích: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết”. - Trương Ba:
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
• Không được bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được: “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”.
• “Không thể sống với bất cứ giá nào được. Có những cái giá quá đắt, không thể
trả được tâm hồn tôi lại trở lại thanh thản, trong sáng như xưa”.
- Hành động mang tính bước ngoặt của Trương Ba: Trả lại xác cho anh hàng thịt còn Trương Ba sẽ chết.
- Phép thử của Đế Thích: Trương Ba sẽ nhập vào xác cu Tị.
- Kết quả: Trương Ba đã yêu cầu Đế Thích để cho cu Tị sống còn mình thì chết. 4. Nghệ thuật
Xây dựng tình huống xung đột kịch độc đáo, ngôn ngữ đối thoại đậm chất triết lí, độc
thoại nội tâm giúp bộc lộ tính cách nhân vật… III. Kết bài
Khẳng định giá trị của Hồn Trương Ba da hàng thịt, cảm nhận chung về tác phẩm:
Qua đoạn trích Hồn Trương Ba, da hàng thịt, tác giả muốn gửi gắm thông điệp được
sống là người quý giá thật nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn với những
giá trị mình vốn cố và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi
con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn.
Phân tích Hồng Trương Ba da hàng thịt - Mẫu 1
Trong làng kịch nói Việt Nam, có lẽ ai cũng biết đến Lưu Quang Vũ - một hiện tượng
đặc biệt của sân khấu kịch trường những năm tám mươi của thế kỉ XX. Tuy có tài ở
nhiều lĩnh vực như viết truyện ngắn, soạn kịch, làm thơ, vẽ tranh... nhưng ông được
xem là một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học nghệ thuật Việt nam hiện đại.
Trong các vở kịch của Lưu Quang Vũ, đáng chú ý nhất là vở "Hồn Trương Ba, da
hàng thịt". Bằng nghệ thuật xây dựng nội tâm độc đáo, cảnh VII, đoạn cuối vở kịch
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
đem đến cho người đọc nhiều vấn đề tư tưởng sâu sắc qua nhân vật Trương Ba trong thân xác anh hàng thịt.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt là vở kịch được Lưu Quang Vũ viết năm 1981, công
diễn lần đầu tiên năm 1984, sau đó được diễn lại nhiều lần trong và ngoài nước. Từ
cốt truyện dân gian, Lưu Quang Vũ đã xây dựng lại thành một vở kịch nói hiện đại và
lồng vào đó nhiều triết lí nhân văn về cuộc đời và con người. Trong tác phẩm, Trương
Ba là một ông lão gần sáu mươi, thích trồng vườn, yêu cái đẹp, tâm hồn thanh nhã, giỏi đánh cờ.
Chỉ vì sự tắc trách của Nam Tào gạch nhầm tên mà Trương Ba chết oan. Theo lời
khuyên của "tiên cờ" Đế Thích, Nam Tào, Bắc Đẩu "sửa sai" bằng cách cho hồn
Trương Ba được tiếp tục sống trong thân xác của anh hàng thịt mới chết gần nhà.
Nhưng điều đó lại đưa Trương Ba và một nghịch cảnh khi linh hồn mình phải trú nhờ vào người khác.
Do phải sống tạm bợ, lệ thuộc, Trương Ba dần bị xác hàng thịt làm mất đi bản chất
trong sạch, ngay thẳng của mình. Ý thức được điều đó, Trương Ba dằn vặt, đau khổ và
quyết định chống lại bằng cách tách ra khỏi xác thịt. Qua các cuộc đối thoại của
Trương Ba, tác giả dần tạo nên một mạch truyện dẫn dắt người xem hiểu sâu hơn về Trương Ba.
Có thể nói Trương Ba đã chết một cách vô lí, ai cũng biết cái chết của Trương Ba là
do sự vô tâm và tắc trách của Nam Tào. Nhưng sự sửa sai của Nam Tào và Bắc Đẩu
theo lời khuyên của Đế Thích nhằm trả lại công bằng cho Trương Ba lại đẩy Trương
Ba vào một nghịch cảnh vô lý hơn là linh hồn mình phải trú nhờ trong thể xác của kẻ
khác. Do phải sống nhờ thể xác anh hàng thịt, hồn Trương Ba đành phải chiều theo
một số nhu cầu hiển nhiên của xác thịt.
Linh hồn nhân hậu, trong sạch, bản tính ngay thẳng của Trương Ba xưa kia, nay vì
phải sống mượn, vá lắp, tạm bợ và lệ thuộc nên chẳng những đã không sai khiến được
xác thịt thô phàm của anh hàng thịt mà trái lại còn bị cái xác thịt ấy điều khiển. Đáng
sợ hơn, linh hồn Trương Ba dần dần bị nhiễm độc bởi cái tầm thường của xác thịt anh
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
đồ tể. Hồn Trương Ba đang ở trong tâm trạng vô cùng bức bối, đau khổ (Những câu
cảm thán ngắn, dồn dập cùng với ước nguyện khắc khoải).
Hồn bức bối bởi không thể nào thoát ra khỏi cái thân xác mà hồn ghê tởm. Hồn đau
khổ bởi mình không còn là mình nữa. Trương Ba bây giờ vụng về, thô lỗ, phũ phàng
lắm. Hồn Trương Ba cũng càng lúc càng rơi vào trạng thái đau khổ, tuyệt vọng. Ý
thức được điều đó linh hồn Trương Ba dằn vặt, đau khổ và quyết định chống lại bằng
cách tách ra khỏi xác thịt để tồn tại độc lập, không lệ thuộc vào thể xác.
Xác hàng thịt biết rõ những cố gắng đó là vô ích, đã cười nhạo hồn Trương Ba, tuyên
bố về sức mạnh âm u, đui mù ghê gớm của mình, ranh mãnh dồn hồn Trương Ba vào
thế đuối lí và hơn nữa, ve vãn hồn Trương Ba thỏa hiệp vì, theo lí lẽ của xác thịt là
"chẳng còn cách nào khác đâu", vì cả hai "đã hoà vào nhau làm một rồi". Trước những
"lí lẽ ti tiện" của xác thịt, Trương Ba đã nổi giận, đã khinh bỉ, đã mắng mỏ xác thịt hèn
hạ nhưng đồng thời cũng ngậm ngùi thấm thía nghịch cành mà mình đã lâm vào, đành
nhập trở lại vào xác thịt trong tuyệt vọng.
Hai hình tượng hồn Trương Ba và xác hàng thịt ở đây mang ý nghĩa ẩn dụ. Một bên
đại diện cho sự trong sạch, nhân hậu và khát vọng sống thanh cao, xứng đáng với
danh nghĩa con người và một bên là sự tầm thường, dung tục. Nội dung cuộc đối thoại
xoay quanh một vấn đề giàu tính triết lí, thể hiện cuộc đấu tranh dai dẳng giữa hai mặt
tồn tại trong một con người.
Từ đó nói lên khát vọng hướng thiện của con người và tầm quan trọng của việc tự ý
thức, tự chiến thắng bản thân. Màn đối thoại này cho thấy: Trương Ba được trả lại
cuộc sống nhưng là một cuộc sống đáng hổ thẹn vì phải sống chung với sự dung tục
và bị sự dung tục đồng hoá. Không chỉ dừng lại ở đó, tác giả cảnh báo: khi con người
phải sống trong dung tục thì tất yếu cái dung tục sẽ ngự trị, sẽ thắng thế, sẽ lấn át và sẽ
tàn phá những gì trong sạch, đẹp đẽ, cao quý trong con người.
Không phải ngẫu nhiên, tác giả không đưa anh con trai thực dụng của Trương Ba vào
cuộc đối thoại của Trương Ba với những người thân. Các cuộc đối thoại với vợ con
dâu và cháu gái càng làm cho Trương Ba đau khổ hơn. Ông hiểu những gì mình đã,
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
đang và sẽ gây ra cho người thân là rất tệ hại mặc dù ông không hề muốn điều đó.
Thái độ của vợ trương Ba, con đâu và cháu gái trước sự biến đổi và tha hoá của Trương Ba.
Vợ Trương Ba buồn bã, đau khổ nhưng vốn bàn tính vị tha nên định nhường Trương
Ba cho cô vợ anh hàng thịt. Chị con dâu là người sâu sắc, chín chắn, hiểu điều hơn lẽ
thiệt. Chị cảm thấy thương bố chồng trong tình cảnh trớ trêu. Chị biết ông khổ lắm,
"khổ hơn xưa nhiều lắm".
Những nỗi buồn đau trước tình cảnh gia đình "như sắp tan hoang ra cả" khiến chị
không thể bấm bụng mà đau, chị đã thốt thành lời cái nỗi đau đó: "Thầy bảo con: Cái
bên ngoài là không đáng kể, chỉ có cái bên trong, nhưng thầy ơi, con sợ lắm, bởi con
cảm thấy, đau đớn thấy... mỗi ngày thầy một đổi khác dần, mất mát dần, tất cả cứ như
lệch lạc, nhòa mờ dần đi, đến nối có lúc chính con cũng không nhận ra thầy nữa...".
Trái lại, cái Gái, cháu Trương Ba thì phản ứng quyết liệt và dữ dội. Tâm hồn tuổi thơ
vốn trong sạch, không chấp nhận sự tầm thường, dung tục nên không chấp nhận người
ông trong thể xác anh hàng thịt thô lỗ. Cái Gái, cháu ông giờ đây đã không cần phải
giữ ý. Nó một mực khước từ tình thân (tôi không phải là cháu ông... Ông nội tôi chết
rồi). Cái Gái yêu quý ông nó bao nhiêu thì giờ đây nó không thể chấp nhận cái con
người có "bàn tay giết lợn", bàn chân "to bè như cái xẻng" đã làm "gãy tiệt cái chồi
non", "giẫm lên nát cả cây sâm quý mới ươm" trong mảnh vườn của ông nội nó.
Nó hận ông vì ông chữa cái diều cho cu Tị mà làm gãy nát khiến cu Tị trong cơn sốt
mê man cứ khóc, cứ tiếc, cứ bắt đền. Với nó, "Ông nội đời nào thô lỗ, phũ phàng như
vậy". Nỗi giận dữ của cái Gái đã biến thành sự xua đuổi quyết liệt: "Ông xấu lắm, ác
lắm! Cút đi! Lão đồ tể, cút đi!". Tuy nhiên, họ chỉ là những người dân thường, họ
không giúp gì được cho tình trạng hiện tại của Trương Ba.
Tình huống kịch thúc đẩy Trương Ba phải lựa chọn và sau màn độc thoại nội tâm (hồn
Trương Ba thách thức xác anh hàng thịt: "có thật là không còn cách nào khác?" và
phản kháng quyết liệt: "Không cần đến cái đời sống do mày mang lại! Không
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
cần!"). !". Đây là lời độc thoại có tính chất quyết định dẫn tới hành động châm hương
gọi Đế Thích một cách dứt khoát.
Gặp lại Đế Thích, Trương Ba thể hiện thái độ kiên quyết chối từ, không chấp nhận cái
cảnh phải sống bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo nữa và muốn được là mình
một cách toàn vẹn "Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi
muốn được là tôi toàn vẹn". Qua lời thoại này của nhân vật Trương Ba. Lưu Quang
Vũ muốn gửi gắm vào đó thông điệp: Con người là một thể thống nhất, hồn và xác
phải hài hoà. Không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thể xác phàm tục tội lỗi.
Khi con người bị chi phối bởi những nhu cầu bản năng của thân xác thì đừng đổ lỗi
cho thân xác và tự an ủi, vỗ về mình bằng vẻ đẹp siêu hình của tâm hồn. Lúc đầu Đế
Thích ngạc nhiên nhưng khi hiểu ra thì khuyên Trương Ba nên chấp nhận vì thế giới
vốn không toàn vẹn, dưới đất, trên trời đều thế cả. Nhưng Trương Ba không chấp
nhận lí lẽ đó. Trương Ba thẳng thắn chỉ ra sai lầm của Đế Thích: "Sống nhờ vào đồ
đạc, của cải người khác đã là chuyện không nên này đến cái thân tôi cũng phải sống nhờ anh hàng thịt.
Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống thế nào thì ông chẳng cần biết".
Sống thực sự cho ra con người quả không hề dễ dàng, đơn giản. Khi sống nhờ, sống
gửi, sống chắp vá, khi không được là mình thì cuộc sống ấy thật vô nghĩa. Lòng tốt
hời hợt thì chẳng đem lại điều gì thực sự có ý nghĩa cho ai mà sự vô tâm còn tệ hại
hơn, nó đẩy người khác vào nghịch cảnh, vào bi kịch!
Đế Thích định tiếp tục sửa sai của mình và của Tây Vương Mẫu bằng một giải pháp
khác, tệ hại ít hơn là cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị nhưng Trương Ba đã kiên
quyết từ chối, không chấp nhận cái cảnh sống giả tạo, mà theo ông là chỉ có lợi cho
đám chức sắc tức lão lí trưởng và đám trương tuần, không chấp nhận cái cuộc sống mà
theo ông là còn khổ hơn là cái chết. Trương Ba kêu gọi Đế Thích hay sửa sai bằng
một việc làm đúng, đó là trả lại linh hồn cho bé Tị.
Đế Thích cuối cùng cũng đã thuận theo đề nghị của Trương Ba với lời nhận xét: "Con
người hạ giới các ông thật kì lạ". Người đọc, người xem có thể nhận ra những ý nghĩa
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
triết lí sâu sắc và thấm thía qua hai lời thoại này. Thứ nhất, con người là một thể thống
nhất, hồn và xác phải hài hòa. Không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân
xác phàm tục, tội lỗi. Khi con người bị chi phối bởi những nhu cầu bản năng của thân
xác thì đừng chỉ đổ tội cho thân xác, không thể tự an ủi, vỗ về mình bằng vẻ đẹp siêu hình của tâm hồn.
Thứ hai, sống thực sự cho ra con người quả không hề dễ dàng, đơn giản. Khi sống nhờ,
sống gửi, sống chắp vá, khi không được là mình thì cuộc sống ấy thật vô nghĩa.
Những lời thoại của Hồn Trương Ba với Đế Thích chứng tỏ nhân vật đã ý thức rõ về
tình cảnh trớ trêu, đầy tính chất bi hài của mình, thấm thía nỗi đau khổ về tình trạng
ngày càng vênh lệch giữa hồn và xác, đồng thời càng chứng tỏ quyết tâm giải thoát
nung nấu của nhân vật trước lúc Đế Thích xuất hiện.
Qua màn đối thoại, có thể thấy tác giả gửi gắm nhiều thông điệp vừa trực tiếp vừa
gián tiếp, vừa mạnh mẽ, quyết liệt vừa kín đáo và sâu sắc về thời chúng ta đang sống.
Tuy vậy, chỉ cần nhấn mạnh ở đây vẻ đẹp tâm hồn của những người lao động trong
cuộc đấu tranh chống lại sự dung tục, giả tạo để bảo vệ quyền được sống toàn vẹn,
hợp với lẽ tự nhiên cùng sự hoàn thiện nhân cách. Chất thơ của kịch Lưu Quang Vũ
cũng được bộc lộ ở đây.
Trương Ba trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn được trong
sạch và hoá thân vào các sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người
thân yêu của mình. Cuộc sống lại tuần hoàn theo quy luật của muôn đời. Màn kết với
chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan đồng thời
truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực.
Không chí có ý nghĩa triết lí về nhân sinh, về hạnh phúc con người, trong vở kịch nói
chung và đoạn kết nói riêng, Lưu Quang Vũ muốn góp phần phê phán một số biểu
hiện tiêu cực trong lối sống lúc bấy giờ: Thứ nhất, con người đang có nguy cơ chạy
theo những ham muốn tầm thường về vật chất, chỉ thích hưởng thụ đến nỗi trở nên phàm phu, thô thiển.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Thứ hai, lấy cớ tâm hồn là quý, đời sống tinh thần là đáng trọng mà chẳng chăm lo
thích đáng đến sinh hoạt vật chất, không phấn đấu vì hạnh phúc toàn vẹn. Cả hai quan
niệm, cách sống trên đều cực đoan, đáng phê phán. Ngoài ra, vở kịch còn đề cập đến
một vấn đề cũng không kém phần bức xúc, đó là tình trạng con người phải sống giả,
không dám và cũng không được sống là bản thân mình. Đấy là nguy cơ đẩy con người
đến chỗ bị tha hóa do danh và lợi.
Với tất cả những ý nghĩa đó, đoạn trích rất tiêu biểu cho phong cách viết kịch của Lưu Quang Vũ.
Phân tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt - Mẫu 2
Lưu Quang Vũ là một tài năng đa dạng nhưng kịch là phần đóng góp đặc sắc nhất. ông
được coi là một hiện tượng đặc biệt của sân khấu, một trong những nhà soạn kịch tài
năng nhất của văn học Việt Nam hiện đại. “Hồn Trương Ba da hàng thịt” là một trong
những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ. Từ cốt truyện dân gian ông xây dựng
lên một vở kịch hiện đại chứa đựng nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng và triết lí nhân sinh sâu sắc.
Vở kịch viết năm 1981 nhưng đến năm 1984 mới ra mắt công chúng, được công diễn
nhiều lần trên sân khấu trong và ngoài nước. Văn bản trích trong SGK thuộc cảnh VII
và đoạn kết của vở kịch diễn tả sự đau khổ, dằn vặt và quyết định cuối cùng thật cao
thượng của hồn Trương Ba.
Xung đột giữa hồn và xác là xung đột trung tâm của vở kịch. Đến cảnh VII, xung đột
lên tới đỉnh điểm cần phải giải quyết. Sau mấy tháng sống nhờ trong xác hàng thịt một
cách trái tự nhiên, hồn Trương Ba trở nên xa lạ với người thân và tự chán chính mình:
“Không!Không!Tôi không muốn sống như thế này mãi! Tôi chán cái chỗ ở không
phải của tôi này lắm rồi, chán lắm rồi!”. Tình huống kịch bắt đầu từ chi tiết này.
Trong khi hồn rất muốn thoát ra khỏi thân xác kềnh càng , thô lỗ của anh hàng thịt thì
xác lại cứ muốn tồn tại mãi tình trạng này. Và cuộc đối thoại giữa hồn và xác diễn ra:
Xác chê hồn là cao khiết nhưng vô dụng. Xác tự hào với sức mạnh đui mù của mình,
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
tự hào đã dụ dỗ, sai khiến được hồn vào những dục vọng của mình. Lí lẽ của xác thật
đê tiện nhưng cũng rất thực tế khiến hồn không có cơ sở biện bác.
Dường như xác đã thắng.Trong cuộc đối thoại với xác, hồn ngày càng đuối lí, càng ra
vẻ quát tháo, nạt nộ càng chứng tỏ sự lúng túng bất lực. Trong xác anh hàng thịt, hồn
Trương Ba cứ bị tha hóa dần. giờ đây dù không muốn , hồn Trương Ba cũng đã trở
nên thô lỗ, vụng về, phũ phàng , lạnh lùng,tàn bạo chứ không còn hiền hậu, nhẹ nhàng
như Trương Ba- người làm vườn ngày xưa. Dù có trốn chạy , hồn Trương Ba không
thể phủ nhận sự thay đổi đó. Sự chống đối của hồn ngày càng yếu dần.
Tuy mắng xác ti tiện nhưng hồn đành kêu trời vì phải đầu hàng tuyệt vọng. Đoạn đối
thoại khẳng định ý nghĩa của sự thống nhất linh hồn và thể xác, giữa bên trong và bên
ngoài. Đây là một vấn đề có tính chất khái quát cao, bao trùm nhiều mặt của đời sống
xã hội. Hồn Trương Ba rơi vào bi kịch bị tha hóa, Qua tình cảnh này tác giả cảnh báo:
Khi con người sống chung với dung tục sẽ bị dung tục lấn át, ngự trị và tàn phá những
gì tốt đẹp cao quý của con người.
Tất cả mọi người trong gia đình dù đã cố chịu đựng để thích nghi với hoàn cảnh mới
nhưng ngày càng không thể chấp nhận sự thật quái gở trong nhà mình. “Cái quý giá
nhất của con người là cuộc sống nhưng không phải bất cứ cách sống, kiểu sống nào.
Sống mà đánh mất bản thân, sống giả dối với mọi người, với chính mình, sống như
Hồn Trương Ba đang sống thì thà chết còn hơn”.
Và hồn quyết định gọi mời tiên Đế Thích Xuống trần để thực hiện mong muốn của
mình. Sau cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba với tiên Đế Thích. Trương Ba trả lại
xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn được trong sạch và hóa thân vào
các sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu của mình,.
Cuộc sống lại tuần hoàn theo quy luật muôn đời.
Thông qua đoạn trích vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” Lưu Quang Vũ muốn
gửi tới người đọc thông điệp: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống
đúng là mình , sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn giá trị hơn.
Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
thể xác và tâm hồn. Con người phải luôn luôn biết đấu tranh với những nghịch cảnh,
với chính mình, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.
Phân tích Hồn Trương Ba da hàng thịt - Mẫu 3
Một triết gia người Đức đã từng nói: “Anh phải trở về cái gì của chính anh”. Câu nói
ấy là tiếng nói phải được sống là chính mình để trở thành một con người hoàn thiện.
Tiếng nói ấy cũng gợi chúng ta nghĩ tới vở kịch “ Hồn Trương Ba, da hàng thịt” của
nhà viết kịch Lưu Quang Vũ, thông qua nhân vật Hồn Trương Ba cũng bật lên tiếng
gọi, lời khẩn cầu tha thiết được sống là chính mình “Không thể sống bên trong một
đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”. Chỉ với câu nói ấy
nhưng cũng toát lên một nỗi niềm, nỗi bi kịch đau đớn cùng khát vọng chính đáng của
chính nhân vật Hồn Trương Ba.
Trước tiên, xét về thể loại văn học, bi kịch có thể được hiểu là một thể loại kịch trong
đó chứa đựng những mâu thuẫn, xung đột căng thẳng, gay gắt giữa cái thiện và cái ác,
cái tốt và cái xấu, giữa cái cao cả và cái thấp hèn do vậy mà nhân vật bi kịch thường
xuất phát điểm là những con người hiền lành, lương thiện do các yếu tố chủ quan hay
khách quan bị đẩy vào bi kịch, khiến mình trở nên khác đi không còn giống như ban
đầu song họ vẫn ý thức được điều đó nên bị rơi vào trạng thái đau khổ, bế tắc, trăn trở
tìm lối thoát cho mình nhưng kết thúc thường là cái chết của nhân vật.
Soi chiếu cách hiểu trên vào nhân vật Hồn Trương Ba, ta nhận thấy nhân vật ấy là một
nhân vật bi kịch. Đó là nỗi bi kịch tinh thần đau đớn của nhân vật. Bi kịch ấy xuất
phát từ nỗi niềm muốn sửa sai của Đế Thích-một quan nhà trời và là bạn chơi cờ của
ông Trương Ba đã nhập hồn Trương Ba vào xác anh hàng thịt. Từ đây mâu thuẫn bắt
đầu nảy sinh, một con người mà được kết hợp bởi hai thực thể hoàn toàn đối lập, trái
ngược nhau. Một Trương Ba yêu thiên nhiên, yêu gia đình, hòa nhã với mọi người, có
tài đánh cờ giỏi lại kết hợp với xác anh hàng thịt là một tên đồ tể giết lợn, thô lỗ, cộc
cằn, ham rượu, ham đàn bà. Giữa hai thực thể đối lập nhau đã dần dần khiến Hồn
Trương Ba tha hóa, biến chất. Hồn người này kết hợp với xác người kia là việc đi
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
ngược lại với quy luật tự nhiên vốn có, một sự áp đặt tùy tiện, máy móc. Cuối cùng
Hồn Trương Ba biến chất một cách đau đớn, thảm hại, xót xa. Về hành động, Trương
Ba không còn thường hay đánh cờ nữa, trí tuệ không còn được minh mẫn, sáng suốt.
Là một người làm vườn, cây cối vốn là một thứ mà trước đây ông hết sức yêu quý và
nâng niu, nay ông còn phá hoại cả chúng trên thân xác xù xì, thô kệch và nặng nề của
anh hàng thịt: “ông làm gãy tiệt cái chồi non… chân ông giẫm lên nát cả cây sâm quý
mới ươm” trong vườn, còn “làm hỏng mất cái diều đẹp mà cu Tị rất quý”, “lãm gãy cả
nan rách giấy” thậm chí “Trương Ba tát người con trai toét máu mồm, máu mũi”. Về
cách sống, dường như tính cách Trương Ba thay đổi hẳn, không còn hiền hậu, vui vẻ,
tốt bụng với những người trong gia đình và cả với mọi người xung quanh. Ông trở nên
cộc cằn, thô lỗ, lại còn bị thân xác lấn át khi ham muốn vợ anh hàng thịt, đứng cạnh
vợ anh hàng thịt, ông cảm thấy “tay chân run rẩy, hơi thở nóng rực”. Như vậy từ hành
động tới cách sống của Hồn Trương Ba hoàn toàn biến mất, tha hóa chính là nỗi đau
đớn của Hồn Trương Ba. Bởi vì ông hiểu rằng cái tôi của mình trước đây, của một
người làm vườn vốn là biểu tượng của cái đẹp song giờ đây, con người ấy lại hòa vào
xác anh hàng thịt lại là biểu tượng của sự thô lỗ, cộc cằn, hung bạo, ham dục vọng thì
thử hỏi làm sao mà không tha hóa, biến chất sao được. Chính Hồn Trương Ba đã phải
bộc lộ rằng: “ Không thể sống bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn
được là tôi toàn vẹn”. Lời nói của Hồn Trương Ba biểu hiện nỗi day dứt, giày vò khi
con người ngày trước bị biến mất hoàn toàn, quyết liệt bày tỏ với một thái độ dứt
khoát “ Không! Không! Tôi không muốn sống như thế này mãi! Tôi chán cái chỗ ở
không phải của tôi này lắm rồi, chán lắm rồi! Cái thân thể kềnh càng thô lỗ này ta bắt
đầu sợ mi, ta chỉ muốn rời mi ngay tức khắc ”. Không dừng lại ở đó, Hồn Trương Ba
còn bộc lộ sự ghê tởm, chán chường của mình trước thân xác của anh hàng thịt “ Nếu
cái hồn của ta có hình thù riêng ” , ta sẽ “ tách ra khỏi cái xác này dù chỉ là một lát ”.
Qua những suy nghĩ và lời nói của nhân vật Hồn Trương Ba ta có thể thấy rõ Lưu
Quang Vũ đã đi sâu vào đời sống nội tâm nhân vật, thấu hiểu và cảm thông với nỗi
đau đớn của Hồn Trương Ba.
Song bi kịch của Hồn Trương Ba không chỉ dừng lại ở đó, ông lại lâm vào bi kịch thứ
hai có phần đau đớn hơn bi kịch trước. Đó là khi ông bị gia đình nghi ngờ, xem
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
thường và xa lánh. Tất cả mọi người thân trong gia đình từ người vợ, người con trai cả,
đứa cháu gái và cả người con dâu ai ai cũng xa lạ, nghi ngờ và xem thường ông vì họ
không tìm thấy ở ông một ông Trương Ba làm vườn của ngày trước hiền lành, đôn hậu.
Khi Hồn Trương Ba gần vợ anh hàng thịt khiến ông “ tay chân run rẩy, hơi thở nóng
rực” biểu thị sự ham muốn trỗi dậy không còn “ sự hiền lành, vui vẻ, tốt lành” như
xưa, đến nỗi cả vợ ông khi nhìn thấy chồng mình trước tình cảnh như thế, vừa thương
vừa giận vừa ghen và muốn xa lánh ông ngay lập tức. Bà vợ đã tâm sự thẳng thắn với
ông: “ Ông đâu còn là ông, đâu còn là ông Trương Ba làm vườn ngày xưa” và bà
quyết định “ Có lẽ tôi phải đi… đi cấy thuê, làm mướn, ở đâu cũng được…, đi biệt…
Để ông được thảnh thơi… với cô vợ hàng thịt… Còn hơn là thế này…”. Những suy
nghĩ này của vợ Trương Ba xuất phát từ nỗi đau trong tâm hồn người vợ, khi biết
chồng mình đâu còn là con người của trước đây. Rồi người con trai cả, trước kia đều
vâng lời lắng nghe ý kiến của cha nhưng nay anh lại “ quyết định, dứt khoát sẽ bán
khu vườn để có tiền mở thêm vốn liếng cửa hàng thịt” dù Hồn Trương Ba không chấp
nhận. Và hình ảnh cái Gái vốn rất yêu thương, kính mến ông nội nay cũng không thừa
nhận ông đồng thời lên án sự thô bạo, tàn nhẫn, giẫm nát cây cối trong vườn, phá hỏng
cái diều của cu Tị và phẫn nộ hét lên: “ Ông xấu lắm, ác lắm ! Cút đi ! Lão đồ tể cút
đi !” rồi lại nói tiếp: “ Nếu ông nội tôi hiện về được, hồn ông nội tôi sẽ bóp cổ ông”.
Ngay cả người con dâu cảm thông, hiểu rõ nỗi đau khổ của bố chồng nhưng sâu trong
thâm tâm vẫn nghi ngờ người bố chồng hiện nay. Người con dâu đã tâm sự với ông:
“ Thầy bảo con: Cái bên ngoài là không đáng kể, chỉ có cái bên trong, nhưng thầy ơi,
con sợ lắm, bởi con cảm thấy, đau đớn thấy… mỗi ngày thầy một đổi khác dần, mất
mát dần, tất cả cứ như lệch lạc, nhòa mờ dần đi, đến nỗi có lúc chính con cũng không
nhận ra thầy nữa”. Lời tự bạch của người con dâu rất đỗi chân thật, cảm thông nỗi khổ
của bố chồng khi đánh mất những gì tốt đẹp của ngày xưa rồi cô lại tiếp tục nói:
“Thầy ơi! Làm sao, làm sao giữ được thầy ở lại, hiền hậu, vui vẻ, tốt lành như thầy
của chúng con ngày xưa”. Hàng loạt những suy nghĩ từ người thân trong gia đình đã
chứng tỏ ai ai cũng xa lánh, nghi ngờ, xem thường Trương Ba hiện tại.Như vậy, giữa
hai thực thể là người làm vườn biểu tượng cho cái đẹp và thân xác tên đồ tể biểu
tượng cho cái xấu, cái ác đã làm cho Trương Ba không còn nguyên vẹn “hồn nào xác
ấy” như xưa được nữa.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Chính vì lâm vào hai bi kịch như trên, Hồn Trương Ba đã mời Đế Thích về để tỏ bày
khát vọng chính đáng của mình: “Không thể sống bên trong một đằng bên ngoài một
nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”. Hồn Trương Ba tha thiết xin trả lại xác anh
hàng thịt và cho mình được chết vì ông nghĩ rằng: “ Tôi đã chết rồi, hãy để tôi chết
hẳn”. Nhưng Đế Thích vẫn muốn để Trương Ba được sống để tiếp tục có người đánh
cờ cùng, có người khen mình là tiên cờ nên đã đề nghị Hồn Trương Ba nhập vào xác
cu Tị ( con chị Lụa ) vừa mới chết. Nhưng cách giải quyết này của Đế Thích cũng vẫn
là cách đi ngược lại với quy luật của tạo hóa, đâu khác chi với hoàn cảnh thực tại của
mình. Và Hồn Trương Ba đã yêu cầu Đế Thích cho anh hàng thịt và cu Tị được sống,
được trở về với gia đình và để Trương Ba chết. Hồn Trương Ba nói: “ Sống nhờ vào
đồ đạc, của cải của người khác đã là chuyện không nên, đằng này đến cái thân tôi sống
nhờ anh hàng thịt. Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì
ông chẳng cần biết!”. Lời nói ấy càng cho thấy rõ sự tắc trách của các quan nhà trời,
càng sửa lại càng sai, càng làm cho con người rơi vào bế tắc, đau khổ, đánh mất chính
mình. Suy nghĩ của Hồn Trương Ba, dù không còn trên cõi đời này nhưng hình ảnh
một ông Trương Ba hiền hậu, vui vẻ sẽ mãi sống trong lòng mọi người với tình yêu
thương và lòng kính trọng. Đó chính là một khát vọng sống chính đáng. Vở kịch khép
lại, kết thúc bằng cái chết của nhân vật Trương Ba nhưng lại lấp lánh tính nhân văn,
triết lý. Đó là một hướng giải quyết phù hợp với lẽ tự nhiên, với quy luật đạo đức với con người.
Làm nên sự thành công của vở kịch, ta không thể không nhắc tới nghệ thuật xây dựng
tình huống đầy kịch tính, lời thoại nhân vật sống động, chân thật, đi sâu vào nội tâm
nhân vật để khắc họa lên nhân vật Hồn Trương Ba với những bi kịch nhưng đậm chất
nhân văn. Lưu Quang Vũ đã thổi vào nền kịch nói Việt Nam sau 1975 một làn gió mới.
Và chắc chắn sức sống của nó sẽ còn mãi trong lòng bạn đọc đến hôm nay và cả mai sau.
Phân tích Hồn Trương Ba da hàng thịt - Mẫu 4
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Lưu Quang Vũ là một nhà viết kịch nổi tiếng. Một trong những vở kịch tiêu biểu của
ông là “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”. Tác phẩm gửi gắm nhiều bài học, tư tưởng nhân văn sâu sắc.
Trương Ba giỏi đánh cờ bị chết oan do Nam Tào làm việc tắc trách. Vì muốn sửa sai
nên Nam Tào và Đế Thích đã cho hồn Trương Ba sống lại, nhập vào xác anh hàng thịt
vừa chết. Khi trú nhờ trong xác anh hàng thịt, Trương Ba gặp phải rất nhiều phiền toái
như lí trưởng sách nhiễu, chị hàng thịt đòi chồng, ngay đến gia đình của ông cũng cảm
thấy xa lạ... Bản thân Trương Ba cũng đau khổ vì phải sống trái với tự nhiên. Đặc biệt
là khi xác anh hàng thịt đã làm cho Trương Ba nhiễm một vài thói xấu. Đoạn trích
được học kể về cuộc đối thoại giữa Trương Ba với các nhân vật.
Đầu tiên là cuộc đối thoại giữa Trương Ba và xác hàng thịt. Bản thân Trương Ba cho
rằng mình vẫn có một đời sống nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn. Ông xem xác anh
hàng thịt chỉ là cái vỏ bên ngoài với sự âm u, đui mù, không có tư tưởng, không có
cảm xúc, nếu có thì chỉ là những thứ thấp kém. Nhưng xác hàng thịt lại cho rằng hồn
Trương Ba không thể tách khỏi xác anh hàng thịt, mọi việc làm, hành động của hồn
Trương Ba đều chịu sự chi phối của xác anh hàng thịt. Đây chính là cuộc đấu tranh
giữa phần con và phần người, giữa đạo đức và tội lỗi, giữa khát vọng và dục vọng.
Với cuộc đối thoại này, nhà văn đã gửi gắm thông điệp sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa
khi con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn.
Tiếp đến, hồn Trương Ba đã có cuộc trò chuyện với những người thân trong gia đình.
Trước tình cảnh của Trương Ba, mỗi người có một thái độ khác nhau. Vợ Trương Ba
đau đớn trước sự thay đổi của Trương Ba: “Ông đâu còn là ông”, một mực muốn rời
khỏi gia đình “đi cày thuê làm mướn ở đâu cũng được… đi biệt”. Còn cái Gái không
chịu nhận ông, cho rằng ông nội của mình đã chết mà thay vào đó là một Trương Ba
vô cùng vụng về, thô lỗ “Từ nay ông không được động vào cây cối trong vườn của
ông tôi nữa!... chân ông to bè như cái xẻng, giẫm nát lên cả cây sâm quý mới ươm”.
Chị con dâu tỏ ra cảm thông, chia sẻ và yêu thương với Trương Ba hơn trước nhưng
vẫn không nhận ra Trương Ba của trước đây nữa. Ở một vị trí khác nhau, một thái độ
khác nhau nhưng họ đều có điểm chung là thấy Trương Ba đã thay đổi, không còn
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn. Để rồi, Trương Ba vỡ lẽ, nhận ra sự thay đổi của
bản thân và sự lấn át của phần xác đối với phần hồn trong ông. Ông quyết định sẽ trả
lại xác cho anh hàng thịt.
Chính hoàn cảnh đó đã dẫn đến cuộc đối thoại với Đế Thích. Trương Ba đã chỉ rõ cái
sai của Đế Thích: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng sống như thế nào thì
ông chẳng cần biết”. Ông bày tỏ mong muốn: “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”;
“Không thể sống với bất cứ giá nào được. Có những cái giá quá đắt, không thể trả
được tâm hồn tôi lại trở lại thanh thản, trong sáng như xưa”. Mọi chuyện trở nên éo le
hơn khi nghe cu Tị chết, Đế Thích đề nghị cho hồn Trương Ba nhập vào cu Tị,
Trương Ba đã từ chối. Ông đã nhận ra được một loại những rắc rối đằng sau việc này:
phải giải thích cho chị Lụa và người thân trong gia đình (đặc biệt là cái Gái - cháu gái
của mình nhưng cũng là bạn thân của cu Tị, có khi phải sang nhà chị Lụa ở, tạo cơ hội
cho bọn lý trưởng sách nhiễu, thu lợi… Cuối cùng, Trương Ba đã từ chối và yêu cầu
Đế Thích để cho cu Tị sống còn mình thì chết. Đây là một cái kết hợp lí, có hậu nếu
xét theo ý nghĩa đó là kết quả của cuộc đấu tranh giữa khao khát được sống, nhưng
không chấp nhận cuộc sống giả dối, không được là chính mình.
Qua đoạn trích Hồn Trương Ba, da hàng thịt, tác giả muốn gửi gắm thông điệp được
sống là người quý giá thật nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn với những
giá trị mình vốn cố và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi
con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn.
Phân tích Hồn Trương Ba da hàng thịt - Mẫu 5
Lưu Quang Vũ là một người đa tài, ông hoạt động trong hầu hết lĩnh vực nghệ thuật.
Ông vừa có thể viết truyện, làm thơ, am hiểu về hội họa… song có lẽ dấu ấn của ông
được khẳng định rõ nhất qua kịch. Kịch của Lưu Quang Vũ giàu tính triết lí mang đậm
ý nghĩa nhân văn. Vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” cũng là một tác phẩm như
thế. Đăc biệt đoạn trích cảnh VII của vở kịch thể hiện sáng rõ giá trị nhân văn của
toàn vở kịch khi diễn ra xung đột gay gắt giữa hồn và xác và được đẩy lên tới đỉnh điểm.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Trước hết, giá trị nhân văn của một tác phẩm có thể được hiểu là vẻ đẹp, phần sáng
trong một con người song phần đẹp đẽ của một con người chỉ thực sự được bộc lộ khi
được đặt vào các mâu thuẫn, sự đấu tranh trong hoàn cảnh cụ thể. Ở đó nhân vật luôn
cố gắng thoát ra khỏi những bóng tối, những cái xấu xa để khẳng định bản thân mình,
vươn tới những giá trị đẹp nhất trong xã hội. Nói như thế, phần nổi bật của giá trị nhân
văn là giá trị về tinh thần của con người như: trí tuệ, phẩm giá, nhân cách, tâm hồn…
Giá trị nhân văn được xem như là thước đo giá trị văn học của mọi thời đại.
Hiểu như thế, ta nhận thấy giá trị nhân văn của cảnh VII của vở kịch được khắc họa rõ
nét qua nhân vật Trương Ba. Trương Ba là hiện thân của một con người tốt bụng, sống
thanh tao và đặc biệt có biệt tài là chơi cờ rất giỏi. Ông là người thường chơi cờ với
Đế Thích và hai người trở thành bạn của nhau. Tuy nhiên, do thiếu tinh thần trách
nhiệm, tắc trách trong công việc của mình, các quan nhà trời đã gạch tên Trương Ba ở
hạ giới khiến ông Trương Ba bị chết oan. Để sửa sai, Đế Thích cũng là một quan nhà
trời đã cho hồn Trương Ba sống lại bằng cách nhập vào xác anh hàng thịt mới chết
được một ngày. Từ đây, xung đột mâu thuẫn ở trong nhân vật hồn Trương Ba nảy sinh
một cách gay gắt. Nhưng chính mâu thuẫn, sự đấu tranh ấy lại làm ngời sáng giá trị nhân văn của tác phẩm.
Hình ảnh một ông Trương Ba ngồi một mình ôm đầu hồi lâu đã cho chúng ta sự chán
nản, tuyệt vọng trong tâm hồn. Hồn Trương Ba cảm thấy nỗi đau đớn của chính mình
khi con người thật của mình đã bị đánh mất. Về hành động, Trương Ba không còn
thường hay đánh cờ nữa, trí tuệ không còn được minh mẫn, sáng suốt. Là một người
làm vườn, cây cối vốn là một thứ mà trước đây ông hết sức yêu quý và nâng niu, nay
ông còn phá hoại cả chúng trên thân xác xù xì, thô kệch và nặng nề của anh hàng thịt :
“ông làm gãy tiệt cái chồi non… chân ông giẫm lên nát cả cây sâm quý mới ươm”
trong vườn, còn “làm hỏng mất cái diều đẹp mà cu Tị rất quý”, “lãm gãy cả nam rách
giấy” thậm chí “Trương Ba tát người con trai toét máu mồm, máu mũi”. Về cách sống,
dường như tính cách Trương Ba thay đổi hẳn, không còn hiền hậu, vui vẻ, tốt bụng
với những người trong gia đình và cả với mọi người xung quanh. Ông trở nên cộc cằn,
thô lỗ, lại còn bị thân xác lấn át khi ham muốn vợ anh hàng thịt, đứng cạnh vợ anh
hàng thịt, ông cảm thấy “tay chân run rẩy, hơi thở nóng rực”. Như vậy từ hành động
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
tới cách sống của Hồn Trương Ba hoàn toàn biến mất, tha hóa chính là nỗi đau đớn
của Hồn Trương Ba. Bởi vì ông hiểu rằng cái tôi của mình trước đây, của một người
làm vườn vốn là biểu tượng của cái đẹp song giờ đây, con người ấy lại hòa vào xác
anh hàng thịt lại là biểu tượng của sự thô lỗ, cộc cằn, hung bạo, ham dục vọng thì thử
hỏi làm sao mà không tha hóa, biến chất sao được. Giá trị nhân văn của tác phẩm lại
nằm ở chỗ nhà viết kịch không để Hồn Trương Ba trượt dài trên sự tha hóa, biến chất
của thân xác vốn không thuộc về mình, không phải là của mình. Một Trương Ba bị gia
đình nghi ngờ, cảm thấy xa lạ, xa lánh nên nhân vật nhận thức rõ điều ấy và không
muốn sống một cuộc sống lay lắt, sống dở, chết dở. Hồn Trương Ba quyết tìm gặp Đế
Thích để nói lên khát vọng sống đích thực của mình là đòi lại quyền làm người, quyền
sống thích đáng của con người. Trong cuộc nói chuyện, Hồn Trương Ba đã lên tiếng
phê phán thói ích kỉ của Đế Thích: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng
sống như thế nào thì ông chẳng cần biết!” và bày tỏ ước vọng của mình là muốn được
chết vì chỉ có cái chết mới trả lại con người đích thực của Hồn Trương Ba, mới có thể
tìm lại một Trương Ba tốt đẹp trong mắt mọi người xung quanh như xưa. Đối với
Trương Ba, cái chết là một sự giải thoát thể hiện tinh thần phản kháng, đấu tranh đòi
lại quyền làm người, đòi lại một người yêu thiên nhiên, yêu gia đình, yêu mọi người.
Với khát vọng “ Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” thì đó lại là một cái chết đẹp. Tiếng
nói ấy là một tiếng nói hết sức chính đáng, sống đúng với tư cách của một con người
là một phẩm chất đẹp. Hồn Trương Ba quyết liệt tìm đến cái chết : “Tôi không nhập
vào hình thù của ai nữa. Tôi đã chết rồi hãy để tôi chết hẳn”. Và ông còn quả quyết
khi đưa ra lời đe dọa với Đế Thích “ Nếu ông không giúp, tôi sẽ nhảy xuống sông, hay
đâm một nhát dao vào cổ, lúc đó thì hồn tôi chẳng còn, xác anh hàng thịt cũng mất…”.
Những lời nói phản kháng quyết liệt của Hồn Trương Ba khi đối diện với Đế Thích
càng thấy rõ sức sống tiềm tàng trong con người Hồn Trương Ba thật mãnh liệt để tìm
lại chính mình, đòi lại quyền làm người thích đáng của mình khi đã bị các quan nhà
trời tước đoạt là phẩm chất tốt đẹp ở nhân vật này.
Một phẩm chất tốt đẹp nửa của Hồn Trương Ba cũng được bộc lộ ở ông đó là tình yêu
thương con người. Khi Đế Thích vẫn muốn níu kéo sự sống của Hồn Trương Ba bằng
cách đưa ra lời gợi ý, lời khẩn cầu sống trên thân xác của cu Tị hàng xóm trong cơn
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
thập tử nhất sinh, Hồn Trương Ba đã không đồng ý và cùng lúc ấy ông đã xin trả lại
sự sống cho anh hàng thịt và cu Tị. Dù Hồn Trương Ba nhận thấy thân xác của anh
hàng thịt đã từng cười cợt, ngạo mạn, xem thường, miệt thị Hồn Trương Ba. Nếu
không có hắn, Hồn Trương Ba có lẽ sẽ không bị rơi vào tình trạng đau đớn, day dứt,
giày vò. Nhưng nguyện vọng của Hồn Trương Ba vẫn xin cho anh hàng thịt được sống,
được trở về với gia đình, vợ con đã thể hiện một tấm lòng bao dung, nhân hậu, yêu
thương con người của Hồn Trương Ba. Hồn Trương Ba đã lấy ân báo oán, xóa bỏ thù
hận trước kia bởi ông hiểu rõ nỗi đau của người vợ khi mất chồng và nỗi đau của
người mẹ khi mất con từ đó yêu cầu tha thiết Đế Thích trả lại sự sống cho anh hàng
thịt và cu Tị là một phẩm chất đáng quý.
Để khắc họa lên bản chất tốt đẹp trong sâu thẳm con người của Hồn Trương Ba khiến
cho vở kịch mang đậm giá trị nhân văn, Lưu Quang Vũ đã xây dựng được tình huống
đầy kịch tính, lời thoại của nhân vật chân thật, sinh động, lôi cuốn, đi sâu vào nội tâm
nhân vật với sự đấu tranh mâu thuẫn phức tạp, giằng xé. Kịch bản đã nêu lên được
thông điệp: Phải tôn trọng quyền làm người, quyền sống của con người và không có
sự áp đặt tùy tiện làm cho con người tha hóa, đánh mất chính mình cũng là ý nghĩa nhân văn của vở kịch.
Phân tích bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt - Mẫu 6
Hồn Trương Ba,da hàng thịt là một trong những vở kịch nổi tiếng nhất của Lưu Quang
Vũ. Vở kịch đặt ra nhiều vấn đề nóng bỏng của xã hội lúc đó-thời điểm những năm
tám mươi của thế kỉ XX. Lưu Quang Vũ đã khéo léo mượn lại một tích truyện dân
gian cũ để đan cài vào đó những suy nghĩ,quan niệm,triết lí nhân văn mới mẻ và sâu sắc.
Câu chuyện bắt đầu từ khi cuộc sống của Trương Ba bắt đầu tái sinh dưới thân xác
anh hàng thịt. Với truyện cổ tích, đó là một kết thúc có hậu và Trương Ba tiếp tục
hạnh phúc với hình hài và thân xác mới. Tuy vậy, dưới con mắt của Lưu Quang
Vũ,hiện thực cuộc đời được tái hiện theo đúng cách mà nó tồn tại. Vì thế mới nảy sinh
một bi kịch mới, đó là bi kịch của một tâm hồn thanh cao,trong sáng lại phải sống chật
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
chội trong thân xác của một anh chàng thịt phàm phu tục tử,thô lỗ,bản năng. Tuy vậy,
sau ba tháng trú ngụ trong thân xác anh hàng thịt, với những lí lẽ đầy cám dỗ của thân
xác,tâm hồn thanh cao của Trương Ba cũng có lúc bị tha hóa,phải làm những điều trái
với tư tưởng, đạo lí của mình để thỏa mãn thân xác. Đó chính là bi kịch nội tại của nhân vật.
Sống trong xác anh hàng thịt, Trương Ba nhận thấy mình ngày càng bị tha hóa và đau
khổ hơn là hồn Trương Ba không thể giải quyết được mâu thuẫn đó. Bi kịch được đào
sâu,tạo xung đột qua các đoạn đối thoại.
Đầu tiên là cuộc đối thoại căng thẳng, quyết liệt giữa hồn và xác. Xác-bằng những lí lẽ
đầy cám dỗ và những chứng cứ xác thực đã làm cho hồn thấy rằng sự tồn tại của nó
cũng có cái thú vị. Đó là cảm giác khát thèm xác thịt, cảm giác khát thèm miếng ăn,
sự đắc thắng trước bạo lực. Xác anh hàng thịt cũng sắc sảo không kém khi chỉ ra:
“Những vị lắm chữ nhiều sách như các ông là hay vin vào cớ tâm hồn là quý, khuyên
con người sống phải vì phần hồn, để rồi bỏ bê cho thân xác họ mãi khổ sở, nhếch
nhác”. Những câu cảm thán ngắn, dồn dập: “Không! Ta vẫn có một đời sống riêng:
nguyên vẹn, trong sạch,thẳng thắn! ta cần gì đến cái sức mạnh làm ta trở thành tàn bạo;
Nói láo! Mày chỉ là cái vỏ bên ngoài, không có ý nghĩa gì hết,không có tư tưởng, không có cảm xúc…”
Bi kịch ấy vẫn chưa dừng lại. Tuy nhiên, qua lí lẽ của anh chàng hàng thịt, tác giả
cũng hàm ý rằng, thể xác cũng có tiếng nói riêng. Đó là tiếng nói của bản năng, của
đam mê, dục vọng đời thường. Vì thế, con người phải có khát vọng sống thanh cao
nhưng cũng không thể tách hồn khỏi xác vật chất đời thường. Đó cũng là sự mâu
thuẫn giữa khát vọng và bản năng con người.
Sau tất cả những đối thoại ấy, mỗi nhân vật bằng cách nói riêng, giọng nói riêng của
mình đã khiến Hồn Trương Ba đã cảm thấy không thể chịu nổi. Và hồn đã quyết
không thể khuất phục xác được nữa. Hồn Trương Ba đã phản kháng quyết liệt:”
Không cần đến cái đời sống do mày mang lại! Không cần!. Đây là lời đối thoại có tính
chất quyết định dẫn đến hành động châm hương gọi Đế Thích một cách dứt khoát.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Qua bi kịch của hồn Trương Ba, nhà văn Lưu Quang Vũ muốn gửi đến những thông
điệp đến người đọc. Đó là con người là một thể thống nhất, hồn và xác phải hài hòa.
Không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác phàm tục, tội lỗi. Khi con
người bị chi phối bởi những nhu cầu bản năng của thân xác thì đừng chỉ đổ tội cho
thân xác, không thể tự an ủi, vỗ về mình bằng vẻ đẹp siêu hình của tâm hồn. Tuy
nhiên, tác giả cũng chỉ ra rằng, sống thực sự cho ra con người quả không hề dễ dàng,
đơn giản. Khi sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá, khi không được là mình thì cuộc
sống ấy thật vô nghĩa.
Màn kết, Trương Ba trở lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn được
trong sạch, hóa thân vào các sự vật thân thương và tồn tại vĩnh cửu bên người thân.
Cuộc sống trở lại quy luật tuần hoàn của muôn đời. Màn kết với chất thơ sâu lắng đã
đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan, đồng thời gửi đến cho người
đọc thông điệp và sự chiến thắng của cái Thiện cái Đẹp và sự sống đích thực.
Từ tích truyện cổ dân gian, Lưu Quang Vũ đã sáng tạo nên một vở kịch có sức lôi
cuốn mạnh mẽ, gửi tới người đọc một thông điệp sâu sắc về triết lí sống. Tính đa tầng,
đa nghĩa, đã thanh trong vở kịch này là một sáng tạo mới của Lưu Quang Vũ. Chính
sự đa hiệu ấy đã làm nên sức hấp dẫn và nguồn sống dạt dào cho vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt!
Phân tích bài Hồn Trương Ba da hàng thịt - Mẫu 7
Lưu Quang Vũ là người có tài về nhiều mặt như: viết văn, làm thơ, vẽ tranh…nhưng
ông được xem là một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học Việt
nam. Những vở kịch của ông đã làm xôn xao dư luận và được đón nhận nồng nhiệt
của khán giả. Phần lớn các vở kịch của ông đều được các đoàn nghệ thuật dàn dựng,
trong đó vở kịch Hồn Trương Ba da hàng thịt là đặc sắc nhất. Lưu Quang Vũ đã có rất
nhiều sáng tạo. Ông đã đổ rượu mới vào bình cũ để kể lại chuyện hài xưa như một bi
kịch triết lí thời nay. Qua vở kịch Lưu Quang Vũ đã gửi gắm rất nhiều suy nghĩ và
quan niệm sống của mình đến với khán giả.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Nhan đề truyện thể hiện một quan niệm: Giữa hồn và xác phải có một sự tương hợp
hài hòa, thế nhưng ở đây có sự khập khiễng không thể hòa hợp. Đặc biệt là hồn của
một người thanh cao, trong sáng, trung thực lại ngụ trong xác của một kẻ tầm thường,
phàm tục, đầy bản năng, thô lỗ. Bi kịch này sinh từ đó. Như vậy tên gọi của vở kịch đã
thâu tóm được những mâu thuẫn xung đột bên trong của một con người. Điều nảy sinh
là linh hồn là hồn trong sạch đang dần dần bị tha hóa. Từ chỗ thanh cao đến chỗ có
những ham muốn tầm thường. Nhan đề đã thâu tóm những mâu thuẫn xác định ngay
trong một con người. Đây là mâu thuẫn nội tại.
Bi kịch của Trương Ba là ông phải chịu chết oan, khi được sống lại phải sống trong
cái xác của anh hàng thịt. Ông nhận ra bản thân dần bị tha hóa, tâm hồn trong sạch
ngay thẳng đang bị cái thể xác thô lỗ, ranh mãnh, ve vãn, chế nhạo, cám dỗ. Có lúc
hôn phải thỏa hiệp với những đòi hỏi bản năng của xác. Bây giờ không còn thích đánh
cờ – một thú vui trí tuệ, thanh cao. Những nước cờ không còn phóng khoáng mà tủn
mủn vô hồn. Không còn là người có bàn tay khéo léo nữa mà là một kẻ vụng về. Bên
trong một đường, bên ngoài một nẻo. Ý thức được điều đó nên hồn càng thêm đau khổ.
Đây là sự đau khổ vì không làm chủ được bản thân. Đây cũng là nỗi đau khổ của con
người khi phải sống trong hoàn cảnh không phù hợp với mong ước của mình, không phải là chính mình.
Bi kịch của Trương Ba không chỉ là bi kịch của cá nhân mà còn là bi kịch gia đình.
Quay lại với thể xác, hồn Trương Ba phải đối diện với một xung đột khác đó là bi kịch
không được thừa nhận. Người vợ hiền thục rất đau khổ, tìm cách tránh mặt và định bỏ
đi. Con trai thì hư hỏng, cháu nội thì tỏ thái độ thù ghét và đuổi ông đi. Đứa con dâu là
người cảm thông với ông nhất, tiếc nuối một người cha chồng trước kia thì lại vướng
mắc với một loại câu hỏi rất khó lí giải: “…làm sao giữ được thầy ở lại, hiền hậu, vui
vẻ, tốt lành như thầy của chúng con xưa kia? Làm thế nào, thầy ơi?”.Trương Ba đã rơi
vào cái khổ của việc không được chia sẻ và thấu hiểu. Cháu nội thù ghét không nhận
và đuổi ông đi, dù ông có thanh minh. Ông đã gây ra những xáo trộn, bất an trong gia
đình, gia đình lại khổ lây vì sự nhũng nhiễu của lí tưởng.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Như vậy, Trương Ba đã rơi vào tình thế cô đơn ngay tại nhà mình. Trương Ba ý thức
nỗi khổ này của vợ con lớn hơn cả nỗi khổ khi chôn ông xuống đất. Ông đã tự ý thức
được tất cả và cảm thấy mình có lỗi với gia đình. Điều đó cho ta thấy Trương Ba là
một con người rất vị tha.
Bi kịch của Trương Ba là ở chỗ mình không phải là mình. Khổ vì bị sự trói buộc có
tính định mệnh của phần xác đối với phần hồn. Đây là nỗi đau khổ tột cùng của
Trương Ba. Để thể hiện điều này, Lưu Quang Vũ đã tạo ra một cuộc đấu trí đầy trí tuệ
giữa linh hồn và thể xác. Tiếng nói của xác là tiếng nói của bản năng. Tiếng nói của
Trương Ba là tiếng nói của con người thanh cao, trong sạch, tự ý thức. Đó là cuộc đấu
tranh gay gắt giữa hai mặt tồn tại của con người, thể hiện khát vọng hướng thiện và
tầm quan trọng của việc tự ý thức về bản thân và vượt lên chính mình.
Anh hàng thịt cũng không kém phần khôn ngoan, lí lẽ cũng có phần đúng đắn:
“Những vị lắm chữ nhiều sách như các ông là hay vin vào cớ tâm hồn là quý, khuyên
con người sống vì phần hồn, để rồi bỏ bê cho thân xác của họ nỗi khổ sở nhếch
nhác…”. Vì thế mâu thuẫn cũng khó có thể giải quyết nhanh chóng. Qua lí lẽ của anh
hàng thịt tác giả cũng muốn nói lên một điều: Con người phải có khát vọng sống thanh
cao nhưng cũng không thể tách hồn khỏi vật chất đời thường, cũng như những nhu
cầu chính đáng rất con người. Mặt khác tác giả cũng muốn nói lên những người vượt
lên hoàn cảnh đã gặp không ít trở lực có lúc làm cho họ nản lòng. Điều đó thể hiện
qua những câu thoại có vẻ đuối lí của Trương Ba. Rồi hồn Trương Ba phải thỏa hiệp
và nhập vào xác anh hàng thịt, đuối lí bởi những lí lẽ vừa khó chịu vừa chứa đựng một
phần chân lí. Màn đối thoại vừa có tính chất hài kịch lại vừa có tính bi kịch. Màn đối
thoại vừa toát lên giọng điệu nghiêm trang lại vừa có ý mỉa mai hài hước. Đó là một
sự kết hợp giữa hài kịch và bi kịch của người nghệ sĩ tài ba. Bi kịch này có sự mâu
thuẫn giữa khát vọng và khả năng.
Hồn Trương Ba ý thức được nghịch cảnh mình nên đau đớn day dứt cùng với sự tác
động từ bên ngoài: lí trưởng, gia đình nên Trương Ba phải gặp Đế Thích để giải quyết
vấn đề này. Màn đối thoại giữa Trương Ba và Đế Thích cũng rất đặc sắc. Ngôn ngữ
của Đế Thích là ngôn ngữ dụ dỗ thuyết phục: lí lẽ không ngoan có vẻ có lí, nâng cao
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
giá trị của Trương Ba, bôi bác sự giả dối có trên thiên đình. Tiên thánh cũng không
được sống theo những gì mình nghĩ ở bên trong, đến Ngọc Hoàng cũng phải ép mình
cho xứng danh Ngọc Hoàng. Trên trời, dưới đất người ta đều thế cả. Đế Thích sửa sai
lại càng thêm sai. Trương Ba đã bác bỏ một cách cương quyết: “Thần có thể chấp
nhận một cuộc sống như thế chứ con người thì không” và khăng khăng đòi chết,
không chịu nhập vào cái xác của ai nữa. Bi kịch của ông bắt đầu từ khi ông được sống
lại trong cái xác anh hàng thịt. Như vậy, là con người ai cũng muốn là chính mình mà
không muốn sống tạm bợ, chắp vá. Trương Ba đã ý thức được vấn đề là sống như thế
nào chứ không phải chỉ được sống là đủ. Trương Ba đã dũng cảm chấp nhận cái chết
để bảo vệ chân lí, bảo vệ nhân cách, bảo vệ các giá trị nhân sinh và dù có chết cũng là
cái chết bất tử. Dù là nghịch lí nhưng đó là con đường phục hưng những giá trị nhân
văn. Đó là cuộc thắng lợi của cuộc tranh chấp muôn thuở giữa cái thánh thiện và cái
phàm tục. Trương Ba đã chiến thắng được mình và còn chủ động phê phán khuyên
bảo Đế Thích. Đó là chuyện phi thường, một ông tiên phải đuối lí trước con người.
Cuối cùng phải thốt lên một câu như vỡ lẽ ra một điều mới: “con người dưới hạ giới
các ông thật là kì lạ”. Hóa ra các lực lượng siêu nhiên, thần thánh tuy có thể quyết
định được việc sống chết của con người nhưng không thể can thiệp vào sự tự do của
con người. Lưu Quang Vũ đã thể hiện niềm tin sâu sắc vào con người vào khả năng
vươn lên mọi thực tế nghiệt ngã. Thật xúc động khi hồn Trương Ba xuất hiện giữa
màu xanh lá với lời nói thật thiết tha. Cái chết của Trương Ba là cái chết bất tử, tâm
hồn của ông vẫn sống mãi giữa màu xanh cây vườn. Bi kịch của Trương Ba là một bi kịch lạc quan.
Qua bi kịch của Trương Ba nhà văn Lưu Quang Vũ muốn gửi đến người đọc những
thông điệp: Con người cần phải sống hài hòa giữa hai mặt vật chất và tinh thần.
Không nên kì thị những đòi hỏi vật chất của con người, cần tôn trọng quyền tự do cá
nhân, giúp mỗi người phải được là mình, sống đúng với chính mình. Và phải sửa chữa
những sai lầm để xây dựng một tương lai tốt đẹp.
Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt - Mẫu 8
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Nhắc đến Lưu Quang Vũ là nhắc đến một nhà soạn kịch tài hoa, một nhà thơ, nhà văn
tiêu biểu cho văn học hiện đại Việt Nam. Tài năng bao trùm trên các lĩnh vực văn
chương nghệ thuật, và trong mỗi lĩnh vực, Lưu Quang Vũ lại để lại những dấu ấn đặc
biệt, để lại những thành tựu trải dài suốt hàng thế kỉ.
Trong đó, Lưu Quang Vũ đặc biệt được ghi nhận ở mảng viết kịch và “Hồn Trương
Ba, da hàng thịt” được xem là một trong những vở kịch thành công nhất của Vũ.
Chính vì thế mà nhà phê bình Ngô Thảo đã từng nói: “Bóng rợp tài năng của Lưu
Quang Vũ đã trùm lên che mát cả một vùng sân khấu rộng lớn theo chiều dài đất nước trong một thập niên”.
“Hồn Trương Ba, da hàng thịt” là vở kịch viết về cuộc xung đột căng thẳng giữa Hồn
và Xác mà Lưu Quang Vũ đã mượn cốt truyện dân gian để xây dựng nên. Trương Ba
là một người hiền lành, chăm chỉ, có học thức lại giỏi đánh cờ nhưng lại chết một cách
vô lí. Cái chết của Trương Ba chính do bởi sự vô tâm, tắc trách nơi Nam Tào. Sau đó,
để sửa sai, Nam Tào và Đế Thích cho hồn Trương Ba sống lại là nhập vào xác hàng thịt vừa mới chết.
Nhưng không ngờ sự sửa chữa lại dẫn tới một sai lầm trầm trọng hơn, Trương Ba rơi
vào hẳn đời bi kịch khi phải sống trong xác hàng thịt – một con người hoàn toàn đối
lập với mình. Sau cùng, Trương Ba đã lựa chọn cái chết, trả lại thân xác vay mượn
cho Hàng Thịt bởi vì ông muốn “tôi muốn được là tôi của toàn vẹn” bởi “sống thế này,
còn khổ hơn là cái chết”.
Và từ đó, vĩnh viễn “không còn cái vật quái gở mang tên “Hồn Trương Ba, da hàng
thịt” nữa”. Qua đó, vở kịch đã mang đến một thông điệp to lớn: được sống làm người
là quý giá thật, nhưng càng quý giá hơn khi được sống là chính mình, theo đuổi những
giá trị mình mong muốn, sống một cách tự nhiên với sự hài hòa giữa tâm hồn và thể xác.
Với cốt truyện như trên, trích kịch xoay cuộc đối thoại nảy lửa giữa hồn và xác.
Nguyên nhân xuất phát từ việc Trương Ba phải chịu sự lấn át của thể xác thô lỗ, chiều
theo những nhu cầu tầm thường, dung tục mà khiến tâm hồn thanh cao bị nhiễm độc,
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
tha hóa. Hàng thịt bây giờ là cái bình để chứa đựng linh hồn Trương Ba, hàng thịt đòi
hỏi những nhu cầu ăn uống rượu thịt, tiết canh, cổ hũ, khấu đuôi…và cả đời sống vợ
chồng mà Trương Ba cho là thô phàm, thấp kém.
Trong khi Trương Ba càng cố gắng chối bỏ, đề cao sự nguyên vẹn, trong sạch, thẳng
thắn thì hàng thịt lại càng khinh khi, phỉ nhổ: “Nực cười thật! Khi ông phải tồn tại nhờ
tôi, chiều theo những đòi hỏi của tôi, mà còn nhận là nguyên vẹn, trong sạch, thẳng
thắn!”. Qua đó, Lưu Quang Vũ đã gửi đến cho người đọc những triết lí nhân sinh quý
giá qua bi kịch của cuộc đời Trương Ba.
Bi kịch thứ nhất của Trương Ba là bi kịch sống, sống gửi, không được là chính mình.
Nghịch cảnh trớ trêu, sự hoán đổi bất ngờ đã xáo trộn hiện thực. Trích kịch mở đầu
với những lời kêu gào thống thiết: “Không! Không! Tôi không muốn sống như thế này
mãi!” Trương Ba đang độc thoại trước cảnh bế tắc. u uẩn không lối thoát của hiện tại.
Thân xác kềnh càng, bản tính cục cằn thô lỗ của hàng thịt đang dần dần lấn át đi tâm
hồn nhân hậu, thanh cao của chính ông.
Đau khổ, quẫn bách, dày vò không ngờ lại trở thành cuộc đời của Trương Ba. Sự hoán
đổi quá chênh lệch, linh hồn thanh cao gửi vào xác thân phàm tục đã khiến cho ông
muốn bứt mình ra khỏi hiện tại dù chỉ là trong khoảnh khắc: “Nếu cái hồn của ta có
hình thù riêng nhỏ, để nó được tách khỏi cái xác này, dù chỉ là một lát!”.
Trong chán nản tuyệt vọng, sự khát khao tách bạch trở nên tha thiết hơn bao giờ hết,
tiếng kêu gào thống thiết kia chính là lời cầu cứu của một linh hồn khát khao được
nguyên vẹn là mình. Và cũng trong giây phút đó, Hồn và Xác đã được tách ra, cuộc
hội thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt được bắt đầu.
Ta thấy trong cuộc đối thoại đặc biệt đó, Hồn Trương Ba đã bị nhạo báng, thách thức
và đôi lần đuối lí trước lời nói hùng hồn của Xác hàng thịt. Lời nói của Hồn Trương
Ba vô cùng ít ỏi và tất cả đều xoay quanh việc bảo vệ sự trong sạch của chính mình,
đề cao tâm hồn cao thượng, lối sống nhân hậu, thanh cao và lên án xác thân hàng thịt
đã làm ông dơ bẩn, tha hóa. Xác trước những buộc tội đó không hề đuối lí mà ngược
lại, còn ung dung, ngạo mạn thách thức linh hồn.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Trước lời khinh miệt thân xác vô hồn, đui mù “mày chỉ là xác thịt âm u đui mù…”,
hàng thịt đã nghiễm nhiên đáp lại: “Chính vì âm u đui mù mà tôi có sức mạnh ghê
gớm, lắm khi át cả linh hồn cao khiết của ông đấy!” Ta thấy, mỗi lời hàng thịt nói ra
đều buộc Trương Ba phải thừa nhận có sự tồn tại của thể xác, hơn nữa, ông đang bị
thể xác mà mình khinh khi, xem thường kia trói buộc.
Hồn im lặng và đau đớn thừa nhận sự thắng thế của Xác, nhiều lần phải bất lực đáp lại:
“Im đi”, “Ta… ta… đã bảo mày im đi!”, “Ta không muốn nghe mày nữa!”,… Trong
suốt cuộc đối thoại, Xác hàng thịt lần lượt kể lại những hành động, những việc làm,
những thói quen nhuốm màu phàm tục như “Khi ông đứng cạnh vợ tôi, tay chân run
rẩy, hơi thở nóng rực, cổ nghẹn lại…”, “ông có nhớ hôm ông tát thằng con ông tóe
máu mồm máu mũi không?” để cuối cùng khẳng định một điều chắc nịch với hồn
Trương Ba: “Nhưng tôi là cái hoàn cảnh mà ông buộc phải quy phục!”.
Bên cạnh đó, Xác hàng thịt còn lần lượt kể lể về những lí lẽ vô cùng thuyết phục như
“những vị lắm chữ nhiều sách như các ông là hay vin vào cớ tâm hồn là quý, khuyên
con người ta sống vì phần hồn, để rồi bỏ bê thân xác họ mãi khổ sở, nhếch nhác”, kể
về những “trò chơi tâm hồn” mà mình đã nhân nhượng với Trương Ba. Cuộc đối thoại
đến hồi kết, hồn Trương Ba cam cảnh thua cuộc và phải quay về với xác hàng thịt.
Qua tấn bi kịch sống nhờ sống gửi này, chúng ta thấy hình tượng Hồn Trương Ba và
Xác hàng thịt chính là ẩn dụ cho hai lối sống đối lập, một bên đại diện cho sự thanh
cao, nhân hậu, khát vọng sống cao khiết, một bên là sự tầm thường, dung tục. Đó đồng
thời cũng là sự đấu tranh, đối thoại gay gắt trong một con người. Khi con người sống
trong thể xác tầm thường dung tục thì ắt sẽ bị nó ngự trị. Ngược lại, nếu chỉ một mực
chăm chút linh hồn mà xem thường thể xác thì thể xác cũng nhếch nhác, tầm thường.
Bi kịch thứ hai của Trương Ba là bi kịch bị người thân cự tuyệt. Có thể nói, đây mới là
tấn bi kịch đau đớn nhất, sâu sắc nhất của Trương Ba. Ông tuyệt vọng, khổ đau không
chỉ bởi sự thay đổi ngỡ ngàng đến không thể nhận ra của chính mình mà còn bởi sự xa
lánh, rời bỏ của người thân. Khoảng cách gia đình, những vết rạn nứt đã mơ hồ xuất hiện.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Từng nhớ, trong dòng văn học hiện thực phê phán Việt Nam, từng có một Chí Phèo bị
người thân bỏ rơi từ lúc nhỏ, bị Thị Nở ngoe nguẩy cự tuyệt trên con đường hoàn
lương để rồi đi vào một hướng giải thoát mang tính chất đánh đổi: đó là mạng sống, là
cái chết. Hoàn cảnh Trương Ba cũng tương tự khi vợ, khi cháu và khi cả con dâu lần
lượt rời xa ông. Làm sao Trương Ba có thể thanh minh cho hoàn cảnh hiện tại của
chính mình? Làm sao ông có thể giải quyết sự mâu thuẫn giữa hồn và xác đang ngự trị?
Tình thân bị đặt vào giữa bi kịch nghiệt ngã, càng đẩy Trương Ba rơi sâu hơn vào bế
tắc của chính mình. Người vợ mà ông hết mực yêu thương cũng không hiểu được ông:
“Ông bây giờ còn biết đến ai nữa!”, đòi bỏ ông ra đi “để ông được thảnh thơi… với cô
vợ người hàng thịt”, “Ông đâu còn là ông, đâu còn là ông Trương Ba làm vườn ngày
xưa”… Mỗi lời nói ra của người vợ như một vết cắt, cắt sâu vào nỗi đau của Trương
Ba. Ngay cả đứa cháu ông – Gái cũng đã lên tiếng khước từ, phủ nhận “Tôi không
phải là cháu của ông!”
Chính lời nói của đứa trẻ ngây thơ, vô tội đã cáo buộc đanh thép “bàn tay giết lợn của
ông làm gãy tiệt cái chồi non, chân ông to bè như cái xẻng, giẫm lên nát cả cây sâm
quý mới ươm”, “ông làm gãy cả nan, rách cả giấy, hỏng cả cái diều đẹp mà cu Tị rất
quý”… Nó xua đuổi ông như đuổi một tên hung thần, một tên ác quỷ, nó gọi ông bằng
những danh xưng xấu xa, bằng lão đồ tể.
Cuối cùng, đến cả chị con dâu – người mà ông tin tưởng nhất cũng đã tỏ ra nghi ngờ:
“mỗi ngày con thấy thầy một đổi khác dần, mất mát dần, tất cả cứ như lệch lạc, nhòa
mờ dần đi, đến nỗi có lúc chính con cũng không nhận ra thầy nữa”. Chị vẫn tự nhủ
mình phải kính trọng, phải yêu thương, phải cảm thông cho người bố chồng bất hạnh
nhưng hiện thực giờ đây là cửa nhà tan hoang, là nỗi đau khổ của từng người từng
người một “nhưng thầy ơi, làm sao, làm sao giữ được thầy ở lại, hiền hậu, vui vẻ, tốt
lành như thầy của chúng con xưa kia?”
Bây giờ đây, Trương Ba hoàn toàn tuyệt vọng, ông không còn chút niềm tin nào để
bấu víu, không còn thiết tha gì một mạng sống đã làm khổ chính mình, hành hạ người
thân. Bi kịch nhường ấy là quá đủ. Nỗi đau này phải tiếp tục cho đến bao giờ, Trương
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
Ba “mặt lặng ngắt như tảng đá”, từ chối bỏ, nghi ngờ, chịu ép vế nay đã phải hoàn
toàn thừa nhận sự thắng thế của thân xác. Bi kịch bị người thân cự tuyệt đã giúp ông
có những suy nghĩ dứt khoát, những hành động quyết liệt nhất để tìm ra con đường tự
cứu lấy mình. Cuối cùng, ông đã xin với Đế Thích cái chết bởi “không thể bên trong
một đằng, bên ngoài một nẻo được”.
Sở dĩ Trương Ba từ chối cơ hội cuối cùng mà Đế Thích ban cho, đó là nhập hồn vào
xác Cu Tị vừa mới chết là vì ông không muốn một lần nào nữa xảy ra bi kịch oái oăm
tương tự. Làm có thể sống một cách bình thường, làm sao có thể dung hòa sự khi bên
ngoài và bên trong hoàn toàn trái ngược?
Tâm hồn của Trương Ba là một tâm hồn hoàn toàn khác so với thân xác đang trú ngụ
kia. Sẽ chẳng có một lối thoát, một cứu cánh nào vẹn toàn cả “trẻ con phải ra trẻ con,
người lớn phải ra người lớn”. Đế Thích quan niệm cuộc sống khác ông, sống chỉ đơn
giản là không chết, chẳng cần phải vẹn toàn, phải ý nghĩa, phải như mong muốn gì cả
“tôi đâu có được sống theo những điều tôi nghĩ bên trong”, “dưới đất, trên trời đều thế cả, nữa là ông”.
Cái chết của Trương Ba chính là cuộc hồi sinh ngắn ngủi trong lòng những người thân,
khi người chồng, người ông, người cha kính yêu, hiền lành khi xưa đã quay trở về. Từ
bỏ cuộc sống giả tạo, mệt mỏi, Hồn Trương Ba quay về với nếp nhà hiền hậu ban đầu,
với cuộc sống của chính mình, với bậc cửa ở nhà, với ánh lửa, với cầu ao, với cơi trầu, con ao…
Trương Ba đã nói một câu hết sức bình thường giản dị nhưng lại vô cùng thấm thía
cảm động: “Không phải mượn thân ai cả, tôi vẫn ở đây, trong vườn cây nhà ta, trong
những điều tốt lành của cuộc đời, trong mỗi trái cây cái Gái nâng niu…”
Vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” có nhiều đặc điểm nghệ thuật nổi trội và đã
gặt hái thành công rực rỡ ở những buổi công diễn sân khấu kịch. Từ cốt truyện dân
gian, Lưu Quang Vũ đã lồng ghép vào triết lí nhân sinh quý giá về cuộc sống, cách
sống của mỗi con người. Đặc biệt, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật chân thực, xúc
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt
động và gay cấn qua các màn độc thoại, đối thoại đã tạo nên chiều sâu tư tưởng cho tác phẩm.
Tóm lại, thông qua trích kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”, Lưu Quang Vũ đã khắc
họa một cuộc đối thoại sinh động giữa Hồn và Xác để từ đó đi đến kết luận về một
cuộc sống thực sự có ý nghĩa, một cuộc sống thể xác và tâm hồn để tìm sự sự dung
hòa hợp lí. Và trong bất kì hoàn cảnh nào, con người phải biết đấu tranh vươn lên
những giá trị chân thiện mỹ, biết tự hoàn thiện bản thân trên mọi phương diện chính là
thông điệp nhân sinh quý giá mà vở kịch mang lại.